LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn cơng trình nghiên cứu khoa học cá nhân tôi, thực hướng dẫn Tiến sĩ Lê Huỳnh Tấn Duy Các số liệu, kết luận nghiên cứu trình bày Luận văn trung thực chưa công bố hình thức Tơi xin chịu trách nhiệm nghiên cứu Tác giả Lê Thanh Đề DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BLHS BLTTHS TNHS TTHS UBTVQH VKS VKSND : Bộ luật hình : Bộ luật Tố tụng hình : Trách nhiệm hình : Tố tụng hình : Ủy ban thường vụ Quốc hội : Viện kiểm sát : Viện kiểm sát nhân dân MỤC LỤC Trang PHẦN MỞ ĐẦU CHƯƠNG NHỮNG VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VỀ MIỄN TRUY TỐ VÀ SỰ CẦN THIẾT PHẢI SO SÁNH, HỌC TẬP KINH NGHIỆM PHÁP LUẬT NƯỚC NGOÀI 1.1 Khái niệm, đặc điểm miễn truy tố 1.2 Mối quan hệ chế định miễn truy tố với chế định có liên quan 15 1.3 Ý nghĩa miễn truy tố 21 1.4 Sự cần thiết việc nghiên cứu, so sánh với pháp luật nước miễn truy tố 23 Kết luận Chương 27 CHƯƠNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ MỘT SỐ NƯỚC VỀ MIỄN TRUY TỐ 28 2.1 Căn miễn truy tố 28 2.2 Thẩm quyền trình tự, thủ tục miễn truy tố 39 2.3 Hệ pháp lý 46 2.4 Kiểm tra, giám sát việc miễn truy tố 47 Kết luận Chương 52 CHƯƠNG XÂY DỰNG CHẾ ĐỊNH MIỄN TRUY TỐ TRONG PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM TRÊN CƠ SỞ HỌC TẬP KINH NGHIỆM MỘT SỐ NƯỚC 55 3.1 Quy định pháp luật Việt Nam miễn truy tố 55 3.2 Sự cần thiết việc quy định chế định miễn truy tố pháp luật tố tụng hình Việt Nam 65 3.3 Yêu cầu việc xây dựng chế định miễn truy tố pháp luật tố tụng hình Việt Nam 71 3.4 Kiến nghị hoàn thiện 74 Kết luận Chương 88 KẾT LUẬN 89 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHẦN MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Truy tố hoạt động truy cứu trách nhiệm hình người phạm tội trước Tòa án, đặt người thực tội phạm chứng minh qua giai đoạn khởi tố, điều tra, truy tố nhằm mục đích bảo vệ lợi ích chung xã hội Ngược lại, có trường hợp người thực hành vi bị xem tội phạm chứng minh qua giai đoạn khởi tố, điều tra xét thấy việc truy tố họ trước Tịa án khơng mang lại lợi ích chung cho xã hội, chí có tác động tiêu cực đến quan hệ xã hội Trong trường hợp này, việc dừng lại, không tiếp tục hoạt động truy tố bảo đảm hài hịa lợi ích nhà nước, xã hội với lợi ích cá nhân, tổ chức Chế định luật tố tụng hình gọi miễn truy tố Miễn truy tố khác hồn tồn với đình vụ án giai đoạn truy tố đình áp dụng trường hợp khơng có để truy tố trước Tịa án Trong tố tụng hình sự, truy tố miễn truy tố hai mặt vấn đề, có tác động qua lại lẫn nhau, tạo linh hoạt, chủ động góp phần hiệu việc xử lý người có hành vi phạm tội Miễn truy tố khơng thể sách hình nhân đạo Đảng Nhà nước ta việc xử lý người có hành vi phạm tội mà giúp cho việc giải vụ án hình nhanh chóng, mềm dẻo, tiết kiệm thời gian, chi phí cho tố tụng, góp phần cân lợi ích nhà nước, xã hội với lợi ích cá nhân, tổ chức Lịch sử lập pháp nước ta giai đoạn trước Bộ luật Tố tụng hình năm 1988 ban hành ghi nhận miễn truy tố chế định độc lập với chất chế định Tuy nhiên, nhiều quan điểm khác nên kể từ Bộ luật Tố tụng hình năm 1988 ban hành, chế định miễn truy tố khơng cịn ghi nhận mà đồng với chế định miễn trách nhiệm hình thu hút vào chế định đình vụ án giai đoạn truy tố Do đó, nhận thức thực tiễn áp dụng dễ đánh đồng trường hợp mà pháp luật quy định phải đình vụ án giai đoạn truy tố với trường hợp đủ điều kiện truy tố lý đặc biệt nên xét thấy việc truy tố khơng cịn cần thiết Khi tiến hành sửa đổi Bộ luật Tố tụng hình năm 2003, có nhiều ý kiến nhà nghiên cứu làm luật đề nghị cần xây dựng chế định miễn truy tố Bộ luật Tố tụng hình năm 2015 không chấp nhận Việc đồng chế định miễn truy tố với chế định miễn trách nhiệm hình thu hút vào chế định đình vụ án giai đoạn truy tố pháp luật tố tụng hình Việt Nam nhận thức chưa thủ tục truy tố, miễn truy tố Vị trí, vai trị ý nghĩa miễn truy tố chưa nhận thức cách đầy đủ Hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến lĩnh vực tư pháp, hồn thiện thủ tục tố tụng tư pháp, đảm bảo tính đồng thủ tục tố tụng tư pháp nhiệm vụ mà Nghị số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 Bộ Chính trị Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đề Do đó, việc nghiên cứu, làm rõ vấn đề liên quan đến miễn truy tố làm sở quan trọng cho việc xây dựng chế định pháp luật tố tụng hình nước ta vấn đề cần thiết Tuy nhiên, chưa có nhiều cơng trình nghiên cứu chuyên sâu chế định miễn truy tố Lý luận miễn truy tố so với lý luận truy tố vấn đề khác liên quan tố tụng hình chưa phát triển Nhiều vấn đề liên quan đến miễn truy tố chưa nghiên cứu nghiên cứu chưa nhiều, chưa sâu, mảng tri thức đề tài cịn hạn chế Chính vậy, việc nghiên cứu cách toàn diện chuyên sâu miễn truy tố yêu cầu khách quan cần thiết, nhằm lý giải cách khoa học vấn đề lý luận thực tiễn đặt Song song đó, học viên nhận thấy vấn đề liên quan đến chế định miễn truy tố pháp luật tố tụng hình nước truyền thống pháp luật khác dù quy định mức độ không giống có đồng bộ, chặt chẽ, thuận tiện áp dụng, mang lại hiệu giải vụ án hình sự, đạt ý nghĩa mà miễn truy tố mang lại Vì vậy, việc nghiên cứu, so sánh, tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm nước xây dựng chế định miễn truy tố phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh nước ta yêu cầu chủ động hội nhập quốc tế thực hướng nghiên cứu phù hợp, đáp ứng yêu cầu mà Nghị 49-NQ/TW đề Từ lý trên, tác giả chọn đề tài “Miễn truy tố: Nghiên cứu so sánh và kinh nghiệm cho Việt Nam” làm đề tài Luận văn thạc sĩ Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Về chế định miễn truy tố pháp luật tố tụng hình Việt Nam, tính đến thời điểm bắt đầu thực đề tài, tài liệu tác giả tiếp cận chưa có cơng trình khoa học nghiên cứu cách toàn diện chế định miễn truy tố hình thức luận văn thạc sĩ luận án tiến sĩ luật học Hiện nay, miễn truy tố chưa ghi nhận pháp luật tố tụng hình Việt Nam nên Giáo trình Luật Tố tụng hình sở đào tạo luật nước ta không đề cập trực tiếp đến chế định mà phân tích số chế định khác có liên quan chế định miễn trách nhiệm hình sự, chế định đình