Khi một mạch điện chuyển động trong từ trường thì công của các lực điện từ tác dụng lên mạch điện được đo bằng tích của cường độ dòng điện với độ biến thiên từ thông qua maïch: A = IBS [r]
(1) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : GV:Võ Thị Ngọc Lan Ngày soạn :15 /02 /2009 Tieát :43 BAØI TAÄP A MUÏC TIEÂU Kiến thức : + Nắm đặc trưng phương chiều và biểu thức lực Lo-ren-xơ + Nắm các đặc trưng chuyển động hạt điện tích từ trường đều, biểu thức bán kín vòng tròn quỹ đạo Kỹ năng: Vận dụng để giải các bài tập liên quan Thái độ: Nghiêm túc, hứng thú học tập B.PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY: Nêu vấn đề C CHUAÅN BÒ GIAÙO CUÏ Giaùo vieân: - Xem, giaûi caùc baøi taäp sgk vaø saùch baøi taäp - Chuaån bò theâm moät soá caâu hoûi traéc nghieäm vaø baøi taäp khaùc - Chuẩn bị đềá trắc nghiệm kiểm tra 15 phút Học sinh: - Ôn lại chuyển động đều, lực hướng tâm, định lí động năng, thuyết electron dòng điện kim loại, lực Lo-ren-xơ - Giải các câu hỏi trắc nghiệm và bài tập thầy cô đã nhà - Chuẩn bị sẵn các vấn đề mà mình còn vướng mắc cần phải hỏi thầy cô D TIEÁN TRÌNH BAØI DAÏY Ổn định lớp- kiểm tra sĩ số: Lớp 11B2 Lớp 11B4 Kiểm tra bài cũ:Nêu định nghĩa và các đặc điểm lực Lo-ren-xơ 3.Nội dung bài mới: a Đặt vấn đề: b Trieån khai baøi daïy : Hoạt động (15 phút) : Giải các câu hỏi trắc nghiệm HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VAØ TRÒ NỘI DUNG KIẾN THỨC Gv: Yeâu caàu hs giaûi thích taïi choïn caùc Caâu trang 138 : C đáp án Caâu trang 138 : D HS: Giải thích lựa chọn Caâu trang 138 : C -Nhận xét ghi nhớ kết Caâu 22.1 : A Caâu 22.2 : B Caâu 22.3 : B Hoạt động (15 phút) : Giải các bài tập tự luận HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VAØ TRÒ NỘI DUNG KIẾN THỨC GV: Baøi trang a) Tốc độ prôtôn: Yêu cầu học sinh viết biểu thức tính bán kính quỹ đạo chuyển động hạt từ đó Năm học :2008-2009 Lop11.com (2) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : GV:Võ Thị Ngọc Lan suy tốc độ hạt HS: Viết biểu thức tính bán kính quỹ đạo chuyển động hạt từ đó suy tốc độ cuûa haït Ta coù R = v = mv |q|B | q | B.R 1,6.10 19.10 2.5 m 9,1.10 31 = 4,784.106(m/s) b) Chu kì chuyển động prôtôn: 2R 2.3,14.5 T= = 6,6.10-6(s) GV: Yêu cầu học sinh viết biểu thức tính chu v kì chuyển động hạt và thay số để tính T HS:Viết biểu thức tính chu kì chuyển động Baøi 22.11 hạt và thay số để tính T GV: Yêu cầu học sinh xác định hướng và độ lớn B gây trên đường thẳng hạt điện tích chuyển động HS:Xác định hướng và độ lớn B gây trên đường thẳng hạt điện tích chuyển động 4,784.10 Cảm ứng từ B dòng điện chạy dây dẫn thẳng gây trên đường thẳng hạt điện tích chuyển động có phương vuông góc với mặt phẵng chứa dây dẫn và đường thẳng điện tích chuyển động, có độ lớn: I B = 2.10-7 = 2.10-7 = 4.10-6(T) 0,1 r Lực Lo-ren-xơ tác dụng lên hạt có phương vuông góc với v và B và có độ lớn: f = |q|.v.B = 10-6.500.4.10-6 = 2.10-9(N) GV:Yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñònh phöông chiều và độ lớn lực Lo-ren-xơ tác duïng leân haït ñieän tích HS: Xác định phương chiều và độ lớn lực Lo-ren-xơ tác dụng lên hạt điện tích _ Nhaän xeùt GV: boå sung HS: ghi nhớ kiến thức Kieåm tra 15 phuùt: GV: phát đề HS: laøm baøi nghieâm tuùc GV: thu baøi vaø nhaän xeùt Củng cố :Đặc trưng phương chiều và biểu thức lực Lo-ren-xơ Đặc trưng chuyển động hạt điện tích từ trường đều, biểu thức bán kính vòng tròn quỹ đạo Dặn dò : Xem lại các bài tập , chẩn bị bài : Từ thông Năm học :2008-2009 Lop11.com (3) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : GV:Võ Thị Ngọc Lan Ngày soạn :15/02 /2009 Tieát :44 CHƯƠNG V CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ TỪ THÔNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ A MUÏC TIEÂU Kiến thức : + Viết công thức và hiểu ý nghĩa vật lý từ thông + Phát biểu định nghĩa và hiểu nào thì có tượng cảm ứng điện từ + Phát biểu định luật Len-xơ theo cách khác và biết vận dụng để xác định chiều dòng điện cảm ứng các trường hợp khác + Phát biểu định nghĩa và nêu số tính chất dòng điện Fu-cô Kỹ năng: Vận dụng để giải các bài tập liên quan Thái độ: Nghiêm túc, hứng thú học tập B.PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY: Nêu vấn đề C CHUAÅN BÒ GIAÙO CUÏ Giáo viên: + Chuẩn bị các hình vẽ các đường sức từ nhiều ví dụ khác + Chuẩn bị các thí nghiệm cảm ứng từ Học sinh: + Ôn lại đường sức từ + So sánh đường sức điện và đường sức từ D TIEÁN TRÌNH BAØI DAÏY Ổn định lớp- kiểm tra sĩ số: Lớp 11B2 Lớp 11B4 Kieåm tra baøi cuõ: 3.Nội dung bài mới: a Đặt vấn đề::Giới thiệu chương b Trieån khai baøi daïy : Hoạt động 1( phút) : Tìm hiểu từ thông Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Nội dung kiến thức I Từ thông Veõ hình 23.1 Veõ hình Ñònh nghóa Giới thiệu khái niệm từ Ghi nhận khái niệm Từ thông qua diện tích S thoâng Cho biết nào thì từ đặt từ trường đều: thoâng coù giaù trò döông, aâm = BScos Với là góc pháp tuyến n Giới thiệu đơn vị từ thông Ghi nhaïân khaùi nieäm Năm học :2008-2009 Lop11.com vaø B Đơn vị từ thông Trong hệ SI đơn vị từ thông là veâbe (Wb) 1Wb = 1T.1m2 (4) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : GV:Võ Thị Ngọc Lan Hoạt động ( phút) : Tìm hiểu tượng cảm ứng điện từ Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Veõ hình 22.3 Giới thiệu các thí nghiệm Veõ hình Quan saùt thí nghieäm Giải thích biến thiên từ thông thí nghieäm Giải thích biến thiên từ thông thí Cho hoïc sinh nhaän xeùt qua nghieäm thí nghiệm Yêu cầu học sinh thực Giải thích biến thiên từ thông thí C2 nghieäm Yeâu caàu hoïc sinh ruùt nhaän xeùt chung Thực C2 Yeâu caàu hoïc sinh ruùt keát Nhaän xeùt chung cho taát caû caùc thí nghieäm luaän Ruùt keát luaän Năm học :2008-2009 Lop11.com Nội dung kiến thức II Hiện tượng cảm ứng điện từ Thí nghieäm a) Thí nghieäm Cho nam chaâm dòch chuyeån laïi gaàn voøng daây kín (C) ta thaáy maïch kín (C) xuaát hieän doøng ñieän b) Thí nghieäm Cho nam chaâm dòch chuyeån xa maïch kín (C) ta thaáy maïch kín (C) xuaát hieän doøng ñieän ngược chiều với thí nghiệm c) Thí nghieäm Giữ cho nam châm đứng yên và dòch chuyeån maïch kín (C) ta cuõng thu kết tương tự d) Thí nghieäm Thay nam châm vĩnh cửu nam châm điện Khi thay đổi cường độ dòng điện nam chaâm ñieän thì maïch kín (C) cuõng xuaát hieän doøng ñieän Keát luaän a) Tất các thí nghiệm trên có đạc điểm chung là từ thoâng qua maïch kín (C) bieán thiên Dựa vào công thức định nghĩa từ thông, ta nhận thấy, các đại lượng B, S thay đổi thì từ thông bieán thieân b) Kết thí nghiệm chứng toû raèng: + Mỗi từ thông qua mạch kín (C) bieán thieân thì maïch kín (C) xuaát hieän moät doøng ñieän goïi là tượng cảm ứng điện từ + Hiện tượng cảm ứng điện từ tồn khoảng thời gian từ (5) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : GV:Võ Thị Ngọc Lan thoâng qua maïch kín bieán thieân Củng cố :+Công thức và ý nghĩa vật lý từ thông + Định nghĩa tượng cảm ứng điện từ Dặn dò : Xem lại bài học , chẩn bị tiếp bài : Từ thông Ngày soạn :15/02 /2009 Tieát :45 TỪ THÔNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ (tt) A MUÏC TIEÂU Kiến thức : + Viết công thức và hiểu ý nghĩa vật lý từ thông + Phát biểu định nghĩa và hiểu nào thì có tượng cảm ứng điện từ + Phát biểu định luật Len-xơ theo cách khác và biết vận dụng để xác định chiều dòng điện cảm ứng các trường hợp khác + Phát biểu định nghĩa và nêu