BỘ Y TẾ Số: /BC-BYT CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự - Hạnh phúc Hà Nội, ngày tháng năm 2017 BÁO CÁO Thực trạng người có mong muốn chuyển đổi giới tính (người chuyển giới) Việt Nam hệ thống pháp luật có liên quan Phần 1: THỰC TRẠNG VỀ NGƯỜI CHUYỂN GIỚI TẠI VIỆT NAM I TỔNG QUAN VỀ NGƯỜI CHUYỂN GIỚI Chuyển giới vấn đề pháp lý-xã hội gắn liền với quyền nhân thân người Quyền người chuyển giới hay gọi quyền chuyển đổi giới tính cộng đồng quốc tế quan tâm khoảng 03 thập kỷ gần Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc có người đến thời điểm tự nhận giới tính khác với giới tính sinh ra, bao gồm yếu tố sinh học ảnh hưởng gien, mức độ nội tiết trước mang thai, trải nghiệm thời niên thiếu hay trưởng thành Nhiều nghiên cứu cho thấy, người chuyển giới thường có cảm nhận giới tính thân từ sớm, từ 3-5 tuổi, song việc cơng khai nhận giới tính khác cịn phụ thuộc vào kiến thức cá nhân cởi mở xã hội Chuyển giới không đồng với đồng tính Mặc dù chuyển giới liên quan tới cảm nhận giới tính (“nghĩ ai”) song đồng tính khái niệm hấp dẫn tình cảm (“cảm thấy yêu ai”), chuyển giới đồng tính khác Về mặt biểu hiện, người chuyển giới thể bên ngồi giới tính mong muốn (ví dụ: nam ăn mặc hành xử nữ, hay nữ ăn mặc hành xử nam) Chuyển giới không gắn liền với bất thường phận sinh dục Mặc dù yếu tố sinh học có ảnh hưởng nhiều tới người chuyển giới, đa phần họ hoàn chỉnh mặt phận sinh dục Trong y học, người sinh với tình trạng phận sinh dục không xác định rõ nam hay nữ gọi người liên giới tính Người chuyển giới không thiết phải người liên giới tính Chính vậy, nhiều quốc gia cho người chuyển đổi giới tính khơng thiết người phải trải qua phẫu thuật Định nghĩa chuyển đổi giới tính cảm nhận bên giới tính họ, cịn việc phẫu thuật hay chưa phụ thuộc nhiều vào điều kiện kinh tế, sức khỏe, nhu cầu cá nhân người Cũng đồng người chuyển giới với công việc liên quan tới giải trí, nhiều người chuyển giới tìm thấy hội việc làm cơng việc giải trí ca hát, biểu diễn, trang điểm người chuyển giới mong muốn làm công việc khác Vấn đề hội tiếp cận việc làm khơng bình đẳng, dẫn đến người chuyển giới có hội lựa chọn nghề nghiệp khác ngồi cơng việc liên quan đến giải trí Trước đây, Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ (DSM) xem chuyển giới dạng rối loạn định dạng giới (“gender identity disorder” - tức dạng rối loạn tâm thần), thường áp dụng liệu pháp điều trị tâm lý hc-mơn Phẫu thuật chuyển giới coi cách thức cuối cùng, việc thay đổi giới tính giấy tờ pháp lý khó khăn Tuy nhiên, chuyển giới thực chất dạng rối loạn tâm thần, coi rối loạn tâm thần người rơi vào hoàn cảnh đau khổ, bất lực rõ rệt lâu dài, nhiều người chuyển giới không trải qua trải nghiệm Từ phát đó, năm 2012, chuyển giới loại khỏi danh sách dạng rối loạn tâm thần DSM, có nghĩa xem tình trạng tâm lý bình thường DSM đồng thời kêu gọi cộng đồng hỗ trợ chấp nhận người chuyển giới để họ tự thể dạng giới giảm thiểu kỳ thị Sau đó, nhiều quốc gia khác khơng coi chuyển giới dạng rối loạn tâm thần mà xác định nhận dạng giới tự nhiên người Kết quyền chuyển giới phẫu thuật chuyển đổi giới tính gỡ bỏ rào cản nhận thức thực hoá mặt pháp lý nhiều quốc gia Kể có không thực phẫu thuật, việc đổi tên (gồm tên đệm, từ nam sang nữ, từ nữ sang nam) giới tính giấy tờ tuỳ thân thường người chuyển giới quan tâm Điều tên giới tính giấy tờ tùy thân dấu hiệu cụ thể mặt xã hội cho thấy giới tính thực mong muốn thừa nhận giới tính thực họ Thêm vào đó, trường hợp phẫu thuật chuyển giới, việc điều kiện giúp họ tránh rắc rối sống có mâu thuẫn dạng giới tên gọi giới tính giấy tờ tuỳ thân Trên giới có 03 cách để thực quyền đổi tên với người chuyển giới: (i) Đổi tên thủ tục hành chính; (ii) Đổi tên phán tịa án; (iii) Đổi tên thủ tục tuyên bố thực tế Trong nhiều trường hợp, quyền khơng có điều kiện, tức đổi tên theo nguyện vọng, nhu cầu đổi tên gọi thường tới trước nhu cầu chuyển đổi giới tính Vấn đề chuyển giới từ lâu gây tranh luận trái chiều quốc gia Có nhiều khía cạnh thảo luận, câu hỏi là: Hợp pháp hóa chuyển đổi giới tính có dẫn đến phẫu thuật chuyển giới ạt hay lợi dụng việc để trốn tránh nghĩa vụ với nhà nước xã hội hay không? Về câu hỏi trên, cần thấy hợp pháp hoá, việc phẫu thuật chuyển giới phải theo quy trình pháp lý-y tế chặt chẽ, với điều kiện, tiêu chuẩn rõ ràng, kiểm soát, giám sát nhiều chủ thể, lo ngại nêu giải toả Trong thực tế, việc khơng hợp pháp hố chuyển giới dẫn đến nhiều nguy cho người chuyển giới cho xã hội, q trình chuyển giới “chui” khơng tiêu chuẩn hoá kiểm soát Tiêu chuẩn hoá giám sát yêu cầu thiếu hợp pháp hố chuyển đổi giới tính, đơn giản kết phẫu thuật chuyển giới khơng thể đảo ngược (khơng thể khơi phục lại tình trạng thể trước phẫu thuật) Ngoài ra, việc phẫu thuật tiêu tốn nhiều tiền bạc, sức khỏe, thời gian, công sức người chuyển giới Mặc dù vậy, nhiều nước giới có xu hướng