vụ án giai đoạn truy tố Các tài liệu phân tích trường hợp xem để đình vụ án giai đoạn truy tố, có trường hợp dù đủ điều kiện để truy tố lý đặc biệt nên Viện kiểm sát định đình vụ án Về chất, việc khơng tiếp tục truy cứu trách nhiệm hình người thực tội phạm chứng minh giai đoạn trước – vấn đề miễn truy tố Tuy nhiên, không thừa nhận chế định miễn truy tố nên tài liệu phân tích trường hợp góc độ để đình vụ án trường hợp đình vụ án chưa đủ điều kiện truy tố Tuy vậy, vấn đề quan tâm định số nhà nghiên cứu phản ánh thơng qua số cơng trình bật sau: - Bài viết “Một số vấn đề miễn truy tố tố tụng hình sự” Thạc sĩ Hoàng Hải Yến, giảng viên Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội đăng Tạp chí Kiểm sát số 01 năm 2015 tài liệu có trực tiếp đề cập đến chế định miễn truy tố Bài viết phân tích nội dung chế định miễn truy tố như: khái niệm, đặc điểm, mối quan hệ chế định miễn truy tố với chế định khác có liên quan, đồng thời đưa số kiến nghị việc bổ sung chế định miễn truy tố Bộ luật tố tụng hình Tuy nhiên, phân tích dừng lại mức độ khái quát, sơ lược, chưa làm rõ sở lý luận thực tiễn việc quy định chế định miễn truy tố luật tố tụng hình sự; chưa có phân tích, đánh giá việc quy định chế định pháp luật nước theo truyền thống pháp luật khác để từ vận dụng kinh nghiệm nước việc xây dựng chế định pháp luật Việt Nam - Bài viết “Quyền công tố dân chủ nguyên tắc tùy nghi truy tố” tác giả Võ Minh Kỳ Võ Hồng Phượng đăng Tạp chí Khoa học pháp lý, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh số 09 năm 2018 Bài viết nghiên cứu phân tích chức quyền công tố dân chủ Trên sở đó, viết cần thiết nguyên tắc tùy nghi truy tố việc kiểm sốt quyền lực cơng tố giao quyền tùy nghi nhằm đóng góp tích cực cho dân chủ Bài viết cần thiết việc áp dụng nguyên tắc tùy nghi truy tố việc kiểm soát quyền tùy nghi truy tố tố tụng hình Việt Nam chưa đưa nội dung cụ thể vấn đề - Bài viết “Hoàn thiện thủ tục truy tố Bộ luật Tố tụng hình sự” Tiến sỹ Đỗ Văn Đương đăng Tạp chí kiểm sát số 08 năm 2012, Viện kiểm sát nhân dân tối cao Bài viết phân tích số nội dung liên quan đến miễn truy tố nêu số ý nghĩa mà miễn truy tố mang lại Từ đó, phần giải pháp, tác giả kiến nghị pháp luật Việt Nam nên ghi nhận miễn truy tố lại không đề xuất nội dung cụ thể - Khóa luận tốt nghiệp cử nhân Luật “Miễn truy tố pháp luật tố tụng hình sự số quốc gia – Kinh nghiệm cho Việt Nam” tác giả Bùi Văn Hoài năm 2018 Có thể thấy dù cơng trình nghiên cứu cấp độ cử nhân làm sáng tỏ đầy đủ vấn đề liên quan đến miễn truy tố khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa miễn truy tố; phân tích chế định miễn truy tố pháp luật tố tụng hình nước, từ đưa kiến nghị xây dựng chế định pháp luật tố tụng hình Việt Nam Tuy nhiên, đưa khái niệm phân tích đặc điểm miễn truy tố, tác giả chưa nêu lên chất đối tượng miễn truy tố người có hành vi thỏa mãn cấu thành tội phạm cụ thể luật hóa Tác giả cho đối tượng miễn truy tố “người bị buộc tội” chưa hoàn toàn lẽ người buộc tội người khơng có hành vi phạm tội hành vi họ không cấu thành tội phạm cụ thể việc miễn truy tố đặt họ Ngồi ra, khóa luận chưa sâu phân tích, làm rõ sở lý luận thực tiễn cần thiết việc so sánh với pháp luật nước yêu cầu việc quy định chế định miễn truy tố pháp luật tố tụng hình Việt Nam; chưa đưa đề xuất miễn truy tố quy định Bộ luật hình Bộ luật tố tụng hình hành - Luận văn thạc sỹ Luật học “Thực hành quyền công giai đoạn truy tố theo Luật TTHS Việt Nam” năm 2017 Nguyễn Văn Nguyên Bài viết chủ yếu phân tích thẩm quyền thực hành quyền cơng tố giai đoạn truy tố Viện kiểm sát Trong đó, có bất cập, hạn chế quy định pháp luật nhiệm vụ, quyền hạn Viện kiểm sát thực hành quyền công tố giai đoạn truy tố Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 Bộ luật Tố tụng hình năm 2015 quyền miễn truy tố Bài viết tài liệu tham khảo có giá trị đề tài thiếu sót miễn truy tố Bộ luật tố tụng hình năm 2015 - Luận văn thạc sỹ Luật học “Các định tố tụng VKS giai đoạn truy tố” Võ Ngọc Thạch năm 2013 Bài viết nghiên cứu đặc điểm, ý nghĩa định tố tụng VKS giai đoạn truy tố; nguyên tắc định; lịch sử hình thành định VKS giai đoạn truy tố có nhắc đến định miễn tố lại khơng vào phân tích mà dừng việc liệt kê định giai đoạn lịch sử khác - Luận văn Thạc sỹ Luật học “Viện kiểm sát - Cơ quan tiến hành tố tụng giai đoạn truy tố” Đỗ Thị Kim Ngân năm 2011 Bài viết xoay quanh nhiệm vụ, quyền hạn VKS thực hành quyền công tố giai đoạn truy tố thực tiễn áp dụng Qua đó, tác giả kiến nghị bổ sung quy định áp dụng quyền cân nhắc định miễn truy tố tội phạm nghiêm trọng Tức là, Viện kiểm sát có quyền định truy tố theo luật định miễn truy tố xét thấy không cần thiết truy tố Đề tài nhắc đến định miễn truy tố hình thức kiến nghị ghi nhận mà chưa xây dựng cụ thể nội dung vấn đề Ngoài ra, đề tài tiếp cận theo hướng nghiên cứu, so sánh với pháp luật nước miễn truy tố, cụ thể pháp luật tố tụng hình Cộng hịa liên bang Đức, Cơng hịa nhân dân Trung Hoa Nhật Bản nên bên cạnh viết liên quan đến miễn truy tố pháp luật Việt Nam tác giả cịn tổng hợp số cơng trình nghiên cứu có liên quan đến miễn truy tố pháp luật Đức, Trung Quốc Hàn Quốc sau: - Ấn phẩm Nghiên cứu tổ chức hoạt động hệ thống tư pháp năm quốc gia Tiến sĩ Hoàng Thế Liên làm chủ biên, Nhà xuất Tư pháp xuất năm 2011 Sách chun khảo Những mơ hình tố tụng hình sự điển hình giới Tiến sĩ Tơ Văn Hịa làm chủ biên, Nhà xuất Hồng Đức xuất năm 2012 Các tác phẩm phân tích cấu tổ chức, vai trị thẩm quyền tố tụng Viện kiểm sát Trung Quốc Viện công tố Hàn Quốc Để thực nhiệm vụ giai đoạn truy tố, Viện công tố (Viện kiểm sát) có quyền định truy tố hay miễn truy tố Các tác phẩm làm rõ số để định miễn truy tố vấn đề kiểm tra, giám sát việc miễn truy tố pháp luật TTHS Trung Quốc Hàn Quốc tài liệu tham khảo có giá trị Luận văn - Bài viết “Thông tin kết chuyến nghiên cứu tố tụng hình Cộng hòa Liên bang Đức” tác giả Thúy Hà năm 2011, đăng trang web Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội Bài viết phân tích số vấn đề pháp luật tố tụng hình Đức, có nội dung liên quan đến miễn truy tố Tác giả kiến nghị việc ghi nhận chế định miễn truy tố pháp luật tố tụng hình Việt Nam khơng đề xuất nội dung cụ thể Qua nghiên cứu khái quát cơng trình liên quan đến đề tài luận văn, rút số nhận xét sau đây: - Việc nghiên cứu đề tài miễn truy tố theo hướng so sánh pháp luật nước mức độ sơ lược, chủ yếu dạng báo khoa học Khóa luận tốt nghiệp - Các cơng trình nghiên cứu tiếp cận với pháp luật thực định Việt Nam giai đoạn không ghi nhận miễn truy tố nên dừng lại việc kiến nghị có nên hay khơng nên quy định miễn truy tố vào Bộ luật Tố tụng hình mà chưa làm rõ sở việc quy định chế định Bộ luật Tố tụng hình - Một số cơng trình đề cập đến nội dung liên quan đến miễn truy tố mang tính định hướng mà chưa giải vấn đề pháp lý cụ thể ghi nhận chế định Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu cách hệ thống chuyên sâu Do đó, sở nghiên cứu pháp luật nước ngồi, làm rõ sở lý luận thực tiễn việc quy định chế định miễn truy tố Bộ luật Tố tụng hình sự, tác giả đề xuất xây dựng nội dung cụ thể miễn truy tố, thẩm quyền, trình tự, thủ tục định miễn truy tố, hệ pháp lý miễn truy tố việc kiểm tra, giám sát việc miễn truy tố Viện kiểm sát Đây điểm đề tài luận văn thạc sĩ luật học tác giả, chưa giải cơng trình nghiên cứu có liên quan trước Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu Luận văn xác định mục đích nghiên cứu đưa kiến nghị xây dựng chế định miễn truy tố Bộ luật Tố tụng hình Việt Nam, góp phần hồn thiện, tạo đồng bộ, thống pháp luật tố tụng hình nói riêng, hệ thống pháp luật Việt Nam nói chung Nhiệm vụ nghiên cứu Trên sở mục đích nghiên cứu xác định, luận văn đặt nhiệm vụ nghiên cứu sau: - Phân tích chất pháp lý chế định miễn truy tố, phân biệt làm rõ mối quan hệ chế định với chế định khác có liên quan như: miễn trách nhiệm hình sự, đình vụ án giai đoạn truy tố - Phân tích ý nghĩa mà chế định miễn truy tố mang lại pháp luật tố tụng hình Từ cần thiết việc nghiên cứu, học tập pháp luật nước miễn truy tố - Phân tích, so sánh nội dung liên quan đến miễn truy tố pháp luật nước Cộng hòa liên bang Đức, Cộng hòa nhân dân Trung Hoa Hàn Quốc - Phân tích sơ lược quy định miễn truy tố pháp luật Việt Nam; đồng thời làm rõ sở lý luận thực tiễn việc quy định chế định miễn truy tố pháp luật tố tụng hình Việt Nam - Từ việc đánh giá quy định miễn truy tố pháp luật tố tụng hình sựu Việt Nam nước, luận văn đưa yêu cầu kiến nghị xây dựng nội dung cụ thể vấn đề liên quan đến chế định miễn truy tố pháp luật tố tụng hình Việt Nam Đối tượng, phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu Xuất phát từ mục đích nghiên cứu Luận văn, tác giả xác định đối tượng nghiên cứu bao gồm: - Những vấn đề lý luận chế định miễn truy tố - Những quy định liên quan đến chế định miễn truy tố pháp luật tố tụng hình Việt Nam, quy định miễn truy tố pháp luật ba nước Cộng hòa liên bang Đức, Cộng hòa nhân dân Trung Hoa Hàn Quốc Phạm vi nghiên cứu Trong phạm vi luận văn, tác giả giới hạn nội dung nghiên cứu tập trung vào vấn đề lý luận chế định miễn truy tố; nghiên cứu lịch sử quy định chế định pháp luật Việt Nam từ năm 1945 đến nay; đồng thời giới hạn việc phân tích quy định chế định pháp luật Hàn Quốc quốc gia theo truyền thống thơng luật, Cộng hịa Liên bang Đức Cộng hòa nhân dân Trung hoa, quốc gia có truyền thống pháp luật với Việt Nam, quốc gia mà chế định miễn truy tố quy định cách rõ ràng chặt chẽ Phương pháp nghiên cứu Luận văn nghiên cứu dựa sở quan điểm, nhận thức chủ nghĩa vật biện chứng vật lịch sử; vận dụng phương pháp luận chủ nghĩa Mác – Lênin Nhà nước Pháp luật, quan điểm Đảng Nhà nước chiến lược xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật cải cách tư pháp đến năm 2020 Ngồi ra, tác giả cịn tham khảo cơng trình nghiên cứu, viết sách báo, tạp chí chuyên ngành tác giả khác để hoàn thành luận văn Để thực đề tài Luận văn, tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu khoa học khác như: phân tích, so sánh, tổng hợp, thống kê Việc sử dụng phương pháp nghiên cứu cho phép tác giả tiếp cận xem xét đề tài từ nhiều góc độ khác Trong đó, phương pháp so sánh phương pháp chủ đạo tác giả sử dụng để làm sáng tỏ mối quan hệ chế định miễn truy tố với chế định miễn trách nhiệm hình đình vụ án giai đoạn truy tố Chương 1; đặc biệt việc so sánh, làm rõ vấn đề liên quan đến miễn truy tố pháp luật tố tụng hình nước Chương làm sở đưa kiến nghị Chương luận văn Đóng góp luận văn - Luận văn làm rõ vấn đề lý luận chế định miễn truy tố khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa; phân biệt miễn truy tố với miễn trách nhiệm hình 76 Do đó, để tránh trùng lắp thiếu sót, tác giả kiến nghị miễn truy tố bao gồm tất miễn TNHS BLHS số khác xuất phát từ yêu cầu thực tiễn giải vụ án hình từ cần thiết phải bảo vệ lợi ích cơng cộng quy định BLTTHS BLHS năm 2015 quy định miễn TNHS rõ ràng hơn, chặt chẽ so với BLHS năm 1999 bổ sung thêm hai để miễn trách nhiệm hình (Điểm b, Khoản Khoản 3, Điều 29) Những phù hợp với sách hình Nhà nước ta tình hình đấu tranh phịng, chống tội phạm Các miễn TNHS BLHS năm 2015 gồm hai loại: mang tính định lượng (Khoản Điều 29, Khoản Điều 110) tạo điều kiện áp dụng dễ dàng mang tính tùy nghi (Khoản 2, Điều 29, Khoản Điều 91, Khoản Điều 364, Khoản Điều 365, Khoản Điều 390) tạo chủ động cho VKS xem xét định trường hợp cụ thể Về thực chất, mang tính tùy nghi thể nguyên tắc tùy nghi truy tố Nếu người có hành vi phạm tội đáp ứng VKS cân nhắc lợi ích đạt việc truy tố không truy tố để định Trường hợp truy tố không đạt yêu cầu đấu tranh phịng, chống tội phạm gây tổn hại đến lợi ích khác lớn rõ ràng VKS định miễn truy tố Khi đó, việc miễn truy tố đáp ứng yêu cầu đấu tranh phịng chống tội phạm mà cịn góp phần bảo vệ lợi ích cơng cộng khác lớn hơn, đưa quan hệ xã hội phát triển theo chiều hướng tích cực Ví dụ, người có nhiều cống hiến có giá trị xã hội ghi nhận phạm phải tội nghiêm trọng có hành vi tích cực tự thú, khai rõ việc, hạn chế đến mức thấp hậu quả… việc truy tố người khơng cần thiết, truy tố gặp phải phản đối công chúng Việc miễn truy tố cho người khơng thể sách hình nhân đạo Nhà nước