ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN NGUYỄN MINH HIẾU TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG DO NGẬP LỤT VÀ XÂM NHẬP MẶN ĐẾN SINH KẾ NÔNG HỘ Ở XÃ TÂN TẬP, HUYỆN CẦN GIUỘC, LONG AN- HIỆN TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH : ĐỊA LÝ HỌC MÃ SỐ : 60.31.05.01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC : TS LÊ THỊ KIM THOA Thành phố Hồ Chí Minh –2017 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan luận văn cơng trình nghiên cứu riêng cá nhân thực từ tháng 04/2016 đến 01/03/2017 Tôi xin cam đoan số liệu kết nghiên cứu luận văn hoàn toàn trung thực chưa công bố cơng trình nghiên cứu khác Tác giả luận văn Nguyễn Minh Hiếu Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page LỜI CẢM ƠN Để hồn thành luận văn này, cá nhân tơi vô biết ơn đến: - Cô giáo Ts Lê Thị Kim Thoa, tận tình hướng dẫn góp nhiều ý kiến quý báu cho suốt trình thực hồn thành luận văn - Thầy, cô giáo Khoa Địa lý - Trường Đại học Khoa học Xã hội Nhân văn TP.HCM cung cấp kiến thức hữu ích, để tơi vận dụng tốt kiến thức vào q trình nghiên cứu khoa học vào công việc, sống thân - Tập thể lãnh đạo, cán công chức UBND xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An toàn thể người dân địa bàn nghiên cứu, tạo điều kiện giúp đỡ cung cấp thông tin, số liệu cho để thực tốt luận văn - Cuối cùng, xin dành lời cảm ơn đặc biệt tới gia đình bạn bè với giúp đỡ to lớn tinh thần - Tuy có nhiều cố gắng chắn đề tài nghiên cứu thiếu sót, mong nhận đóng góp quý vị Mọi ý kiến đóng góp mong gởi địa mail: ngminhhieuk28@gmail.com - Xin chân thành cảm ơn! TP.HCM, ngày 01/03/2017 Tác giả luận văn Nguyễn Minh Hiếu Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG………………………………………………………………… DANH MỤC HÌNH……………………………………………………………………8 CHỮ CÁI VIẾT TẮT………………………………………………………………….9 MỞ ĐẦU………………………………………………………………………………6 Đặt vấn đề… …………………………………………………………………… 10 Mục tiêu đề tài 11 Giả thuyết nghiên cứu …………………………………………………………… 10 Giới hạn nghiên cứu ……………………………………………………………….10 Phương pháp nghiên cứu………………………………………………………… 14 Cơ sở lý thuyết…………………………………………………………………… 20 Tổng quan cơng trình nghiên cứu liên quan đến đề tài 33 Bố cục luận văn…………………………………………………………………….39 Chương I: TỔNG QUAN VỀ VÙNG NGHIÊN CỨU…………………………….40 I.1 Điều kiện tự nhiên, tài nguyên mơi trường xã Tân Tập……………………….32 I.1.1 Vị trí địa lý xã Tân Tập 40 I.2.1 Địa hình 41 I.2.2 Khí hậu 42 I.2.3 Thủy văn 43 I.2 Các nguồn tài nguyên 43 I.2.1 Tài nguyên đất 43 I.2.2 Tài nguyên nước 44 I.2.3 Tài nguyên sinh vật 45 I.3 Thực trạng phát triển kinh tế, xã hội xã Tân Tập 46 I.3.1.Tăng trưởng kinh tế chuyển dịch cấu kinh tế 46 I.3.2 Thực trạng phát triển ngành kinh tế 46 I.3.3 Dân số, lao động 49 I.3.4 Thực trạng phát triển khu dân cư nông thôn 50 I.3.5 Thực trạng phát triển sở hạ tầng 51 Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page I.4 Đánh giá chung điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội môi trường 54 I.4.1 Đánh giá chung điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên 54 I.4.2 Đánh giá chung điều