số tính chất dòng điện Fu-cô Kỹ năng: Vận dụng để giải các bài tập liên quan Thái độ: Nghiêm túc, hứng thú học tập B.PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY: Nêu vấn đề C CHUAÅN BÒ GIAÙO CUÏ Giáo viên: + Chuẩn bị các hình vẽ các đường sức từ nhiều ví dụ khác + Chuẩn bị các thí nghiệm cảm ứng từ Học sinh: + Ôn lại đường sức từ + So sánh đường sức điện và đường sức từ D TIEÁN TRÌNH BAØI DAÏY Ổn định lớp- kiểm tra sĩ số: Lớp 11B2 Lớp 11B4 Kieåm tra baøi cuõ: 3.Nội dung bài mới: a Đặt vấn đề: b Trieån khai baøi daïy : Hoạt động 1: Tìm hiểu định luật Len-xơ chiều dòng điện cảm ứng Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Nội dung kiến thức III Ñònh luaät Len-xô veà chieàu Trình bày phương pháp Nghe và liên hệ với trường dòng điện cảm ứng khảo sát qui luật xác định hợp các thí nghiệm vừa tiến Dòng điện cảm ứng xuất chiều dòng điện cảm ứng hành maïch kín coù chieàu cho xuaát hieän maïch kín từ trường cảm ứng có tác dụng Giới thiệu định luật Ghi nhaän ñònh luaät chống lại biến thiên từ Năm học :2008-2009 Lop11.com (6) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : GV:Võ Thị Ngọc Lan Yêu cầu học sinh thực Thực C3 hieän C3 Ghi nhaän caùch phaùt bieåu Giới thiệu trường hợp từ định luật trường hợp thông qua (C) biến thiên từ thông qua (C) biến thiên keát quaû cuûa chuyeån keát quaû cuûa chuyeån động động Giới thiệu định luật Hoạt động ( phút) : Tìm hiểu dòng điện Fu-cô Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Giới thiệu hình vẽ 23.6 vaø thí nghieäm Giới thiệu hình vẽ 23.6 vaø thí nghieäm Yeâu caàu hoïc sinh giaûi thích keát quaû caùc thí nghieäm Nhận xét các câu thực hieän cuûa hoïc sinh Giải thích đầy đủ tượng và giới thiệu dòng Fu-coâ thông ban đầu qua mạch kín Khi từ thông qua mạch kín (C) bieán thieân keát quaû cuûa moät chuyển động nào đó thì từ trường cảm ứng có tác dụng chống lại chuyển động nói trên Nội dung kiến thức IV Doøng ñieän Fu-coâ Thí nghieäm Quan sát thí nghiệm, rút Một bánh xe kim loại có dạng nhaän xeùt moät ñóa troøn quay xung quanh trục O nó trước nam chaâm ñieän Khi chöa cho doøng ñieän chaïy vaøo nam chaâm, baùnh xe quay bình thường Khi cho doøng ñieän chaïy vaøo nam chaâm baùnh xe quay chaäm vaø bò haõm Quan sát thí nghiệm, rút dừng lại nhaän xeùt Thí nghieäm Một khối kim loại hình lập phương đặt hai cực moät nam chaâm ñieän Khoái aáy treo sợi dây đầu cố dịnh; trước đưa khối vào nam châm điện, sợi dây treo xoắn nhiều vòng Nếu chöa coù doøng ñieän vaøo nam chaâm điện, thả khối kim loại quay nhanh xung quanh mình noù Giaûi thích keát quaû caùc thí Neáu coù doøng ñieän ñi vaøo nam nghieäm chaâm ñieän, thaû khoái kim loại quay chậm và bị hãm dừng laïi Ghi nhaän khaùi nieäm Giaûi thích Ở các thí nghiệm trên, bánh xe và khối kim loại chuyển động từ trường thì thể tích cuûa chuùng cuaát hieän doøng ñieän cảm ứng – dòng điện FuNăm học :2008-2009 Lop11.com (7) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : Giới thiệu tính chất dòng Fu-cô gây lực hãm điện từ Yeâu caàu hoïc sinh neâu ứng dụng Giới thiệu tính chất doøng Fu-coâ gaây hieäu ứng tỏa nhiệt Yeâu caàu hoïc sinh neâu các ứng dụng tính chaát naøy Giới thiệu tác dụng có haïi cuûa doøng ñieän Fu-coâ Yeâu caàu hoïc sinh neâu caùc caùch laøm giaûm ñieän trở khối kim loại GV:Võ Thị Ngọc Lan cô Theo định luật Len-xơ, dòng điện cảm ứng này luôn có tác dụng chống lại chuyển dơiø, vì chuyển động từ Ghi nhaän tính chaát trường, trên bánh xe và trên khối kim loại xuất lực từ Nêu ứng dụng có tác dụng cản trở chuyển động chúng, lực gọi là Ghi nhaän tính chaát lực hãm điện từ Tính chaát vaø coâng duïng cuûa Nêu ứng dụng doøng Fu-coâ + Mọi khối kim loại chuyển