BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH NGƠ KHÁNH TÙNG CHIA TÀI SẢN CHUNG CỦA VỢ CHỒNG ĐƢA VÀO KINH DOANH KHI LY HÔN THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH LUẬT DÂN SỰ VÀ TỐ TỤNG DÂN SỰ ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU TP HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH CHIA TÀI SẢN CHUNG CỦA VỢ CHỒNG ĐƢA VÀO KINH DOANH KHI LY HÔN THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM Chuyên ngành: Luật Dân Tố tụng dân Mã số: 8380103 Người hướng dẫn khoa học: Ts Lê Vĩnh Châu Học viên: Ngô Khánh Tùng Lớp: Cao học Luật Dân & TTDS - Khoá 30 TP HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan nội dung luận văn kết nghiên cứu thực hướng dẫn khoa học Tiến sĩ Lê Vĩnh Châu Mọi thông tin tham khảo sử dụng luận văn đảm bảo tính trung thực tuân thủ quy định trích dẫn, thích tài liệu tham khảo Nếu có gian dối, tơi xin chịu hồn tồn trách nhiệm Tác giả Luận văn Ngơ Khánh Tùng DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Nội dung đƣợc viết tắt Từ viết tắt Bộ luật Dân BLDS Doanh nghiệp tư nhân DNTN Luật Doanh nghiệp Luật DN Luật Hôn nhân gia đình Luật HNGĐ Nghị định số 78/2015/NĐ-CP ngày 14/9/2015 Chính phủ đăng ký doanh nghiệp Nghị định 78/2015/NĐ-CP Toà án nhân dân TAND Trách nhiệm hữu hạn TNHH Thông tư liên tịch số 01/2016/TTLT-TANDTC- Thơng tư liên tịch VKSNDTC-BTP ngày 06/01/2016 Tồ án 01/2016/TTLT-TANDTC- nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao Bộ Tư pháp hướng dẫn thi hành số quy định Luật Hôn nhân gia đình VKSNDTC-BTP MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU CHƢƠNG NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ CHIA TÀI SẢN CHUNG CỦA VỢ CHỒNG ĐƢA VÀO KINH DOANH KHI LY HÔN 10 1.1 Khái niệm, đặc điểm chia tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh ly hôn 10 1.2 Ý nghĩa quy định chia tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh ly hôn 20 1.3 Cơ sở quy định chia tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh ly hôn 23 1.4 Pháp luật số quốc gia chia tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh ly hôn kinh nghiệm Việt Nam 28 KẾT LUẬN CHƢƠNG 39 CHƢƠNG THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ CHIA TÀI SẢN CHUNG CỦA VỢ CHỒNG ĐƢA VÀO KINH DOANH KHI LY HÔN, THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN 40 2.1 Về xác định cơng sức đóng góp vợ, chồng vào việc tạo lập, trì phát triển khối tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh ly hôn 40 2.2 Về bảo vệ lợi ích đáng bên sản xuất, kinh doanh nghề nghiệp để bên có điều kiện tiếp tục lao động tạo thu nhập 44 2.3 Việc chia tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh ly hôn phải đảm bảo quy định Luật Hơn nhân gia đình, đồng thời phải tương thích với pháp luật kinh doanh 50 2.4 Giải nghĩa vụ tài sản vợ chồng tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh ly hôn 59 KẾT LUẬN CHƢƠNG 65 KẾT LUẬN 66 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC PHỤ LỤC PHẦN MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Ly hôn loại tranh chấp u cầu nhân gia đình Toà án thụ lý giải tương đối phổ biến có xu hướng ngày gia tăng qua năm1 Ly hôn không đơn việc chấm dứt quan hệ vợ chồng mà cịn kéo theo hệ nhân thân tài sản, cụ thể vấn đề giải quyền lợi chung chia tài sản chung vợ chồng Trong đó, vấn đề chia tài sản chung vợ chồng thường gây khơng khó khăn, trở ngại cho quan tiến hành tố tụng Điều xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, tính chất