Hồ văn chương-CHLK8 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP.HỒ CHÍ MINH Hồ Văn Chương ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA TRUNG TÂM LƯU KÝ CHỨNG KHOÁN THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM Chuyên Ngành: Luật Kinh Tế Mã Số: 60.38.50 LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: Tiến sỹ:LÊ VŨ NAM TP.HỒ CHÍ MINH 2007 Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 Hồ văn chương-CHLK8 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi Các số liệu, kết nêu Luận văn trung thực chưa công bố cơng trình khác Tác giả Luận văn HỒ VĂN CHƯƠNG Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 Hồ văn chương-CHLK8 LỜI CẢM ƠN Để hồn thành Luận văn với đề tài nghiên cứu “Địa vị pháp lý TTLK chứng khoán theo pháp luật Việt nam”, cố gắng nghiên cứu qui định pháp luật liên quan đề tài tham khảo cơng trình nghiên cứu lĩnh vực CK TTCK nhiều tác giả có uy tín Với hiểu biết khả nghiên cứu nhiều hạn chế, kinh nghiệm thực tế không nhiều, trình thực Luận văn này, tơi khơng tránh khỏi thiếu sót định Do vậy, tơi mong nhận ý kiến đóng góp chân thành từ Thầy, Cô, Nhà nghiên cứu, bạn đồng nghiệp với trân trọng Để hoàn thành Luận văn này, tơi trân trọng bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến Thầy hướng dẫn nghiên cứu khoa học Tiến Sỹ Lê Vũ Nam –Đại học Quốc gia Tp HCM, Thầy, Cô Trường Đại học Luật Tp.HCM, Viện Nhà nước Pháp luật, tất người thân, bạn bè hết lòng giúp đỡ tạo điều kiện vật chất, tinh thần cho tơi hồn thành Luận văn Thành phố Hồ Chí Minh Tháng 11/2007 Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 Hồ văn chương-CHLK8 DANH MỤC KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Từ gốc: TTCK : Thị Trường Chứng Khoán TTLK : Trung Tâm Lưu Ký SGDCK TTGDCK : Sở Giao Dịch Chứng Khoán : Trung Tâm Giao Dịch Chứng Khoán HTĐKLKBTTT : Hệ Thống Đăng Ký, Lưu Ký, Bù Trừ Thanh Toán TCPH : Tổ Chức Phát Hành TVLK : Thành Viên Lưu Ký NĐT : Nhà Đầu Tư NHCĐTT : Ngân Hàng Chỉ Định Thanh Tốn Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 Hồ văn chương-CHLK8 MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU Trang CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ TRUNG TÂM LƯU KÝ CHỨNG KHOÁN Cơ sở lý luận chung Trung tâm lưu ký chứng khoán 1.1.Khái niệm TTLK 01 1.2.Vị trí, vai trò 02 1.3.Chức năng, nhiệm vụ TTLK 05 1.4.Lịch sử hình thành phát triển 07 Mơ hình tổ chức hoạt động Trung tâm lưu ký chứng khốn số nước 2.1.Mơ hình, tổ chức hoạt động TTLK Thái lan (Thailand Securities Depositoy - TSD) 09 2.2.Mơ hình, tổ chức hoạt động TTLK Hàn Quốc (Korea Securities Depository – KSD) 11 CHƯƠNG 2: PHÁP LUẬT VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA TRUNG TÂM LƯU KÝ CHỨNG KHOÁN TẠI VIỆT NAM 2.1.Sự cần thiết thành lập TTLK Việt Nam 16 2.2.Cơ sở pháp lý cho việc thành lập TTLK Việt Nam Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 Hồ văn chương-CHLK8 2.2.1 Mơ hình tổ chức họat động đăng ký, lưu ký, bù trừ toán chứng khoán trước Quyết định 189 19 2.2.2 Mơ hình tổ chức họat động đăng ký, lưu ký, bù trừ toán chứng khoán sau Quyết định 189 21 2.2.3 Mơ hình tổ chức họat động đăng ký, lưu ký, bù trừ toán chứng khoán theo Luật chứng khoán 2006 29 2.2.4.Thực trạng hoạt động đăng ký, lưu ký, bù trừ toán chứng khoán Việt Nam 2.2.4.1 Hoạt động đăng ký 35 2.2.4.2 Hoạt động lưu ký 39 2.2.4.3 Hoạt động bù trừ, toán chứng khoán Qũy hỗ trợ toán 43 2.2.4.4 Các hoạt động khác 2.2.3.4.1.Thực quyền 49 2.2.3.4.2 Quản lý Sổ cổ đông 52 2.2.5 Một số vấn đề pháp lý khác hoạt động TTLK 2.5.1 Thời điểm xác lập quyền sở hữu giao dịch chứng khoán 53 2.5.2 Bảo hiểm hoạt động lưu ký chứng khoán 58 2.5.3 Giám sát hoạt động, bồi thường thiệt hại 60 2.5.4 Một số vấn đề pháp lý khác hoạt động TTLK 64 2.2.6 Giải thể, phá sản 70 2.3 Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật tổ chức hoạt động TTLK 2.3.1.