ta mà cịn có tác dụng bảo vệ giá trị tích cực cho xã hội mà người cống hiến Đối với khác BLTTHS năm 2015, BLTTHS năm 2015 quy định ba nêu là: người yêu cầu khởi tố rút yêu cầu vụ án khởi tố theo yêu cầu bị hại (Khoản Điều 155), người thực hành vi nguy hiểm cho xã hội chết (Khoản Điều 157) tội phạm đại xá (Khoản Điều 157) Tuy nhiên, tội phạm đại xá quy định trùng lắp Điểm b Khoản Điều 29 BLHS năm 2015 nên không cần thiết quy định BLTTHS năm 2015 Ngoài quy định BLHS năm 2015 BLTTHS năm 2015, tác giả nhận thấy người phạm tội vượt giới hạn phòng vệ 77 đáng vượt mức cần thiết bắt giữ người phạm tội đáp ứng số điều kiện định xem xét miễn truy tố Theo quy định Điều 22 BLHS năm 2015 phịng vệ đáng khơng phải tội phạm cịn vượt q giới hạn phịng vệ đáng bị truy cứu TNHS Quy định mặt có tác dụng ngăn ngừa trường hợp lợi dụng phịng vệ đáng để xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm tài sản người khác mặt khác gây tâm lý lo ngại cho người phải phòng vệ khả bị truy cứu TNHS nên khơng có hành vi phù hợp chưa phù hợp để bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp mình, người khác Nhà nước, dẫn đến quyền lợi ích bị xâm hại Trong thực tế, việc cân nhắc mức độ cần thiết hành vi chống trả khó khăn Người phạm tội vượt q giới hạn phịng vệ đáng khó xác định mức độ thiệt hại hành vi xâm hại gây gây ra, người có hành vi xâm hại sử dụng vũ khí, phương tiện, phương pháp cường độ công Đồng thời yếu tố tâm lý người phải phịng vệ có khơng thể có điều kiện để bình tĩnh lựa chọn xác phương pháp, phương tiện chống trả thích hợp, trường hợp họ bị công bất ngờ Mặc dù TNHS phạm tội trường hợp vượt q giới hạn phịng vệ đáng giảm nhiều thơng qua quy định tình tiết giảm nhẹ TNHS định hình phạt (Điều 51 BLHS năm 2015) loại trừ tâm lý e ngại sợ bị truy cứu TNHS dẫn đến quyền lợi ích hợp pháp thân người phải phòng vệ Nhà nước, quan, tổ chức người khác bị xâm phạm phân tích Điều gây tác động tiêu cực đến tinh thần đấu tranh phòng, chống tội phạm quần chúng nhân dân, làm giảm đáng kể hiệu hình phạt áp dụng người phạm tội vượt giới hạn phòng vệ đáng Và mục đích TNHS khơng đạt mong muốn Hơn nữa, trường hợp người phạm tội vượt giới hạn phòng vệ đáng cịn có nhiều tình tiết giảm nhẹ khơng có tình tiết tăng nặng TNHS, đáng khoan hồng pháp luật rõ ràng việc truy tố họ tiềm ẩn nhiều rủi ro gây phương hại đến quan hệ xã hội mà việc truy tố muốn bảo vệ Thực tiễn xét xử có nhiều vụ án truy cứu TNHS người vượt giới hạn phịng vệ đáng khơng dư luận xã hội đồng tình Đối với vụ án này, chắn miễn truy tố giải pháp mang tính “dung hịa” lợi ích bên Khi đó, người có hành vi vượt q giới hạn phịng vệ đáng bị xem “có tội” xét thấy thân họ hoàn cảnh xảy hành vi vượt 78 giới hạn phòng vệ đáng có nhiều tình tiết đáng khoan hồng nên họ miễn truy tố Đồng thời, việc miễn truy tố họ hạn chế tác động tiêu cực đến tinh thần đấu tranh phịng, chống tội phạm quần chúng Vì vậy, trường hợp phạm tội cụ thể vượt giới hạn phịng vệ đáng, xem xét tất yếu tố nhân thân, điều kiện hoàn cảnh xảy hành vi vượt giới hạn phòng vệ đáng, xét thấy việc truy tố khơng cần thiết, khơng mang lại mục đích TNHS, gây ảnh hưởng tiêu cực đến yêu cầu đấu tranh phịng, chống tội phạm VKS định miễn truy tố Tương tự trường hợp phạm tội vượt q giới hạn phịng vệ đáng, phạm tội trường hợp vượt cần thiết bắt giữ người phạm tội cần xem xét miễn truy tố Theo quy định Điều 24 BLHS năm 2015 việc sử dụng vũ lực mức cần thiết ba điều kiện để xem xét loại trừ TNHS tham gia bắt giữ người phạm tội Nếu đảm bảo việc sử dụng vũ lực mức cần thiết họ khơng bị xem người phạm tội cịn vượt q mức độ họ bị truy cứu TNHS Quy định nhằm đẩy mạnh phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, tinh thần đấu tranh phòng, chống tội phạm nhân dân Tuy nhiên, tình trạng chống người thi hành công vụ xảy phổ biến nhiều nơi, lĩnh vực đấu tranh phòng chống tội phạm; nhiều cán bộ, chiến sĩ làm nhiệm vụ bị người phạm tội công, tay có súng, có phương tiện hỗ trợ “sợ” phạm tội nên không chống trả dẫn đến hy sinh bị thương tích nặng71 Bên cạnh đó, người có thẩm quyền bắt giữ khác tham gia vào việc bắt người thực hành vi phạm tội khó đánh sử dụng vũ lực mức cần thiết Họ phải vào yếu tố như: công cụ, phương tiện người thực hành vi phạm tội sử dụng; mức độ gây thiệt hại hành vi phạm tội gây ra; mức độ chống trả người phạm tội… để đảm bảo việc sử dụng vũ lực mức độ cần thiết Mặc dù vượt mức cần thiết bắt giữ người phạm tội tình tiết giảm nhẹ TNHS (Điểm đ Khoản Điều 51), tâm lý e ngại bị truy cứu TNHS tham gia bắt giữ người phạm tội vấn đề hiển nhiên gây tác động tiêu cực đến tinh thần quần chúng nhân dân đấu tranh phòng, chống tội phạm, đến phịng trào tồn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc Vì vậy, Đinh Văn Quế, Một số vấn đề phịng vệ đáng vượt q giới hạn phịng vệ đáng, http://tks.edu.vn/thong-tin-khoa-hoc/chi-tiet/79/204, truy cập lần cuối ngày 10/8/2019 71 79 việc xem xét miễn truy tố trường hợp phạm tội cụ thể vượt mức cần thiết bắt giữ người phạm tội cần thiết Từ phân tích trên, tác giả kiến nghị bổ sung hai để miễn truy tố BLTTHS trường hợp phạm tội vượt giới hạn phòng vệ đáng phạm tội vượt mức cần thiết bắt giữ người phạm tội đồng thời họ phải đáp ứng điều kiện định nhân thân Đây mang tính tùy nghi truy tố VKS xem xét trường hợp cụ thể để định có truy tố hay miễn truy tố Như vậy, từ vấn đề phân tích, tác giả kiến nghị xây dựng miễn truy tố bao gồm: Một là, tất miễn TNHS quy định BLHS năm 2015 gồm: Điều 16, Điều 29, Khoản Điều 91 thuộc Phần chung Khoản Điều 110, Khoản Điều 364, Khoản Điều 365, Khoản Điều 390 thuộc Phần tội phạm Hai là, quy định BLTTHS năm 2015 gồm: Khoản Điều 155, Khoản Điều 157 Ba là, bổ sung hai miễn truy tố vào BLTTHS năm 2015 là: (1) Người phạm tội nghiêm trọng, nghiêm trọng trường hợp vượt q giới hạn phịng vệ đáng tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại khắc phục hậu quả, khơng có tình tiết tăng nặng, có hai tình tiết giảm nhẹ trở lên; (2) Người phạm tội nghiêm trọng, nghiêm trọng trường hợp vượt mức cần thiết bắt giữ người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại khắc phục hậu quả, khơng có tình tiết tăng nặng, có hai tình tiết giảm nhẹ trở lên Song song với việc xây dựng miễn truy tố, xuất phát từ yêu cầu phải có phân định rõ ràng hai chế định miễn truy tố đình vụ án giai đoạn truy tố nên đình vụ án giai đoạn truy tố phải sửa đổi cho phản ảnh chất bao gồm trường hợp làm cho việc truy tố không cịn đủ điều kiện để thực Theo đó, đình vụ án giai đoạn truy tố bao gồm: khơng có việc phạm tội, hành vi không cấu thành tội phạm; người thực hành vi nguy hiểm cho xã hội chưa đến tuổi chịu TNHS; người mà hành vi họ có án định đình vụ án có hiệu lực pháp luật; hết thời hiệu truy cứu TNHS Các miễn truy tố có đặc điểm hành vi người dù đủ dấu hiệu cấu thành tội phạm xét thấy việc truy tố khơng cần thiết nên miễn truy tố, có phân định rõ ràng với đình vụ án giai đoạn truy tố - làm cho việc truy tố bị can khơng cịn đủ điều kiện để thực 80 Các miễn truy tố có kết hợp tính định lượng tính tùy nghi tạo dễ dàng chủ động áp dụng trường hợp cụ thể, phù hợp với đặc điểm truyền thống văn hóa, xã hội, pháp luật Việt Nam, hồn tồn mang tính khả thi thực tiễn Đồng thời việc sử dụng miễn TNHS BLHS làm miễn truy tố nhằm tránh trùng lắp, tạo đồng bộ, thống luật nội dung luật hình thức; mặt khác tạo ổn định hệ thống pháp luật trường hợp BLHS có thay đổi, bổ sung miễn TNHS trước yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm, thay đổi quan điểm, sách hình giai đoạn khác Bên cạnh đó, việc xác định xác đình vụ án giai đoạn truy tố, phân định rõ chế định với chế định miễn truy tố góp phần hồn thiện thủ tục tố tụng giai đoạn truy tố, hạn chế oan sai bỏ lọt tội phạm 3.4.2 Kiến nghị thẩm quyền, trình tự, thủ tục định miễn truy tố Thứ nhất, thẩm quyền miễn truy tố Lý luận miễn truy tố chủ thể có thẩm quyền miễn truy tố chủ thể gắn liền với hoạt động thực hành quyền công tố giai đoạn truy tố - Cơ quan Công tố Cơ quan Kiểm sát Nghiên cứu pháp luật TTHS nước, tác giả nhận thấy tùy thuộc vào mơ hình tố tụng, thẩm quyền miễn truy tố phân hóa cụ thể thẩm quyền tập thể VKS (Trung Quốc) thẩm quyền cá nhân Công tố viên (Đức Hàn Quốc) Ở Hàn Quốc, Công tố viên có thẩm quyền trường hợp cịn Đức, số trường hợp đặc biệt, thẩm quyền miễn truy tố thuộc người đứng đầu Viện Cơng tố liên Bang – Cơng tố trưởng liên Bang Đối với Việt Nam, giai đoạn VKSND chưa thức thành lập thẩm quyền miễn truy tố thẩm quyền cá nhân ông Biện lý, người có thẩm quyền cơng tố; VKSND thành lập, quyền định miễn truy tố thuộc tập thể VKSND Thẩm quyền tập thể có ưu điểm tạo chắn việc định miễn truy tố, hạn chế xảy sai sót lại gây thời gian, chi phí có khả khó quy trách nhiệm có sai sót xảy Ngược lại, thẩm quyền cá nhân tạo chủ động cho Công tố viên Kiểm sát viên giải vụ án nhanh chóng, tốn chi phí có sai sót xảy họ tự chịu trách nhiệm cá nhân dễ dẫn đến lạm quyền tác động nhân tố bên vào định miễn truy tố Theo quy định Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 Luật Tổ chức VKSND 2014 VKSND hệ thống quan Nhà nước độc lập cấu tổ chức máy quan Nhà nước, chịu giám sát Quốc hội tổ chức thành cấp (VKSND tối cao; VKSND cấp cao; 81 VKSND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; VKSND huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh; ngồi ra, VKS cịn tổ chức theo hệ thống VKS quân sự) VKSND hoạt động theo nguyên tắc tập trung, thống lãnh đạo Ngành (Điều 109 Hiến pháp năm 2013, Điều Luật TCVKSND năm 2014) Tất Viện kiểm sát nhân dân từ trung ương tới địa phương hệ thống thống nhất, hoạt động Viện kiểm sát nhân dân dù cấp nào, đặt lãnh đạo Viện trưởng Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân phải chịu trách nhiệm tồn hoạt động Viện kiểm sát lãnh đạo trước Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Ở cấp Viện kiểm sát từ trung ương đến Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh Viện kiểm sát quân quân khu tương đương thành lập Ủy ban kiểm sát để thảo luận định theo đa số vấn đề quan trọng, đồng thời cho ý kiến vụ án, vụ việc trước Viện trưởng định (các Điều 43, 45, 4, 53, 55 Luật TCVKSND năm 2014) Như vậy, thấy, Ủy ban kiểm sát có thẩm quyền tập thể vấn đề quan trọng như: việc thực chương trình, kế hoạch cơng tác; báo cáo công tác; xét tuyển, bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức kiểm sát viên… Còn việc giải vụ án hình sự, vụ án hành chính, vụ việc dân sự, nhân gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động phức tạp Ủy ban kiểm sát có quyền cho ý kiến, thảo luận theo đề nghị Viện trưởng quyền định thuộc cá nhân Viện trưởng Thống với Luật tổ chức VKSND năm 2014, BLTTHS năm 2015 quy định định tố tụng VKS giai đoạn truy tố định truy tố, trả hồ sơ điều tra bổ sung, tạm đình chỉ, đình vụ án… thuộc thẩm quyền Viện trưởng VKS (điểm m, n Khoản Điều 41) Phó Viện trưởng VKS phân công (Khoản Điều 41) Việc thực nguyên tắc tập trung, thống lãnh đạo Ngành bảo đảm cho VKSND hoạt động đồng bộ, thống nhất, tạo điều kiện nâng cao hiệu thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp Đánh giá ưu điểm, hạn chế hình thức thẩm quyền miễn truy tố quốc gia, để phù hợp với nguyên tắc tổ chức, hoạt động VKSND thống thẩm quyền ban hành định tố tụng VKSND giai đoạn truy tố, tác giả kiến nghị thẩm quyền miễn truy tố phải Viện trưởng Phó Viện trưởng VKSND định Đồng thời, theo phân cấp, để phù hợp với thẩm quyền truy tố, VKS cấp thực hành quyền cơng tố kiển sát điều tra VKS cấp định miễn truy tố Thẩm quyền miễn truy tố VKS xác định theo thẩm quyền xét xử Tịa án vụ án 82 Thứ hai, trình tự, thủ tục định miễn truy tố Nghiên cứu pháp luật TTHS nước, tác giả nhận thấy trình tự, thủ tục định miễn truy tố phụ thuộc vào thẩm quyền định miễn truy tố Khi thẩm quyền miễn truy tố thuộc cá nhân cá nhân kiến thức kiến thức, kinh nghiệm tự định có truy tố hay miễn truy tố (Đức Hàn Quốc) Tuy nhiên Hàn Quốc, trước định miễn truy tố, Công tố viên phải báo cáo, trình bày, thảo luận với Cơng tố trưởng để định cuối Ở Đức, số trường hợp định miễn truy tố phải có phê chuẩn Tịa án có thẩm quyền Khi thẩm quyền miễn truy tố thuộc tập thể VKS định