BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ THANH HƢƠNG XÁC ĐỊNH TUỔI CỦA NGƢỜI BỊ BUỘC TỘI, NGƢỜI BỊ HẠI DƢỚI 18 TUỔI THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG TP HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH XÁC ĐỊNH TUỔI CỦA NGƢỜI BỊ BUỘC TỘI, NGƢỜI BỊ HẠI DƢỚI 18 TUỔI THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM Chuyên ngành: Luật Hình Tố tụng hình Định hƣớng ứng dụng Mã số: 8380104 Người hướng dẫn: TS Lê Nguyên Thanh Học viên: Nguyễn Thị Thanh Hƣơng Lớp: Cao học Luật khóa Sóc Trăng TP HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan luận văn hồn tồn tơi thực Các đoạn trích dẫn số liệu sử dụng luận văn trung thực Tp Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2020 Tác giả Nguyễn Thị Thanh Hƣơng LỜI CÁM ƠN Để hồn thành luận văn tơi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến quý Thầy, Cô trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh giúp tơi trang bị kiến thức, tạo mơi trường thuận lợi suốt q trình học tập thực luận văn Với lịng kính trọng biết ơn, xin bày tỏ lời cám ơn sâu sắc tới TS Lê Nguyên Thanh tận tình, dẫn cho suốt thời gian thực luận văn Tôi gửi lời tri ân sâu sắc đến Quý lãnh đạo đồng nghiệp công tác tại: Viện kiểm sát nhân dân thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang; Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Sóc Trăng; Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bạc Liêu; Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hậu Giang, đặc biệt Lãnh đạo đồng nghiệp Viện kiểm sát nhân dân huyện Châu Thành, tỉnh Hậu Giang hỗ trợ, giúp đỡ tơi suốt q trình học tập, làm việc hoàn thiện luận văn Do hiểu biết hạn chế, thời gian nghiên cứu có giới hạn, nên luận văn khơng tránh khỏi thiếu sót, người viết mong nhận đóng góp ý kiến Nhà khoa học, Thầy giáo, Cô giáo bạn đồng nghiệp để luận văn hoàn thiện DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT BLTTHS năm 2003 Bộ luật tố tụng Hình năm 2003 BLTTHS năm 2015 Bộ luật tố tụng Hình năm 2015 Cơ quan CSĐT Cơ quan cảnh sát điều tra TAND Tòa án nhân dân VKSND Viện kiểm sát nhân dân UBND Ủy ban nhân dân Thông tư liên tịch số 01/2011/TTLT-VKSTCTANDTC- BCA-BTP-BLĐTBXH, ngày 12 tháng năm 2011 hướng dẫn thi hành số quy định Bộ luật tố tụng hình người tham gia tố tụng người chưa thành niên Thông tư liên tịch số 06/2018/TTLT-VKSNDTCTANDTC- BCA-BTP-BLĐTBXH, ngày 21 tháng 12 năm 2018 phối hợp thực số quy định Bộ luật tố tụng hình thủ tục tố tụng người 18 tuổi Thông tư liên tịch 01/2011 Thông tư liên tịch 06/2018 MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU CHƢƠNG XÁC ĐỊNH TUỔI CỦA NGƢỜI BỊ BUỘC TỘI, NGƢỜI BỊ HẠI DƢỚI 18 TUỔI TRONG TRƢỜNG HỢP CÓ CĂN CỨ VÀ TRƢỜNG HỢP CẦN BỔ SUNG TÀI LIỆU ĐỂ CHỨNG MINH THEO QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ 10 1.1 Quy định pháp luật tố tụng hình xác định tuổi ngƣời bị buộc tội, bị hại ngƣời dƣới 18 tuổi trƣờng hợp có trƣờng hợp cần bổ sung tài liệu để chứng minh 10 1.1.1 Khái niệm người