kiện kinh tế xã hội môi trường 55 Chương II: NGHIÊN CỨU T NH TỔN TH ƠNG INH C AC C N NG H T C T NH H NH NG ỤT M NH M N V H N H N…………………………………… 56 2.1 Di n biến tình hình xâm nhập mặn, hạn hán ngập lụt địa phương……………………………………………………………………………… 56 2.1.1 Tình hình xâm nhập mặn 56 2.1.2 Tình hình hạn hán địa phương 58 2.1 Đặc điểm ngập lụt địa bàn 60 2.2 Những hoạt động sinh kế địa bàn………………………………………61 2.2.1 Hoạt động sản xuất nông nghiệp Tân Tập 61 2.3.2 Lịch sản xuất mùa vụ nông nghiệp Tân Tập 63 Tác động xâm nhập mặn, hạn hán ngập lụt đến sản xuất nông nghiệp địa bàn…………………………………………………………………………………….65 .1 Thiệt hại xâm nhập mặn, hạn hán gây xã Tân Tập 65 2.3.2 Tình hình thiệt hại ngập lụt……………………………………………….65 2.3.3 So sánh mức độ tác động xâm nhập mặn, hạn hán, ngập lụt sinh kế nông hộ nuôi tôm trồng lúa 68 2.4 Nhận thức nơng hộ tình hình xâm nhập mặn, hạn hán ngập lụt địa phương……………………………………………………………………………… 71 2.4.1 Nhận thức tình hình xâm nhập mặn, hạn hán 71 2.4.2 Về tình hình ngập lụt 72 2.4.3 Nhận định chung tình hình xâm nhập mặn, hạn hán ngập lụt .74 2.5 Thực trạng nguồn vốn sinh kế nông hộ………………………………….75 2.5.1 Về nguồn vốn nhân lực 75 2.5.2 Về nguồn vốn vật chất 78 2.5.3 Về nguốn vốn tự nhiên 84 2.5.4 Về nguồn vốn tài 85 2.5.5 Về nguồn vốn xã hội 89 2.5.6 Nhận định chung nguồn vốn sinh kế 94 2.6 Đánh giá tính d bị tổn thương sinh kế nơng hộ trước tình hình ngập lụt, xâm nhập mặn hạn hán……………………………………………………… 97 Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page 2.6.1 Tính d bị tổn thương nguốn vốn 99 2.6.2 Đánh giá tính d bị tổn thương theo số CVI-IPCC 102 2.6.3 Nhận định chung tác động xâm nhập mặn, hạn hán ngập lụt đến TDBTT sinh kế nông hộ 103 2.6.4 Kết luận chương II 104 Chương III: ĐỀ UẤT GIẢI H NH M M GIẢM T NH TỔN TH ƠNG C A C C N NG H T C T C Đ NG C A NG ỤT V M NH M N…………………………………………………………… 106 Cơ sở đề xuất giải pháp…………………………………………………………106 Đề xuất giải pháp tăng cường nguồn lực sinh kế nhằm giảm tính d bị tổn thương sinh kế nông hộ địa bàn………………………………………………….107 3.2.1 Nguồn lực người 107 3.2.2 Nguồn lực tự nhiên 108 3.2.3 Nguồn lực vật chất 108 3.2.4 Nguồn lực tài 109 3.2.5 Nguồn lực xã hội 110 Tăng cường thể chế, sách thích ứng BĐKH………………………… 111 3.3.1 Giải pháp nâng cao nhận thức lực tự ứng phó 111 Nâng cao lực quyền địa phương 112 Một số gợi ý sách……………………………………………………… 115 Kết luận chương ………………………………………………………………116 T U N– I N NGH ……………………………………………………… 117 HỤ ỤC………………………………………………………………………… 126 Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page DANH MỤC BẢNG Bảng 1: Yếu tố định đến độ phơi nhi m .17 Bảng 2: Yếu tố định đến độ nhạy cảm 17 Bảng 3: Yếu tố định đến lực thích ứng .18 Bảng I.1: Thực trạng sử dụng đất Tân Tập 43 Bảng I.2: Tình hình sản xuất lúa Tân Tập 47 Bảng I.3: Tình hình ni tơm Tân Tập 48 Bảng I.4: Trình độ học vấn 50 Bảng II.1: Tình hình sản xuất lúa Tân Tập 62 Bảng II.2: Tình hình ni tơm Tân Tập .63 Bảng II.3: Lịch mùa vụ 64 Bảng II.4: Tác động xâm nhập mặn, hạn hán sản xuất nông hộ 68 Bảng II.5: Tác động ngập lụt sản xuất nông hộ 69 Bảng II.6: Thang