Đánh giá chung Pháp luật tổ chức hoạt động TTLK Việt Nam 74 Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 Hồ văn chương-CHLK8 2.3.2.Kiến nghị Giải pháp Pháp luật vể tổ chức hoạt động TTLK Việt Nam 77 KẾT LUẬN: DANH SÁCH CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 Hồ văn chương-CHLK8 MỞ ĐẦU Lý việc chọn đề tài nghiên cứu: TTCK Việt nam đời từ tháng năm 2000, đến vận hành hoạt động năm đạt nhiều thành cơng, kết tích cực, tạo đà cho phát triển lên TTCK thời gian tới Đến nước có khoảng 200 doanh nghiệp tham gia niêm đăng ký giao dịch TTCK với chất lượng qui mô ngày lớn Cùng với tham gia vào TTCK doanh nghiệp, số lượng nhà đầu tư gồm tổ chức cá nhân nước nước tham gia đầu tư giao dịch chứng khoán ngày tăng qui mô số lượng Bên cạnh tích cực tham gia TTCK cơng ty cổ phần, nhà đầu tư, hoạt động hiệu TTGDCK năm qua thực đem lại thành công TTCK Việt nam Trong thời gian đầu, TTGDCK tổ chức giám sát hoạt động giao dịch chứng khoán TTCK thực nhiều hoạt động quan trọng, có hoạt động đăng ký, lưu ký, bù trừ toán chứng khoán Các hoạt động TTGDCK bước đầu tạo dựng lòng tin cho nhà đầu tư, công ty niêm yết chủ thể khác, bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp nhà đầu tư chủ thể khác thị trường, bảo đảm hoạt động sở công bằng, công khai minh bạch Đây nét đặc thù điều kiện hình thành phát triển TTCK Việt nam Về nguyên tắc, chức tổ chức giám sát hoạt động đăng ký, lưu ký, bù trừ toán chứng khoán cung cấp dịch vụ hỗ trợ Trung tâm lưu ký chứng khoán (TTLK) đảm trách Tuy nhiên, giai đoạn đầu phát triển TTCK với xuất phát điểm thấp, pháp luật qui định nhiệm vụ chức TTLK cho TTGDCK thực chức đăng ký, lưu ký, bù trừ, toán chứng khoán cung cấp dịch vụ liên quan, nghĩa TTLK chưa thành lập hoạt động độc lập với TTGDCK Trên TTCK, Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 Hồ văn chương-CHLK8 hoạt động đăng ký, lưu ký, bù trừ toán chứng khoán coi nghiệp vụ hỗ trợ giao dịch Xét gốc độ quản lý, nhiệm vụ quan trọng giao cho TTGDCK đảm nhiệm phù hợp với qui mô thị trường nhỏ giai đoạn chưa ổn định Về bản, thời gian qua TTGDCK hoàn thành tốt nhiệm vụ này, đảm bảo an toàn hỗ trợ giao dịch, tạo tiền đề vững cho TTLK chuyên nhiệp hại đời Tuy nhiên, vài năm gần đây, TTCK phát triển mạnh mẽ, tăng qui mô giao dịch, số lượng nhà đầu tư, số lượng công ty niêm yết đăng ký chứng khoán TTCK, hoạt động đăng ký, lưu ký, bù trừ toán chứng khoán TTGDCK bộc lộ nhiều hạn chế, làm ảnh hưởng phát triển đồng cho TTCK an tồn cho quyền lợi ích TTCK; theo đó, lượng cơng việc ngày tăng ảnh hưởng đến vai trị nhiệm vụ TTGDCK tổ chức giám sát giao dịch TTCK Với nhận thức tích cực tâm đổi cao quan quản lý thị trường hoạt động đăng ký, lưu ký, bù trừ toán chứng khoán, đồng thời đứng trước phát triển nhanh chóng thị trường nhu cầu đầu tư nhà đầu tư ngày cao, xuất phát từ tầm quan trọng, yêu cầu thực tiễn bất cập hoạt động nêu trên, TTCK đòi hỏi phải hình thành TTLK tổ chức hoạt động độc lập chuyên nghiệp có khả phù hợp với thực tiễn hoàn thành tốt nhiệm vụ TTLK Trước thực tế đó, TTLK Việt nam thức thành lập hoạt động gần năm theo định 189/QĐ-TTg Thủ tướng Chính phủ ngày 27/07/2005 Trong thời gian qua, TTLK góp phần tạo nên sở hạ tầng TTCK thể tốt vai trò TTLK: Thứ nhất, TTLK thực tốt vai trò hỗ trợ cho việc hồn tất giao dịch chứng khốn, góp phần nâng cao tính chun mơn hóa hoạt động nghiệp đăng ký, lưu ký, bù trừ toán chứng khoán, đồng thời nâng cao khả kiểm sốt rủi ro liên quan tới nghiệp vụ có tính chất khác Thứ hai, TTLK đảm bảo tính đồng việc vận hành hệ thống tốn, bù trừ lưu ký chứng khốn Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 Hồ văn chương-CHLK8 chung cho Sở giao dịch chứng khốn Tp Hồ chí Minh trung giao dịch chứng khốn Hà nội (SGD HASTC), tránh lãng phí tài nhân lực phát sinh từ việc đầu tư riêng biệt cho thị trường giảm thiểu chi phí rủi ro liên quan đến việc tốn giao dịch chứng khoán Thứ ba, TTLK thực vai trị việc đăng ký, lưu ký, bù trừ toán chứng khoán giúp cho việc quản lý thị trường thêm hiệu thông qua việc tập trung hố phi vật chất hố tồn chứng khoán phát hành quản lý phát đồng thời nâng cao tính xác việc quản lý thơng tin người sở hữu chứng khốn Thứ tư, với vai trò đầu mối quản lý đăng ký lưu ký chứng khoán tập trung, quan quản lý giám sát hiệu tồn hoạt động giao dịch chứng khoán thị trường, kiểm sốt việc lưu chuyển vốn thơng qua thay đổi sở hữu chứng khoán người đầu tư