bị buộc tội, bị hại cách xác định tuổi 10 1.1.2 Quy định pháp luật thủ tục đăng ký, thủ tục cấp giấy tờ hộ tịch dùng làm xác định tuổi 11 1.1.3 Xác định tuổi người bị buộc tội, người bị hại 18 tuổi theo quy định Bộ luật tố tụng hình trường hợp có 13 1.1.4 Xác định tuổi người bị buộc tội, người bị hại 18 tuổi trường hợp cần bổ sung tài liệu để chứng minh, theo quy định Bộ luật tố tụng hình 14 1.2 Thực trạng xác định tuổi ngƣời bị buộc tội, bị hại ngƣời dƣới 18 tuổi trƣờng hợp có trƣờng hợp cần bổ sung tài liệu để chứng minh theo quy định Bộ luật tố tụng hình sự; nguyên nhân thực trạng 17 1.2.1 Thực trạng xác định tuổi người bị buộc tội, bị hại người 18 tuổi trường hợp có trường hợp cần bổ sung tài liệu để chứng minh 17 1.2.2 Nguyên nhân thực trạng xác định tuổi người bị buộc tội, người bị hại 18 tuổi trường hợp có xác định tuổi trường hợp cần bổ sung tài liệu để chứng minh 24 1.3 Các giải pháp hoàn thiện quy định xác định tuổi ngƣời bị buộc tội, ngƣời bị hại dƣới 18 tuổi trƣờng hợp có trƣờng hợp cần bổ sung tài liệu để chứng minh 27 KẾT LUẬN CHƢƠNG 29 CHƢƠNG XÁC ĐỊNH TUỔI CỦA NGƢỜI BỊ BUỘC TỘI, NGƢỜI BỊ HẠI DƢỚI 18 TUỔI, TRONG TRƢỜNG HỢP KHÔNG CÓ CĂN CỨ XÁC ĐỊNH THEO QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ 31 2.1 Quy định pháp luật tố tụng hình việc xác định tuổi ngƣời bị buộc tội, ngƣời bị hại dƣới 18 tuổi trƣờng hợp để xác định 31 2.1.1 Các trường hợp khơng có để xác định tuổi người bị buộc tội, người bị hại 18 tuổi theo quy định pháp luật tố tụng hình 31 2.1.2 Quy định pháp luật tố tụng hình trưng cầu giám định tuổi 34 2.2 Thực trạng xác định tuổi ngƣời bị buộc tội, ngƣời bị hại dƣới 18 tuổi trƣờng hợp khơng có xác định theo quy định Bộ luật tố tụng hình giải pháp 35 2.2.1 Thực trạng xác định tuổi người bị buộc tội, người bị hại 18 tuổi trường hợp xác định 35 2.2.2 Giải pháp hoàn thiện quy định xác định tuổi người bị buộc tội, người bị hại 18 tuổi khơng có xác định 40 KẾT LUẬN CHƢƠNG 42 KẾT LUẬN 43 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHẦN MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Người 18 tuổi hay người chưa thành niên, chưa phát triển đầy đủ thể chất, trí tuệ, đặc biệt nhóm đối tượng thiếu kinh nghiệm sống, chưa có khả đánh giá đắn tính chất việc hành vi nguy hiểm cho xã hội Theo quy định Điều Công ước quốc tế quyền trẻ em Đại hội đồng Liên Hợp quốc thông qua ngày 20/11/1989 Việt Nam phê chuẩn ngày 20/02/1990 quy định “Trong phạm vi Cơng ước này, trẻ em có nghĩa người 18 tuổi, trừ trường hợp luật pháp áp dụng trẻ em có quy định tuổi thành niên sớm hơn” Tại Việt Nam, tuổi người chưa thành niên quy định thống tất Luật 18 tuổi1, bên cạnh đó, Bộ luật hình quy định tuổi chịu trách nhiệm hình để xử lý hành vi phạm tội người 18 tuổi thực hiện2 Do đặc điểm tâm lý người 18 tuổi, việc xử lý hành vi nguy hiểm cho xã hội người 18 tuổi thực hiện, nhằm mục đích giáo dục, cải tạo để họ có điều kiện trở lại hịa nhập với sống mà khơng nhằm mục đích trừng phạt Theo báo cáo ngành tư pháp