UBND QUẬN ĐỐNG ĐA TRƯỜNG THCS TRUNG PHỤNG - SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG HỌC LIỆU PHẦN MỀM HỖ TRỢ DẠY HỌC HÌNH HỌC LỚP Lĩnh vực/ Mơn: Tốn Tên tác giả: Phạm Tâm Trang Giáo viên mơn: Tốn Tài liệu kèm theo: Đĩa CD SKNN giảng minh họa NĂM HỌC 2013 – 2014 MỤC LỤC PHẦN I: MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Mục đích nghiên cứu Đối tượng khách thể nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu Khách thể nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Nhóm phương pháp hỗ trợ Phạm vi nghiên cứu PHẦN II: NỘI DUNG CỦA ĐỀ TÀI Cơ sở lý luận 1 Khái niệm học liệu phần mềm Vai trò học liệu phần mềm Đặc điểm hoạt động học tập lứa tuổi học sinh THCS Tích cực hóa hoạt động học tập học sinh dạy học toán trường THCS Một số hoạt động hình học THCS Cơ sở thực tiễn Đề xuất số nguyên tắc xây dựng học liệu phần mềm Phù hợp với đặc điểm, ngun tắc dạy học mơn tốn Phù hợp với định hướng đổi PPDH môn toán 3 Phù hợp với phát triển nhận thức, trí tuệ học sinh THCS Phù hợp với yêu cầu kiến thức, kĩ chương trình mơn tốn Đề xuất số biện pháp sử dụng học liệu phần mềm theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập Bài giảng minh họa Kết PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ Kết luận Khuyến nghị Tài liệu tham khảo 3 4 4 4 5 13 15 15 15 16 16 17 19 33 34 34 36 PHẦN I: MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Định hướng chiến lược phát triển giáo dục đào tạo thời kì cơng nghiệp hóa, đại hóa dất nước xác định: Phát triển giáo dục đào tạo phải gắn với nhu cầu phát triển xã hội, với tiến khoa học công nghệ, bước áp dụng phương pháp tiên tiến phương tiện đại vào trình giáo dục Yêu cầu phương pháp giáo dục, luật giáo dục nêu rõ: “Phương pháp giáo dục phổ thơng phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo học sinh, phù hợp với đặc điểm lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả làm việc theo nhóm, rèn luyện kĩ vận dụng kiến thức vào thực tiễn” Cốt lõi đổi phương pháp dạy học trường phổ thơng nói chung, trường trung học sở nói riêng giúp học sinh hướng tới việc học tập chủ động, rèn luyện phát triển khả suy nghĩ, khả giải vấn đề cách động, độc lập, sáng tạo tất mơn học có mơn tốn Đổi phương pháp dạy học mơn tốn cần thể đặc trưng dạy học tích cực, là: dạy học thơng qua tổ chức hoạt động học sinh, dạy học trọng rèn luyện phương pháp tự học; tăng cường hoạt động cá thể phối hợp với hoạt động hợp tác; kết hợp đánh giá thầy với tự đánh giá trò Trong trình học tập, học sinh lĩnh hội tri thức từ nhiều nguồn khác nhau: lời nói thầy, nội dung sách giáo khoa tài liệu học tập khác, mơi trường gia đình xã hội, … Học liệu nói chung học liệu phần mềm nói riêng với tư cách phương tiện chứa đựng chuyển tải kiến thức, giá mang thông tin coi nguồn tri thức quan trọng Học liệu phần mềm giữ vai trò quan trọng góp phần hướng dẫn hoạt động nhận thức học sinh, giúp học sinh tự chiếm lĩnh tri thức, kích thích hứng thú học tập học sinh, góp phần phát triển trí tuệ giáo dục nhân cách cho học sinh Tuy nhiên đến nay, học liệu phần mềm chưa nghiên cứu cách hệ thống hạn chế số lượng chất lượng Trong thời gian gần đây, việc sử dụng học liệu phần mềm giảng dạy trường trung học sở phổ biến Bên cạnh nhiều ưu điểm nảy sinh số khó khăn Một khó khăn việc xây dựng sử dụng học liệu cho có hiệu Học liệu phần mềm phải sử dụng có hiệu tính hiệu phải đặt mối quan hệ với đổi phương pháp dạy học Vì lí trên, tơi chọn đề tài : “ Nghiên cứu xây dựng học liệu phần mềm hỗ trợ dạy học hình học lớp 6” Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu đề xuất nguyên tắc xây dựng, sử dụng thiết kế số học liệu phần mềm hỗ trợ dạy học hình học lớp theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập học sinh trung học sở nhằm nâng cao chất lượng dạy - học mơn tốn Đối tượng khách thể nghiên cứu 3 Đối tượng nghiên cứu - Học sinh học