kịp thời có biện pháp điều chỉnh ngăn chặn hành vi giao dịch không hợp lệ, góp phần đảm bảo cho nguyên tắc quản lý thị trường tuân thủ triệt để Hoạt động TTGDCK TTLK từ TTCK đời thực dựa nhiều văn pháp luật gồm: Nghị định 48/1999/ND-CP Chính phủ qui định chứng khoán TTCK (sau gọi NĐ 48); Nghị định 144/2003/NĐ-CP Chính phủ chứng khốn TTCK (sau gọi NĐ 144) thay NĐ 48; số văn hướng dẫn khác liên quan Mới nhất, định số 87/2007/QĐ-BTC (sau gọi Quy chế 87) ngày 22/10/2007 Bộ tài quy chế đăng ký, lưu ký, bù trừ toán chứng khoán thay định số 60/2004/QĐ-BTC (sau gọi Quy chế 60) ngày 15/07/2004 Bộ tài quy chế đăng ký, lưu ký, bù trừ toán chứng khoán Quy chế 87 coi văn ban hành hướng dẫn số qui định Luật chứng khoán (LCK) 2006 hoạt động TTLK Bên cạnh kết đạt được, TTLK bộc lộ số hạn chế định: Thứ nhất, đối chiếu định 163/2003/QĐ-TTg ngày 05/08/2003 phê duyệt chiến lược phát triển TTCK đến năm 2010, ta thấy, yêu cầu đặt mở rộng quy mô TTCK tập trung, phấn đấu đưa tổng giá trị thị trường đến năm 2005 đạt mức - 3% GDP đến năm 2010 đạt mức 10 - 15% GDP Tuy nhiên, Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 10 Hồ văn chương-CHLK8 Tuy nhiên, theo mơ hình này, Bộ tài khơng cần phải can thiệp vào hoạt động quản lý TTLK nữa, cần tập trung thực chức quản lý chung cho toàn TTCK Chính phủ cần ban hành định trao thẩm quyền quản lý TTLK cho UBCK toàn quyền định Theo đó, ĐHĐCĐ bầu HĐQT Ban kiểm sốt phải đồng ý Chủ tịch UBCK định có hiệu lực thi hành Số lượng thành viên HĐQT không thay đổi so với mơ hình cơng ty cổ phần thành viên Theo tác giả, thành viên Ban kiểm sốt theo mơ hình phải tối thiểu thành viên nhằm tăng cường khả giám sát báo cáo hiệu điều kiện qui mơ hoạt động TTLK có nhiều phức tạp Chủ tịch HĐQT phải HĐQT bầu phải chấp thuận Chủ tịch UBCK Cơ sở để tác giả cho cần phải qui định cho phép UBCK có nhiều quyền hạn lý sau: UBCK quan quản lý TTCK tích luỹ nhiều kinh nghiệm từ thị trường thức vào hoạt động; hệ thống pháp luật hoạt động TTLK hoàn chỉnh; TTCK giai đoạn phát triển thay đổi nên cần phải có quyền lực đủ mạnh phản ứng linh hoạt trước diễn biến nhanh thị trường; hệ thống cơng nghệ thơng tin đại có khả kết nối giúp hoạt động giám sát phát vi phạm xác nhanh chóng Về chức năng, nhiệm vụ quyền hạn TTLK: cấu tổ chức thay đổi chức nhiệm vụ nhiều chịu chi phối nhằm đáp ứng trước thay đổi Về bản, tác giả cho rằng, chức nhiệm vụ TTLK hoạt động theo mơ hình khác khơng có nhiều thay đổi đáng kể Tuy nhiên, theo mơ hình hoạt động này, cần phải bổ sung thêm số chức nhiệm vụ gồm: đăng ký, lưu ký, bù trừ toán chéo TTLK, giai đoạn đầu nên kết nối với hệ thống xác nhận giao dịch bù trừ; thực cấp mã số chứng khoán theo tiêu chuẩn quốc tế (ISIN) cho tất chứng khoán phát hành Việt nam số nước làm Thổ Nhĩ Kỳ; cho vay chứng khốn giai đoạn TTCK có xu hướng cho phép bán khống giao dịch công cụ phái sinh quyền chọn, hợp đồng Futures; cung cấp thông tin định kỳ theo yêu cầu cho cổ đông, nhà đầu tư người sở hữu chứng khốn Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 10 Hồ văn chương-CHLK8 - Hạch toán độc lập, cân đối thu chi, hoạt động mục đích lợi nhuận phép thu phí theo qui định pháp luật dịch vụ cung cấp phải UBCK chấp thuận biểu phí Vì hạn chế giám sát ảnh hưởng đến thị trường, quyền lợi nhà đầu tư rủi ro chạy theo lợi nhuận - TTLK phải thơng báo cho người sở hữu chứng khốn đăng ký TTLK số dư tài khoản thay đổi liên quan đến tài khoản họ; hàng năm TTLK phải có nghĩa vụ phát hành báo cáo tài đến người sở hữu chứng khốn kết thúc năm tài ngày 31/12 chậm vòng 30 ngày năm tiếp theo; phải cung cấp báo cáo liệu lưu giữ chứng khoán người sở hữu có nhu cầu; phải phát hành danh sách người sở hữu chứng khoán TCPH cho TCPH quan có thẩm quyền theo qui định pháp luật - Trong trường hợp cần thiết phải có biện pháp cải thiện hoạt động điều hành điều kiện sở vật chất mức cần thiết UBCK có u cầu đáng - Ban giám đốc, nhân viên TTLK, kiểm tốn viên phải giữ bí mật, thông tin liệu mà họ biết hoạt động hàng ngày, có nghĩa vụ tiết lộ liệu theo qui định pháp luật - Nhà quản lý, nhân viên TTLK tiếp cận liệu thời gian thi hành nhiệm vụ khơng thành viên sáng lập