BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ - NGUYỄN THỊ BÍCH HƯỜNG NGHIÊN CỨU PHÂN LOẠI CHI SẦM – MEMECYLON L Ở VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ SINH HỌC Hà Nội - 2020 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ - NGUYỄN THỊ BÍCH HƯỜNG NGHIÊN CỨU PHÂN LOẠI CHI SẦM – MEMECYLON L Ở VIỆT NAM Chuyên ngành: Thực vật học Mã số: 8420111 LUẬN VĂN THẠC SĨ SINH HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS Nguyễn Thị Thanh Hương Hà Nội - 2020 Lời cam đoan Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng hướng dẫn khoa học TS Nguyễn Thị Thanh Hương Các số liệu, kết nêu luận văn trung thực, chưa công bố cơng trình Tác giả Nguyễn Thị Bích Hường Lời cảm ơn Luận văn hồn thành khoa Sinh thái Tài nguyên sinh vật - Học viện khoa học công nghệ - Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam Trong q trình nghiên cứu, tơi nhận giúp đỡ chân thành quý báu thầy cô, anh chị bạn bè đồng nghiệp Học viện Tơi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc lịng kính mến đến TS Nguyễn Thị Thanh Hương tận tâm hướng dẫn khoa học, động viên, khích lệ tạo điều kiện thuận lợi cho suốt trình thực luận văn Tơi xin chân thành cảm ơn Học viện Khoa học Công nghệ - Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam, Viện Sinh thái Tài nguyên sinh vật tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tơi hồn thành khóa học Tôi xin gửi lời cảm ơn tới phòng tiêu thực vật Đại học khoa học tự nhiên ĐHQG Hà Nội (HNU) Viện Điều tra Qui hoạch rừng (HNF) Bộ Nông nghiệp Phát triển nông thôn, Viện dược liệu Hà Nội (HNPM), Viện Sinh thái Tài nguyên sinh vật (HN), Viện Sinh học nhiệt đới - thành phố Hồ Chí Minh (HM) giúp đỡ nghiên cứu mẫu vật Tôi xin gửi lời cảm ơn đặc biệt tới quỹ Học bổng Nagao Việt Nam, đề tài TN17/C04, thuộc chương trình Tây Nguyên 2016 - 2020 hỗ trợ kinh phí hồn thiện đề tài Cuối xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè người thân ln quan tâm, động viên tơi suốt q trình học tập nghiên cứu Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả Nguyễn Thị Bích Hường DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Tóm tắt hệ thống phân loại Melastomataceae Memecylaceae Bảng 1.2: Các đặc điểm hình thái Cogniaux (1891) Krasser (1893) sử dụng để phân chia taxon họ Mua Bảng 1.3: Đặc điểm S S Renner lựa chọn để phân biệt tông Bảng 1.4: Sự khác biệt họ Memecylaceae Melastomataceae (theo S S Renner, 1993) Bảng 1.5: Hệ thống phân loại họ Mua Đông Dương theo Guilaumin (1921) Bảng 1.6: Các taxon họ Sầm (Memecylaceae) xếp theo hệ thống S S Renner (1993) DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1 Các phát sinh loài họ Mua (Melastomataceae) theo S S Renner (1993) Sơ đồ 1.2 Cây phát sinh loài họ Mua (Melastomataceae) theo G Clausing S S Renner (2001) Sơ đồ 3.1: Sự phân bố loài Memecylon langbianense Guillaum - Sầm lang bian Việt Nam Sơ đồ 3.2: Sự phân bố loài Memecylon fruticosum King - Sầm bụi Việt Nam Sơ đồ 3.3: Sự phân bố loài Memecylon elegans Kurz - Sầm đẹp Việt Nam Sơ đồ 3.4: Sự phân bố loài Memecylon harmandii Guillaum - Sầm harmand Việt Nam Sơ đồ 3.5: Sự phân bố loài Memecylon scutellatum (Lour ) Hook & Arn - Sầm núi Việt Nam Sơ đồ 3.6: Sự phân bố loài Memecylon umbellatum Burm f - Sầm tán Việt Nam Sơ đồ 3.7: Sự