mơn tốn (hình) lớp trường THCS Trung Phụng - Phương pháp dạy học mơn tốn (hình) - Chương trình tốn (hình) lớp - Các dạng tập tốn (hình) lớp - Một số ứng dụng công nghệ thông tin giảng dạy tốn (hình) - Tổng quan việc thiết kế học liệu phần mềm, việc ứng dụng học liệu phần mềm thực tế - Phần mềm hỗ trợ xây dựng học liệu Khách thể nghiên cứu Học sinh học tập mơn tốn (hình) lớp trường THCS Trung Phụng – Quận Đống Đa – Hà Nội Phương pháp nghiên cứu Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phương pháp phân tích tổng hợp, phương pháp so sánh, khái quát hóa, hệ thống hóa Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra xã hội học: Phỏng vấn điều tra phiếu để thu thập thông tin - Phương pháp chuyên gia - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm dạy học trung học sở Nhóm phương pháp hỗ trợ Dùng phương pháp thống kê để tổng hợp số liệu Phạm vi nghiên cứu Chương trình hình học lớp PHẦN II: NỘI DUNG CỦA ĐỀ TÀI Cơ sở lý luận 1 Khái niệm học liệu phần mềm Khái niệm học liệu đến chưa sử dụng phổ biến làm rõ cách thấu đáo Tuy nhiên, khái niệm tương tự học liệu lại đề cập đến nhiều dạng thiết bị dạy học, phương tiện dạy học, Theo Lotx Kinbơ (Đức), thiết bị dạy học hay gọi đồ dùng dạy học, phương tiện dạy học, thiết bị giáo dục, học cụ, tất phương tiện vật chất cần thiết giúp cho giáo viên, học sinh tổ chức tiến hành hợp lí, có hiệu q trình giáo dưỡng giáo dục môn học, cấp học Trong tài liệu này, thiết bị dạy học phân biệt với sở vật chất Cơ sở vật chất trường phổ thông bao gồm: trường sở, đồ gỗ, thiết bị dùng chung Thiết bị dạy học môn học bao gồm nhiều loại hình khác tranh ảnh, đồ, mơ hình, mẫu vật, đĩa vi tính, băng ghi âm, băng ghi hình, Theo tác giả Nguyễn Bá Kim, khái niệm phương tiện dạy học hạn chế thiết bị có khả chứa đựng truyền tải thông tin nội dung dạy học điều khiển q trình dạy học Mơ hình, hình vẽ, sách giáo khoa, phiếu học tập, máy vi tính, ví dụ phương tiện dạy học Bàn ghế, phương tiện dạy học theo nghĩa này, chúng khơng có khả chứa đựng hay truyền tải thơng tin liên quan đến trình dạy học Theo Vũ Trọng Rỹ, thiết bị dạy học hay phương tiện dạy học, đồ dùng dạy học thuật ngữ đối tượng vật chất tập hợp đối tượng vật chất mà người giáo viên sử dụng với tư cách phương tiện điều khiển hoạt động nhận thức học sinh, cịn học sinh nguồn tri thức, phương tiện giúp học sinh lĩnh hội khái niệm, định luật, thuyết khoa học, hình thành họ kĩ năng, kĩ xảo đảm bảo việc thực mục tiêu dạy học Theo Phan Trọng Ngọ : “Phương tiện dạy học toàn vật, tượng giới, tham gia vào trình dạy học, đóng vai trị cơng cụ hay điều kiện để giáo viên học sinh sử dụng làm khâu trung gian tác động vào đối tượng dạy học Phương tiện dạy học có chức khơi dạy, dẫn chuyền làm tăng sức mạng tác động” Các tác giả biểu đạt thuật ngữ học liệu theo nhiều cách khác có điểm chung: Học liệu phương tiện hỗ trợ giáo viên, học sinh trình dạy học Vậy học liệu tất phương tiện vật chất có khả chứa đựng hay chuyển tải thông tin nội dung dạy học nhằm hỗ trợ giáo viên học sinh tổ chức tiến hành hợp lí, có hiệu q trình dạy học Theo đó, học liệu phần mềm học liệu có sử dụng phần mềm hỗ trợ dạy học Vai trò học liệu phần mềm Trước có cơng nghệ thơng tin, giáo viên phải sử dụng công cụ trực quan tranh ảnh, mơ hình học tập, Việc chuẩn bị sử dụng phức tạp nhiều hạn chế Đến nay, phát triển nhanh chóng lan tỏa mặt công việc, đời sống công nghệ thông tin thay đổi mạnh mẽ cách sống làm việc Trong giới công nghệ này, cá nhân hay tổ chức yếu kĩ công nghệ có chỗ đứng cạnh tranh Ngồi cơng nghệ thông tin thay đổi cách thức người ta sáng tạo, truyền tải hoàn thiện tri thức Nhờ mà hoạt động tri thức trở nên hiệu Nó trở thành cơng cụ lực lượng lao động tri thức, có nhà nghiên cứu, người dạy người học Các Mác “Ý niệm chẳng qua vật chất chuyển vào óc người cải biến đó” Ăngghen viết “Bất kì điều suy nghĩ hiểu biết xuất phát