động từ trường chịu tác dụng Ghi nhận tác dụng có hại lực hãm điện từ Tính chất này ứng dụng các cuûa doøng ñieän Fu-coâ Nêu các cách làm giảm phanh điện từ ôtô haïng naëng điện trở khối kim loại + Doøng ñieän Fu-coâ gaây hieäu ứng tỏa nhiệt Jun – Len-xơ khối kim loại đặt từ trường biến thiên Tính chất này ứng dụng các lò cảm ứng để nung nóng kim loại + Trong nhiều trường hợp dòng điện Fu-cô gây nên tổn hao lượng vô ích Để giảm tác dụng dòng Fu-cô, người ta có thể tăng điện trở khối kim loại + Dòng Fu-cô ứng dụng số lò tôi kim loại Củng cố :Cho học sinh tóm tắt kiến thức + Phát biểu định luật Len-xơ theo cách khác và biết vận dụng để xác định chiều dòng điện cảm ứng các trường hợp khác + Phát biểu định nghĩa và nêu số tính chất dòng điện Fu-cô Dặn dò : Yêu cầu học sinh nhà thực các câu hỏi và làm các bài tập trang 147, 148 sgk caùc baøi taäp 23.1, 23.6 sbt Năm học :2008-2009 Lop11.com (8) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : GV:Võ Thị Ngọc Lan Ngày soạn :15 /02 /2009 Tieát :46 BAØI TAÄP A MUÏC TIEÂU Kiến thức : + Nắm định nghĩa và phát nào có tượng cảm ứng điện từ + Phát biểu định luật Len-xơ theo các cách và vận dụng để xác định chiều dòng điện cảm ứng các trường hợp khác Giải các bài tập liên quan Kyõ naêng Vận dụng thành thạo định luật Len-xơ để xác định chiều dòng điện cảm ứng Thái độ: Nghiêm túc, hứng thú học tập B.PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY: Nêu vấn đề C CHUAÅN BÒ GIAÙO CUÏ Giaùo vieân: - Xem, giaûi caùc baøi taäp sgk vaø saùch baøi taäp - Chuaån bò theâm noät soá caâu hoûi traéc nghieäm vaø baøi taäp khaùc Học sinh: - Giải các câu hỏi trắc nghiệm và bài tập thầy cô đã nhà - Chuẩn bị sẵn các vấn đề mà mình còn vướng mắc cần phải hỏi thầy cô D TIEÁN TRÌNH BAØI DAÏY Ổn định lớp- kiểm tra sĩ số: Lớp 11B2 Lớp 11B4 Kieåm tra baøi cuõ: 3.Nội dung bài mới: a Đặt vấn đề: b Trieån khai baøi daïy : Hoạt động (10 phút) : Nêu các lưu ý giải bài tập tượng cảm ứng điện từ: + Trong từ trường B , từ thông qua diện tích S giới hạn vòng dây kín phẵng xác định biểu thức: = BScos + Khi giải bài tập cần xác định góc hợp véc tơ cảm ứng từ B và pháp tuyến n mặt phẵng vòng dây Lưu ý, số đường sức từ xuyên qua diện tích S càng nhiều thì từ thông càng lớn Khi mạch điện chuyển động từ trường thì công các lực điện từ tác dụng lên mạch điện đo tích cường độ dòng điện với độ biến thiên từ thông qua maïch: A = IBS = I. Hoạt động (10 phút) : Giải các câu hỏi trắc nghiệm Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Nội dung kiến thức Yêu cầu hs giải thích Giải thích lựa chọn Caâu trang 147 : D choïn Giải thích lựa chọn Caâu trang 148 : A Yêu cầu hs giải thích Giải thích lựa chọn Caâu 23.1 : D choïn Yeâu caàu hs giaûi thích taïi Năm học :2008-2009 Lop11.com (9) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : GV:Võ Thị Ngọc Lan choïn Hoạt động (25 phút) : Giải các bài tập tự luận Hoạt động giáo Hoạt động học sinh vieân Nội dung kiến thức Vẽ hình Xác định chiều dòng điện trường hợp và cho học cảm ứng trường sinh xác định chiều hợp dòng điện cảm ứng Yêu cầu học sinh viết Viết công thức xác định từ công thức xác định từ thông thoâng Xác định góc B và n Yêu cầu học sinh xác trường hợp và định góc B và n thay số để tính từng trường hợp và trường hợp đó thay số để tính trường hợp đó Baøi trang 148 a) Dòng điện (C) ngược chiều kim đồng hồ b) Doøng ñieän (C) cuøng chiều kim đồng hồ c) Trong (C) khoâng coù doøng ñieän d) Trong (C) coù doøng ñieän xoay chieàu Baøi 23.6 a) = BScos1800 = - 0,02.0,12 = - 2.10-4(Wb) b) = BScos00 = 0,02.0,12 = 2.10-4(Wb) c) = d) = Bscos450 = 0,02.0,12 2 = 10-4(Wb) e) = Bscos1350 = - 0,02.0,12 2 =- 10-4(Wb) Củng