giảm bớt thủ tục pháp lý để tạo thuận lợi cho người có nhu cầu chuyển giới Cụ thể, pháp luật nhiều nước thừa nhận thay đổi giới tính giấy tờ tuỳ thân kể họ chưa/không trải qua phẫu thuật, mà cần có chứng nhận kiểm tra tâm lý từ quan y tế có thẩm quyền Điều khơng phải có đủ điều kiện phẫu thuật chuyển giới, kì thị, khó khăn xuất phát từ giấy tờ tuỳ thân tước bỏ hay hạn chế hội giáo dục, nghề nghiệp người Ở khía cạnh khác, việc chuyển giới để trốn tránh nghĩa vụ với nhà nước xã hội, ví dụ nghĩa vụ quân sự, cách thức áp dụng, thực tế có nhiều cách thức khác đỡ tốn thời gian, sức khỏe tiền bạc nhiều so với việc phẫu thuật chuyển giới Vì vậy, nói người có nhu cầu chuyển giới nghĩ tới việc phẫu thuật chuyển giới Nghiên cứu giới cho thấy tỷ lệ người chuyển giới từ 0.1% đến 0.5% Tại Việt Nam từ trước tới chưa có nghiên cứu số lượng người chuyển giới, nhiên, sử dụng số trung bình thấp giới (là 0.1%), ước tính nước ta có gần 100.000 người chuyển giới Theo khảo sát Viện Nghiên cứu Xã hội – Kinh tế Môi trường (iSEE) vào năm 2012, thực tế, diễn đàn, hội nhóm dành cho người chuyển giới hoạt động có số lượng thành viên 125.000 người, nhiên cần thấy tất thành viên tham gia người chuyển giới, người chuyển giới tham gia diễn đàn, hội nhóm II MỘT SỐ THÔNG TIN VỀ NGƯỜI CHUYỂN GIỚI TẠI VIỆT NAM Thật khó để biết số lượng người chuyển giới Việt Nam, đặc biệt khái niệm chuyển giới không khuôn gọn vào người phẫu thuật, mà người có cảm nhận rõ ràng giới tính thực khác với giới tính sinh học, có xu hướng/mong muốn chuyển đổi, thực tế điều chưa khơng xảy Ở Việt Nam chưa có điều tra số người chuyển giới, điều tra giới cho kết khác từ 0,1 đến 0,5% dân số người chuyển giới Số liệu ước tính cho thấy có khoảng 0,3% dân số Mỹ người chuyển giới (Gates 2011) Nếu sử dụng số trung bình thấp 0.1%, Việt Nam ước đốn có gần 100.000 người chuyển giới, lấy số trung bình 0.3% Việt Nam có khoảng 270.000 người Ở nước hợp pháp hóa việc chuyển giới, dễ dàng thống kê dựa số liệu ca tư vấn, phẫu thuật thay đổi giấy tờ Tại Việt Nam chưa có nghiên cứu xác số lượng người chuyển giới, hoạt động, nghiên cứu tiếp xúc với nhiều người chuyển giới Người chuyển giới quY thành nhóm: từ nam sang nữ (cịn gọi Trans Girl/Women, hay Male To Female - MTF) từ nữ sang nam (còn gọi Trans Guy, hay Female To Male (FTM) Người chuyển giới từ nam sang nữ TP Hồ Chí Minh thường gọi tự gọi “bóng”, “bóng lộ”, cịn Hà Nội thường gọi “Tigi” (TG - transgender) Người chuyển giới từ nữ sang nam thường gọi tự gọi “trans” “trans guy” Người chuyển giới - Họ ai? Người chuyển giới xếp vào hai nhóm: từ nam sang nữ (MTF: Male to Female) từ nữ sang nam (FTM: Female to Male) Cộng đồng MTF (trans women) thường người có thể nam giới có xu hướng nữ tính, có suy nghĩ, hành vi giống phụ nữ mong muốn trở thành phụ nữ Cộng đồng FTM người có thể sinh học nữ giới, có xu hướng nam tính muốn trở thành nam giới Có thể nói người chuyển giới, trình tự nhận thức dạng giới q trình khó khăn lâu dài từ nhỏ đến lúc trưởng thành Đặc biệt, việc nhận thức dạng giới họ kèm với định chuyển đổi liên quan đến thể giới đón nhận thách thức sống Quá trình nhận thức dạng giới 2.1 Tuổi thơ: khác biệt ban đầu thể giới khác khuôn mẫu giới Ngay từ nhỏ, MTF có xu hướng thích mặc váy đồ gái, chơi trò chơi gái (nhảy dây), thích chơi với bạn gái bạn trai Tương tự vậy, FTM lại có khuynh hướng thích chơi trị trai (đá banh), ăn mặc trai chơi với bạn trai Như vậy, khác với người đồng tính biết xu hướng yêu người giới tuổi dậy thì, người chuyển giới thể dạng giới từ sớm Với người chuyển giới, “trỗi dậy” tự nhiên thể bên Tuy nhiên, xã hội với chuẩn mực rõ ràng khắt khe nam tính nữ tính thể khơng “tự nhiên”, khơng “bình thường” mắt nhiều người Chính điều dẫn đến điều chỉnh, áp đặt bạo lực mà người chuyển giới phải đón nhận 2.2 Tuổi dậy thì: rung động đầu đời với người giới tính (dị tính) Những nhận biết khác biệt giới diễn sớm, đặc biệt lứa tuổi dậy Lúc này, mong muốn thể giới, ăn mặc thể giống giới tính mong muốn mãnh liệt Về tình cảm, MTF có xu hướng thích bạn trai, FTM có xu hướng thích bạn gái Ở lứa tuổi này, người chuyển giới thường không hiểu rõ ràng xu hướng tình dục dạng giới nên thường hoang mang thấy khác lạ với bạn đồng lứa Hoảng sợ nhận tình cảm khác lạ với bạn đồng giới, số người trở nên sống co cụm, ngại tiếp xúc sợ khơng kìm nén tình cảm, sợ bị trêu chọc, bị cho quái đản hay bệnh hoạn Nhiều em tìm cách che giấu cảm thấy khơng thích thể sinh học Một số bạn FTM cho biết “giá khơng có ngực tốt biết mấy”, “Em thấy bất tiện chiều cao, cân nặng thân hình nữ Em muốn cao lên thêm, mà trơng giống trai người ta khơng phải thắc mắc nữa” Đây biểu rõ ràng khẳng định mong muốn chuyển giới: thấy khó chịu với phận sinh dục mong biến mọc phận sinh dục giới tính 2.3 Trưởng thành: Tôi ai? Ở lứa tuổi trưởng thành, hoang mang ban đầu qua đi, tất người chuyển giới đối mặt