miễn truy tố phải thẩm tra trước trình lên Viện trưởng để ký ban hành (Trung Quốc quy định Văn phòng quan thẩm tra) Ngoài ra, số trường hợp bắt buộc phải lấy ý kiến quan công an, người bị hại (như miễn truy tố người chưa thành niên) Quy định bảo đảm chặt chẽ, thận trọng việc định, hạn chế khả xảy sai sót Như kiến nghị pháp luật TTHS Việt Nam, Viện trưởng Phó Viện trưởng VKS người có thẩm quyền định miễn truy tố Quy định tương tự quy định pháp luật TTHS Trung Quốc Cơ cấu VKSND cấp từ Trung ương đến địa phương Việt Nam có tổ chức Văn phịng, riêng VKS quân Quân khu tương đương thành lập Ban Kế hoạch tổng hợp, VKS quân Khu vực có phận cơng tác có chức Văn phịng Do đó, đánh giá quy định trình tự, thủ tục định miễn truy tố pháp luật TTHS nước, tiếp thu kinh nghiệm Trung Quốc, tác giả kiến nghị việc thực theo thủ tục chung việc định tố tụng định miễn truy tố phải thẩm tra Văn phòng VKS Ban Kế hoạch tổng hợp người phụ trách việc thẩm tra trước trình lên Viện trưởng Phó Viện trưởng ký ban hành Tuy nhiên, ý kiến thẩm tra có giá trị tham khảo, Văn phịng VKS Ban Kế hoạch tổng hợp người phụ trách việc thẩm tra khơng có quyền thay đổi ý kiến đề xuất KSV Riêng người 18 tuổi phạm tội, BLHS năm 2015 BLTTHS năm 2015 có quy định đường lối xử lý mang tính khoan dung, bảo đảm lợi ích tốt họ chủ yếu nhằm mục đích giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh, trở thành cơng dân có ích cho xã hội Khi có Khoản Điều 91 BLHS năm 2015 người 18 tuổi phạm tội miễn TNHS áp dụng biện pháp như: khiển trách, hòa giải cộng đồng, giáo dục xã, phường, thị trấn với điều kiện họ người đại diện hợp pháp họ đồng ý với việc áp dụng biện pháp (Điều 92, 93, 83 94, 95) Trình tự, thủ tục áp dụng quy định Điều 426, 427, 428, 429 BLTTHS năm 2015; Nghị định số 37/2018/NĐ-CP ngày 10/3/2018 Chính phủ quy định chi tiết thi hành biện pháp giám sát, giáo dục người 18 tuổi phạm tội miễn TNHS; Điều 15, 16 Thông tư liên tịch số 06/2018/TTLTVKSNDTC-TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH ngày 21/12/2018 VKSNDTC, TANDTC, Bộ Công an, Bộ Tư pháp, Bộ Lao động - Thương binh Xã hội phối hợp thực số quy định BLTTHS thủ tục tố tụng người 18 tuổi Tác giả nhận thấy quy định chặt chẽ, đảm bảo lợi ích tốt cho người 18 tuổi Do đó, tác giả kiến nghị trình tự, thủ tục miễn truy tố người 18 tuổi thực theo quy định BLHS, BLTTHS văn hướng dẫn thủ tục tố tụng người 18 tuổi miễn TNHS hành Một số vấn đề khác thủ tục định miễn truy tố thời hạn định, việc thông báo gửi định cho chủ thể có liên quan, tác giả kiến nghị thực theo quy định chung tố tụng khác Điều 240 BLTTHS năm 2015 có quy định cụ thể thời hạn định tố tụng 20 ngày tội phạm nghiêm trọng tội phạm nghiêm trọng, 30 ngày tội phạm nghiêm trọng tội phạm đặc biệt nghiêm trọng kể từ ngày nhận hồ sơ vụ án kết luận điều tra, trường hợp cần thiết gia hạn khơng q 10 ngày tội phạm nghiêm trọng tội phạm nghiêm trọng, không 15 ngày tội phạm nghiêm trọng, không 30 ngày tội phạm đặc biệt nghiêm trọng (Khoản 1); việc thông báo giao định thực thời hạn 03 ngày kể từ ngày định, trường hợp vụ án phức tạp kéo dài thời hạn giao định không 10 ngày (Khoản 2); riêng việc gửi định tố tụng cho VKS cấp phải thực để VKS cấp kiểm tra, rút, đình chỉ, hủy bỏ có sai sót xảy (Khoản 3) Tác giả nhận thấy quy định hợp lý để VKS xem xét cẩn thận cho việc định, hạn chế sai sót xảy ra; đồng thời việc xác định chủ thể cần phải thông báo, gửi định sở quan trọng để họ thực quyền kiểm tra, giám sát việc miễn truy tố VKS 3.4.3 Kiến nghị hệ pháp lý miễn truy tố Lý luận miễn truy tố khẳng định hệ pháp lý định miễn truy tố chấm dứt trình tố tụng bị can vụ án hình Bị can khơng bị truy cứu TNHS trước Tịa án, họ khơng bị xét xử, khơng phải chịu hình phạt biện pháp cưỡng chế hình khác mà họ phải chịu 84 thực tế việc truy cứu TNHS họ không cần thiết, không đạt mục đích việc áp dụng hình phạt Pháp luật TTHS nước Đức, Trung Quốc, Hàn Quốc quy định hệ pháp lý miễn truy tố với tính chất Việc xác định cụ thể hệ pháp lý định miễn truy tố Việt Nam sở quan trọng việc xác định trách nhiệm quan tiến hành tố tụng xây dựng biện pháp giám sát phù hợp với định mà VKS ban hành giai đoạn truy tố Các vấn đề phát sinh liên quan đến hệ pháp lý định miễn truy tố (từ việc học tập kinh nghiệm pháp luật TTHS Đức, Trung Quốc) giải sau: Một là, việc hủy bỏ biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế Quá trình tố tụng, quan tiến hành tố tụng áp dụng biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế người bị buộc tội để góp phần hiệu vào trình chứng minh tội phạm Tuy nhiên, VKS định miễn truy tố bị can làm cho trình tố tụng chấm dứt, việc chứng minh tội phạm hồn thành việc tiếp tục áp dụng biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế bị can không cần thiết Do đó, bị can bị áp dụng biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế phải hủy bỏ sau VKS định miễn truy tố Trước thực việc hủy bỏ biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế bị can VKS phải ghi rõ việc hủy bỏ biện pháp định miễn truy tố Hai là, việc chịu trách nhiệm pháp lý khác Miễn truy tố làm cho bị can khơng phải chịu hình phạt biện pháp cưỡng chế hình khác cịn hành vi bị can đủ dấu hiệu cấu thành vi phạm pháp luật chuyên ngành khác hành chính, dân sự, lao động,… bị can phải chịu trách nhiệm vi phạm Chẳng hạn, hành vi phạm tội bị can miễn truy tố lại gây thiệt hại cho tổ chức, cá nhân khác họ phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo quy định pháp luật dân Ba là, khả phục hồi vụ án miễn truy tố Việc miễn truy tố thể khoan hồng Nhà nước nhằm giúp người phạm tội không bị áp dụng biện pháp cưỡng chế hình sự, tạo điều kiện cho họ nhanh chóng tái hịa nhập cộng đồng, trở thành người có ích cho xã hội cần thiết phải có biện pháp buộc người miễn truy tố tự nguyện thực nghĩa vụ mình, khơng tiếp tục phạm tội Từ việc học tập kinh nghiệm pháp luật TTHS Đức, tác giả kiến nghị khả phục hồi vụ án miễn truy tố sau: Nếu người miễn truy tố thời hạn ấn định từ năm đến năm kể từ ngày định miễn truy tố mà thực hành vi phạm tội vụ án miễn truy tố