TTLK tham gia quản lý Ngồi tiêu chí trên, mơ hình cơng ty đại chúng hoạt động độc lập mơ hình khác, nên cần qui định điều kiện sau: UBCK quan có thẩm quyền cấp phép hoạt động TTLK có quyền đưa điều kiện cụ thể để cấp phép thành lập hoạt động TTLK thỏa mãn điều kiện: mục tiêu hoạt động, qui chế hoạt động, có sở vật chất thực bù trừ tốn giao dịch chứng khốn nhanh chóng xác, đáp ứng sở hạ tầng tương xứng để trì đăng ký chứng khoán dạng phi vật chất, bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư TCPH có chứng khốn lưu ký dạng phi vật chất, có đội ngũ nhân sự, kỹ thuật cấu tổ chức để thực chức TTLK Ngồi ra, TTLK phải Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 10 Hồ văn chương-CHLK8 đề nghị chấp thuận UBCK trường hợp sau: thay đổi mục tiêu hoạt động điều lệ, thay đổi qui chế hoạt động, thay đổi tình trạng pháp lý, tăng giảm vốn điều lệ sau ĐHĐCĐ thông qua nghị Chúng ta biết rằng, TTCK phát triển quyền lợi nhà đầu tự bảo vệ đến mức tốt Do vậy, khơng thể địi hỏi nhiệm vụ nghĩa vụ TTLK mà việc nâng cao trách nhiệm bên liên quan điều cần thiết Theo đó, cần có qui định sau: TTLK, TVLK TCPH phải chịu trách nhiệm thực quyền cho người sở hữu chứng khoán đăng ký, lưu ký TTLKCK; chịu trách nhiệm thiệt hại gây cho người sở hữu chứng khoán không tuân thủ quy định thực quyền Quy chế hành Quy chế nghiệp vụ đăng ký, lưu ký, bù trừ toán chứng khoán TTLK phạm vi trách nhiệm Về chế sử dụng lợi nhuận: trường hợp lợi nhuận thu lớn chi phí TTLK theo báo cáo tài hàng năm chia thành hai trường hợp: 50% dùng để chia cổ tức cho cổ đông, 50% giữ lại cho đầu tư phát triển Trường hợp năm tài lợi nhuận tích lũy cho năm sau khơng sử dụng hết lợi nhuận ĐHĐCĐ định 2.6.2 Hoàn thiện pháp luật hoạt động TTLK a) Về đăng ký Cần qui định cho phép TTLK quyền làm đại lý đăng ký chứng khoán Qua đó, TTLK cung cấp dịch vụ thực quyền thay mặt cho TCPH, Công ty đại chúng cho người sở hữu chứng khoán Điều 52, LCK 2006 qui định TTLK làm đại ký đăng ký chứng khốn, mà trước khơng có văn qui định TTLK thực hoạt động Do cần có văn cụ thể hóa nội dung qui định b) Về lưu ký Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 10 Hồ văn chương-CHLK8 Theo qui định hành, mơ hình quản lý tài khoản thành viên lưu ký mà TTLK áp dụng mơ hình quản lí tài khoản thành viên lưu ký Mơ hình cịn gọi mơ hình quản lí hai cấp Theo đó, người sở hữu chứng khốn mở tài khoản kí gửi chứng khốn TVLK TVLK có trách nhiệm tái lưu ký chứng khoán TTLK Việc quản lý hai cấp cho phép TTLK phải làm việc với TVLK Tuy nhiên, mơ hình TTLK bất cập chỗ khơng đáp ứng nhu cầu quản lý tài khoản nhà đầu tư Xét điều kiện phát triển TTCK Việt Nam khả hệ thống công nghệ thông tin nhu cầu thị trường, bất cập mơ hình TTLK hành, tác giả đề xuất TTLK cần thiết nên áp dụng mơ hình quản lý trực tiếp tài khoản nhà đầu tư xuất phát từ sau: thứ nhất, Mơ hình cho phép người sở hữu chứng khoán mở tài khoản trực tiếp TTLK Theo đó, TVLK làm trung gian cho việc toán việc toán bù trừ chứng khoán thực trực tiếp tài khoản nhà đầu tư Các quyền người sở hữu chứng khoán chuyển trực tiếp đến tài khoản người sở hữu chứng khốn thơng báo qua TVLK Thứ hai, số lượng nhà đầu tư không nhiều nhà đầu tư phép mở tài khoản Thứ ba, với phát triển khoa học công nghệ ngày cao, khả áp dụng hệ thống cơng nghệ thơng tin ứng dụng theo mơ hình vào hoạt động TTLK thực Theo đó, khó khăn khâu tốn xử lí Ưu điểm mơ hình cịn có khả đáp ứng tốt dịch vụ mua bán chứng khốn qua mạng Internet Thứ tư, TVLK tích luỹ nhiều kinh nghiệm hiểu biết ngày nhiều nhà đầu tư tầm quan trọng TTLK lợi ích họ Thứ năm, TTLK trực tiếp giúp quan quản lí nhà nước chứng khoán TTCK theo dõi quản lí chặt chẽ việc mua bán nội gián tới bán khống thông qua hệ thống xử lý thông tin trung tâm Thứ sáu, TVLK trở thành người theo dõi tài khoản cho nhà đầu tư Thứ sáu, khả thực quyền người sở hữu chứng khốn đáp ứng tốt mà khơng bị q tải Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 10 Hồ văn chương-CHLK8 c) Về toán chứng khoán QHTTT Cần qui định phương thức toán chứng khoán giao dịch chứng khoán thống với phương thức giao dịch phương thức bù trừ chứng khoán tiền (Quy chế 87 