với việc nhận diện dạng giới Khác với nhóm đồng tính nam đồng tính nữ, người chuyển giới thường cảm thấy lúng túng xác định dạng giới Vì khái niệm chuyển giới mẻ Việt Nam, trước thường hiểu người trải qua phẫu thuật (như Cindy Thái Tài, Cát Tuyền…), nên người chuyển giới thường dựa giới tính người u người đồng tính: les (vì sinh thể nữ lại thích nữ), gay (vì sinh thể nam giới lại thích nam) Một số bạn nhận đồng tính, song tính Chỉ người tham gia diễn đàn chương trình tập huấn, có biết đến khái niệm chuyển giới tự nhận “trans guy” (FTM- chuyển từ nữ sang nam) “trans girl/women” (MTF- chuyển từ nam sang nữ) Vì vậy, việc nhận dạng dạng giới họ phụ thuộc nhiều kiến thức họ có lĩnh vực này, nỗ lực tìm kiếm tri thức việc nhận dạng giới cho thân Tuy nhiên, thân nhiều người chuyển giới MTF tự coi người đồng tính, cảm thấy thoải mái dùng từ “gay lộ” “bóng lộ” cho thân từ “chuyển giới”, cho có phẫu thuật coi người chuyển giới, FTM cho sau dùng hooc-môn phẫu thuật chuyển giới Cũng có MTF phẫu thuật từ nam sang nữ cho có nhiều người ban ngày “bóng kín”, ban đêm dám làm “bóng lộ”, người “khơng xứng đáng” coi chuyển giới Có thể thấy, nhóm chuyển giới từ nữ sang nam băn khoăn dạng giới nhiều nhóm từ nam sang nữ Trên LesKing, thường xuyên có câu hỏi đặt dạng giới họ: “mình Les Trans?” Vượt qua nỗi mặc cảm thân, sau nhiều lần bị “thất tình” bị bạn dị tính từ chối tình cảm, nhiều người nỗ lực tìm kiếm thơng tin để hiểu thân Và số bạn cho biết “thở phào nhẹ nhõm” biết Trans, mà khơng phải đồng tính nữ Theo người chuyển giới nữ sang nam, việc phân biệt rạch rịi đồng tính nữ người chuyển giới - “trans guy” – quan trọng thân, mà người yêu họ Các “trans guy” yêu bạn gái dị tính Nhiều mối quan hệ FTM qua mạng, có mối tình kéo dài vài năm, bạn gái dị tính sốc phát người u dù nam tính, thực “nữ” Vì vậy, theo FTM, việc xác định họ thực nam giới thể sinh học nữ giúp giải tỏa tâm lý nhiều cho bạn gái, bạn gái biết u người nam khơng phải yêu người nữ Sống thể theo khn mẫu giới Sau hiểu thân, có số người chuyển giới định come-out (cơng khai) sống thực Khi định sống thật come-out, dù phẫu thuật hay chưa, người chuyển giới cố gắng thay đổi hình dáng cách ứng xử theo chuẩn mực khn mẫu giới Ví dụ “nữ” phải ăn nói nhẹ nhàng, giọng phải ghìm xuống để nghe cho mềm, lại duyên dáng, hay vuốt tóc, thể nữ tính cách chăm sóc người khác, kiềm chế để khơng gây gổ đánh lộn; “nam” phải đàng hồng, đĩnh đạc, che chở chiều chuộng cho bạn gái, tập cho giọng bớt cao trầm Quan niệm chuẩn mực giới dẫn đến mong muốn sử dụng thuốc ngừa thai với estrogen progesteron (cho MTF), testosteron (cho FTM) để làm tăng hooc-môn nữ nam Việc phẫu thuật dùng hooc-mơn phổ biến nhóm chuyển giới từ nam sang nữ Mặt khác, người chuyển giới phải kiêng ăn mặc tập thể thao để giữ thể mong muốn Ngoài ra, nữ tính hay nam tính cịn người chuyển giới cố gắng thể cách ăn mặc (nhóm FTM mặc áo nam, giày nam, chịt ngực để không lộ ngực, để tóc ngắn, nhóm MTF “lộ” để tóc dài, mặc đồ nữ váy, quần sooc ngắn, giầy cao gót…) Cũng mong muốn thể giới tính mong muốn, nên nhiều FTM rạch tay, xăm trổ, hút thuốc Việc cố gắng thể “chuẩn mực” giới khiến người chuyển giới thể bị cho “thái quá” Một người chuyển giới từ nam sang nữ cho biết mong muốn thể nữ tính mạnh nên người giới chị bị lộ “pê-đê”: Nhiều người cho biết từ trước phẫu thuật đến sau phẫu thuật, họ thay đổi tính cách nhiều Đặc biệt phẫu thuật chuyển giới tính, người chuyển giới tự ý thức hành vi phải với giới tính mới, ví dụ chuyển sang nữ nói hơn, nhút nhát kiềm chế Phẫu thuật hay không? Quyết định phẫu thuật hay không người chuyển giới thường q trình dài tìm hiểu thơng tin, cân nhắc, đấu tranh với thân, định ảnh hưởng lớn tới đời họ Vì vậy, khơng phải người chuyển giới mong muốn trải qua phẫu thuật Phẫu thuật ước mong khát khao người chuyển giới để có trùng khít dạng giới, giới tính thể thể giới bên ngồi Đây trình tìm hạnh phúc sống, định phẫu thuật thay đổi đời họ Tuy nhiên, đến định phẫu thuật, người chuyển giới phải cân nhắc nhiều khía cạnh Có người cân nhắc lý tài chính, phẫu thuật cần số tiền lớn, từ vài chục đến vài trăm triệu Hơn nữa, hệ thống y tế để can thiệp phẫu thuật cho người chuyển giới Việt Nam chưa thịnh hành, nên phần lớn người chuyển giới có mong ước làm Thái Lan, Hàn Quốc, điều địi hỏi chi phí cịn lớn Có người cho biết họ sẵn sàng đánh đổi tuổi thọ, bất chấp rủi ro để trở thành giới họ mong muốn có tiền làm phẫu thuật: Cũng có nhiều người lại cân nhắc lý sức khỏe, thơng tin cho thấy việc trải qua phẫu thuật gây tác hại lớn đến sống họ, chí rút ngắn sống họ đến hai chục năm Mặt khác, có nhiều người chuyển giới từ nữ sang nam tin việc phẫu thuật khơng có tác động nhiều đến sống sau họ, chí có phận sinh dục nam giới, lại gây hậu cho mối quan hệ, ví dụ “khơng chung thủy” Có nhiều người chuyển giới từ nam sang nữ lại lo lắng công ăn việc làm họ chuyển đổi giới tính, theo họ, dù có chuyển đổi hồn tồn thể, giới tính ghi giấy tờ họ khơng thay đổi Một thể nữ giới giấy tờ ghi nam giới điều cịn khó khăn hơn, điều cản trở xã hội chấp nhận họ tạo hội bình đẳng cho họ việc tìm kiếm việc làm Chính vậy, phần lớn người chuyển giới chưa trải qua phẫu thuật, dù khát khao chuyển đổi giới tính thể rõ trog hoạt động, hành vi họ Có nhiều người khơng nhìn thấy tương lai rõ ràng sau phẫu thuật, dù có phẫu thuật rồi, họ phải “làm gái để kiếm sống”: Thậm chí khó khăn việc tìm việc làm khiến nhiều người chuyển giới MTF - “bóng lộ” - sau thời gian vất vả mưu sinh, định quay trở lại làm “bóng kín” (ăn mặc đàn ơng, cắt tóc ngắn), “làm lộ” (ăn mặc, trang điểm gái) chơi buổi tối với bạn bè biểu diễn Như vậy, thấy, khác với người đồng tính, người chuyển giới khơng băn khoăn xu hướng tình dục mình, mà hết, họ trăn trở dạng giới: thực ai? Tơi có nên chuyển đổi (cơ thể) hay khơng? Điều xảy tơi chuyển đổi? Q trình trăn trở nhận thức thân kèm theo trải nghiệm bị tổn thương, hi vọng thất vọng, bi quan Việc người chuyển giới phải ẩn cộng đồng dành cho đồng tính nam đồng tính nữ, lại khơng cộng đồng thừa nhận (đặc biệt nhóm MTF) vừa cho thấy lúng túng nhận dạng thân, mặt khác thể vấn đề mà cộng đồng chuyển giới phải đối mặt – chưa quan tâm bị cô lập xã hội chưa thừa nhận họ III NHỮNG THÁCH THỨC CỦA NGƯỜI CHUYỂN GIỚI Cũng giống nhiều nhóm LGB (đồng tính nam, đồng tính nữ song tính) khác, người chuyển giới Việt Nam phải đối mặt với kỳ thị xã hội, gia đình bạn bè Tuy nhiên, nghiêm trọng nhóm LGB khác, người chuyển giới cịn đối tượng thông tin sai lạc, đối xử bất bình đẳng, nạn bạo hành, phân biệt đối xử đói nghèo Ở Việt Nam, nhiều tổ chức có nghiên cứu đa chiều nhóm đồng tính song tính, nhiên, trừ nghiên cứu nhỏ bạo lực với người chuyển giới CCIHP, nhóm chuyển giới đề cập số nghiên cứu chung MSM hay LGBT (iSEE 2012, Khuất Thu Hồng 2005; Vũ Ngọc Bảo Girault 2005; Vũ Ngọc Bảo et al 2008) Bất chấp thái độ kỳ thị, phân biệt đối xử bạo lực chống lại người xuyên giới/chuyển giới Việt Nam, có q thơng tin tư liệu cộng đồng người chuyển giới vấn đề cá nhân xã hội mà họ phải đối mặt Ngoài vài diễn đàn mạng cộng đồng, khơng có thơng tin người chuyển giới Việt Nam Những thơng điệp mang tính định kiến khơng thực tế báo chí số kênh truyền thông tạo nên củng cố thêm hiểu biết sai lệch thái độ kỳ thị xã hội Người chuyển giới mô tả người “đồng tính”, “kệch cỡm” “bệnh hoạn” Họ khơng nhìn nhận cộng đồng Thêm vào đó, bị chọc ghẹo trường học thiếu hỗ trợ từ gia đình, nhiều người xuyên giới/chuyển giới phải bỏ học, bỏ nhà, đối mặt với an toàn thân (bạo lực, hãm hiếp, cướp giật), nghèo đói khó khăn sinh kế Điều trở nên trầm trọng thiếu hợp tác quan an ninh bảo vệ họ thiếu người tuyển dụng sẵn sàng chấp nhận họ Rõ ràng, nhóm chuyển giới nhóm dễ bị tổn thương bị kỳ thị xã hội Mặt khác, người chuyển giới phải đối mặt với định kiến cộng đồng đồng tính nam đồng tính nữ bị cho nguyên nhân gây kỳ thị xã hội với cộng đồng LGBT nói chung Nhiều người đồng tính cho rằng, người chuyển giới ăn mặc khác với giới tính sinh học (ví dụ nam mặc giả gái) làm cho xã hội nghĩ người đồng tính nam thích giả gái thích phẫu thuật chuyển giới Thêm nữa, báo chí truyền thông thường nhầm lẫn khái niệm cho chuyển giới đồng tính giống nhau, khiến cộng đồng người đồng tính muốn xa lánh cộng đồng chuyển giới Những người chuyển giới sinh hoạt lẫn cộng đồng người đồng tính thường bị tẩy chay xóa bỏ nick họ thể rõ ràng Điều cần phải thay đổi Một định sống thật với thân, thể khác với giới tính sinh học, người chuyển giới bắt đầu q trình đầy khó khăn thách thức mối quan hệ với gia đình, việc tìm kiếm người yêu chấp nhận họ, đối mặt với kỳ thị xã hội bất bình đẳng, kiếm tìm cơng ăn việc làm, rủi ro sức khỏe Bị kỳ thị phân biệt đối xử Cũng giống người đồng tính, người chuyển giới thường bị định kiến phân biệt đối xử từ gia đình xã hội Nhưng khác với người đồng tính che dấu xu hướng tình dục, người chuyển giới che dấu dạng giới họ khát khao thể ngồi, vậy, kỳ thị phân biệt đối xử họ thường nặng nề, trực diện nghiêm trọng Sự kỳ thị thường thể cách gọi hành vi Nhóm chuyển giới từ nam sang nữ (MTF) thường bị gọi cách kỳ thị pê-đê, nam nữ, bóng, đồng cơ, xăng pha nhớt, lại cái, nhóm từ nữ sang nam (FTM) thường bị gọi ô môi Những từ hàm chứa ý nghĩa miệt thị, khiến người chuyển giới cảm thấy bị xúc phạm xấu hổ Sự kỳ thị đơi khơng thể qua lời nói mà cịn qua hành vi, ánh nhìn soi mói Trong hai nhóm chuyển giới, thấy nhóm MTF bề cách ứng xử “lộ” (như trang điểm, mặc đồ nữ, đánh móng tay, điệu đà), bị coi “bệnh hoạn”, “biến thái”, “quái thai”…, đối tượng chọc ghẹo phân biệt đối xử nhiều Trong đó, phong trào ăn mặc kiểu “tomboy” gái khiến FTM phải chịu định kiến Có thể thấy kỳ thị người chuyển giới nhiều cấp độ: gia đình, hàng xóm láng giềng, trường học, ngồi xã hội nói chung, cộng