từ kinh nghiệm cảm giác, tinh thần trước khơng có điều đó” Đi sâu hơn, Lênin xác định đường biện chứng nhận thức “Từ trực quan sinh động đến tư trừu tượng, từ tư trừu tượng đến thực tiễn đường biện chứng nhận thức chân lí, nhận thức tượng khách quan” Học liệu phần mềm với tác động trực quan có khả gây nên cảm giác cho học sinh để từ đem lại cho học sinh tri giác, ý niệm, tư trừu tượng Chức học liệu phần mềm môn toán: - Chức kiến tạo tri thức: Nếu học sinh chưa biết thông tin chưa học liệu phần mềm phương tiện mang chức hình thành biểu tượng đối tượng cần nghiên cứu - Chức rèn luyện kĩ năng: Học liệu phần mềm hỗ trợ rèn luyện kĩ sử dụng số cơng cụ - Chức kích thích hứng thú học tập: Học liệu phần mềm kích thích hứng thú học tập nhờ màu sắc, hình ảnh động, thiết kế trò chơi học tập, - Chức tổ chức, điều khiển trình học tập: Học liệu phần mềm có chức tổ chức, điều khiển trình dạy học việc mệnh lệnh yêu cầu học sinh thực công việc này, chuyển sang hoạt động khác, - Chức hợp lý hóa cơng việc thầy trị: Học liệu phần mềm cịn hợp lí hóa việc tiến hành số hoạt động thầy trị trình bày văn bản, hình ảnh máy vi tính, Đặc điểm hoạt động học tập lứa tuổi học sinh THCS Theo nhà tâm lí học, tuổi thiếu niên (tuổi học sinh trung học sở) xác định vào khoảng từ 12 đến 16 tuổi Đây quãng đời xảy biến cố đặc biệt Đó lứa tuổi chuyển biến đột ngột, độc đáo từ tình trạng trẻ sang tình trạng người lớn Do trưởng thành tích lũy giai đoạn trước, thiếu niên có vị trí xã hội mới: khơng hồn tồn trẻ chưa phải người lớn Các em có suy nghĩ “mình khơng cịn trẻ nữa” có nguyện vọng muốn làm người lớn đối xử người lớn Các em làm việc hăng say, nhiệt tình sức làm việc chưa bền, chưa dẻo dai Ở thiếu niên, hoạt động học tập chiếm vị trí quan trọng phát triển tâm lí, nhân cách, nhiên hoạt động mang sắc thái có phân hóa đáng kể Giờ học em không đơn học tập, mà tình giao tiếp với bạn bè, với giáo viên, tình có vơ số cử chỉ, đánh giá Về đặc điểm nhận thức lứa tuổi này, nhận thức cảm tính cịn chiếm ưu thế, học sinh lớp đầu cấp học (lớp 6) Quá trình nhận thức học sinh thường tập trung vào quan sát bên vật, tượng, quan tâm đến mặt bên trong, nội dung đối tượng Về hứng thú nhận thức thiên nhận thức thực tiễn nhận thức lí thuyết, muốn thực hành nhiều nghiên cứu lí luận Đây vừa thuận lợi cho việc sử dụng học liệu phần mềm trình dạy học cấp trung học sở đồng thời khó khăn cho giáo viên q trình xây dựng sử dụng học liệu phần mềm, đặc biệt mơn tốn dễ làm cho học sinh ngộ nhận trực quan Vì sử dụng học liệu phần mềm phải coi giá mang tri thức để tổ chức cho học sinh hoạt động, tự khai thác tìm kiếm chiếm lĩnh kiến thức, học sinh nhận thức đầy đủ, đắn đối tượng nghiên cứu Về phát triển nhận thức, trí tuệ: Việc học tập trung học sở đòi hỏi em phải nghiên cứu lĩnh hội môn học khác Các em phải nắm vững khối lượng tri thức tương đối lớn Về mặt khách quan, môn học đề yêu cầu mới, phương thức lĩnh hội mới, nhằm phát triển trí tuệ trình độ cao Đó tư lí luận, tư phân tích, tư hình thức Kiểu tư có đặc điểm; dựa vào đặc điểm có tính chất tượng trưng, dựa vào hệ thống kí hiệu qui ước kí hiệu tốn học, vật lí học,… để suy luận, phân tích, rút kết luận Ở lứa tuổi này, đặc điểm đáng quan tâm thái độ muốn khẳng định mình, muốn tự lực, độc lập hoạt động khác hẳn so với lứa tuổi nhi đồng Chương trình sách giáo khoa hành viết theo tinh thần đổi phương pháp dạy học xây dựng nguyên tắc: khơng q coi trọng tính cấu trúc, tính xác hế thống kiến thức toán học sách giáo khoa; hạn chế đưa vào sách giáo khoa kết có ý nghĩa lý thuyết túy phép chứng minh dài dịng phức tạp Tăng tính thực tiễn tính sư phạm, tạo điều kiện để học sinh tăng cường luyện tập, thực hành, rèn luyện kĩ tính tốn vận dụng kiến thức tốn học vào đời sống Khơng xây dựng hình học khoa học túy, giảm nhẹ chứng minh (đặc biệt lớp 6) yêu cầu rèn luyện suy luận chứng minh tăng dần từ lớp