60) Quy chế 87 cần bổ sung sau: phương thức bù trừ toán chứng khoán thống với phương thức giao dịch quy định phương thức bù trừ tiền phương thức song phương đa phương Hiện nay, phương thức đóng góp QHTTT khơng hợp lý cơng bằng, mức đóng góp 0.0008% doanh số không phù hợp Tác giả cho việc đóng góp vào quỹ phải theo số tiêu chí sau: doanh thu dựa theo báo cáo kiểm toán nội hàng quý, khả vốn công nghệ, khả quản lý rủi ro, lực chuyên môn nhân viên sở đánh gia khoa học Mức đóng góp tăng lên theo thời ký, trước mắt 0.008% doanh thu Việc qui định vừa khuyến khích TVLK quản lý tốt nhằm hạn chế rủi ro khả toán, nguồn qũy dồi nhằm hỗ trợ thị trường thông suốt - Điều 38, Quy chế 87 cần phải sửa đổi sau: TVLK khả toán sử dụng QHTTT chịu trách nhiệm vế thiệt hại phát sinh khả toán sử dụng QHTTT TVLK khả toán sử dụng QHTTT vạy Ngân hàng thương mại d) Về thực quyền Về quan hệ uỷ quyền thực quyền người sở hữu chứng khoán Điều 281, BLDS 2005 qui định làm phát sinh nghĩa vụ dân sự: hợp đồng dân sự, hành vi pháp lý đơn phương, thực công việc khơng có ủy quyền, chiếm hữu sử dụng tài sản lợi tài sản khơng có pháp luật; gây thiệt hại hành vi trái pháp luật, khác pháp luật qui định Trong thời gian qua, việc thực quyền người sở hữu chứng khoán TTLK đảm trách, khơng có văn hành vi ủy quyền người sở hữu TTLK Thuận lợi việc thực cơng việc khơng có ủy quyền bên khơng phải tốn Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 10 Hồ văn chương-CHLK8 thời gian chi phí mà quyền lợi đảm bảo Mục đích việc thực quyền người sở hữu chứng khoán nhằm bảo vệ phát triển phần vốn mà cổ đông đầu tư vào công ty suy cho mà nhà đầu tư thường quan tâm thành phần HĐQT, thủ tục, tính xác báo cáo, thơng tin quyền cổ đông Tuy nhiên, đặc điểm quan hệ ủy quyền nội dung phạm vi công việc ủy quyền Theo tác giả, việc thực quyền người sở hữu việc biểu ĐHĐCĐ TTLK thực phải ủy quyền văn người sở hữu cổ đơng vừa có quyền vừa có nghĩa vụ để định kế hoạch công ty đưa Các kế hoạch liên quan việc lựa chọn phương án, chẳng hạn nhận cổ tức công ty chia hình thức cổ phiếu tiền mặt định vấn đề mang tính chiến lược mua lại cổ phần, mua lại công ty, sáp nhập, cấu vốn, lương thưởng cho HĐQT, BGD, nhân viên Như vậy, việc thực người sở hữu trường hợp khơng đơn mang tính thủ tục việc bỏ phiếu biểu quyết, mà đòi hỏi quan điểm đầu tư nhà đầu tư quan điểm đầu tư nhà đầu tư khơng hồn tồn giống Do đó, để hạn chế trường hợp người sở hữu khiếu nại công việc mà TTLK thực vượt không theo chức TTLK, nên cần qui định quan hệ thực quyền người sở hữu chứng khoán biểu ĐHĐCĐ phải có ủy quyền văn Qui định vậy, quyền lợi nhà đầu tư bảo vệ, tránh phức tạp rủi ro pháp lý xảy 2.3.2.3 Một số vấn đề pháp lý khác a) Về khung pháp lý Nghị định hướng dẫn LCK 2006 phải nhanh chóng ban hành, thay NĐ144 hiệu lực nhiều chồng chéo, bất cập Nghị định hướng dẫn nội dung Chương V mơ hình cụ thể, cấu tổ chức hoạt động TTLK hoạt động theo hình thức cơng ty Ngồi ra, cần có hướng dẫn cụ thể thời điểm xác lập quyền sở hữu giao dịch chứng khốn, theo đó, tác giả cho kể từ phòng đăng ký thực chuyển sang phịng lưu ký, phịng lưu ký Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 10 Hồ văn chương-CHLK8 tiến hành thực hạch tốn bút tốn ghi sổ hệ thống tin học thơng qua tài khoản lưu ký chứng khoán TTLK thời điểm có hiệu lực hợp đồng giao dịch, đồng thời thời điểm quyền sở hữu xác lập Điều 54, LCK 2006 qui định nguyên tắc ghi nhận chuyển quyền sở hữu chứng khoán Tuy nhiên, qui định thời điểm chuyển quyền sở hữu giao dịch chứng khoán TTCK chưa cụ thể, chung chung Tiếp tục nghiên cứu sở kế thừa số qui phạm pháp luật ban hành trước, sửa đổi, bổ sung Quyết định 87/2007/QĐ-BTC (Quy chế 87) ngày 22/10/2007 Bộ tài có hiệu lực sau 15 kể từ ngày đăng Công báo, thay Quy chế 60 đăng ký, lưu ký, bù trừ tốn chứng khốn Theo đó, qui định cụ thể quan hệ cung cấp dịch vụ TTLK cho chủ thể quan hệ pháp luật dân sở hợp đồng ủy quyền việc thực quyền người sở hữu chứng khoán chức đại diện TTLK TCPH, Công ty đại chúng (Quy chế 87, Quy chế 60) Cần qui định rõ nghĩa vụ bồi thường thiệt hại TTLK TVLK việc làm thiệt hại đến quyền lợi hợp pháp nhà đầu