phức tạp đặc thù loại tài sản; hay liên quan đến việc xem xét cơng sức đóng góp vợ, chồng q trình tạo lập, trì, phát triển khối tài sản chung vợ chồng thời kỳ hôn nhân nhằm tạo sở để xác định tỷ lệ phân chia thoả đáng Về nguyên tắc, trình chung sống, vợ, chồng phải có nghĩa vụ chăm lo đời sống vật chất gia đình, ni nấng, dưỡng dục Để đảm bảo điều này, đòi hỏi vợ, chồng phải tham gia lao động, sản xuất nhằm đáp ứng nhu cầu thiết yếu thân gia đình Bên cạnh việc lao động, sản xuất, vợ chồng lựa chọn phương án dùng tài sản chung để thành lập doanh nghiệp, hộ kinh doanh hay góp vốn vào doanh nghiệp để hưởng lợi nhuận nhằm phát triển khối tài sản chung vợ chồng… Do vậy, đời sống nhân khơng thể trì, vấn đề chia tài sản chung phức tạp, đặc biệt tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh Bởi loại tài sản này, việc phân chia không chịu điều chỉnh pháp luật nhân gia đình mà cịn liên quan đến pháp luật kinh doanh Với số loại tài sản đặc thù quyền sử dụng đất, nhà hay tài sản trường hợp vợ chồng sống chung với gia đình việc giải loại tài sản ly hôn Luật Hôn nhân gia đình năm 2000 điều chỉnh tiếp tục ghi nhận Luật Hôn nhân gia đình năm 2014 Nhưng trường hợp chia tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh ly vấn đề điều chỉnh Luật Hơn nhân gia đình năm 2014 Sự bổ Toà án nhân dân tối cao, “Đánh giá quy định Luật Hơn nhân gia đình năm 2014 qua thực tiễn giải vụ việc nhân gia đình Tồ án nhân dân”, Tham luận Hội nghị sơ kết thi hành Luật Hơn nhân gia đình năm 2014 Bộ Tư pháp tổ chức ngày 30/7/2019 Hà Nội, tr 1-2 sung cần thiết, phù hợp với bối cảnh kinh tế thị trường nước ta Tuy nhiên, chế pháp lý mẻ có mối liên hệ mật thiết với số quy định khác văn pháp luật chuyên ngành nên chế điều chỉnh vấn đề tồn điểm bất cập, thiếu sót, như: - Về phương thức chia tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh ly hôn trường hợp vợ chồng tham gia hoạt động kinh doanh; - Cơ sở xác định cơng sức đóng góp vợ, chồng hoạt động kinh doanh nhằm phân định tỷ lệ minh bạch, thỏa đáng Vì lẽ đó, có hành lang pháp lý vững toàn diện chia tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh ly hôn điều cần thiết bối cảnh Do đó, tác giả định lựa chọn đề tài “Chia tài sản chung vợ chồng đƣa vào kinh doanh ly hôn theo pháp luật Việt Nam” để thực Luận văn thạc sĩ Luật học Tình hình nghiên cứu đề tài Liên quan đến vấn đề chia tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh ly hơn, kể đến số cơng trình tiêu biểu sau đây: - Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (2016), Giáo trình Luật Hơn nhân gia đình (tái có sửa đổi, bổ sung), NXB Hồng Đức - Hội Luật gia Việt Nam Trong giáo trình này, nhóm tác giả có đề cập đến vấn đề chia tài sản chung vợ chồng ly hôn mục 2.2 thuộc chương VIII hậu pháp lý ly hôn Đây nguồn tài liệu giúp tác giả giải vấn đề lý luận luận văn Tuy nhiên, phần nội dung nhắc đến việc chia tài sản vợ chồng ly hôn theo nguyên tắc chung Liên quan đến trường hợp cụ thể, giáo trình trình bày việc chia tài sản chung vợ chồng quyền sử dụng đất ly khơng phân tích trường hợp khác chia tài sản chung vợ chồng nhà hay chia tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh ly Hơn nữa, cơng trình khoa học biên soạn nhằm mục đích giảng dạy sở đào tạo Luật, việc đánh giá thực tiễn, hạn chế, vướng mắc khơng đề cập Trong nghiên cứu mình, tác giả cần làm rõ khía cạnh - Tưởng Duy Lượng (2013), Pháp luật hôn nhân – gia đình, thừa kế thực tiễn xét xử, NXB Chính trị quốc gia Nội dung sách