đến lớp Hình học lớp trình bày theo kiểu tiếp cận quy nạp, từ quan sát thử nghiệm, đo, vẽ, nêu nhận xét dần đến kiến thức Học sinh nhận thức hình mối liên hệ chúng mô tả trực quan với hỗ trợ trực giác, tưởng tượng chủ yếu Tóm lại, với đặc điểm vậy, việc ứng dụng học liệu phần mềm giúp em dễ dàng tiếp thu, nắm vững vận dụng kiến thức hình học Tích cực hóa hoạt động học tập học sinh dạy học tốn trường THCS Theo Thái Duy Tun “Tính tích cực khái niệm biểu thị nỗ lực chủ thể tương tác với đối tượng” Tính tích cực thuộc tính nhân cách có quan hệ, chịu ảnh hưởng nhiều yếu tố như: nhu cầu, động cơ, hứng thú Tính tích cực có quan hệ mật thiết với tính tự lực, xúc cảm ý chí, Tính tích cực nhận thức tính tích cực xét điều kiện, phạm vi trình dạy học, chủ yếu áp dụng trình nhận thức học sinh Tích cực tích cực chủ động hiểu theo nghĩa người học chủ động toàn q trình tìm tịi phát giải nhiệm vụ nhận thức hướng dẫn, tổ chức giáo viên Theo Thái Duy Tuyên, tính tích cực phẩm chất nhân cách có liên quan đến nỗ lực hoạt động học sinh tích cực hóa việc làm người thầy “Tích cực hóa tập hợp hoạt động thầy giáo nhà giáo dục nói chung, nhằm biến người học từ thụ động thành chủ động, từ đối tượng tiếp nhận tri thức sang chủ thể tìm kiếm tri thức để nâng cao hiệu học tập” Theo Đặng Thành Hưng, lí luận dạy học, tích cực hóa sử dụng theo nghĩa làm cho tích cực hơn, so sánh với thụ động, trì trệ, nhu nhược Tích cực hóa bàn đến thuật ngữ khác nhau: Tích cực hóa q trình dạy học; tích cực hóa q trình nhận thức học sinh; tích cực hóa hoạt động học tập học sinh; hoạt động hóa người học; phát huy tính tích cực, sáng tạo, động người học; Theo Trần Kiều : Dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động học tập học sinh dựa nguyên tắc giáo viên giúp học sinh tự khám phá sở tự giác tự (tự suy nghĩ, tranh luận, đề xuất vấn đề giải quyết) Cụ thể hơn, dạy học tích cực hóa dạy học nhằm tổ chức hướng dẫn học sinh tự tìm hiểu, phát giải vấn đề sở tự giác tự do; tạo khả điều kiện chủ động hoạt động Theo Nguyễn Bá Kim: Tri thức đối tượng hoạt động học tập Để dạy tri thức đó, thầy giáo thường khơng thể trao cho học sinh điều thầy muốn dạy, cách tốt thường cài đặt tri thức vào tình thích hợp để học sinh chiễm lĩnh thơng qua hoạt động tự giác, tích cực, chủ động sáng tạo Vậy, tích cực hóa hoạt động học tập học sinh trình làm cho người học trở thành chủ thể tích cực hoạt động học tập họ Một số biện pháp tích cực hóa hoạt động học tập học sinh: - Kích thích hứng thú qua nội dung: Điều đạt nội dung phải mới, xa lạ học sinh mà phải liên hệ phát triển cũ, phát triển từ kinh nghiệm vốn kiến thức sẵn có học sinh Kiến thúc phải có tính thực tiễn, gẫn gũi với suy nghĩ thỏa mãn nhu cầu nhận thức học sinh - Kích thích hứng thú qua phương pháp dạy học, vận dụng đa dạng, linh hoạt phối hợp phương pháp dạy học phương pháp dạy học phát giải vấn đề, vấn đáp, dạy học phân hóa, … - Sử dụng hợp lí, hiệu học liệu phần mềm - Sử dụng hình thức tổ chức dạy học khác nhau: nhân, nhóm, tập thể, … - Tạo khơng khí, mơi trường thân thiện lớp học, kịp thời biểu dương, khen ngợi học sinh em có tiến dù nhỏ - Tăng cường hoạt động độc lập học sinh học, tăng cường tự học, tự nghiên cứu, … Trong thời gian gần đây, vấn đề tính tích cực học sinh học tập nghiên cứu sâu rộng hàng loạt nguyên tắc lý luận dạy học nhằm phát huy tính tích cực học sinh nêu Những nguyên tắc quan trọng số là: việc dạy học phải tiến hành mức độ khó khăn cao, việc nắm vững lí thuyết phải chiếm ưu thế; trình dạy học phải trì nhịp độ khẩn trương việc nghiên cứu tài liệu, kiến thức lĩnh hội củng cố nghiên cứu kiến thức mới; dạy học phải tích cực chăm lo cho phát triển tất học sinh Việc thiết kế sử dụng học liệu phần mềm mơn tốn tạo mơi trường dạy học đa dạng, phong phú, hỗ trợ phương pháp dạy học: dạy học phát giải vấn đề, dạy học hợp tác nhóm nhỏ, dạy học kiến tạo, giúp