tư, người sở hữu chứng khoán Trong thực quyền người sở hữu, cần qui định TTLK chịu trách nhiệm hồn tình trung thực, xác thơng tin, liệu mà TCPH, Công ty đại chúng cung cấp kể từ thời điểm nhận hồ sơ hợp lệ Theo đó, TCPH, Cơng ty đại chúng chịu trách nhiệm tính trung thực, xác thơng tin, liệu cung cấp cho TTLK kể từ thời điểm nộp hồ sơ Có vậy, quan có thẩm quyền giải tranh chấp bên quyền lợi bị vi phạm hay thiệt hại xảy (Quy chế 87 60) Về hiệu lực lưu ký chứng khoán, cần phải bổ sung Điều khoản qui định hiệu lực lưu ký chứng khoán giao dịch SGD, TTGDCK nhằm xác định thời điểm xác lập quyền sở hữu chứng khoán giao dịch chứng khốn Qua đó, quan có thẩm quyền giải rủi ro xảy quyền nghĩa vụ thuộc chứng khốn khớp lệnh mà chưa hồn tất việc hạch tốn bút tốn ghi sổ Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 10 Hồ văn chương-CHLK8 Về việc cầm cố chứng khốn, cần phải có hướng dẫn khái niệm cầm cố, quyền nghĩa vụ bên cầm cố Theo đó, Điều 330 BLDS bổ sung qui định: việc quản lý tài sản cầm cố bên thỏa thuận.TVLK thực quản lý chứng khốn cầm cố bên cầm cố bên nhận cầm cố, chịu trách nhiệm trước TTLK theo pháp luật (Quy chế 87, 60) Phải qui định cụ thể quan hệ pháp luật quản lý chứng khoán cầm cố chủ thể TTCK ủy quyền quan hệ ủy quyền dịch vụ mang tính hỗ trợ khách hàng, nhà đầu tư TVLK Nghị định hướng dẫn cụ thể nội dung cam kết dịch vụ gia nhập WTO Việt nam lĩnh vực chứng khốn phải nhanh chóng có nghị định hướng dẫn cho nhà đầu tư, TCPH, TTLK bên liên quan nắm được, có dịch vụ thuộc TTLK Trên sở đó, TTLK có sách tổ chức hoạt động, có chiến lược điều hành phù hợp chủ thể liên quan nắm bắt thơng tin đầy đủ kịp thời Hoàn thiện qui định quan hệ pháp luật kinh tế dân chức hoạt động TTLK với bên liên quan theo trường hợp cụ thể Phải có văn qui định cụ thể trường hợp hợp đồng kinh tế, trường hợp hợp đồng dân sự; quan hệ ủy quyền văn ủy quyền đơn phương Cụ thể TTLK có quyền thực quyền người sở hữu chứng khoán biểu có ủy quyền văn người sở hữu chứng khốn qui mơ thị trường ngày phức tạp, TTLK thay mặt nhà đầu tư biểu vấn đề thuộc định đoạt nhà đầu tư, có vậy, quyền lợi nhà đầu tư bảo vệ tránh rủi ro đáng tiếc Nghị định ban hành phải qui định cụ thể trường hợp bất khả kháng, chế xác định lỗi bồi thường thiệt hại hoạt động TTLK TVLK, TTLK phải có nghĩa vụ bồi thường trường hợp có thiếu hụt số lượng chứng cổ phiếu lưu giữ Trong trường hợp đó, TTLK TVLK phải liên đới chịu trách nhiệm bồi thường cho thiếu hụt, không loại trừ việc thực quyền u cầu bồi Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 10 Hồ văn chương-CHLK8 thường người có trách nhiệm để xảy thiếu hụt Ngồi ra, TVLK hoạt động trước khơng cịn TVLK chấm dứt hoạt động khơng cịn TVLK vòng năm kể từ chấm dứt tư cách thành viên phải chịu trách nhiệm bồi thường thiếu hụt Ngồi ra, phải có qui định nghĩa vụ công khai thông tin TTLK quyền tiếp cận thơng tin chứng khốn cầm cố bên liên quan Trong thời gian qua, hầu hết nhà đầu tư quan tâm tìm kiếm hội đầu tư, mà chưa quan tâm đến hỗ trợ TTLK liên quan đến số quyền lợi cho họ Do vậy, TTLK phải có nghĩa vụ thông báo cho nhà đầu tư liệu thơng tin mà họ có quyền tiếp cận Khoản 3, Điều 86 LDN 2005 cần sửa đổi theo hướng quy đầu mối TTLK tố chức thực quản lý Sổ cổ đông theo qui pháp luật Tác giả cho khoản 3, Điều 86 sửa đổi sau: TTTLK tổ chức có quyền lưu giữ Sổ cổ đơng TCPH, pháp luật khuyến khích TCPH đăng ký, lưu ký Sổ cổ đơng TTLK Như phân tích, hoạt động TTLK có nhiều rủi ro đến tài sản người sở hữu chứng khốn, đối tượng bảo hiểm bắt buộc qui định Luật kinh doanh bảo hiểm phải bổ sung qui định hoạt động TTLK đối tượng bảo hiểm bắt buộc tài sản TTLK lưu giữ tài sản người sở hữu chứng khoán tổ chức liên quan (TCPH, TVLK,…) Hoạt động TTLK không khỏi tránh rủi ro khách quan chủ quan, mà tài sản nhà đầu tư lớn Do vậy, tài sản TTLK phải qui định đối tượng bảo hiểm bắt buộc Để định quan nhà nước quyền lợi chủ nợ bảo vệ, tác giả kiến nghị cần quy định cụ thể chế xử lý chứng khoán TTLK quản lý theo định phong tỏa Toà án để đảm bảo thực nghĩa vụ bên có nghĩa vụ có chứng khốn lưu ký bên có quyền quan hệ pháp luật khác, theo đó, Điều 55, Luật phá sản 