đồng LGBT 1.1 Trong gia đình Người chuyển giới dù từ nam sang nữ hay từ nữ sang nam, đa số gặp khó khăn việc cơng khai (come-out) với gia đình Một số trường hợp “come out” thời điểm khác bố mẹ “lờ” Một số gia đình cho bị bệnh tâm lý nên nhiều gia đình nghĩ đến giải pháp cho gặp bác sĩ tâm lý để chữa trị, điều khắc thêm hố sâu ngăn cách chia sẻ bố mẹ con: Trong ký ức người chuyển giới từ nam sang nữ, gia đình, họ thường bị đối xử hắt hủi so với anh chị em, khơng có tình thương chấp nhận Mặt khác, Việt Nam, áp lực đời sống xã hội với nhiều mối quan hệ gần gũi khiến gia đình người chuyển giới thường sợ bị hàng xóm người quen xét nét, từ yêu cầu khơng ăn mặc hay có hành vi khác biệt 10 Tây Ban Luật 3/2007 quy định: Nha18 Độ tuổi: Tức 18 tuổi trở lên Tuy nhiên việc khơng ngăn cản việc tiếp cận hc-mơn trước tuổi 18, cá nhân bắt đầu sử dụng liệu pháp hc-mơn để đạt tuổi 18 đăng ký thừa nhận giới tính mong muốn, điều trị hc-mơn điều kiện để thừa nhận giới tính mong muốn Luật 3/2007 cho phép sửa đổi giới tính pháp lý người Hộ tịch dân cư, hình thức ‘chỉnh lý hộ tịch’ Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho ‘chỉnh lý’ áp dụng sai sót từ ban đầu, khơng thể áp dụng với trường hợp có khơng thống giới tính sinh giới tính thật người lớn lên Trong luật Đăng ký Hộ tịch năm 2011 giữ nguyên cách tiếp cận truyền thống này, cách xem thừa nhận giới tính mong muốn vấn đề ‘chỉnh lý’ Chẩn đoán: Cá nhân phải chẩn đoán phiền muộn giới, bác sĩ nhà tâm thần học lâm sàng đăng ký Tây Ban Nha hay có đủ tiêu chuẩn chấp thuận Phiền muộn giới tạo thành có khơng thống giới tính hình Luật khơng u cầu cá nhân phải thái/sinh lý giới tính tâm lý-xã hội xuất tòa, cần nộp đơn chỉnh sửa lên Hệ thống Hộ tịch Dân tự nhận cá nhân cư Nhân viên Hộ tịch cần kiểm Điều trị y tế: Cá nhân cần chứng minh tra điều kiện ‘chỉnh lý’ điều trị y tế hai năm với Luật có thỏa mãn hay mục đích chuyển đổi đặc điểm khơng thể theo đặc điểm giới tính mà người mong muốn thừa Công việc lý Hộ tịch Dân cư nhận Luật quy định đặc Tây Ban Nha định ngành Tư pháp, Nếu đơn xin thừa nhận giới tính mong muốn chấp nhận, quan chức có thẩm quyền cấp nghị quyết định việc ‘chỉnh lý’ tên giới tính cá nhân Hộ tịch Dân cư Cá nhân có nghĩa vụ yêu cầu cấp thẻ cước quốc gia với thơng tin điều chỉnh có mã số cũ Các thơng tin gốc trích xuất thể tên giới tính sửa đổi Các thông tin bảo mật xếp vào thông tin ‘được bảo vệ đặc biệt’ Theo điều 5.2 Luật 3/2007, ‘việc chỉnh lý cho phép cá nhân thực tất quyền theo thơng tin họ’ Có nghĩa người chuyển giới xem có giới tính pháp lý dạng giới họ khía cạnh Đối với nhân, kể từ nhân đồng giới có hiệu lực từ 2005, nhân vấn đề giới tính trở thành vấn đề độc lập với Việc thừa nhận giới tính khơng làm nhân tự động hiệu lực trở thành sở để ly hôn (ở Josep Ferrer Riba and Albert Lamarca Marquès, The legal status of transsexual and transgender in Spain, Intersentia, 2015 18 50 điểm ngoại hình, xem chức hành khơng phải biện pháp y tế Những yêu cầu thừa nhận giới tính khơng thể đảo ngược mong muốn định Điều loại bỏ phẫu thuật chuyển thẩm phán, theo thủ tục giới khỏi điều kiện để thừa hành Cá nhân khiếu nại lên Chủ tịch văn phòng Hộ tịch nhận giới tính mong muốn Cơng chứng Tây Ban Nha, ly tự khơng cần có sở) Quan hệ cha mẹ-con không bị ảnh hưởng giới tính pháp lý thừa nhận luật Tây Ban Nha vấn đề cha mẹ trung tính hóa giới tính Mặt khác, việc nhận ni khơng bị giới hạn tình trạng nhân hay giới tính cặp đơi 51 Thụy Điển19 Luật Phân loại Giới tính quy định Với người muốn điều kiện phải thỏa mãn để có lúc thay đổi giới tính đăng ký thể thay đổi giới tính đăng ký: phẫu thuật chuyển giới, việc gộp (1) cảm nhận thuộc giới thủ tục y tế pháp lý tính có cảm giác q trình dài Năm 2013, Hội đồng cố vấn Pháp lý Quốc gia ‘thời gian dài’, hướng dẫn khơng thức (2) sống theo giới tính mà cá nhân cần phải tham yêu cầu thay đổi khoảng gia vào hệ thống chăm sóc y tế để thời gian trước đăng ký thay bắt đầu tiến trình y-pháp lý, gồm đổi pháp lý này, (1) năm để kiểm tra (3) mong muốn sống theo dạng thể tâm thần, sau giới tương lai, (2) năm dùng liệu pháp hoóc(4) 18 tuổi môn liệu pháp thẩm mỹ khác để giúp cá nhân sống Những quy định giữ nguyên năm vai trò giới mà họ tự từ năm 1972, thay đổi điểm đầu nhận, trước tiên từ ‘lúc trẻ’ thành ‘trong thời gian dài’ (3) đăng ký để thay đổi giới tính thực phẫu thuật – tiến Luật Phân loại Giới tính bãi bỏ trình khoảng hai năm điều kiện triệt sản can thiệp y rưỡi học để thừa nhận giới tính mong muốn Quan hệ cha mẹ: Theo quy định tại, người có trước đăng ký thay đổi giới tính, họ khơng thể thay đổi tình trạng pháp lý từ cha thành ‘mẹ’ hay ngược lại Vì thế, giấy khai sinh người quy định không công khai tiết lộ lịch sử giới tính cha mẹ họ Năm 2015, hướng dẫn cho phép cá nhân đăng ký thay đổi giới tính khơng phụ thuộc vào biện Jameson Garland, The legal status of transsexual and transgender in Sweden, Intersentia, 2015 19 52 pháp y tế Vì vậy, can thiệp y tế cá nhân hóa, ngắn dài tùy vào trải nghiệm cá nhân 53 Thổ Nhĩ Điều 40 Bộ luật Dân Thổ Nhĩ Kỳ Kỳ 20 quy định: ‘Một người muốn thay đổi giới tính phải nộp đơn lên tịa án yêu cầu cho phép phẫu thuật chuyển giới Người phải 18 tuổi khơng kết Ngồi ra, người phải chứng minh báo cáo sức khỏe cấp quan giáo dục hay nghiên cứu bệnh viện họ đích thực người chuyển giới, việc phẫu thuật chuyển giới cần thiết cho sức khỏe tâm trí họ họ phải chấm dứt vĩnh viễn khả sinh sản Nếu báo cáo y tế xác nhận, phẫu thuật chuyển giới có hiệu lực, tịa án định thay đổi cần thiết việc đăng ký tình trạng hộ tịch.’ Việc quy định triệt sản xuất phát từ lo ngại người chuyển giới thay đổi từ ‘cha’ thành ‘mẹ’ ngược lại, dẫn tới vụ kiện trước Tòa án Nhân quyền Châu Âu (ECtHR) Y.Y v Turkey (số 14793/08) Tịa án Thổ Nhĩ Kỳ từ chối người 20 Một người muốn thừa nhận giới tính mong muốn cần phải theo dõi chuyên gia tâm thần thời gian năm, sau cá nhân phải chuẩn bị kiểm tra đời sống thật, thời điểm mà họ bắt đầu biết điều trị hc-mơn Cuối cùng, chun gia tâm thần định dạng thật người có phải giới tính ngược lại hay khơng báo cáo với Hội đồng Y tế Hội đồng chấp thuận phẫu thuật chuyển giới thấy cần thiết cho sức khỏe tâm trí cá nhân Sau tòa án chấp thuận việc phẫu thuật chuyển giới, cá nhân thực bệnh viện mà mong muốn nước Sau phẫu thuật, cá nhân cần phải nộp đơn lên tịa lần để có định cho phép họ thừa nhận giới tính đăng ký hộ tịch sau sửa đổi giấy khai sinh có hiệu lực Các quan hệ có trước đó: Hơn nhân: Theo quy định Bộ luật Dân 1988, sau thay đổi giới tính khai sinh, hôn nhân họnày tự động hiệu lực Gia đình: Nếu người chuyển giới có con, tình trạng cha mẹ giữ nguyên lúc trước Trong nhiều trường hợp, tòa án định quyền ni dựa vào lợi ích đứa trẻ, khơng có quy định cụ thể người cha mẹ chuyển giới có làm ảnh hưởng đến lợi ích trẻ hay khơng Các quan hệ có sau đó: Hơn nhân: Người chuyển giới sau thay đổi giới tính hộ tịch có quyền kết với người khác giới với theo giới tính pháp lý họ Thổ Nhĩ Kỳ khơng cho phép hôn nhân hai người giới Nếu người trước kết hôn người phẫu thuật chuyển giới, họ có quyền đệ đơn vơ hiệu hóa nhân, với lý bị lừa dối thời hạn tháng kể từ họ biết thông tin Yersim M Atamer, The legal status of transsexual and transgender in Turkey, Intersentia, 2015 54 chuyển giới nữ-sang-nam ECtHR phán vào ngày 10/03/2015 ủng hộ cho nguyên đơn Thổ Nhĩ Kỳ vi phạm điều Công ước Châu Âu Nhân quyền Nghị viện Châu Âu kêu gọi quốc gia thành viên cấp giấy tờ nhân thân phản ánh giới tính mong muốn cá nhân mà khơng có nghĩa vụ phải triệt sản, thực biện pháp y tế phẫu thuật chuyển giới hay liệu pháp hcmơn Q thời hạn trên, cách để chấm dứt hôn nhân theo thủ tục ly Con cái: Bởi triệt sản yêu cầu bắt buộc để thực phẫu thuật chuyển giới, mặt pháp lý, cá nhân sinh sản sau phẫu thuật Họ trữ trứng tinh trùng để thụ tinh nhân tạo sau Cách nhận nuôi nuôi 55 Đặc khu Hệ thống pháp luật Hồng Kông Hồng cấu thành hai phần: Thông luật 21 Kông Anh trước năm 1997 Hiến pháp Hồng Kông sau năm 1997 Luật Thừa nhận Giới 2004 Anh khơng có hiệu lực Hồng Kơng lại có vai trị quan trọng Ngành Tư pháp Tịa Thượng thẩm Hồng Kơng nhiều lần đề cập tới luật phán Hiện quy định người chuyển giới sau phẫu thuật không đề cập tới người chuyển giới chưa phẫu thuật Hiện khơng có điều kiện pháp lý mà có hai điều kiện y tế để người thực phẫu thuật: (1) kiểm tra đời sống thực (2) từ 21 tuổi trở lên Không giống Luật Thừa nhận Giới 2004 Anh, khơng có quy định cụ thể ‘thừa nhận giới’ Hồng Kơng, khó để thủ tục hay yêu cầu việc Tuy nhiên, dựa vào phán Tòa Thượng thẩm 21 Cục Xuất nhập cảnh chấp nhận chứng thư từ bệnh viện giới tính người thay đổi kết phẫu thuật chuyển giới Lá thư dùng, với giấy tờ khác, để thay cho thẻ cước hộ chiếu để thể giới tính mong muốn họ chứng nhận từ bệnh viện tư, địa phương hay nước chấp nhận Nhân viên hộ tịch thay đổi thẻ cước sau họ thấy ‘những chứng cam kết’ cục xuất nhập cảnh chứng nhận người hoàn tất việc phẫu thuật chuyển giới Không giống yêu cầu Luật Thừa nhận Giới 2004, Hồng Kông cần giấy chứng nhận y tế Hôn nhân: Luật Hồng Kơng khơng cho phép nhân, hay hình thức kết hợp dân hai người giới Trong vụ kiện W v Registrar of Marriages, cô W, người chuyển giới từ nam sang nữ đệ đơn kiện Cơ quan Kết từ chối kết với bạn trai Tịa Thượng thẩm giải thích cụ thể mức độ đầy đủ phẫu thuật chuyển giới để phép đăng ký kế hôn: người mà ‘cơ quan sinh dục cũ cắt bỏ phần quan sinh dục giới tính ngược lại tạo thành’ đủ tiêu chuẩn để phép kết hôn Điều đặc biệt liên quan đến người chuyển giới nữ-sang-nam mà không tạo hình dương vật Yêu cầu phẫu thuật chuyển giới đầy đủ không phù hợp chi phí cao, rủi ro lớn với người Đối với người kết hôn, việc thừa nhận giới tính mong muốn khơng làm chấm dứt quan hệ nhân đó, luật khơng muốn tạo mâu