người học trở trành chủ thể tích cực, chủ động, sáng tạo trình dạy học Khi vận dụng phương pháp dạy học tình tính tới việc sử dụng học liệu phần mềm cụ thể Khi thiết kết học liệu phần mềm ln tính đến việc sử dụng chúng, tính tới khả năng, kịch bản, áp dụng phương pháp dạy học tích cực Một số hoạt động hình học THCS Hoạt động hình học Hoạt động hình học trường trung học sở thường có dạng sau: - Hoạt động thao tác với dụng cụ hình học - Hoạt động vẽ hình - Hoạt động gấp hình - Hoạt động cắt, ghép hình - Hoạt động đo đạc - Hoạt động xây dựng khái niệm - Hoạt động suy luận chứng minh hình học - Hoạt động giải tập hình học - Hoạt động ngơn ngữ - Hoạt động vận dụng kiến thức hình học vào thực tế Dạy học khái niệm hình học Các bước dạy khái niệm hình học theo hướng tổ chức hoạt động hình học sau: - Bước 1: Hình thành biểu tượng khái niệm + Giáo viên xây dựng hoạt động hình học gợi cho học sinh nhu cầu nhận thức khái niệm hình học + Tổ chức cho học sinh thực hoạt động hình học xây dựng: gấp giấy, cắt, ghép hình, đo, vẽ, đọc hình vẽ, … khám phá thuộc tính chất khái niệm hình học - Bước 2: Xây dựng định nghĩa khái niệm + Giáo viên đưa tình mới, tổ chức cho học sinh tiến hành hoạt động phân tích, so sánh, đối chiếu, lựa chọn đối tượng có dấu hiệu chất khái niệm có bước + Bằng thao tác khái quát hóa, học sinh trình bày định nghĩa khái niệm - Bước 3: Nắm vững khái niệm + Giáo viên tổ chức cho học sinh tiến hành hoạt động nhận dạng khái niệm tình thực tiễn tốn học đời sống + Học sinh tự xây dựng ví dụ thể khái niệm hình học vừa hình thành + Giáo viên trình bày thức định nghĩa khái niệm - Bước 4: Củng cố, khắc sâu, vận dụng khái niệm + Học sinh vận dụng khái niệm vừa học tình cụ thể: Thực hành giải tốn, chứng minh định lí, xây dựng khái niệm khác, vận dụng thực tiễn + Cho học sinh xét trường hợp riêng, tổng quát + Sắp xếp logic khái niệm mối quan hệ khái niệm với khái niệm học trước Khái niệm tốn học điểm tựa cho suy luận toán học, học sinh khơng thực nắm vững, rỗng kiến thức sau Ngược lại học sinh nắm vững kiến thức, hiểu chất khái niệm việc dựa vào định nghĩa (khái niệm) để khái thác tính chất việc khơng khó Dạy học tính chất hình học Có thể dạy học tính chất hình học theo bước sau đây: - Bước 1: Gợi động phát tính chất + Giáo viên nêu tình xuất phát từ nhu cầu nảy sinh thực tiễn nội tốn học - Bước 2: Tìm tịi, dự đốn phát tính chất + Học sinh tìm tịi, khám phá vấn đề giáo viên đặt thông qua hoạt động hình học điển hình như: cắt ghép hình, gấp giấy, vẽ hình, đo đạc, … để dự đốn tính chất + Giáo viên bổ sung, phát biểu xác tính chất - Bước 3: Tìm đường lối chứng minh tính chất + Xây dựng hoạt động gợi cho học sinh đường lối chứng minh tính chất - Bước 4: Chứng minh tính chất + Tiến hành hoạt động suy luận để chứng minh tính chất - Bước 5: Củng cố, vận dụng tính chất + Xây dựng tập nhằm giúp học sinh nhận dạng thể tính chất + Tổ chức cho học sinh diễn đạt lại tính chất dạng ngơn ngữ khác + Xây dựng tập thể vị trí, vai trị tính chất hệ thống kiến thức học Dạy học giải tập hình học phẳng - Các tập tốn trường phổ thơng phương tiện có hiệu thay việc giúp học sinh nắm vững tri thức, phát triển lực tư duy, hình thành kĩ năng, kĩ xảo, ứng dụng toán học vào thực tiễn - Hoạt động giải tập toán điều kiện để thực tốt mục đích dạy học tốn trường phổ thơng, thể thông qua chức tập toán là: + Chức dạy học 10 22 23 Tiết 25 Đường tròn A Mục tiêu Kiến thức - Hiểu đường trịn gì? Hình trịn gì? - Hiểu cung, dây cung, đường kính, bán kính Kĩ - Sử dụng compa thành thạo - Biết vẽ đường tròn, cung tròn - Biết giữ nguyên độ mở compa Thái độ - Rèn luyện tính cẩn thận, xác khả thẩm mĩ B Chuẩn bị: GV: Thước kẻ, compa dùng cho GV, phấn màu, học liệu, … HS: Thước kẻ có chia khoảng, compa, SGK, … C Tiến trình dạy học: 24 Hoạt động GV Hoạt động HS Tác dụng học liệu Hoạt động 1: Gợi động (2 phút) - GV chiếu ppt cho