2004 phải sửa đổi bổ sung, khoản sửa đổi là: trường hợp cần thiết theo đề nghị Tổ quản lý, lý tài sản, Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 10 Hồ văn chương-CHLK8 Thẩm phán phụ trách tiến hành thủ tục phá sản định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời sau để bảo toàn tài sản doanh nghiệp, hợp tác xã lâm vào tình trạng phá sản: “ phong tỏa tài khoản doanh nghiệp, tài khoản chứng khoán doanh nghiệp, hợp tác xã ngân hàng lưu ký TTLK ” Một số loại hành vi phạm tội liên quan hoạt động xảy TTCK nói chung TTLK nói riêng (như phân tích) phải qui định Bộ luật hình Ngồi ra, hành vi sau phải chịu trách nhiệm hình sự: người có thẩm quyền nhân viên q trình cơng tác có thông tin chuyển cho người thứ sở có thơng tin này, mua bán chứng khốn nhờ có thơng tin sở hữu tài sản lớn chịu trách nhiệm hình sự; việc tiết lộ thông tin, người tiết lộ mà sở hữu tài sản phải chịu trách nhiệm hình sự; người có trách nhiệm quản lý vi phạm thực quyền người sở hữu chứng khốn phải chịu trách nhiệm hình sự; người chịu trách nhiệm tính pháp lý TTLK mà làm trái không thực chức năng, nhiệm vụ Cụ thể hóa LCK việc xác định thẩm quyền, trình tự, thủ tục chế giải tranh chấp TTCK quan: Cơ quan quản lý TTCK, Tòa án, Trọng tài thương mại Khoản 6, Điều 134, LCK 2006 phải sửa đổi lại, cụ thể là: “TTLK thành lập theo định 189/2005/QĐ-TTg ngày 27/07/2005 Thủ tướng Chính phủ phải thực thủ tục chuyển đổi thành TTLK theo qui định Luật thời hạn mười tám tháng, kể từ ngày Luật có hiệu lực thi hành” Mặc dù, TTLK thành lập với nhiệm vụ hỗ trợ giao dịch, xảy trường hợp TTLK phải bị giải thể, khung pháp lý phải để chủ thể liên quan tôn trọng thực có kiện pháp lý xảy Do vậy, cần ban hành chế giải thể đặc biệt TTLK sở Luật phá sản 2004 TTLK hoạt động theo loại hình cơng ty b) Về cơng nghệ Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 11 Hồ văn chương-CHLK8 TTLK phải tiếp tục đầu tư, nâng cấp, đổi công nghệ phục vụ cho hoạt động đặc thù ngành tương xứng với qui mô thị trường ngày phát triển phức tạp nhằm cung cấp dịch vụ tốt cho thị trường Hạn chế phải khắc phục sớm sở hợp lý khoa học Tác giá cho phải đầu tư công nghệ đại thay thao tác thủ công nhằm tránh thiệt hại đáng tiếc gây tâm lý e ngại nhà đầu tư an toàn thị trường, theo cơng nghệ phải có khả phục vụ cho phát triển thị trường trước qui mô giao dịch tăng, lượng TCPH tham gia niêm yết đăng ký giao dịch ngày nhiều, hệ thống cơng nghệ phải có khả nâng cấp dễ dàng thông qua chế hệ thống nguồn mở nhằm tránh thay đổi hoàn toàn gây lãng phí c) Tiếp tục sửa đổi Quy chế 87 ban hành kèm theo Quyết định 87/QĐ-BTC ngày 22/10/207 Bộ tài việc ban hành Quy chế đăng ký, lưu ký, bù trừ toán chứng khoán Trên cở sở phân tích, tác giả xin đề xuất số nội dung, cụ thể là: Thứ nhất, điểm c, khoản 2, Điều 16 qui định: TCPH phải hoàn tồn chịu trách nhiệm tính xác hồn tồn, đầy đủ kịp thời thông tin chứng khoán đăng ký với TTLK Qui định cần phải sửa đổi sau: TCPH phải hoàn toàn chịu trách tính xác hồn tồn, đầy đủ kịp thời thơng tin chứng khốn đăng ký với TTLK kể từ thời điểm nộp hồ sơ đến TTLK TTLK phải chịu trách nhiệm tương ứng kể từ thời điểm nhận hồ sơ hợp lệ Cơ sở để tác giả đề xuất nhằm xác định cụ thể trách nhiệm bên, TTLK phải có trách nhiệm, có có sai sót xảy ra, bên xác định trách nhiệm thuộc bên mà có cách giải phù hợp Thứ hai, khoản Điều 17 qui định hợp đồng cung cấp dịch vụ TTLK với TCPH Qui định phải sửa đổi cụ thể là: TTLK cung cấp dịch vụ cho TCPH phải sở hợp đồng ủy quyền để thay mặt TCPH thực công việc quản lý thông tin người sở hữu chứng khoán thực quyền người sở hữu chứng khoán Qui xuất phát từ chức làm đại lý đăng ký chứng khoán TTLK dịch vụ mà TTLK khơng thu phí Do qui định hợp đồng dịch trái với nội dung qui định Điều 581, BLDS 2005 hợp đồng ủy quyền Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 11 Hồ văn chương-CHLK8 Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 11 Hồ văn chương-CHLK8 DANH SÁCH TÀI LIỆU THAM KHẢO 1) Luật Chứng Khoán (2006) 2) Bộ Luật dân (2005) 3) Bộ Luật hình (1999) 4) Luật Phá sản (2004) 5) Luật doanh nghiệp (2005) 6) Luật kinh doanh bảo hiểm (2000) 