điểm tác động .69 Bảng II.7: Quy đổi điểm mức độ tác động xâm nhập mặn, hạn hán sản xuất nông hộ 70 Bảng II.8: Quy đổi điểm mức độ tác động ngập lụt sản xuất nông hộ 70 Bảng II.9: So sánh mức độ tác động xâm nhập mặn, hạn hán ngập lụt sinh kế nông hộ nuôi tôm trồng lúa 70 Bảng II.10: Hiện tượng xâm nhập mặn, hạn hán qua tháng năm .72 Bảng II.11: Dấu hiệu/ Biểu hiện tượng nhi m mặn 72 Bảng II.12: Yếu tố gây nên tượng ngập lụt .73 Bảng II.13: Hiện tượng ngập lụt qua tháng năm .73 Bảng II.14: Chất lượng giáo dục Tân Tập 78 Bảng II.15: Phân loại nhà 82 Bảng II.16: Phương tiện sinh hoạt 83 Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page Bảng II.17: Diện tích đất 85 Bảng II.18: Việc làm hộ bị thiên tai 86 Bảng II.19: Các nguồn vay vốn 88 Bảng II.20: Tham gia hội đoàn 91 Bảng II.21: Kênh nhận biết thiên tai nông hộ 91 Bảng II.22: Mức độ quan trọng nguồn tài 92 Bảng II.23: Mức hỗ trợ nuôi tôm 92 Bảng II.24: Các yếu tố định khả tính d bị tổn thương 97 Bảng II.25: Chỉ số tính d bị tổn thương phân theo đặc điểm hộ xã Tân Tập 101 Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page ANH MỤC H NH Hình 1: Hình minh họa xâm nhập nước biển vào tầng nước ven bờ 25 Hình 2: Khung sinh kế bền vững 29 Hình 3: Khung phân tích 33 Hình I.1: Bản đồ hành huyện Cần Giuộc- Long An 40 Hình I.2: Địa hình số SRTM khu vực tỉnh Long An .42 Hình II.1: Biểu đồ di n biến mặn qua năm trạm Xóm Lũy- sơng Rạch Cát 57 Hình II.2: Bản đồ ranh giới xâm nhập mặn Tân Tập, Cần Giuộc- Hiện trạng 58 Hình II.3: Phân bố nhiệt độ trung bình tỉnh Long An giai đoạn 1990- 1999 59 Hình II.4: Phân bố nhiệt độ trung bình tỉnh Long An giai đoạn 2000-2010 59 Hình II.5: Phân bố chênh lệch nhiệt độ Long An thời kỳ 60 Hình II.6: Mực nước hạ thấp vuông tôm 65 Hình II.7: Những cánh đồng khơ hạn .65 Hình II.8: Mực nước hạ thấp sơng Ơng Hiếu, đoạn qua xã Tân Tập 65 Hình II.9: Cánh đồng bị thiệt hại xâm nhập mặn, hạn hán Tân Tập 67 Hình II.10: Kênh nội đồng xã Tân Tập 80 Hình II.11: Người dân mua nước sinh hoạt 83 Hình II.12: Sơ đồ thể tính d bị tổn thương nguồn vốn sinh kế .99 Hình II.13: Sơ đồ tam giác tổn thương phân theo yếu tố ảnh hưởng IPCC xã Tân Tập 103 Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page CHỮ CÁI VI T TẮT ATNĐ: Áp thấp nhiệt đới Đ H: Biến đổi khí hậu CSHT: Cơ sở hạ tầng DANIDA: Cơ quan Hợp tác Phát triển Đan Mạch (Danish International Deverlopment Agency) DBTT: D bị tổn thương DFID: Cơ quan Phát triển Vương quốc Anh (Departerment For International Deverlopment ) FAO: Tổ chức Nông lương Thế giới (Food and Agriculture Organization of the United Nations) NOAA: National Organizatio American Asia (Cơ quan Khí Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ) NGO: Tổ chức phi phủ (Non Governmentel Organization) IPCC: Ban liên Chính phủ BĐKH (Intergovernmentel Panel on Climate Change) IUCN: International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (Liên minh Quốc tế Bảo tồn Thiên nhiên Tài nguyên Thiên nhiên) UNDP: Chương trình Phát triển Liên Hiệp Quốc (United Nations Development Programme) UNEP: United Nations