như: Cơng an, Viện Kiểm Sát, Tịa án năm gần thể tình hình tội phạm người 18 tuổi thực có chiều hướng gia tăng có tính chất nguy hiểm, phức tạp, ngày 18/9/2017, thành phố Hồ Chí Minh, hội thảo “nâng cao công tác lực lượng quản lý hành trật tự xã hội phòng ngừa trẻ em người chưa thành niên làm trái pháp luật cộng đồng dân cư” công bố số liệu trẻ em người chưa thành niên làm trái pháp luật sau: “ ghi nhận nửa đầu năm 2017, nước xảy 2.258 vụ vi phạm pháp luật 3.340 trẻ em người chưa thành niên gây Về tội danh lên giết người 36 vụ, 63 đối tượng; cướp tài sản 59 vụ, 103 đối tượng; cố ý gây thương tích 302 vụ, 574 đối tượng; trộm cắp tài sản 896 vụ, 1.200 đối tượng…”3; Riêng địa bàn tỉnh Hậu Giang, theo thống kê Phòng cảnh sát hình sự, cơng an tỉnh Hậu Giang tình hình trẻ em bị xâm hại năm 2016: 28 vụ; năm 2017: 28 vụ; năm 2018: 23 vụ, nhóm tội Điều 21 Bộ luật dân 2015 quy định: người chưa thành niên người chưa đủ 18 tuổi Điều 12 Bộ luật hình năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 Lê Bình, Trẻ em, người chưa thành niên phạm tội vượt giới hạn độ tuổi, http://congan.com.vn/tinchinh/chinh-tri-thoi-su/tre-em-nguoi-chua-thanh-nien-pham-toi-vuot-qua-gioi-han-do-tuoi_45351.html, 19/02/2019 2 xâm hại tình dục trẻ em chiếm tỷ lệ 92% bao gồm tội Hiếp dâm trẻ em, giao cấu với trẻ em, dâm với trẻ em Đối với tình hình người chưa thành niên vi phạm pháp luật, theo thống kê Phịng cảnh sát hình sự, cơng an tỉnh Hậu Giang năm 2016 có 45 đối tượng (nam 39, nữ 6), năm 2017 có 16 đối tượng (nam), năm 2018 có 25 đối tượng (nam 23, nữ 02), tập trung nhóm độ tuổi từ 16 tuổi đến 18 tuổi4 Theo số liệu thống kê Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hậu Giang, số người 18 tuổi phạm tội bị khởi tố năm 2016: 42 (nam 38, nữ 04), năm 2017: 21 (nam 20, nữ 01); năm 2018: 26 (nam 26, nữ 00); Tại địa bàn tỉnh Sóc Trăng, theo số liệu thống kê VKSND tỉnh, số người 18 tuổi phạm tội bị khởi tố năm 2016: 31 (nam: 31, nữ: 00); năm 2017: 38 (nam: 37, nữ: 01); năm 2018: 23 (nam: 22, nữ: 01); Tại địa bàn tỉnh Bạc Liêu, theo số liệu thống kê VKSND tỉnh, số người 18 tuổi phạm tội bị khởi tố năm 2016: 26 (nam: 26, nữ: 00); năm 2017: 32 (nam: 31, nữ: 01); năm 2018: 26 (nam: 25, nữ: 01); theo số liệu thống kê VKSND tỉnh Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu từ năm 2016 đến 2018, độ tuổi người 18 tuổi phạm tội bị khởi tố tập trung chủ yếu độ tuổi đủ 16 tuổi đến 18 tuổi5 Bên cạnh thực trạng người 18 tuổi vi phạm pháp luật trên, người 18 tuổi đối tượng xâm hại nhiều loại tội phạm Trong tháng đầu năm 2017, theo số liệu Bộ Công an, phạm vi toàn quốc xảy 800 vụ xâm hại trẻ em số 1.000 vụ xâm hại tình dục, số trẻ em gái độ tuổi 12-15 chiếm tới 57,46%, số trẻ em tuổi bị xâm hại chiếm tới 13,2%6 Trước tình hình tội phạm liên quan đến người 18 tuổi nay, giải pháp quan chức triển khai thực nhằm ngăn chặn tội phạm, đảm bảo môi trường lành mạnh để trẻ em người 18 tuổi chăm sóc, giáo dục bảo vệ tốt hơn, cần phải đặt vấn đề xử lý vụ án mà