cố :Định nghĩa và phát nào có tượng cảm ứng điện từ + Phát biểu định luật Len-xơ theo các cách và vận dụng để xác định chiều dòng điện cảm ứng các trường hợp khác Giải các bài tập liên quan Dặn dò : Xem lại các bài tập- chuẩn bị bài :Suất điện động cảm ứng Ngày soạn :17 /02 /2009 Tieát :47 SUẤT ĐIỆN ĐỘNG CẢM ỨNG A MUÏC TIEÂU Kiến thức : + Viết công thức tính suất điện động cảm ứng + Vận dụng các công thức đã học để tính suất điện động cảm ứng số trường hợp đơn giãn Năm học :2008-2009 Lop11.com (10) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : GV:Võ Thị Ngọc Lan Kỹ năng: Vận dụng để giải các bài tập liên quan Thái độ: Nghiêm túc, hứng thú học tập B.PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY: Nêu vấn đề C CHUAÅN BÒ GIAÙO CUÏ Giáo viên: Chuẩn bị số thí nghiệm suất điện động cảm ứng Học sinh: Ôn lại khái niệm suất điện động nguồn điện D TIEÁN TRÌNH BAØI DAÏY Ổn định lớp- kiểm tra sĩ số: Lớp 11B2 Lớp 11B4 Kiểm tra bài cũ:Phát biểu các định nghĩa: dòng điện cảm ứng, tượng cảm ứng điện từ, từ trường cảm ứng 3.Nội dung bài mới: a Đặt vấn đề: b Trieån khai baøi daïy : Hoạt động (20 phút) : Tìm hiểu suất điện động cảm ứng mạch kín Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Nội dung kiến thức I Suất điện động cảm ứng Yêu cầu học sinh thực Thực C1 maïch kín hieän C1 Ghi nhaän khaùi nieäm Ñònh nghóa Neâu khaùi nieäm suaát ñieän Suất điện động cảm ứng là suất động cảm ứng, điện động sinh dòng điện cảm ứng mạch kín Nghe cách đặt vấn đề Định luật Fa-ra-đây Căn hình 24.2 lập luận thầy cô để thực số Suất điện động cảm ứng: eC = để lập công thức xác định biến đổi t suất điện động cảm ứng Yêu cầu học sinh viết Viết biểu thức xác định độ Nếu xét độ lớn eC thì: biểu thức xác định độ lớn lớn eC và phát biểu |eC| = | | t cuûa eC vaø phaùt bieåu ñònh ñònh luaät Độ lớn suất điện động cảm luaät ứng xuất mạch kín tỉ lệ với tốc độ biến thiên từ thông qua mạch kín đó Yêu cầu học sinh thực Thực C2 hieän C2 Hoạt động (10 phút) : Tìm hiểu quan hệ suất điện động cảm ứng và định luật Len-xơ Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Nội dung kiến thức II Quan hệ suất điện động cảm ứng và định luật Len-xơ Nhaän xeùt vaø tìm moái Sự xuất dấu (-) biểu quan hệ suất điện thức eC là phù hợp với Năm học :2008-2009 Lop11.com (11) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : GV:Võ Thị Ngọc Lan động cảm ứng và định luật Len-xô Hướng dẫn cho học sinh định hướng cho (C) và choïn chieàu phaùp tuyeán dương để tính từ thông Yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñònh chieàu cuûa doøng ñieän cảm ứng xuất (C) taêng vaø giaûm ñònh luaät Len-xô Nắn cách định hướng Trước hết mạch kín (C) phải cho (C) và chọn chiều định hướng Dựa vào chiều döông cuûa phaùp tuyeán đã chọn trên (C), ta chọn chiều Xác định chiều dòng pháp tuyến dương để tính từ điện cảm ứng xuất thông qua mạch kín (C) taêng vaø Neáu taêng thì eC < 0: chieàu cuûa giaûm suất điện động cảm ứng (chiều dòng điện cảm ứng) ngược chiều với chiều mạch Thực C3 Neáu giaûm thì eC > 0: chieàu suất điện động cảm ứng Yêu cầu học sinh thực (chiều dòng điện cảm ứng) hieän C3 cùng chiều với chiều mạch Hoạt động (5 phút) : Tìm hiểu chuyển hóa lượng tượng cảm ứng điện từ Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Nội dung kiến thức III Chuyển hóa lượng tượng cảm ứng điện Phân tích cho học sinh Nắm chất từ thấy chất hiện tượng cảm ứng điện từ Xét mạch kín (C) đặt từ tượng cảm ứng điện từ và Biết cách lí giải các định trường không đổi, để tạo sự chuyển hóa lượng luật cảm ứng điện từ biến thiên từ thông qua mạch tượng cảm ứng định luật bảo toàn và (C), phải có ngoại lực tác chuyển hóa lượng điện