Environment (Chương trình Mơi trường Liên Hiệp Quốc) UBND: Ủy ban nhân dân UN: Liên hợp quốc (United Nations) TDBTT: Tính d bị tổn thương Sở TN&MT: Sở Tài nguyên Mơi trường Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page PHỤ LỤC Đ ỢC TỪ CHÍNH QUYỀN Đ A H ƠNG SỐ LIỆU THU TH Bảng 1: Biến động sử dụng đất năm 2014 s với năm 2012 năm 201 TT Mục đ ch sử dụng đất Mã Diện tích năm 2014 So với năm 2012 So với năm 201 Diện tích Tăng (+) Diện tích Tăng (+) năm Giảm (-) năm 201 Giảm (-) (6) = (4)-(5) (7) (8) = (4) – 2012 (1) (2) (3) (4) (5) (7) Tổng diện tích tự nhiên 1.1 Đất nơng nghiệp nnp Đất sản xuất nông sxn nghiệp Đất trồng hàng 1.1.1 2.868,06 Đất trồng lúa lua Đất cỏ d ng vào chăn coc 1.832,80 1.837,23 -4,43 1.834,43 -1,63 803,13 807,56 -4,43 804,76 -1,63 611,57 616,28 -4,71 613,48 -1,91 461,77 467,43 -5,66 664,03 -2,26 1.1.1.2 nuôi Đất trồng hàng năm 2.868,06 chn năm 1.1.1.1 2.868,06 0 hnk 1.1.1.3 khác 149,80 298,65 0,95 149,45 0,35 191,56 191,28 0,28 191,28 0,28 1.1.2 Đất trồng lâu năm cln 1.2 Đất lâm nghiệp lnp 0 1.2.1 Đất rừng sản xuất rsx 0 1.2.2 Đất rừng phòng hộ rph 0 1.2.3 Đất rừng đặc dụng rdd 0 1.3 Đất nuôi trồng thủy sản nts 1.4 Đất làm muối lmu 0 1.5 Đất nông nghiệp khác nkh 0 Đất phi nông nghiệp PNN 1.035,26 1.030,83 4,43 1.033,63 1,63 2.1 Đất OTC 254,4 253,69 0,71 253,91 0,49 2.1.1 Đất nông thôn ONT 254,4 253,69 0,71 253,91 0,49 2.1.2 Đất đô thị odt 2.2 Đất chuyên dùng CDG 2.2.1 Đất trụ sở quan, cơng trình nghiệp 1.029,67 1.029,67 1.029,67 0 151,92 148,14 3,78 148,14 3,78 3,23 3,31 -0,08 4,02 -0,79 cts Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page 139 2.2.2 Đất quốc phòng 2.2.3 Đất an ninh caN Đất sản xuất, kinh doanh csk 2.2.4 2.2.5 2.3 2.4 2.5 2.6 CQP phi nơng nghiệp Đất có mục đích cơng Đất tơn giáo, tín ngưỡng ttn Đất nghĩa trang, nghĩa ntd địa 105,9 103,87 2,03 103,87 32,8 30,97 1,83 31,52 1,28 2,72 2,72 2,72 7,11 7,17 -0,06 7,17 -0,06 628,85 628,85 628,85 pnk khác Đất chưa sử dụng csd 3.1 Đất chưa sử dụng bcs 3.2 Đất đồi núi chưa sử dụng dcs Núi đá khơng có rừng ncs 3.3 smn nước chuyên dùng Đất phi nông nghiệp ccc cộng Đất sông suối mặt (Nguồn: UBND xã Tân Tập, 2014) Bảng 2: Số người t ng độ tuổi la động xã STT Tổng Địa ố người t ng độ tuổi la động (người) Tân Đại 1.591 Tân Hòa 2.616 Tân Chánh 1.284 Tân Đơng 1.470 Vĩnh Hịa 921 Tân Thành 1.499 Tân Q 1.520 ấp 10.901 (Nguồn: UBND xã Tân Tập, 2014) Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page 140 PHỤ LỤC Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page 141 NGHIÊN CỨU “T NH B TỔN TH ƠNG O NG P LỤT VÀ XÂM NH P M N Đ N SINH K CÁC NÔNG H Ở XÃ TÂN T P, CẦN GIU C, LONG AN – HIỆN TR NG VÀ GIẢI H ” BẢNG HỎI H GIA Đ NH Chào ông/bà Tôi tên _ học viên cao học -Trường Đại học Khoa học Xã hội nhân văn – Đại học Quốc gia TP.HCM Chúng tiến hành nghiên cứu đề tài “Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An – Hiện trạng giải pháp” Chúng đánh giá cao tham gia gia đình ơng/bà nghiên cứu này, đề tài nhằm tìm hiểu thích ứng/ ứng phó nơng hộ trước tình hình xâm nhập mặn ngập lụt địa phương Thông tin giúp chúng