phục hồi, người miễn truy tố tiếp tục bị truy tố tội phạm thực 85 Thời hạn xem thời gian thử thách khác án treo chỗ, người miễn truy tố chấm dứt TNHS, khơng có án tích từ thời điểm định miễn truy tố có hiệu lực án treo sau thời điểm kết thúc thời gian thử thách 3.4.4 Kiến nghị kiểm tra, giám sát việc miễn truy tố Khi ghi nhận nội dung liên quan đến miễn truy tố pháp luật TTHS Việt Nam việc chủ thể có thẩm quyền lúng túng, chí lạm quyền gây xáo trộn trật tự cơng cộng điều xảy Do đó, để hạn chế bất cập đảm bảo ý nghĩa mà miễn truy tố mang lại cần thiết phải xây dựng nhiều chế với nhiều đối tượng thực kiểm tra, giám sát việc miễn truy tố Qua đánh giá quy định pháp luật TTHS quốc gia Đức, Trung Quốc, Hàn Quốc, tác giả kiến nghị pháp luật Việt Nam nên xây dựng chế kiểm tra, giám sát thật chặt chẽ định miễn truy tố sau: Một là, chế công khai minh bạch thủ tục truy tố Tiếp thu kinh nghiệm Trung Quốc, sau định miễn truy tố, VKS phải thực thủ tục thông báo công khai Trang Thông tin điện tử VKS niêm yết công khai địa phương nơi người miễn truy tố bị hại cư trú Việc công khai định miễn truy tố nhằm tạo điều kiện cho tất cá nhân, tổ chức biết thực việc giám sát hoạt động truy tố VKS Hai là, chế kiểm tra, giám sát nội quan kiểm sát Theo đó, yêu cầu VKS định miễn truy tố phải nêu rõ cứ, sở pháp lý đối chiếu với kinh nghiệm xử lý vụ án tương tự xảy trước nhằm tạo chắn, cẩn thận việc định Mặt khác, sau định miễn truy tố định phải gửi cho VKS cấp Nếu xét thấy định miễn truy tố khơng có trái pháp luật Viện trưởng VKS cấp có quyền hủy bỏ định yêu cầu VKS cấp định pháp luật Ba là, chế khiếu nại Theo đó, chủ thể áp dụng miễn truy tố người miễn truy tố chủ thể bị ảnh hưởng trực tiếp định miễn truy tố người bị hại (hoặc người đại diện người miễn truy tố, bị hại người 18 tuổi, người có nhược điểm tâm thần thể chất; người bào chữa người miễn truy tố, bị hại) có quyền khiếu nại định miễn truy tố Khi người miễn truy tố họ bị coi tội phạm đáp ứng thể sách nhân đạo Nhà nước, việc truy tố không cần thiết nên họ chịu TNHS Tuy nhiên, người cho rằng, họ không thực hành vi phạm tội hành vi không đủ dấu hiệu cấu thành tội 86 phạm VKS phải định đình vụ án (với không bị coi tội phạm) định miễn truy tố Đây ý nghĩa quan trọng việc phân định miễn truy tố với đình vụ án Bởi lẽ, có quy định đình vụ án người đình vụ án với miễn TNHS (thực chất phải đình với hành vi không bị coi tội phạm) có khiếu nại VKS chấp nhận cuối định đình vụ án với hệ pháp lý Điều gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi ích hợp pháp người nhận định đình vụ án Do đó, cần thiết phải quy định quyền khiếu nại người miễn truy tố Đối với bị hại, hành vi phạm tội thực nhiều tác động đến quyền lợi ích hợp pháp họ Sau xem xét, người phạm tội miễn truy tố, chịu chế tài nghiêm khắc pháp luật bị hại cho việc miễn truy tố cho bị can chưa thích đáng, không bù đắp thiệt hại hành vi người phạm tội gây Do đó, cần thiết phải quy định quyền khiếu nại bị hại định miễn truy tố Sau nhận định miễn truy tố, bị hại (người đại diện bị hại bị hại người 18 tuổi, người có nhược điểm tâm thần thể chất; người bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của bị hại) xét thấy định miễn truy tố trái pháp luật, ảnh hưởng đến quyền lợi ích hợp pháp bị hại có quyền khiếu nại định Thời hiệu thực việc khiếu nại 15 ngày kể từ ngày người miễn truy tố, bị hại (người đại diện người miễn truy tố, bị hại người 18 tuổi, người có nhược điểm tâm thần thể chất; người bào chữa người miễn truy tố, bị hại) nhận biết định miễn truy tố mà họ cho có vi phạm pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp họ (thời hiệu phù hợp với thời hiệu khiếu nại chung quy định Chương XXXIII BLTTHS 2015 khiếu nại, tố cáo TTHS) Chủ thể có thẩm quyền giải khiếu nại Viện trưởng VKS cấp trực tiếp thời hạn để xem xét, giải 15 ngày kể từ ngày nhận khiếu nại Quyết định giải khiếu nại Viện trưởng VKS cấp trực tiếp định có hiệu lực pháp luật VKS định miễn truy tố phải thực theo định Bốn là, chế khởi kiện Tịa án Theo đó, người miễn truy tố bị hại (người đại diện người miễn truy tố, bị hại người 18 tuổi, người có nhược điểm tâm thần thể chất; người bào chữa người miễn truy tố, bị hại) có quyền khởi kiện Tịa án khơng đồng ý với định giải khiếu nại VKS cấp trực tiếp khởi kiện trực tiếp mà không cần thực trước thủ tục khiếu nại Thời hiệu khởi kiện 15 ngày kể từ ngày bị hại 87 nhận biết định giải khiếu nại VKS cấp trực tiếp định miễn truy tố (trường hợp khởi kiện khơng qua khiếu nại) Tịa án có thẩm quyền giải Tòa án cấp với VKS định miễn truy tố Thời hạn để Tòa án giải 15 ngày kể từ ngày nhận khởi kiện Nếu Tòa án đồng ý với yêu cầu khởi kiện Tịa án u cầu VKS phải thực việc truy tố đình vụ án VKS định miễn truy tố phải thực theo định Tòa án Việc quy định người miễn truy tố, bị hại quyền khiếu nại cịn có quyền khởi kiện Tịa án để xem xét tính hợp pháp định miễn truy tố nhằm tạo thêm chế để họ bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp cho định miễn truy tố xâm phạm đến Ngồi ra, việc Tịa án có quyền xem xét lại định miễn truy tố VKS bị hại khởi kiện nhằm tăng cường chế ước lẫn Tịa án VKS, góp phần hiệu vào việc giải vụ án hình sự, hạn chế sai sót xảy Năm là, chế kiến nghị Chủ thể có quyền kiến nghị Cơ quan điều tra Đối với vụ án Cơ quan điều tra tiến hành điều tra mà VKS miễn truy tố định miễn truy tố, VKS phải gửi cho Cơ quan điều tra để thực quyền kiến nghị Nếu Cơ quan điều tra cho định miễn truy tố trái pháp luật có quyền kiến nghị lên VKS cấp trực tiếp để xem xét lại VKS cấp phải có trách nhiệm xem xét trả lời thời hạn 15 ngày kể từ ngày nhận kiến nghị Cơ quan điều tra VKS định miễn truy tố phải thực theo định VKS cấp trực tiếp Như vậy, tác giả kiến nghị việc kiểm tra, giám sát định miễn truy tố thông qua nhiều hình thức từ chế thơng báo cơng khai, kiểm tra nội VKS đến chế khiếu nại, khởi kiện người miễn truy tố, bị hại - người bị tác động trực tiếp định miễn truy tố chế kiến nghị từ Cơ quan điều tra, chủ thể có liên quan q trình tiến hành tố tụng vụ án Việc lựa chọn xây dựng nhiều chế