HS quan sát số Nêu tình xuất HS quan sát số hình ảnh thực tế phát từ thực tiễn để gợi hình ảnh thực tế đường tròn động phát kiến đường trịn Để tìm hiểu thức tạo hứng rõ đường tròn, thú cho HS, làm cho tiết vào hôm học sinh động Hoạt động 2: Đường trịn hình trịn (14 phút) - GV chiếu swf HS vẽ đường tròn tâm Giúp HS hình dung hướng dẫn HS vẽ A bán kính cm thao tác dùng đường trịn tâm A bán compa thước có chia kính cm khoảng để vẽ đường trịn có bán kính cho trước - GV tiến hành bước dạy học khái niệm hình học - GV chiếu ppt giới HS quan sát ppt Giúp HS khắc sâu thiệu cho HS điểm điểm nằm trên, nằm nằm trên, nằm trong, trong, nằm đường nằm đường tròn tròn Hoạt động 3: Cung dây cung (7 phút) - GV tiến hành HS học khái niệm cung bước theo qui trình dạy dây cung đường học khái niệm hình học trịn Hoạt động 4: Một công dụng khác compa (11 phút) - GV chiếu ppt HS dùng compa để so Giúp HS nắm vững hướng dẫn HS cách sánh hai đoạn thẳng cho cách dùng compa để so dùng compa để so sánh trước mà không đo độ sánh hai đoạn thẳng cho hai đoạn thẳng cho dài đoạn thẳng trước mà không đo độ trước mà không đo độ tính tổng độ dài hai dài đoạn thẳng dài đoạn thẳng đoạn thẳng cho trước tính tổng độ dài hai (slide 1) tính tổng độ mà không đo riêng đoạn thẳng cho trước dài hai đoạn thẳng cho đoạn mà không đo riêng trước mà không đo đoạn riêng đoạn (slide 2) Hoạt động 5: Củng cố (10 phút) - GV chuyển ý - GV chiếu flv HS theo dõi flv Để ơn lại tồn kiến thức hơm theo dõi buổi học nhóm bạn Bi, Bo anh Ơreka - GV chiếu TN1, TN2 HS làm tập trắc ppt cho HS làm tập nghiệm 25 trắc nghiệm Giúp HS ôn lại toàn kiến thức cách tự nhiên hứng thú Giúp HS củng cố khắc sâu khái niệm CÁC HỌC LIỆU 26 Tiết 26 Tam giác A Mục tiêu Kiến thức - Định nghĩa tam giác - Hiểu đỉnh, cạnh, góc tam giác gì? Kĩ - Biết vẽ tam giác - Biết gọi tên kí hiệu tam giác - Nhận biết điểm nằm bên nằm bên ngịai tam giác Thái độ - Rèn tính cẩn thận, xác B Chuẩn bị GV: Thước thẳng, compa, phấn màu, phần trình chiếu, bảng phụ HS: SGK, thước thẳng, compa dụng cụ học tập khác C Tiến trình dạy – học 27 Hoạt động GV Hoạt động HS Ghi bảng Hoạt động 1: Gợi động (2 phút) - GV chiếu slide giới HS quan sát slide thiệu hình ảnh thực tế tam giác Để tìm hiểu rõ học hôm (GV chiếu slide 2) Tiết 26 Tam giác Hoạt động 2: Tam giác gì?(25 phút) Tam giác ABC gì? - GV chiếu slide giới HS: Tam giác ABC thiệu tam giác ABC, hình gồm đoạn thẳng yêu cầu HS phát biểu tam AB, BC, CA điểm giác ABC A, B, C khơng thẳng nào? hàng - GV chiếu slide hỏi: Hình gồm đoạn thẳng HS: khơng phải tam AB, BC, CA có giác ABC điểm A, B, phải tam giác ABC C thẳng hàng không? Tại sao? - GV chiếu slide hỏi HS: khơng phải tam hình có phải tam giác ABC khơng gồm giác ABC không? Tại đoạn thẳng sao? HS: Tam giác ABC + Tam giác ABC (SGK) - GV yêu cầu HS phát hình gồm đoạn thẳng biểu lại (chính xác AB, BC, CA điểm SGK), tam giác ABC A, B, C khơng thẳng gì? Và gạch chân từ hàng “đoạn thẳng, không thẳng A hàng” SGK - GV yêu cầu HS vẽ tam HS vẽ tam giác ABC vào giác ABC vào vở, GV vẽ tam giác ABC lên bảng - GV chiếu slide giới B C thiệu số cách kí hiệu cách đọc tam giác + Kí hiệu: ∆ABC ABC: ∆ABC, ∆ ACB - GV yêu cầu HS nêu cách kí hiệu cách đọc khác tương tự - GV: Có cách kí hiệu HS: ∆ BAC, ∆ BCA, ∆ tương ứng với cách đọc CAB, ∆ CBA tên tam giác ABC - GV chiếu slide Các em biết tam giác có đỉnh, cạnh, góc + Hãy đọc tên đỉnh tam giác ABC + Đọc tên cạnh tam HS đọc: đỉnh A, đỉnh B, + Ba điểm A, B, C ba giác ABC đỉnh C đỉnh tam giác + Có thể đọc cách khác HS đọc: cạnh AB, cạnh + Ba đoạn thẳng AB, BC, không? BC, cạnh CA CA ba cạnh tam HS: Có thể đọc cách khác giác + Đọc tên góc tam cạnh BA, cạnh CB, giác ABC cạnh AC 28 góc + Có thể đọc cách khác HS đọc: góc BAC, + Ba góc BAC, CBA, CÁC HỌC LIỆU SLIDE SLIDE SLIDE SLIDE SLIDE SLIDE SLIDE SLIDE 29 A B SLIDE SLIDE 10 SLIDE 11 SLIDE 12 SLIDE 13 SLIDE 14 dung tam