từ dụng vào (C) để thực Nắm ý nghĩa to lớn dịch chuyển nào đó (C) và cuûa ñònh luaät Fa-ra-ñaây ngoại lực này đã sinh công Nêu ý nghĩa to lớn cô hoïc Coâng cô hoïc naøy laøm xuaát ñònh luaät Fa-ra-ñaây suất điện động cảm ứng maïch, nghóa laø taïo ñieän naêng Vaäy baûn chaát cuûa hieän tượng cảm ứng điện từ đã nêu treân laø quaù trình chuyeån hoùa cô naêng thaønh ñieän naêng Củng cố Cho học sinh tóm tắt kiến thức + Viết công thức tính suất điện động cảm ứng + Vận dụng các công thức đã học để tính suất điện động cảm ứng số trường hợp đơn giãn Daën doø : Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø laøm caùc baøi taäp trang 152 sgk vaø 24.3, 24.4 sbt Năm học :2008-2009 Lop11.com (12) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : GV:Võ Thị Ngọc Lan Ngày soạn :19 /02 /2009 Tieát :48 TỰ CẢM A MUÏC TIEÂU Kiến thức : + Phát biểu định nghĩa từ thông riên và viết công thức độ tự cảm ống dây hình truï + Phát biểu định nghĩa tượng tự cảm và giải thích tượng tự cảm đóng và ngắt mạch điện + Viết công thức tính suất điện động tự cảm + Nêu chất và viết công thức tính lượng ống dây tự cảm Kỹ năng: Vận dụng để giải các bài tập liên quan Thái độ: Nghiêm túc, hứng thú học tập B.PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY: Nêu vấn đề C CHUAÅN BÒ GIAÙO CUÏ Giáo viên: Các thí nghiệm tự cảm Học sinh: Ôn lại phần cảm ứng điện từ và suất điện động tự cảm D TIEÁN TRÌNH BAØI DAÏY Ổn định lớp- kiểm tra sĩ số: Lớp 11B2 Lớp 11B4 Kiểm tra bài cũ:Nêu công thức xác định từ thông qua diện tích S đặt từ trường đều.Phát biểu và viết biểu thức định luật Fa-ra-đây 3.Nội dung bài mới: a Đặt vấn đề: b Trieån khai baøi daïy : Hoạt động 1(8 phút) : Tìm hiểu từ thông riêng qua mạch kín Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Nội dung kiến thức I Từ thông riêng qua mạch Lập luận để đưa biểu Ghi nhaän khaùi nieäm kín thức tính từ thông riêng Từ thông riêng mạch Lập luận để đưa biểu Ghi nhận biểu thức tính độ kín có dòng điện chạy qua: = Li thức tính độ tự cảm ống tự cảm ống dây Độ tự cảm ống dây: daây N2 -7 L = 4.10 .S Ghi nhận đơn vị độ tự l Đơn vị độ tự cảm là henri Giới thiệu đơn vị độ tự cảm Tìm mối liên hệ đơn (H) caûm 1W Yêu cầu học sinh tìm mối vị độ tự cảm cà các đơn 1H = b 1A liên hệ đơn vị độ vị khác tự cảm cà các đơn vị khác Hoạt động (15 phút) : Tìm hiểu tượng tự cảm Năm học :2008-2009 Lop11.com (13) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : Hoạt động giáo viên Giới thiệu tượng tự caûm Trình baøy thí nghieäm Yeâu caàu hoïc sinh giaûi thích Trình baøy thí nghieäm Yeâu caàu hoïc sinh giaûi thích Yêu cầu học sinh thực C2 GV:Võ Thị Ngọc Lan Hoạt động học sinh Ghi nhaän khaùi nieäm Quan saùt thí nghieäm Mô tả tượng Giaûi thích Quan saùt thí nghieäm Mô tả tượng Giaûi thích Thực C2 Hoạt động (8 phút) : Tìm hiểu suất điện động tự cảm Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Giới thiệu suất điện động Ghi nhaän khaùi nieäm Năm học :2008-2009 Lop11.com Nội dung kiến thức II Hiện tượng tự cảm Ñònh nghóa Hiện tượng tự cảm là tượng cảm ứng điện từ xảy mạch có dòng điện mà biến thiên từ thông qua mạch gây biến thiên cường độ dòng điện mạch Một số ví dụ tượng tự caûm a) Ví duï Khi đóng khóa K, đèn sáng lên còn đèn sáng lên từ từ Giải thích: Khi đóng khóa K, dòng điện qua ống dây và đèn tăng lên đột ngột, đó ống dây xuất suất điện động tự cảm có tác dụng cản trở tăng dòng điện qua L Do đó dòng điện qua L và đèn tăng lên từ từ b) Ví duï Khi đột ngột ngắt khóa K, ta thấy đèn sáng bừng lên trước taét Giaûi thích: Khi ngaét K, doøng điện iL giảm đột ngột xuống Trong oáng daây xuaát hieän doøng điện cảm ứng cùng chiều với iL ban đầu, dòng điện này