thuẫn quyền có đời sống gia đình quyền có dạng cá nhân Nhiều người xem Athena Nga-chee Liu, The legal status of transsexual and transgender in Hong Long Special Administration Region, Intersentia, 2015 56 người trải qua phẫu thuật chuyển đổi giới tính phép: (1) nhận từ bác sĩ phẫu thuật chứng nhận việc ‘giới tính thay đổi’ (2) thay đổi thẻ cước hình thức thừa nhận nhân giới hai người quan hệ trở thành hai người giới mặt pháp lý Thẻ cước giấy tờ pháp lý cấp Ủy ban Hộ tịch Nó bao gồm thông tin tên gọi (tiếng Hoa tiếng Anh), ngày sinh, giới tính, nơi sinh 57 Nhật Bản22 Luật Rối loạn Nhận dạng Giới đặt tiêu chuẩn khắt khe, theo Điều (1) cá nhân phải người trưởng thành, (2) không kết hôn, (3) khơng có (nhỏ), (4) trải qua phẫu thuật để khơng cịn tuyến sinh dục chức sinh dục, (5) có quan sinh dục ngồi có nét đặc trưng giới tính ngược lại Theo Điều Luật Rối loạn Nhận dạng Giới 2003, việc thừa nhận giới tính mong muốn giải án Tịa Gia đình Tịa có chức cơng cụ hành chính, thực việc kiểm tra thông tin đưa phán Độ tuổi trưởng thành Nhật Bản quy định từ 20 tuổi, nhiên từ 18 tuổi tiếp cận với điều trị hc-mơn (trong số trường hợp định, 15 tuổi) Có thể phẫu thuật để cắt bỏ ngực từ 18 tuổi Luật Y tế Nhật quy định ‘trẻ em trưởng thành’ người hiểu chất hệ điều trị y tế (như phẫu thuật, truyền máu hay bỏ thai) Quy định việc khơng có gây nhiều tranh cãi có vụ kiện tính hợp hiến quy định Năm 2008, quy định sửa thành ‘khơng có nhỏ’, với lý giải để bảo vệ ‘trật tự gia đình’ lợi 22 Các quan hệ có trước đó: Việc thừa nhận giới tính mong muốn khơng làm ảnh hưởng tới tình trạng quan hệ quyền nhân thân, nghĩa vụ trách nhiệm tồn trước phán Nghĩa là, quyền nghĩa vụ có vào thời gian trước tiếp tục tồn Các quan hệ có sau đó: Tên giới tính: Sau Tịa Gia đình phán thừa nhận giới tính mong muốn, cá nhân đối xử giới tính pháp lý mong muốn quan hệ pháp luật, trừ có quy định khác Để thay đổi tên, cá nhân yêu cầu phải nộp đơn riêng tới Tịa Gia đình, rõ có pháp lý cho việc thay đổi Hôn nhân, người chuyển giới thừa nhận giới tính mong muốn đối xử trước pháp luật giới tính mong muốn: kết hôn nhận nuôi theo giới tính thừa nhận Yuko Nishitani, The legal status of transsexual and transgender in Japan, Intersentia, 2015 58 ích tốt cho trẻ em Việc quy định ‘khơng cịn chức sinh dục’ chỉnh sửa tuyến sinh dục tồn phải chức năng, thông qua biện pháp dùng thuốc trị ung thư, chiếu tia x-quang Việc chức phải vĩnh viễn, đảo ngược Quy định bị trích tính nhân văn Các hệ khác: Người chuyển giới nữ-sang-nam khơng cịn bảo vệ lao động nữ Luật Lao động nữa, người chuyển giới namsang-nữ lại áp dụng quy định (trừ số trường hợp đặc biệt thai sản) 59 Singapo re23 Tình trạng pháp lý thành văn người chuyển giới Singapore khẳng định đơn giản là: khơng có cả, ngoại trừ chỉnh lý năm 1996 Hiến chương Phụ nữ Nói cách phức tạp hơn, nhiều nguyên thuộc địa Anh khác, hệ thống pháp luật Singapore cấu tạo tảng pháp luật thông luật Vương quốc Anh Năm 1973, Singapore hợp pháp hóa phẫu thuật chuyển đổi giới tính, người phẫu thuật cấp thẻ cước giấy tờ pháp lý khác theo giới tính chuyển đổi, giấy khai sinh giữ nguyên Và suốt 20 năm, quy định nhà nước nhận xét khơng có vấn đề Thậm chí Singapore cịn trở thành nước có trình độ phẫu thuật chuyển đổi giới tính tốt giới Án lệ Lim Ying v Hiok Kian Ming Eric năm 1991 tản pháp lý tình trạng pháp lý quyền hôn nhân người chuyển giới Lim Ying phụ nữ kết hôn với Hiok từ năm 1990, sau Hiok tiết lộ phẫu thuật chuyển giới vào năm 1987, hai người khơng thể trải qua đêm tân hôn Bà Lim cho bị lừa dối nghĩ kết hôn với người đàn ông, lẽ bà không kết hôn biết bà muốn có Bà u cầu tịa tun bố chưa có quan hệ nhân hai bên bị đơn người có giới tính sinh học nữ Tịa phán theo yêu cầu bà Lim Sự phán có ý nghĩa sâu sắc với người chuyển giới, có nghĩa giới tính pháp lý người chuyển giới khơng cịn đáp ứng cho nhân có hiệu lực Tuy vậy, đồng thời dẫn tới tình trạng pháp lý hỗn độn Năm 1996, Quốc hội Singapore có can thiệp thơng qua Hiến chương (Sửa đổi) Phụ nữ, rằng: “một người trải qua phẫu thuật chuyển giới tạo nhân thân theo giới tính mà người xác định lại.” 23 Terry Sheing-Hung Kaan, The legal status of transsexual and transgender in Signapore, Intersentia, 2015 60 Đài Loan24 Trước năm 2008, người muốn thừa nhận giới tính mong muốn cần phải thỏa mãn điều kiện: (1) chẩn đốn ‘người chuyển giới thức’, (2) 20 tuổi, (3) sống năm giới tính họ mong muốn có ý định sống hết phần đời cịn lại với giới tính họ mong muốn, (4) trải qua phẫu thuật định giới, (5) có ủng hộ từ bố mẹ gia đình Tháng 11/2008, Bộ Nội vụ ban hành định hành số 0970066240, theo đó, thừa nhận giới tính pháp lý là:Nộp khai đánh giá tâm lý từ hai nhà tâm thần học chứng nhận y khoa hoàn thành phẫu thuật bỏ quan sinh sản (1) nữ nữ, bao gồm ngực, tử cung buồng trứng, bệnh viện phịng khám cơng nhận; (2) nam, bao gồm dương vật tinh hồn, bệnh