nghiên cứu nhiều vấn đề bật pháp luật nhân gia đình pháp luật thừa kế Trong đó, tác giả có đề cập đến việc chia tài sản chung vợ chồng ly hôn theo chế pháp lý ghi nhận Luật Hơn nhân gia đình năm 2000 Điểm đáng lưu ý cơng trình tác giả dành mục riêng để nêu lên kiến nghị cần bổ sung quy định điều chỉnh vấn đề chia tài sản chung vợ chồng hoạt động kinh doanh ly chưa Luật Hơn nhân gia đình năm 2000 ghi nhận Kiến nghị mang tính chất định hướng, gợi mở cho q trình nghiên cứu sâu nội dung - Nguyễn Ngọc Điện, Đoàn Thị Phương Diệp (2018), Pháp luật quan hệ tài sản vợ chồng, NXB Đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh Những vấn đề pháp lý liên quan đến việc giải tài sản vợ chồng ly hôn theo nguyên tắc chung tác giả phân tích cụ thể, chi tiết cơng trình Vấn đề chia tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh ly hôn nhắc đến tác giả trình bày cấu tạo phần tài sản chia Đây coi tiền đề để cơng trình nghiên cứu sâu vào phân tích, luận giải nhằm làm bật lên đặc trưng việc phân chia loại tài sản giải ly hôn - Nguyễn Phương Lan (chủ nhiệm đề tài) (2008), Tài sản vợ chồng hoạt động sản xuất kinh doanh, Đề tài Nghiên cứu khoa học cấp trường, Trường Đại học Luật Hà Nội Cơng trình tập trung nghiên cứu khía cạnh pháp lý tài sản vợ chồng hoạt động sản xuất kinh doanh theo quy định Luật Hơn nhân gia đình năm 2000 Đề tài giới hạn nghiên cứu ba nhóm vấn đề bản: (i) Lý luận chung quyền sở hữu tài sản vợ chồng; (ii) Quyền sở hữu tài sản vợ chồng số lĩnh vực sản xuất kinh doanh, giao dịch dân sự, thương mại; (iii) Vấn đề giải tranh chấp quyền tài sản vợ chồng Nhìn chung, đề tài cung cấp cho người đọc nhìn tổng quan việc sử dụng tài sản vợ chồng vào hoạt động sản xuất kinh doanh chế giải tranh chấp liên quan đến loại tài sản Về chế pháp lý, cơng trình trọng luận giải dựa quy định Luật Hôn nhân gia đình năm 2000, cần thiết để nghiên cứu vấn đề tài sản vợ chồng hoạt động sản xuất kinh doanh nguyên tắc phân chia loại tài sản theo Luật Hôn nhân gia đình có hiệu lực pháp luật - Phạm Thị Anh (2015), Xác định tài sản vợ chồng ly hôn theo Luật Hôn nhân gia đình năm 2014, Luận văn thạc sĩ, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội Đề tài nêu lên số vấn đề lý luận xác định tài sản vợ chồng ly hôn phân tích quy định pháp luật số nước giới Luật Hôn nhân gia đình Việt Nam hành vấn đề Khơng dừng lại đó, tác giả cịn trình bày nguyên tắc phân chia tài sản vợ chồng ly hơn, đồng thời đưa kiến nghị hồn thiện pháp luật nâng cao hiệu chế thực thi Cũng đề tài nghiên cứu vấn đề xác định tài sản vợ chồng ly nói chung nên tác giả hướng đến làm rõ việc xác định tài sản phân chia tài sản theo nguyên tắc chung không bàn chia tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh ly hôn - Đinh Thanh Phương (2012), “Xem xét yếu tố đóng góp tiêu cực bạo lực gia đình phân chia tài sản ly hơn”, Nghiên cứu lập pháp, số 3, tr 47-49 Bài viết thể quan điểm tác giả việc xem xét yếu tố đóng góp tiêu cực vào khối tài sản chung vợ chồng, mối liên quan bạo lực gia đình phân chia tài sản chung vợ chồng Bên cạnh đó, tác giả trình bày khái quát tài sản hôn nhân nguyên tắc phân chia tài sản chung vợ chồng ly hôn theo quy định Luật Hôn nhân gia đình năm 2000 Do đó, việc tiếp tục nghiên cứu, làm sáng tỏ vấn đề mà tác giả tiếp cận viết theo quy định Luật Hơn nhân gia đình năm 2014 điều cần thiết - Nguyễn Hồng Long (2015), “Bàn cơng sức vụ án nhân gia đình”, Tồ án nhân dân, số 9, tr 15-22 Trong viết này, tác giả phân tích khía cạnh