phân bố loài Memecylon octocostatum Merr & Chun - Sầm tám sóng Việt Nam Sơ đồ 3.8: Sự phân bố loài Memecylon edule Roxb - Sầm bù Việt Nam Sơ đồ 3.9: Sự phân bố loài Memecylon sphaerocarpum DC – Sầm lưỡi Việt Nam Sơ đồ 3.10: Sự phân bố loài Memecylon caeruleum Jack - Sầm lam Việt Nam Sơ đồ 3.11: Sự phân bố loài Memecylon chevalieri Guillaum - Sầm chevalier Việt Nam Sơ đồ 3.12: Sự phân bố loài Memecylon lilacinum Zoll & Morr - Sầm láng Việt Nam Sơ đồ 3.13: Sự phân bố loài Memecylon angustifolium Wight - Sầm hẹp Việt Nam Sơ đồ 3.14: Sự phân bố loài Memecylon acuminatum Smith - Sầm nhọn Việt Nam DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 3.1: Hình thái thân số lồi thuộc chi Sầm (Memecylon) Việt Nam Hình 3.2: Hình thái số lồi thuộc chi Sầm (Memecylon) Việt Nam Hình 3.3: Hình thái cụm hoa số loài thuộc chi Sầm (Memecylon) Việt Nam Hình 3.4: Hình thái hoa số lồi thuộc chi Sầm (Memecylon) Việt Nam Hình 3.5: Hình thái nụ hoa số loài thuộc chi Sầm (Memecylon) Việt Nam Hình 3.6: Hình thái nụ hoa cắt ngang số lồi thuộc chi Sầm (Memecylon) Việt Nam Hình 3.7: Hình thái đài hoa số lồi thuộc chi Sầm (Memecylon)ở Việt Nam Hình 3.8: Hình thái bao phấn số loài thuộc chi Sầm (Memecylon) Việt Nam Hình 3.9: Hình thái số lồi thuộc chi Sầm (Memecylon) Việt Nam Hình 3.10: Memecylon langbianense Guillaum - Sầm lang bian Hình 3.11: Memecylon fruticosum King - Sầm bụi Hình 3.12: Memecylon scutellatum (Lour ) Hook & Arn - Sầm núi Hình 3.13: Memecylon umbellatum Burm f - Sầm tán Hình 3.14: Memecylon octocostatum Merr & Chun - Sầm tám sóng Hình 3.15: Memecylon edule Roxb - Sầm bù Hình 3.16: Memecylon edule var.ovata C.B Clarke – Sầm trái xoan Hình 3.17: Memecylon edule var.ovata C.B Clarke – Sầm trái xoan Hình 3.18: Memecylon caeruleum Jack - Sầm lam Hình 3.19: Memecylon lilacinum Zoll & Morr - Sầm láng Hình 3.20: Memecylon lilacinum Zoll & Morr - Sầm láng Hình 3.21: Memecylon angustifolium Wight - Sầm hẹp DANH MỤC CÁC ẢNH Ảnh 3.1: Dạng sống số loài thuộc chi Sầm (Memecylon) Việt Nam Ảnh 3.2: Hình thái thân số lồi thuộc chi Sầm (Memecylon) Việt Nam Ảnh 3.3: Hình thái số loài thuộc chi Sầm (Memecylon) Việt Nam Ảnh 3.4: Hình thái cụm hoa số lồi thuộc chi Sầm (Memecylon) Việt Nam Ảnh 3.5: Hình thái nụ hoa số loài thuộc chi Sầm (Memecylon) Việt Nam Ảnh 3.6: Hình thái đài hoa số lồi thuộc chi Sầm (Memecylon) Việt Nam Ảnh 3.7: Hình thái bao phấn số loài thuộc chi Sầm (Memecylon) Việt Nam Ảnh 3.8: Hình thái cụm số loài thuộc chi Sầm (Memecylon) Việt Nam Ảnh 3.9: Hình thái số lồi thuộc chi Sầm (Memecylon) Việt Nam Ảnh 3.10: Hình thái hạt số loài thuộc chi Sầm (Memecylon) Việt Nam Ảnh 3.11: Memecylon langbianense Guillaum - Sầm lang bian Ảnh 3.12: Memecylon fruticosum King - Sầm bụi Ảnh 3.13: Memecylon elegans Kurz - Sầm đẹp Ảnh 3.14: Memecylon harmandii Guillaum - Sầm harmand Ảnh 3.15: Memecylon scutellatum (Lour ) Hook Arn - Sầm núi Ảnh 3.16; Memecylon umbellatum Burm F - Sầm tán Ảnh 3.17: Memecylon octocostatum Merr & Chun - Sầm tám sóng Ảnh 3.18: Memecylon edule Roxb - Sầm bù Ảnh 3.19: Memecylon sphaerocarpum DC – Sầm lưỡi Ảnh 3.20: Memecylon caeruleum Jack - Sầm lam Ảnh 3.21: Memecylon chevalieri Guillaum - Sầm chevalier Ảnh 3.22: Memecylon lilacinum Zoll & Morr - Sầm láng Ảnh 3.23: Memecylon angustifolium