viện phịng khám công nhận Ở Đài Loan, Chứng nhận Đăng ký Hộ Thẻ Căn cước Quốc gia giấy tờ để chứng minh nhân thân Những giấy tờ khác giấy phép lái xe, cấp cấp dựa hai giấy tờ pháp lý Tuy nhiên Chứng nhận Đăng ký Hộ Đài Loan, thiết lập từ năm 1906 truy xuất tới năm 1895, không giống với hukou Trung Quốc vốn dùng để quản lý kiểm soát lại người dân Dữ liệu hệ thống đăng ký hộ liên kết số hóa với tất giấy tờ pháp lý khác, có thay đổi quan đăng ký hộ nơi cần làm trước thay đổi thơng tin giới tính khác Khi có yêu cầu thay đổi thừa nhận giới tính pháp lý, Mã số Định danh Quốc gia cần điều chỉnh Cục Đăng ký Hộ Mã số gồm chữ tiếng Anh chữ số Ả Rập, chữ đầu xác định Cuối cùng, vào Giáng sinh năm 2014, nơi sinh, chữ số đầu xác định 24 Hôn nhân: Đài Loan chưa thừa nhận hôn nhân giới, thảo luận ngày tích cực Người chuyển giới kết hôn miễn họ thỏa mãn đủ kiều kiện kết với người có giới tính pháp lý khác với giới tính pháp lý họ Năm 2013, hai người chuyển giới từ nam-sang-nữ, có người đăng ký thay đổi giới tính Cục Đăng ký Hộ khẩu, kết hôn với Sau người cịn lại đăng ký thay đổi giới tính, quan nhà nước định vơ hiệu hóa quan hệ nhân Sau tranh cãi, định thu hồi, quan hệ hai người có giới tính pháp lý nữ coi kết hợp pháp lý Nghĩa vụ quân sự: Ở Đài Loan nam giới từ 19-37 có nghĩa vụ quân bắt buộc Việc trải qua phẫu thuật mà thừa nhận giới tính mong muốn dấy lên tranh cãi dùng để trốn nghĩa vụ qn Phía ngược lại cho việc bắt buộc trải qua phẫu thuật khiến nhiều người Chih-hsing Ho, The legal status of transsexual and transgender in Taiwan, Intersentia, 2015 61 Bộ Nội Vụ định loại bỏ giấy chứng nhận tâm thần phẫu thuật triệt sản khỏi điều kiện để thừa nhận giới tính mong muốn, cá nhân 18 tuổi cần nộp đơn lên hội đồng, sau tháng sau xác nhận lại yêu cầu để thừa nhận giới tính pháp lý mong muốn giới tính – số nam, số nữ Sau mã số cũ vơ hiệu, thơng tin liên quan giới tính, danh xưng, quan hệ gia đình (anh/chị/em) sửa đổi theo mạo hiểm trải qua điều trị y tế không cần thiết, tốn Trong thực tế quy định Bộ Quốc phịng: người chẩn đốn bác sĩ nhận dạng giới tính khơng trùng với giới tính sinh ra, với chẩn đốn đó, bị loại khỏi nghĩa vụ quân Vì vậy, khơng cần phải thừa nhận giới tính từ nam-sang-nữ bị loại khỏi nghĩa vụ quân 62 Argenti na25 Theo Luật Nhận dạng Giới 2012, Argentina thơng qua thủ tục hành cho việc thừa nhận giới tính mong muốn, cởi bỏ hồn tồn thủ tục tư pháp trước Các điều kiện gồm: - chứng minh đủ 18 tuổi, ngoại lệ sớm thông qua đại diện theo pháp luật đồng ý trẻ phải tham vấn thủ tục - yêu cầu nêu rõ (a) cá nhân quy định bảo vệ luật tại, (b) họ mong muốn chỉnh sửa giấy khai sinh có Thẻ Căn cước Quốc gia mới, với mã số cũ, với tên có Luật loại bỏ tất điều kiện can thiệp phẫu thuật, điều trị hc-mơn hay chẩn đốn phiền muộn giới, lấy tự nhận dạng cá nhân, đặt quyền xác định giới tính vào người 25 Việc nộp đơn thực Cục Dân số Quốc gia Khi điều kiện thỏa, nhân viên công chức gửi thông báo tới quan Đăng ký Hộ tịch nơi mà giấy khai sinh đăng ký ban đầu Giới tính mong muốn tên gọi công nhận Đăng ký Hộ tịch, làm sở để cấp Thẻ Căn cước Quốc gia thể thông tin chỉnh sửa Điều 13 Luật Nhận dạng Giới quy định ‘tất quy chuẩn, luật lệ hay thủ tục cần tôn trọng quyền người nhận dạng giới Khơng có quy chuẩn, luật lệ hay thủ tục phép giới hạn, hạn chế, loại bỏ hay áp lực lên việc thực hành quyền với nhận dạng giới Việc áp dụng diễn giải quy chuẩn cần ln phải theo hướng có lợi cho thụ hưởng quyền này.’ Giới tính thừa nhận người không làm thay đổi hay chấm dứt quyền nghĩa vụ hay với cá nhân Mã số liệu Đăng ký Hộ tịch giữ nguyên xác định nhân thân người Năm 2011, Argentina hợp pháp hóa nhân giới Vì giới tính hay hai bên thay đổi quan hệ nhân khơng thay đổi Tuy nhiên hệ pháp lý lên phức tạp chưa quy định rõ ràng Một vụ việc Salta gần hai người chuyển giới mong muốn chỉnh sửa tên gọi giấy khai sinh người con, định Laura Maria Giosa, Maria Victoria Schiro and Peter Dunne, The legal status of transsexual and transgender in Argentina, Intersentia, 2015 63 giải đường tòa án 64 ... thuật chuy? ? ?n gi? ? ?i Th? ?m n? ??a, báo chí truy? ?n th? ?ng th? ?? ?ng nhầm l? ?n kh? ?i niệm cho chuy? ? ?n gi? ? ?i đ? ?ng tính gi? ? ?ng nhau, khi? ?n c? ? ?ng đ? ?ng ngư? ?i đ? ?ng tính mu? ?n xa lánh c? ? ?ng đ? ?ng chuy? ? ?n gi? ? ?i Nh? ?ng ngư? ?i. .. ng? ?? ?i xuy? ?n gi? ? ?i/ chuy? ? ?n gi? ? ?i Việt Nam, c? ? q th? ?ng tin tư liệu c? ? ?ng đ? ?ng ngư? ?i chuy? ? ?n gi? ? ?i v? ?n đề c? ? nh? ?n xã h? ?i mà họ ph? ?i đ? ?i mặt Ngo? ?i v? ?i di? ?n đ? ?n m? ?ng c? ? ?ng đ? ?ng, kh? ?ng c? ? th? ?ng tin ng? ?? ?i chuy? ? ?n. .. tham gia ng? ?? ?i chuy? ? ?n gi? ? ?i, ng? ?? ?i chuy? ? ?n gi? ? ?i tham gia di? ?n đ? ?n, h? ?i nhóm II MỘT SỐ TH? ?NG TIN VỀ NG? ?? ?I CHUY? ? ?N GI? ? ?I T? ?I VIỆT NAM Th? ??t khó để biết số lư? ?ng ngư? ?i chuy? ? ?n gi? ? ?i Việt Nam, đ? ?c biệt khái