tơi có sở để đề xuất khuyến nghị tới quan chức năng, giúp người dân địa phương xây dựng chiến lược ứng phó với tình hình xâm nhập mặn ngập lụt cách bền vững Mọi thông tin ông/bà cung cấp ghi chép xác giữ bí mật Việc tham gia vào nghiên cứu hồn tồn tự nguyện, chúng tơi hy vọng ông/bà hợp tác, tham gia vào nghiên cứu ý kiến ơng/bà quan trọng Xin cảm ơn hợp tác ông bà A THÔNG TIN CÁ NHÂN (Ông/bà gạch chéo vào ô phù hợp) A1 THÔNG TIN CÁ NHÂN Câu 1: Họ tên: ………………………………………… Câu 2: Giới tính: Nam Nữ Địa chỉ: p:……………… , Xã:……………………, Huyện:………………… Câu 3: Thơng tin thành viên hộ gia đình: STT HỌ & TÊN Giới Năm Dân Trình Quan Nghề tính sinh tộc độ văn hệ với nghiệp/loại hóa chủ hộ hình sản xuất 10 Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page 142 MÃ HÓA Quan hệ với chủ hộ Chủ hộ Vợ/chồng Con (đẻ, nuôi, dâu, rể) Cháu nội/ngoại Ba/ mẹ Ông bà Anh/chị/em Khác (Ghi rõ)………… …………………………… T nh độ h c vấn Không biết đọc/viết Cấp 1/ Tiểu học Cập 2/ THCS Cấp 3/ THPT Trung cấp Cao đẳng/đại học Sau đại học Nghề nghiệp/loại hình sản xuất Hoa màu (rau, đậu, dưa hấu…) Nuôi tôm/cá Trồng trọt chăn nuôi Lâm nghiệp Đánh bắt Chế biến cá khô 7.Làm muối 8.Khác (Ghi rõ)……………… Câu 4: Ông/bà định cư xã bao lâu? năm - năm Dân tộc Giới tính 1.Nam Nữ Kinh Hoa Khơ me Khác (Ghi rõ) ……………………… 5-10 năm 10 năm Câu 5: Ông/bà có tham gia vào hội đồn sau Hội nông dân Hội bảo trợ người nghèo Hội phụ nữ Hội người cao tuổi Hội cựu chiến binh Hội liên hiệp niên Hội làm vườn Khác (ghi rõ):………………… A2.ĐIỀU KIỆN SỐNG C A H GIA Đ NH Câu 6: Hộ gia đình nhà ơng/bà có loại phương tiện lại/ vận chuyển nào? (Chú ý: Tất phương tiện phải sử dụng được) e đạp Xe máy Xe cải tiến/ xe lôi/ xe ba gác Xe súc vật kéo Xe ô tô/xe tải Thuyền có động Thuyền khơng có động Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page 143 Khác (ghi rõ) Câu 7: Xin ông/bà vui lịng cho biết thu nhập bình qn M T tháng hộ gia đình ơng/bà?(Chú ý: Tất loại thu nhập: Thu từ nuôi tôm/cá, trồng trọt chăn nuôi, đánh bắt, tiền lương/tiền công, trợ cấp, lãi tiết kiệm, tiền gửi người thân…) Bình quân thu nhập::……………………………………………………đồng/tháng B HIỂU BI T VỀ TÌNH HÌNH XÂM NH P M N VÀ NG P LỤT T I Đ A H ƠNG Câu 8: Ơng/ bà có nhận thấy tình hình xâm nhập mặn ngập lụt địa phương biến đổi không? A Nhi m mặn B Ngập lụt có có khơng khơng Câu 9: Nếu có, ơng / bà cho biết từ đâu mà ơng bà nhận biết có biến đổi? (có thể đánh đấu nhiều ơ) Thơng tin 1-Đài phát 2-Đài truyền hình 3-Hội thảo/ khóa tập huấn 4-Tự cảm nhận 5-Khác (ghi rõ):…………… A Nhi m mặn B Ngập lụt Câu 10: Theo Ông/ bà, yếu tố/ nguyên nhân làm cho v ng đất ông/bà sinh sống bị nhi m mặn ngập lụt? (có thể đánh đấu nhiều ô) Yếu tố 1-Nằm gần biển sông 2-Triều cường + bão mưa 3-Mưa bão/ áp thấp nhiệt đới 4- Do người gây 5- Khác (ghi rõ):………………… A Nhi m mặn B Ngập lụt Câu 11: Theo kinh nghiệm Ơng/bà, dấu hiệu cho thấy có biểu hiện tượng nhi m mặn hay có ngập lụt xảy ra? Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page 144 Dấu hiệu/ biểu 1- Cây rụng lá/úa vàng 2-Vật nuôi chết 3-Đất đai thay đổi 4- Chất lượng nước thay đổi 5- Gió mạnh + mây đen dày đặc 6-Khác (ghi rõ): A Nhi m mặn B Ngập lụt Câu 12: Theo Ơng/bà, xu hướng tình hình xâm nhập mặn biến đổi khoảng 15 năm gần nào? Cường độ nhiễm mặn không thay đổi giảm dần tăng dần thất thường Phạm vi xâm nhập mặn không thay đổi giảm dần tăng dần thất thường Số ngày xâm nhập mặn không thay đổi giảm dần tăng dần thất thường Câu 13: Đặc điểm tượng xâm nhập mặn địa phương khoảng 15 năm gần nào? Đợt nắng nóng cao rơi vào tháng Mức độ nước bị nhi m mặn địa bàn xã Độ mặn cao 4%o - 10%o 10 11 12 Tầng mặt nước ngầm tầng nông nước giồng cát 10- 20 %o 20%o Chu kỳ lặp lại đợt nhi m mặn Hàng năm Thất thường Khác (ghi rõ): ………………………………………………………………………………………………… Câu 14: Xu hướng tình hình ngập lụt biến đổi khoảng 15 năm gần nào? Cường độ ngập lụt (chiều cao ngấn nước) Phạm vi ngập lụt (địa bàn bị ngập) Số ngày ngập lụt Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page 145 không thay đổi giảm dần tăng dần thất thường không thay đổi giảm dần tăng dần thất thường không thay đổi giảm dần tăng dần thất thường Câu 15: Đặc điểm tượng ngập lụt địa phương khoảng 15 năm gần nào? Tình hình ngập lụt thường rơi vào tháng 10 11 12 Ngập lụt Mưa kết hợp lũ thượng nguồn Triều cường kết hợp mưa bão Triều cường kết hợp xã cống đập Khác (ghi rõ): …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… Chu kỳ lặp lại đợt ngập lụt Hàng năm Thất thường Khác (ghi rõ): …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… C T C Đ NG C A TÌNH HÌNH XÂM NH P M N VÀ NG P LỤT Câu 16: Theo Ông/bà, mức độ tác động tình hình xâm nhập mặn ngập lụt lên hoạt động sản xuất gia đình nào? A Xâm nhập mặn Mức độ ảnh hưởng trung bình nhiều - Vật ni, trồng chết trung bình nhiều - Thiếu nước sinh hoạt, sản xuất trung bình nhiều - Thay đổi mùa vụ gieo trồng trung bình nhiều - Thay đổi giống vật ni, trồng trung bình nhiều - Giảm suất trồng, vật ni trung bình nhiều - Diện tích đất canh tác thu hẹp - Khác (ghi rõ):……………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… B Ngập lụt - Thiếu nước sinh hoạt, sản xuất - Thay đổi giống, vật nuôi, trồng - Giảm suất trồng, vật ni ít Mức độ ảnh hưởng trung bình nhiều trung bình nhiều trung bình nhiều Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page 146 trung bình nhiều - Diện tích đất canh tác thu hẹp trung bình nhiều - Ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng trung bình nhiều - Hệ thống giao thơng bị tàn phá - Khác (ghi rõ):……………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… Câu 17: Mức độ tổn thất xâm nhập mặn ngập lụt gây cho gia đình Ơng/bà vịng 15 năm gần nào?(gợi nhớ lai kiện đáng nhớ chứng kiến hay người thân kể lại)? Mức độ đánh giá tổn thất: 1.Khơng có Trung bình Nhiều Rất nhiều Tổn thất - Nhà cửa - Diện tích đất canh rác - Tài sản sản xuất (ghe, tàu, vật nuôi, trồng…) - Sức khỏe - Hoạt động sinh kế (thất nghiệp/ không làm) - Sinh mạng - Khác (ghi rõ): A Xâm nhập mặn 5 5 5 ……………………… B Ngập lụt 5 5 5 ……………………… Câu 18: Trong thời gian 15 năm gần đây, Ông/bà cho biết năm mà gia đình ơng bà bị tổn thất nặng nề đất bị nhi m mặn hay ngập lụt gì? Mức độ sao? A