chạy qua đèn và vì K ngắt đột ngột nên cường độ dòng cảm ứng khá lớn, làm cho đén sáng bừng lên trước taét Nội dung kiến thức III Suất điện động tự cảm Suất điện động tự cảm Suất điện động cảm ứng (14) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : GV:Võ Thị Ngọc Lan tự cảm mạch xuát hiện tượng tự cảm gọi là suất điện động tự cảm Giới thiệu biểu thức tính Ghi nhận biểu thức tính Biểu thức suất điện động tự suất điện động tự cảm suất điện động tự cảm caûm: i Yeâu caàu hoïc sinh giaûi giaûi thích daáu (-) etc = - L t thích dấu (-) biểu biểu thức) Suất điện động tự cảm có độ lớn thức) tỉ lệ với tốc độ biến thiên cường độ dòng điện mạch Năng lượng từ trường ống dây tự cảm Ghi nhaän khaùi nieäm Giới thiệu lượng từ Thực C3 W = Li2 trường Yêu cầu học sinh thực hieän C3 Hoạt động 4(4 phút) : Tìm hiểu ứng dụng tượng tự cảm Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Nội dung kiến thức IV Ứng dụng Yêu cầu học sinh nêu Nêu số ứng dụng Hiện tượng tự cảm có nhiều ứng số ứng dụng tượng tượng tự cảm mà em dụng các mạch điện xoay tự cảm bieát chiều Cuộn cảm là phần tử quan troïng caùc maïch ñieän Giới thiệu các ứng dụng Ghi nhận các ứng dụng xoay chiều có mạch dao động và tượng tự cảm tượng tự cảm caùc maùy bieán aùp Củng cố : Cho học sinh tóm tắt kiến thức + Định nghĩa từ thông riên và viết công thức độ tự cảm ống dây hình trụ + Định nghĩa tượng tự cảm và giải thích tượng tự cảm đóng và ngắt maïch ñieän + Viết ông thức tính suất điện động tự cảm + Nêu chất và viết công thức tính lượng ống dây tự cảm Daën doø : Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø laøm caùc trang 157 sgk vaø 25.5, 25.7 Ngày soạn :20 /02 /2009 Tieát :49 BAØI TAÄP A MUÏC TIEÂU Kiến thức : Nắm định nghĩa và biểu thức tính suất điện động cảm ứng, nắm quan hệ giưa suất điện động cảm ứng và định luật Len-xơ, nắm tượng tự cảm và biểu thức tính suất điện động tự cảm Năm học :2008-2009 Lop11.com (15) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : GV:Võ Thị Ngọc Lan Kỹ : Biết cách tính suất điện động cảm ứng và suất điện động tự cảm, tính lượng điện trường ống dây có dòng điện chạy qua Thái độ: Nghiêm túc, hứng thú học tập B.PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY: Nêu vấn đề C CHUAÅN BÒ GIAÙO CUÏ Giaùo vieân: - Xem, giaûi caùc baøi taäp sgk vaø saùch baøi taäp - Chuaån bò theâm noät soá caâu hoûi traéc nghieäm vaø baøi taäp khaùc Học sinh: - Giải các câu hỏi trắc nghiệm và bài tập thầy cô đã nhà - Chuẩn bị sẵn các vấn đề mà mình còn vướng mắc cần phải hỏi thầy cô D TIEÁN TRÌNH BAØI DAÏY Ổn định lớp- kiểm tra sĩ số: Lớp 11B2 Lớp 11B4 Kiểm tra bài cũ:Nêu định nghĩa và các đặc điểm lực Lo-ren-xơ 3.Nội dung bài mới: a Đặt vấn đề: b Trieån khai baøi daïy : Hoạt động (15 phút) : Kiểm tra bài cũ và tóm tắt kiến thức liên quan đến các bài tập caàn giaûi: N2 -7 Suất điện động cảm ứng: eC = Độ tự cảm ống dây: L = 4.10 .S Từ l t i thông riêng mạch kín: = Li Suất điện động tự cảm: etc = - L Năng lượng từ t trường ống dây tự cảm: W = Li Hoạt động (15 phút) : Giải các câu hỏi trắc nghiệm Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Yêu cầu hs giải thích Giải thích lựa chọn choïn C Giải thích lựa chọn Yêu cầu hs giải thích Giải thích lựa chọn choïn B Giải thích lựa chọn Yêu cầu hs giải thích Giải thích lựa chọn choïn C Giải thích lựa chọn Yêu cầu hs giải thích Giải thích lựa chọn choïn B Yeâu caàu hs giaûi thích taïi choïn B Yeâu caàu hs giaûi thích taïi choïn B Yeâu caàu hs giaûi thích taïi choïn B Hoạt động (15 phút) : Giải các bài tập tự luận Năm học :2008-2009 Lop11.com Nội dung kiến thức Caâu trang 152 : C Caâu trang 157 : B Caâu trang 157 : C Caâu 25.1 : B Caâu 