giac Untitled Gsp 30 C Kết Trước chưa ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy, mơn tốn học mơn nhàm chán khô khan với học sinh Ngày ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy mang lại nhiều kết vượt bậc Học sinh ngày tích cực hứng thú môn học Khi triển khai số giảng có sử dụng học liệu phần mềm học sinh THCS Trung Phụng nhận thấy em hứng thú với loại hình học tập Bản thân em chủ động tìm tịi kiến thức Qua khảo sát học sinh so với năm học 2012 – 2013 chưa ứng dụng đề tài hình học lớp thấy nhiều dấu hiệu lạc quan Bảng kết tổng hợp : - Năm học 2011 – 2012 chưa ứng dụng đề tài hình học lớp : Thái độ Lớp Tổng số học sinh Thái độ u thích Bình thường Khơng u thích 6A 19 10 6B 18 Chất lượng học tập thông qua kiểm tra thử Lớp Tổng số HS Khá, giỏi Trung bình Yếu SL % SL % SL % 6A 19 21 10 53 26 6B 18 22 50 28 - Năm học 2012 – 2013, 2013 – 2014 ứng dụng đề tài hình học lớp : Thái độ Năm học Lớp Tổng số học Thái độ sinh u Bình Khơng thích thường u thích 2012 – 2013 6A 19 6B 20 10 2013 – 2014 6A 19 6B 18 Chất lượng học tập thông qua kiểm tra thử Năm học Lớp Tổng số Khá, giỏi Trung bình Yếu HS SL % SL % SL % 2012 – 2013 6A 19 32 47 21 6B 20 30 10 50 20 2013 – 2014 6A 19 37 47 16 6B 18 33 50 17 Với kết đạt trên, chưa thực cao nhiều hạn chế lực nhận thức học sinh, hướng đầy tích cực 31 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ Kết luận Chúng ta nhận thức rõ vai trị cơng nghệ thơng tin lĩnh vực sống hết nhận thức rõ lợi ích việc ứng dụng công nghệ thông tin giảng dạy học tập Hướng tới xã hội học tập hướng tới xã hội văn minh Với mong muốn nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu sử dụng học liệu phần mềm việc giảng dạy toán hình trung học sở, tơi thực đề tài thu số kết sau: Về lí luận, đề tài góp phần làm rõ khái niệm học liệu phần mềm, trình bày vấn đề tích cực hóa hoạt động học tập học sinh dạy học toán trường trung học sở, phân tích đặc điểm hoạt động học tập lứa tuổi học sinh trung học sở, đề xuất nguyên tắc xây dựng học liệu phần mềm (phù hợp với đặc điểm, nguyên tắc dạy học mơn tốn; phù hợp với định hướng đổi phương pháp dạy học mơn tốn; phù hợp với phát triển nhận thức, trí tuệ học sinh trung học sở; phù hợp yêu cầu kiến thức, kĩ năng, chương trình mơn tốn), đề xuất biện pháp sử dụng học liệu phần mềm theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập học sinh trung học sở (tập cho học sinh tìm dấu hiệu chất khái niệm sử dụng hình ảnh mơ phỏng; tập cho học sinh suy đốn, suy diễn tiếp cận học liệu phần mềm; tập cho học sinh sử dụng học liệu phần mềm công cụ giải tốn), trình bày số hoạt động hình học trung học sở Đóng góp đề tài thực tiễn thiết kế học liệu phần mềm cho số tiết dạy hình học lớp Trong đó, học liệu phần mềm giúp : - Tạo tình thực tế để gợi động phát kiến thức - Học sinh tìm tịi, khám phá, phát kiến thức dần làm quen với tư hình học “động” (khi thay đổi yếu tố khơng chất yếu tố chất giữ nguyên) - Học sinh khắc sâu, củng cố kiến thức theo quy luật đường nhận thức - Học sinh ứng dụng kiến thức để giải vấn đề thực tế - Cung cấp cho học sinh hình ảnh trực quan, sống động, góp phần hình thành biểu tượng khái niệm - Rèn kĩ thao tác với dụng cụ hình học - Sinh động hóa tiết học, tạo hứng thú cho học sinh Chúng ta biết khơng có phương pháp dạy học vạn năng, phương pháp dạy học có ưu, nhược điểm định, nên cần vận dụng, phối hợp chúng với cách khéo léo Việc lựa chọn vận dụng phương pháp dạy học phù hợp phụ thuộc vào nghệ thuật sư phạm mội giáo viên Khuyến nghị Trên sở kết bước đầu thực trạng ứng dụng học liệu phần mềm giảng dạy tốn THCS, tơi đề xuất số khuyến nghị sau: Thứ nhất, Bộ Giáo dục đào tạo, trường đại học, cao đẳng, sở Giáo dục đào tạo cần xác định ứng dụng học liệu phần mềm giảng dạy 32 chiến lược giáo dục giai đoạn mới, hướng đến xã hội học tập Những nơi có điều kiện cần tạo điển hình để từ nhân rộng, đồng