nhằm tạo điều kiện cho nhiều chủ thể thực quyền kiểm tra, giám sát, ngăn ngừa lạm quyền sai sót việc miễn truy tố, đảm bảo quyền lợi ích đáng bị can, bị hại cuối đạt ý nghĩa mà miễn truy tố mang lại xã hội 88 Kết luận Chương Miễn truy tố chế định hoàn toàn pháp luật tố tụng hình Việt Nam Lược sử chế định miễn truy tố cho thấy từ xuất quan làm nhiệm vụ công tố, pháp luật tố tụng hình Việt Nam ghi nhận chế định miễn truy tố với chất chế định Tuy nhiên, trình phát triển, nhiều nguyên nhân nên từ quy định tố tụng hình pháp điển hóa thành Bộ luật tố tụng hình năm 1988 thời điểm tại, miễn truy tố đồng với miễn trách nhiệm hình thu hút vào chế định đình vụ án giai đoạn truy tố Xuất phát từ nhu cầu hoàn thiện hệ thống pháp luật nói chung, pháp luật tố tụng hình nói riêng, đặc biệt thủ tục tố tụng giai đoạn truy tố; từ yêu cầu việc đấu tranh, phòng chống tội phạm, hạn chế đến mức thấp để xảy oan sai bỏ lọt tội phạm từ yêu cầu bảo vệ lợi ích công cộng, làm cho quan hệ xã hội phát triển theo chiều hướng tích cực, việc ghi nhận xây dựng quy định liên quan đến miễn truy tố pháp luật tố tụng hình Việt Nam vấn đề cần thiết cấp bách Tuy nhiên việc xây dựng quy định liên quan đến miễn truy tố phải đáp ứng yêu cầu định nhằm bảo đảm phát huy ý nghĩa mà miễn truy tố mang lại Trên sở lý luận chung miễn truy tố, phân tích quy định pháp luật tố tụng hình Việt Nam lịch sử quy định hành, đồng thời tiếp thu có chọn lọc quy định miễn truy tố pháp luật tố tụng hình nước Đức, Trung Quốc Hàn Quốc, tác giả đưa kiến nghị xây dựng vấn đề liên quan đến miễn truy tố pháp luật tố tụng hình Việt Nam như: miễn truy tố; thẩm quyền, trình tự, thủ thục miễn truy tố; hệ pháp lý việc kiểm tra, giám sát việc miễn truy tố Những kiến nghị miễn truy tố phù hợp với truyền thống văn hóa, xã hội, pháp luật Việt Nam, hồn tồn mang tính khả thi, dễ áp dụng thực tiễn, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm giai đoạn 89 KẾT LUẬN Miễn truy tố chế định độc lập tố tụng hình Ở Việt Nam, miễn truy tố ghi nhận pháp luật hình sự, tố tụng hình cịn nhiều quan điểm khác nên Bộ luật Tố tụng hình năm 1988 ban hành, chế định miễn truy tố đồng với chế định miễn trách nhiệm hình thu hút vào chế định đình vụ án giai đoạn truy tố Hiện nay, Việt Nam khơng có nhiều cơng trình nghiên cứu chun sâu chế định này, hình thức nghiên cứu chủ yếu dạng báo khoa học Khóa luận cử nhân Do đó, việc nghiên cứu đề tài “Miễn truy tố: nghiên cứu so sánh và kinh nghiệm cho Việt Nam” gặp khơng khó khăn Với phạm vi luận văn, tác giả làm sáng tỏ số vấn đề lý luận miễn truy tố, phân tích sở lý luận thực tiễn việc ghi nhận chế định pháp luật tố tụng hình Việt Nam; đồng thời qua việc phân tích chế định pháp luật tố tụng hình số nước, tác giả có đề xuất cụ thể nội dung liên quan đến miễn truy tố Bộ luật Tố tụng hình Việt Nam Qua kết nghiên cứu, tác giả rút kết luận sau: - Bản chất pháp lý miễn truy tố việc quan có thẩm quyền truy tố theo quy định pháp luật tố tụng hình định khơng đưa truy cứu trách nhiệm hình trước Tịa án người có lỗi việc thực hành vi phạm tội chứng minh qua giai đoạn từ khởi tố, điều tra đến truy tố có luật định thuộc nhân thân người có hành vi vi phạm thể sách hình nhà nước - Xuất phát từ đối tượng miễn truy tố người có lỗi việc thực hành vi phạm tội nên miễn truy tố có tính chất không ảnh hưởng đến truy tố Đây sở để phân định rõ ràng chế định miễn truy tố với chế định đình vụ án giai đoạn truy tố - chế định với khiến cho việc truy tố khơng cịn đủ điều kiện để thực Đồng thời, mối quan hệ với chế định miễn trách nhiệm hình sự, miễn truy tố chế định mang tính hình thức cịn miễn trách nhiệm hình chế định mang tính nội dung Khi người đủ điều kiện miễn trách nhiệm hình giai đoạn truy tố họ định miễn truy tố - Miễn truy tố mang lại nhiều ý nghĩa tố tụng hình sách hình Nhà nước từ việc góp phần hồn thiện pháp luật tố tụng hình đến việc hạn chế oan sai, bỏ lọt tội phạm đảm bảo hài hòa lợi ích Nhà nước 90 cá nhân Do vậy, việc ghi nhận chế định miễn truy tố pháp luật tố tụng hình Việt Nam vấn đề cần thiết cấp bách - Phân tích vấn đề liên quan đến miễn truy tố pháp luật tố tụng hình nước Đức, Trung Quốc Hàn Quốc, tác giả nhận thấy yếu tố cứ, thẩm quyền, trình tự, thủ tục định miễn truy tố hệ pháp lý miễn tố nước quy định chặt chẽ, với chất pháp lý chế định này, tạo sở chủ động dễ dàng áp dụng thực tiễn đồng thời nước quy định nhiều chế kiểm tra, giám sát việc miễn truy tố cách chặt chẽ nhằm hạn chế đến mức thấp sai sót xảy - Trên sở đánh giá ưu điểm, hạn chế việc xây dựng quy định miễn truy tố pháp luật tố tụng hình nước qua việc khái quát sơ lược hình thành phát triển quy định miễn truy tố pháp luật Việt Nam qua giai đoạn từ năm 1945 đến nay, tác giả đề yêu cầu cần thiết việc xây dựng chế định miễn truy tố pháp luật tố tụng hình Việt Nam Và đặc biệt, tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm nước, tác giả đưa kiến nghị xây dựng nội dung cụ thể liên quan đến miễn truy tố Bộ luật Tố tụng hình Việt Nam Những kết đạt toàn nội dung Luận văn nỗ lực thân tác giả hướng dẫn, giúp đỡ giảng viên hướng dẫn Tuy nhiên, điều kiện khả nghiên cứu tác giả cịn hạn chế nên khơng tránh khỏi thiếu sót Tác giả xin chân thành cám ơn Thầy, Cơ Khoa Luật Hình Tố tụng hình truyền đạt kiến thức khoa học cho tác giả tận tình hướng dẫn Thầy Lê Huỳnh Tấn Duy giúp cho tác giả hoàn thành Luận văn Tác giả mong đóng góp ý kiến Hội đồng khoa học nhà nghiên cứu để giúp cho Luận văn hoàn thiện ... mục đích miễn truy tố cho mục đích miễn truy tố “nhằm chấm dứt việc truy cứu TNHS” hệ pháp lý miễn truy tố Ngoài ra, khái niệm đưa dùng thuật ngữ ? ?miễn truy tố? ?? để định nghĩa miễn truy tố, lỗi... chế định miễn truy tố pháp luật tố tụng hình Việt Nam Qua việc nghiên cứu khái niệm, quan điểm khác miễn truy tố, tác giả đưa khái niệm miễn truy tố với nội hàm: đối tượng miễn truy tố; chủ thể... ? ?miễn? ?? trường hợp Đây thuộc tính miễn truy tố Ngồi ra, khơng thể có thủ tục miễn truy tố người có định truy tố định truy tố thực thủ tục rút truy tố để dừng lại việc truy cứu TNHS Tùy thuộc vào