Xâm nhập mặn Tháng/năm Những tổn thất gia đình Thành tiền Những tổn thất gia đình Thành tiền B Ngập lụt Tháng/năm Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page 147 Câu 19: Theo Ông/ bà, nguyên nhân dẫn đến thu nhập gia đình ơng bà bị tác động/thay đổi xâm nhập mặn ngập lụt gây thời gian qua gì? (có thể đánh dấu nhiều ơ) Nguyên nhân Thiếu nước sản xuất Thiếu vốn Thiếu kinh nghiệm Thiếu hợp tác hàng xóm Thiếu giống/ vật ni Thiếu thơng tin Thiếu phối hợp quyền dân Cây trồng/vật nuôi chết Mất đất canh tác 10 Mất tài sản (nhà, phương tiện sản xuất) 11 Giảm suất (vật nuôi/cây trồng/đánh bắt) 12 Khác (ghi rõ):……………………… ………………………………………… A Nhi m mặn B Ngập lụt 10 10 11 11 …………………… ………………… …………………… ………………… Câu 20: Mức độ khó khăn gia đình ơng/bà gặp phải hoạt động sản xuất bị tác động xâm nhập mặn ngập lụt gì? Mức độ khó khăn: Khơng có Ít Trung bình Nhiều Rất nhiều Khó khăn Nước sản xuất Vốn Đất canh tác Thiếu kinh nghiệm Thiếu hợp tác hàng xóm Thiếu hỗ trợ quyền A Nhi m mặn 5 5 5 Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp 1 1 1 B Ngập lụt 4 4 4 Page 148 5 5 5 Thiếu thông tin Khác (ghi rõ):………………… ………………………………… 5 ……………………… ……………………… ……………………… ………………… D NĂNG ỰC ỨNG PHĨ/ THÍCH ỨNG V I TÌNH HÌNH XÂM NH P M N VÀ NG P LỤT D1 NGUỒN VỐN TỰ NHIÊN VÀ V T CHẤT Câu 21 : Gia đình ơng/bà có đất sản xuất khơng? Có Khơng Câu 22: Nếu có m2 m2 Câu 23: Gia đình ơng/ bà có phương tiện sản xuất khơng? Có Khơng Câu 24: Nếu có, loại phương tiện sản xuất gì? 1.Máy cày Máy gặt đập liên hợp Máy bơm nước Máy hút bùn Máy sục oxi Máy đo nồng độ nước Khác (ghi rõ) 2: HUY Đ NG NGUỒN VỐN TÀI CHÍNH Câu 25: Khi gặp khó khăn vấn đề xâm nhập mặn ngập lụt, gia đình ơng bà xoay sở nào? A Xâm nhập mặn Tự xoay sở Người thân/ bạn b giúp đỡ Chính quyền địa phương Hội, đoàn Ngân hàng Hốt hụi B Ngập lụt Tự xoay sở Người thân/ bạn b giúp đỡ Chính quyền địa phương Hội, đồn Ngân hàng Hốt hụi Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page 149 Khác ( ghi rõ):………………………… Khác ( ghi rõ):…………………… Câu 26: Đánh giá mức độ quan trọng nguồn tài khác hỗ trợ bị ngập lụt xâm nhập mặn, cách cho điểm ( hông đáng ể), 2(đáng ể), (quan tr ng), (rất quan tr ng ) (Mỗi dịng đánh dấu X vào thích hợp) Anh chị em ruột Họ hàng Bạn bè Hàng xóm Chính quyền địa phương Hội, đoàn Ngân hàng Khác (Ghi rõ) 4 4 4 ………………………………… ………………………………… Câu 27: Gia đình ơng bà có vay vốn ngân hàng khơng? Có Khơng Câu 28: Nếu có, gia đình ơng bà có đủ vốn (để sản xuất, tiêu dùng)? Có Khơng Câu 29: Chủ yếu thiếu loại vốn gì? 1.Thiếu vốn sản xuất Thiếu vốn tiêu dùng Khác Câu 30: Khi bị xâm nhập mặn ngập lụt, gia đình ơng bà có nguồn thu nhập khác ngồi nơng nghiệp (trồng lúa, ni tơm) khơng? 