lý luận, quy định pháp luật thực tiễn xác định cơng sức đóng góp giải vụ việc nhân gia đình, từ đưa kiến nghị hoàn thiện pháp luật Tuy vậy, nội dung xem xét đến việc chia tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh ly Để có nhìn tồn diện, cần nghiên cứu thêm khía cạnh khác vấn đề Không thể phủ nhận, mức độ định, viết, cơng trình kể cung cấp cho người đọc nhìn tổng quan vấn đề chia tài sản chung vợ chồng ly hôn, tạo tiền đề cho việc nghiên cứu chuyên sâu việc phân chia số loại tài sản mang tính chất đặc thù ly Đặc biệt, việc chia tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh ly hôn có cơng trình nghiên cứu Cơng trình sau tài liệu tham khảo bật vấn đề này: - Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (2018), Sách tình (bình luận án) Luật Hơn nhân gia đình, Lê Vĩnh Châu (chủ biên), NXB Hồng Đức – Hội Luật gia Việt Nam Trong sách tình này, nhóm tác giả dành chủ đề riêng bàn vấn đề chia tài sản vợ chồng doanh nghiệp ly Bằng phương pháp bình luận án, tác giả phân tích hai vấn đề trọng tâm bao gồm: (i) Ghi nhận việc ly hôn không ảnh hưởng tới hoạt động doanh nghiệp; (ii) Biện pháp bảo đảm việc ly hôn không ảnh hưởng đến doanh nghiệp Điểm bật công trình tác giả có đối sánh với thực tiễn giải tranh chấp Cộng hoà Pháp để làm bật lên hạn chế, thiếu sót quy định pháp luật thực tiễn xét xử Việt Nam Có thể thấy, tài liệu có tính chun sâu có giá trị tham khảo nghiên cứu vấn đề chia tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh ly tính đến thời điểm Tuy nhiên, xuất phát từ tính chất cơng trình, chủ đề dừng lại việc làm rõ trường hợp điển hình, mang tính phổ biến vợ (chồng) vợ chồng góp vốn vào doanh nghiệp có tư cách pháp nhân khơng đề cập đến trường hợp khác chia tài sản chung vợ chồng doanh nghiệp tư nhân, hộ kinh doanh ly Trên giới, cơng trình nghiên cứu chia tài sản chung vợ chồng ly nói chung chia tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh ly hôn nói riêng có từ lâu Trong đó, có số cơng trình có giá trị tham khảo cho việc nghiên cứu lý luận thực tiễn luận văn này, cụ thể: - Koons C William, Robert E Jr Holmes (1987), “Division of Property at Divorce”, Baylor Law Review, vol 39, no 4, tr 977-1034 Bài viết tập trung nghiên cứu chia tài sản vợ chồng ly hôn bang Texas Hợp chúng quốc Hoa Kỳ Trong viết này, tác giả trình bày phương thức phân chia loại tài sản cụ thể, xác định loại tài sản phân chia giải ly hôn, … Đặc biệt, tác giả viết có đề cập đến việc chia tài sản chung vợ chồng cổ phần công ty ly hôn thông qua việc phân tích án lệ nội dung mà tác giả tham khảo q trình thực luận văn - Brett R Turner (2003), “Division of Third-Party Property in Divorce Cases”, Journal of the American Academy of Matrimonial Lawyers, vol 18, no 2, tr 375-428 Vấn đề mấu chốt viết thể việc tác giả nhận diện, làm rõ mối quan hệ tài sản chung vợ chồng tài sản bên thứ ba ... VỀ CHIA TÀI SẢN CHUNG CỦA VỢ CHỒNG ĐƢA VÀO KINH DOANH KHI LY HÔN 1.1 Khái niệm, đặc điểm chia tài sản chung vợ chồng đƣa vào kinh doanh ly hôn 1.1.1 Khái niệm chia tài sản chung vợ chồng đưa vào. .. chồng ly hôn Chia tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh doanh dạng chia tài sản chung vợ chồng ly hôn nên mang đặc điểm chung việc chia tài sản chung vợ chồng ly hôn đề cao quyền tự định đoạt vợ chồng. .. pháp lý Luật HNGĐ Luật DN để giải 1.2 Ý nghĩa quy định chia tài sản chung vợ chồng đƣa vào kinh doanh ly hôn Khi ly hôn, việc giải tài sản vợ chồng nói chung, tài sản chung vợ chồng đưa vào kinh