Wight - Sầm hẹp Ảnh 3.24: Memecylon acuminatum Smith - Sầm nhọn KÝ HIỆU VIẾT TẮT CÁC PHÒNG TIÊU BẢN (Thường gặp mục “Typus” “Mẫu nghiên cứu”) BM British Museum (Natural History), London, UK BR Botanic Meseum and Herbarium, Botanic Garden Brisbane, Queensland Australia E Royal Botanic Garden, Edinburgh, Scotland, UK G Concervatoire et Jardin Botanique, Geneve, Switzerland GDC Herbier de Candale HM(VNM) Phòng Tiêu thực vật, Viên Sinh học nhiệt đới, thành phố Hồ Chí Minh HN Phòng Tiêu thực vật, Viện Sinh thái Tài nguyên sinh vật, Hà Nội, Việt Nam HNF Viện điều tra quy hoạch rừng, Bộ Nông nghiệp phát triển nơng thơn HNPM Phịng Tiêu thực vật, Viện Dược liệu, Hà Nội, Việt Nam HNU Phòng Tiêu thực vật, Trường Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội K The Herbarium and Library, Royal Botanic Gardens, Kew, Surrey, UK L Rijksherbarium, Nonnens Teeg, Leiden, The Netherlands P Museum National d’Histoire Naturelle, Paris, France NY The New York Botanical Garden, New York, USA S Naturhistoriska Riksmuseum, Stockholm, Sweden Botanical Depaxrtruent, Sơ đồ 3.6: Sự phân bố loài Memecylon umbellatum Burm f Sầm tán Việt Nam Sơ đồ 3.7: Sự phân bố lồi Memecylon octocostatum Merr & Chun Sầm tám sóng Việt Nam Sơ đồ 3.8: Sự phân bố loài Memecylon edule Roxb - Sầm bù Việt Nam Sơ đồ 3.9: Sự phân bố loài Memecylon sphaerocarpum DC – Sầm lưỡi Việt Nam Sơ đồ 3.10: Sự phân bố loài Memecylon caeruleum Jack - Sầm lam Việt Nam Sơ đồ 3.11: Sự phân bố loài Memecylon chevalieri Guillaum Sầm chevalier Việt Nam Sơ đồ 3.12: Sự phân bố loài Memecylon lilacinum Zoll & Morr - Sầm láng Việt Nam Sơ đồ 3.13: Sự phân bố loài Memecylon angustifolium Wight Sầm hẹp Việt Nam Sơ đồ 3.14: Sự phân bố loài Memecylon acuminatum Smith Sầm nhọn Việt Nam PHỤ LỤC 2: PHÂN TÍCH VÀ XỬ LÝ MẪU TRONG PHỊNG THÍ NGHIỆM PHỤ LỤC 2: Phân tích mẫu phịng thí nghiệm PHỤ LỤC 2: Phân tích mẫu phịng thí nghiệm PHỤ LỤC 2: Xử lý bảo quản mẫu vật DANH MỤC CƠNG TRÌNH ĐÃ CƠNG BỐ CỦA TÁC GIẢ Nguyễn Thị Bích Hường, Dỗn Hồng Sơn Nghiên cứu phân loại chi Sầm Memecylon L Việt Nam Báo cáo khoa học nghiên cứu giảng dạy Sinh học Việt Nam hội nghị Khoa học quốc gia lần thứ 4, Đại học Sư phạm Hà Nội (2020) Dỗn Hồng Sơn, Nguyễn Thị Bích Hường, Nguyễn Văn Quyền, Bùi Thu Hà Nhận biết lồi có giá trị làm thuốc thuộc họ Ráng Thư Dực (THELYPTERIDACEAE Ching ex Pic Serm) Việt Nam Báo cáo khoa học nghiên cứu giảng dạy Sinh học Việt Nam hội nghị Khoa học quốc gia lần thứ 4, Đại học Sư phạm Hà Nội (2020) Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Cán hướng dẫn TS Nguyễn Thị Thanh Hương Học viên Nguyễn Thị Bích Hường ... PHẠM VI NGHIÊN CỨU - Đối tượng nghiên cứu taxon thuộc chi Sầm - Memecylon Việt Nam, dựa sở mẫu vật tài liệu - Phạm vi nghiên cứu: taxon thuộc chi Sầm - Memecylon Việt Nam - Thời gian nghiên cứu:... tài: ? ?Nghiên cứu phân loại chi Sầm - Memecylon L Việt Nam? ?? MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI - Lựa chọn hệ thống phân loại phù hợp để áp dụng cho việc xếp taxon thuộc chi Sầm - Memecylon Việt Nam - Trên sở nghiên. .. trí chi Sầm - Memecylon giới 1.1.2 Tình hình nghiên cứu, hệ thống phân loại chi Sầm Memecylon giới 1.2 TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CÁC HỆ THỐNG PHÂN LOẠI CHI SẦM - MEMECYLON Ở VIỆT NAM VÀ CÁC