11 Có Khơng D3 HUY Đ NG NGUỒN VỐN XÃ H I Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page 150 Câu 31: Khi có mặn xâm nhập hay ngập lụt xảy ra, gia đình hàng xóm ơng bà có quyền địa phương, hội đồn hỗ trợ/ đẫn cách ứng phó khơng? A Xâm nhập mặn B Ngập lụt Có Khơng Có Khơng Nếu có, gì? tổ chức Nếu có, gì? tổ chức nào? nào? …………………………………………… ………………………………………… …………………………………………… ………………………………………… …………………………………………… ………………………………………… Câu 32: Nếu có, hỗ trợ bao gồm gì, nêu rõ? (Có thể chọn nhiều phương án) C Xâm nhập mặn Tiền mặt Hiện vật (Quần áo, thức phẩm) Vay vốn Khác (ghi rõ)……………………… D Ngập lụt Tiền mặt Hiện vật (Quần áo, thức phẩm) Vay vốn Khác (ghi rõ)………………………… Câu 32: Gia đình có hài lịng với hỗ trợ từ địa phương khơng? Có Khơng Câu 33: Ơng bà có biết thơng tin ngân sách hay kế hoạch xã khơng? 1.Có Không Không biết Câu 34: Nếu không, lý không cung cấp thông tin? 1.Không tư vấn Vấn đề thảo luận phức tạp Ý kiến không xem xét Khơng quan tâm Câu 35: Có thành viên gia đình ơng bà tham gia vào dự án địa phương? Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page 151 1.Có Khơng Khơng biết Câu 36: Có thành viên gia đình ơng bà tham gia thiết kế dự án địa phương? 1.Có Khơng Khơng biết Câu 37: Có thành viên gia đình ơng bà tham gia giám sát dự án địa phương? 1.Có Khơng Khơng biết E CÁCH THỨC ỨNG PHĨ/THÍCH ỨNG KHI B THIÊN TAI Câu 38: Khi có mặn xâm nhập hay ngập lụt xảy ra, gia đình ông bà ứng phó nào? A Xâm nhập mặn Cách ứng phó gia đình Làm công tác thủy lợi ngăn mặn Thay đổi giống/vật ni trồng Chuyển đổi loại hình sản xuất Khơng làm Khác (ghi rõ): ……………………… ……………………………………………… ……………………………………………… B Ngập lụt Cách ứng phó gia đình Làm cơng tác thủy lợi chống ngập Di chuyển/ khơi nới vật nuôi, nhà Thay đổi loại hình sản xuất Khơng làm Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page 152 Khác (ghi rõ): ……………………… ……………………………………………… Câu 39: Vào mùa khô hạn, nước sinh hoạt sản xuất khan hiếm, gia đình ơng bà làm nào? A Nước sinh hoạt mua nước sinh hoạt bể trữ nước mưa d ng dần sử dụng máy làm nước tự xử lý theo kinh nghiệm khác ( ghi rõ):………………………… …………………………………………… …………………………………………… B Nước sản xuất/ tưới tiêu Theo hướng dẫn địa phương Đào hố lấy nước tầng mặt làm theo hàng xóm tự xử lý theo kinh nghiệm khác ( ghi rõ):……………………… ………………………………………… ………………………………………… Câu 40: Gia đình ơng/bà quyền địa phương có kế hoạch, phương án phịng chống xâm nhập mặn ngập lụt địa phương? A Xâm nhập mặn Có Khơng Nếu có, gì? …………………………………………… …………………………………………… F GIẢI H B Ngập lụt Có Khơng Nếu có, gì? ………………………………………… ………………………………………… ĐỀ XUẤT, KI N NGH Câu 41: Để đảm bảo hệ thống hạ tầng nông thôn phục vụ tốt cho hoạt động sản xuất, theo ông bà, cơng trình/ hạng mục cần xây dựng, hồn thiện thời gian tới? Hoàn thiện hệ thống thủy lợi phục vụ nuôi trồng Xây dựng trạm cung cấp nước sinh hoạt, sản xuất Xây dựng cơng trình đê bao chống ngập, kè chống sạt lỡ Khác (ghi rõ):……………………………………………………………… -HẾT Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page 153 ... thích ứng nơng hộ nơi trước tác động ngập lụt xâm nhập mặn Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page 11 ... cứu: Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page 32 C C THAY ĐỔI VỀ M I T ỜNG DO Đ H (Ngập lụt, xâm nhập mặn. .. Tính dễ bị tổn thương ngập lụt xâm nhập mặn đến sinh kế nông hộ xã Tân Tập, huyện Cần Giuộc, Long An - Hiện trạng giải pháp Page 28 6.2 Khung sinh kế vững, khung phân tích tính dễ bị tổn thương