người 18 tuổi tham gia tố tụng với tư cách người bị buộc tội, người bị hại Qua thực tiễn công tác địa phương thời gian qua, Phụ lục Phụ lục Phụ lục Trà My, 800 vụ xâm hại trẻ em, 10 vụ xét xử, https://news.zing.vn/800-vu-xam-hai-tre-em-chi-10vu-duoc-xet-xu-post802158.html, 20/02/2019 giải vụ án có liên quan đến người 18 tuổi, vấn đề xác định độ tuổi người bị buộc tội, người bị hại nội dung thường gặp khó khăn, vướng mắc cụ thể như: xác định tội phạm người phạm tội; mức hình phạt, sách hình áp dụng trình giải vụ án; nguyên tắc tố tụng hình lựa chọn ưu tiên hàng đầu vụ án mà người bị buộc tội người bị hại người 18 tuổi mà tuổi hai thiếu để xác định Bộ luật tố tụng hình năm 1988, qua ba lần sửa đổi bổ sung không quy định cụ thể cách xác định tuổi người 18 tuổi, Bộ luật tố tụng hình năm 2003, vấn đề chưa nhà làm luật đề cập, thực tiễn tố tụng gặp phải nhiều khó khăn, để giải vấn đề này, Thơng tư liên tịch số 01/2011/TTLT-VKSTC-TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH hướng dẫn thi hành số quy định Bộ luật tố tụng hình người tham gia tố tụng người chưa thành niên, hướng dẫn nguyên tắc xác định tuổi bị can, bị cáo, bị hại người chưa thành niên Hướng dẫn văn luật kịp thời tháo gỡ khó khăn cho Cơ quan tiến hành tố tụng việc xác định tuổi người chưa thành niên Bộ luật tố tụng hình năm 2015 dành riêng Chương XXVIII quy định thủ tục tố tụng người chưa thành niên, Điều 417 quy định xác định tuổi người bị buộc tội, người bị hại người 18 tuổi, đồng thời quy định việc xác định tuổi người 18 tuổi Cơ quan tiến hành tố tụng thực theo quy định pháp luật Vấn đề thực tiễn đặt với quy định Điều 417 BLTTHS năm 2015 hướng dẫn Thông tư liên tịch số 06/2018/TTLT-VKSTCTANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH việc xác định tuổi người bị buộc tội, người bị hại người 18 tuổi vấn đề vướng mắc cần nghiên cứu, tìm giải pháp để việc giải vụ án hình liên quan đến người 18 tuổi đảm bảo tính cơng bằng, pháp chế bảo vệ tốt quyền lợi ích hợp pháp người 18 tuổi, vậy, học viên lựa chọn đề tài: “Xác định tuổi người bị buộc tội, người bị hại 18 tuổi theo luật Tố tụng hình Việt Nam” làm đề tài Luận văn Thạc sĩ Luật học Tình hình nghiên cứu đề tài Các đề tài nghiên cứu xoay quanh phương pháp mà Cơ quan tiến hành tố tụng sử dụng để xác định tuổi người bị buộc tội, người bị hại người 18 ... xác định tuổi người 18 tuổi tham gia tố tụng với tư cách người bị buộc tội bị hại Xác định tuổi người bị buộc tội, bị hại người 18 tuổi nhằm xác định lực chịu trách nhiệm hình người bị buộc tội,. .. quy định thực tiễn tố tụng Việt Nam qua nêu bất cập, hạn chế quy định hành xác định tuổi người 18 tuổi người bị buộc tội, người bị hại - Đánh giá thực tiễn xác định tuổi người bị buộc tội, bị hại. .. HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH XÁC ĐỊNH TUỔI CỦA NGƢỜI BỊ BUỘC TỘI, NGƢỜI BỊ HẠI DƢỚI 18 TUỔI THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM Chun ngành: Luật Hình Tố tụng hình Định hƣớng ứng dụng Mã số: 8380104 Người