7) Luật thương mại (2005) 8) Pháp lệnh Trọng tài thương mại 2003) 9) Lê Văn Tề (2006), Thị trường chứng khoán, Nxb.Thống kê, Tp.HCM 10) Ngơ Văn Tăng Phước (2006), Giáo trình Pháp luật kinh tế, Nxb.Thống kê, Tp.HCM 11) Trần Đắc Sinh (2002), Hệ thống đăng ký, lưu ký, toán bù trừ chứng khốn, Nxb.Tp.HCM 12) Đào Lê Minh (2002), Giáo Trình vấn đề chứng khoán TTCK, Nxb Chính trị Quốc gia 13) Phạm Thị Giang Thu (2004), Một số vấn đề Pháp luật chứng khoán thị trường chứng khốn Việt nam, Nxb.Chính trị quốc gia, Hà nội 14) Ủy Ban chứng khoán Nhà nước (2002), Một số giải pháp để xây dựng phát triển đại lý đăng ký chứng khoán Trung tâm giao dịch chứng khoán, T.p.HCM 15) Ủy Ban chứng khoán Nhà nước (2001), Giải pháp phát triển Hệ thống lưu ký chứng khoán TTGDCK T.p.HCM, TP.HCM 16) Ủy Ban chứng khoán Nhà nước (2002), Xây dựng phát triển hoạt động lưu ký chứng khoán quốc tế thị trường chứng khoán Việt nam, T.p.HCM 17) Ủy Ban chứng khốn Nhà nước (2003), Xây dựng mơ hình hệ thống quản lý cho Trung tâm giao dịch chứng khoán Tp.Hồ Chí Minh, Tp.HCM 18) Trần Thị Thuỳ Linh (2006), Phát triển thị trường chứng khoán Việt nam giai đoạn hội nhập đến năm 2010, Luận án Tiến sĩ Kinh tế, Đại học kinh tế, Tp.HCM Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 11 Hồ văn chương-CHLK8 19) Phạm Thị Hương Giang (2004), Một số giải pháp nhằm hạn chế rủi ro toán tiền chứng khoán thị trường chứng khoán Việt nam, Luận văn Thạc sĩ Kinh tế, Đại học kinh tế, Tp.HCM, 20) Nguyễn Thị Lý (2002), Quy chế pháp lý TTGDCK Tp.HCM, Luận văn Thạc sỹ Luật học HCM 21) Ngô Thanh Long (2006), Pháp Luât tổ chức hoạt động Quỹ đầu tư chứng khoán, Luận văn Thạc sỹ Luật học, HCM 22) Nguyễn Thị Kim Quyên (2001), Một số vấn đề địa vị pháp lý cơng ty chứng khốn TTCK Việt nam, Luận văn Thạc sỹ Luật học, HCM 23) Võ Huy Hồng Phương (2003), Các giải pháp xây dựng hoàn thiện khung pháp lý cho SGDCK Việt nam, Luận văn Thạc sỹ Luật học, HCM 24) Lê Thị Thu Thuỷ, Nguyễn Anh Sơn (2004), Pháp luật tổ chức hoạt động TTGDCK Việt nam, Tư pháp 25) Lê Nết (1999), Thời điểm chuyển quyền sở hữu giao dịch chứng khốn, Thơng tin Khoa học Pháp lý, Nhà in Báo Quân đội 2, TP.HCM 26) Dương Đăng Huệ (2004), Địa vị pháp lý cácchủ thể tham gia giải phá sản theo Luật phá ản, Tạp chí Toà án Nhân dân, Đặc san chuyên đề Luật Phá Sản, Nhà máy in Quân đội, Hà nội 27) Phạm Nguyệt Thảo (2006), Hệ thống đăng ký, lưu ký với phát triển TTCK, Tạp chí Luật học, Số 8, Hà nội 28) Thanh Thanh (2007), TTGDCK, TTLK:Mô hình nào?, Báo Pháp luật Việt nam, số 13, trang 10, ngày 15/01 29) Hoàng Thị Quỳnh Chi (2006), Hoàn thiện biện pháp bảo vệ nhà đầu tư chứng khoán, Nghiên cứu Lập pháp, số 11, tháng 11 30) Tô Nguyễn Cẩm Anh (2005), Một số suy nghĩ Luật phá sản 2004, Nhà nước Pháp luật, số 31) Lê Vũ Nam (2003), Hoàn thiện pháp luật công bố thông tin TTCK Việt Nam, Nhà nước Pháp luật, số 10 32) Nguyễn Văn Vân (2006), Để LCK “Cú hích” kinh tế, Nghiên cứu Lập pháp, số 33) Tạp chí Chứng khốn Việt nam (2005-2006), số đến 12 Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 11 Hồ văn chương-CHLK8 34) Tạp chí Chứng khốn Việt nam (2007), số đến 10 35) Báo Đầu tư Chứng khoán (2007), số 55 36) Văn pháp luật, Ủy Ban Chứng khoán Nhà nước, http://www.ssc.gov.vn 37) Văn pháp luật, Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt nam, http://www.vsd.vn 38) Trung tâm lưu ký CK Nhật bản,http://www.jasdec.com/en/download/data/h1_p151_h4_ha.pdf 39) Uỷ ban Chứng khốn Macedonia, http://www.cdhv.org.mk/English/law Luận văn thạc sỹ luật học –tháng 10/2007 11 ... đăng ký lưu ký tập trung cho hai loại chứng khoán Việc đăng ký chứng khoán bao gồm: Đăng ký lưu ký chứng khoán phát hành; quản lý sổ đăng ký người sở hữu chứng khoán; quản lý sổ đăng ký chứng khoán. .. tập trung TTLK hình thức lưu ký tổng hợp Người sở hữu chứng khoán trở thành người đồng sở hữu chứng khoán lưu ký tổng hợp theo tỷ lệ chứng khoán lưu ký Việc lưu ký chứng khoán khách hàng quản lý. .. thực nghiệp vụ đăng ký, lưu ký, bù trừ toán chứng khoán Để lưu ký chứng khoán TVLK, khách hàng phải ký hợp đồng mở tài khoản lưu ký chứng khoán với TVLK TTLK nhận lưu ký chứng khoán từ TVLK đứng