thời tuyên truyền chủ trương triển khai ứng dụng học liệu phần mềm Bộ không ngành giáo dục, mà cịn tồn xã hội Bộ Sở Giáo dục – Đào tạo tăng cường hợp tác với doanh nghiệp việc xây dựng Website chia sẻ học liệu phần mềm đủ mạnh, ngang tầm với số website nước Thứ hai, tăng cường tập huấn phương pháp, kỹ năng, sử dụng tổng hợp nhiều phần mềm để tạo học liệu phần mềm Tổ chức thảo luận, thi, để giáo viên học hỏi kinh nghiệm lẫn Đầu tư trang thiết bị, hỗ trợ kinh phí cho giáo viên việc tạo học liệu phần mềm Thứ ba, việc ứng dụng học liệu phần mềm giảng dạy cần hướng tới chiều sâu chất lượng, hiệu không dừng lại phong trào số lượng Thứ tư, việc xây dựng sử dụng học liệu phần mềm giảng dạy cần tuân theo số ngun tắc định nhằm tích cực hóa hoạt động học tập học sinh Trên số kinh nghiệm nhỏ góp phần hồn thiện kỹ thiết kế sử dụng học liệu phần mềm Để đạt kết cao nữa, đòi hỏi người giáo viên phải không ngừng bổ sung, trang bị thêm kiến thức chuyên môn mà cịn kiến thức khoa học cơng nghệ Tất nhằm mục tiêu cuối nâng cao chất lượng đào tạo Với thời gian nghiên cứu có hạn, kinh nghiệm chưa nhiều nên đề tài nhiều thiếu sót Tơi mong nhận đóng góp đồng nghiệp để bổ sung hồn thiện Tơi xin chân thành cảm ơn Hà Nội, ngày 11 tháng năm 2014 XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN Tôi xin cam đoan SKKN VỊ viết, khơng chép nội dung người khác Người viết Phạm Tâm Trang 33 Tài liệu tham khảo Hoàng Ngọc Diệp (chủ biên) (2007), Thiết kế giảng toán (tập 1+2), NXBHN Phạm Gia Đức (2002), Hoạt động hình học trường trung học sở, NXBGD Phạm Gia Đức (2007), Phương pháp dạy học nội dung mơn tốn, NXBĐHSP Trần Quốc Đắc, (chủ biên) (2002), Một số vấn đề lí luận thực tiễn việc xây dựng sở vật chất thiết bị dạy học, NXBĐHQGHN Luật giáo dục 2005, NXBCTQG Phan Trọng Ngọ (chủ biên), Dương Diệu Hoa, Lê Tràng Định (2000), Vấn đề trực quan dạy học, NXBĐHQGHN Đặng Thành Hưng (2002), Dạy học đại, NXBĐHQGHN Hoàng Ngọc Hưng (2008), Bài tập trắc nghiệm đề kiểm tra toán 6, NXBGD Hội đồng trung ương đạo biên soạn giáo trình mơn khoa học Mac Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh (1999), Giáo trình triết học Mac Lênin, NXBCTQG 10 Nguyễn Kế Hào (chủ biên) (2003), Giáo trình tâm lí học lứa tuổi tâm lí học sư phạm, NXBĐHSP 11 Nguyễn Bá Kim (2004), Phương pháp dạy học mơn tốn, NXBĐHSP 12 Trần Kiều (chủ biên) (1997), Đổi phương pháp dạy học trường trung học sở, Viện khoa học giáo dục 13 Vũ Trọng Rỹ (2004), Một số vấn đề lí luận việc sử dụng sáng tạo phương tiện dạy học, Viện chiến lược chương trình giáo dục khoa học giáo dục 14 Nguyễn Quang Uẩn (chủ biên) (2003), Tâm lí học đại cương, NXBĐHSP 15 violet.com.vn 16 Phạm Viết Vượng (chủ biên) (1995), Phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục (tài liệu dùng cho trường đại học sư phạm cao đẳng), NXBGD 17 Thái Duy Tuyên (2003), Những vấn đề chung giáo dục học, NXBĐHSP 18 Thái Duy Tuyên (2007), Phương pháp dạy học truyền thống đổi mới, NXBGDHN 19 Tơn Thân (chủ biên) (2003), Sách giáo khóa + Sách tập tốn lớp 6, NXBGD 20 Tơn Thân (chủ biên) (2006), Dạy - học toán trung học sở theo hướng đổi (tập 1+2), NXBGD 21 Hoàng Trọng Thái (2007), Giáo trình sử dụng phần mềm tốn học (dành cho cao đẳng sư phạm), NXBĐHSP 22 yteach.com.uk 34 ... xây dựng học liệu phần mềm hỗ trợ dạy học hình học lớp 6? ?? Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu đề xuất nguyên tắc xây dựng, sử dụng thiết kế số học liệu phần mềm hỗ trợ dạy học hình học lớp theo hướng... dung dạy học nhằm hỗ trợ giáo viên học sinh tổ chức tiến hành hợp lí, có hiệu q trình dạy học Theo đó, học liệu phần mềm học liệu có sử dụng phần mềm hỗ trợ dạy học Vai trò học liệu phần mềm Trước... dụng học liệu phần mềm thực tế - Phần mềm hỗ trợ xây dựng học liệu Khách thể nghiên cứu Học sinh học tập mơn tốn (hình) lớp trường THCS Trung Phụng – Quận Đống Đa – Hà Nội Phương pháp nghiên cứu