25.2 : B Caâu 25.3 : B Caâu 25.4 : B (16) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : Hoạt động giáo vieân GV:Võ Thị Ngọc Lan Hoạt động học sinh Nội dung kiến thức Baøi trang 152 Suất điện động cảm Yêu cầu học sinh viết Tính suất điện động cảm khung: biểu thức tính suất điện ứng xuất khung 1 động cảm ứng và thay eC = = - = t t các giá trị để tính Giaûi thích daáu (-) keát Yeâu caàu hoïc sinh giaûi quaû thích daáu (-) keát quaû B2 S B1S t B.a 0,5.0,12 == - 0,1(V) t 0,05 Dấu (-) cho biết từ trường cảm ứng ngược chiều từ trường ngoài Tính độ tự cảm ống Bài trang 157 Độ tự cảm ống dây: Hướng dẫn để học sinh dây N2 tính độ tự cảm ống L = 4.10-7. .S l daây (10 ) = 4.10-7 ..0,12 = 0,5 0,079(H) Baøi 25.6 Viết biểu thức định luật Yêu cầu học sinh viết Ôm cho toàn mạch biểu thức định luật Ôm Tính t cho toàn mạch Hướng dẫn học sinh tính t i = (R + r).i = t L.i L.i 3.5 => t = = = = 2,5(s) e e Ta coù: e - L Củng cố : Cho học sinh tóm tắt kiến thức + Định nghĩa từ thông riêng và viết công thức độ tự cảm ống dây hình trụ + Định nghĩa tượng tự cảm và giải thích tượng tự cảm đóng và ngắt maïch ñieän + Viết ông thức tính suất điện động tự cảm + Nêu chất và viết công thức tính lượng ống dây tự cảm +Định nghĩa và biểu thức tính suất điện động cảm ứng, nắm quan hệ giưa suất điện động cảm ứng và định luật Len-xơ, nắm tượng tự cảm và biểu thức tính suất điện động tự cảm Daën doø : Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø xem laïi caùc baøi taäp OÂn taäp chöông chuaån bò kieåm tra tieát Năm học :2008-2009 Lop11.com (17) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : GV:Võ Thị Ngọc Lan Ngày soạn :25/02 /2009 Tieát :50 KIEÅM TRA A MUÏC TIEÂU Kiến thức : - Kiểm tra việc nắm kiến thức chương từ trường , cảm ứng điện từ Kỹ năng: Vận dụng để giải các bài tập liên quan, tự luận và trắc nghiệm Thái độ: Nghieâm tuùc B.PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY: Kiểm tra – đánh giá C CHUAÅN BÒ GIAÙO CUÏ Giáo viên: Đề kiểm tra 60% trắc nghiệm + 40 % tự luận Học sinh: - Ôn lại kiến thức chương từ trường , cảm ứng điện từ D TIEÁN TRÌNH BAØI DAÏY Ổn định lớp- kiểm tra sĩ số: Lớp 11B2 Lớp 11B4 Kieåm tra baøi cuõ: 3.Nội dung bài mới: a Đặt vấn đề: b Trieån khai baøi daïy : GV : Phát đề kiểm tra HS : Laøm baøi kieåm tra nghieâm tuùc GV : Thu baøi vaø nhaän xeùt Năm học :2008-2009 Lop11.com (18) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : GV:Võ Thị Ngọc Lan Ngày soạn :2/03 /2009 Tieát :51 PHAÀN II QUANG HÌNH HOÏC CHÖÔNG VI KHUÙC XAÏ AÙNH SAÙNG KHUÙC XAÏ AÙNH SAÙNG A MUÏC TIEÂU Kiến thức : + Thực câu hỏi: Hiện tượng khúc xạ là gì ? Nhận trường hợp giới hạn i = 00 + Phát biểu định luật khúc xạ ánh sáng + Trình bày các khái niệm chiết suất tuyệt đối và chiết suất tỉ đối Viết hệ thức chiết suất tỉ đối và chiết suất tuyệt đối + Viết và vâïn dụng các công thức định luật khúc xạ ánh sáng Kỹ năng: Vận dụng để giải các bài tập liên quan, tự luận và trắc nghiệm Thái độ: Nghieâm tuùc B.PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY: Nêu vấn đề C CHUAÅN BÒ GIAÙO CUÏ Giáo viên: Chuẩn bị dụng cụ để thực thí nghiệm đơn giản khúc xạ ánh sáng Học sinh: Ôn lại nội dung liên quan đến khúc xạ ánh sáng đã học lớp D TIEÁN TRÌNH BAØI DAÏY Ổn định lớp- kiểm tra sĩ số: Lớp 11B2 Lớp 11B4 Kieåm tra baøi cuõ: 3.Nội dung bài mới: a Đặt vấn đề::Giới thiệu chương: Aùnh sáng là đối tượng nghiên cứu quang học Quang hình học nghiên cứu truyền snhs sáng qua các môi trường suốt và nghiên cứu tạo ảnh phương pháp hình học Nhờ các nghiên cứu quang hình học, người ta đã chế tạo nhiều dụng cụ quang cần thiết cho khoa học và đời sống b Trieån khai baøi daïy : Hoạt động 1(15 phút) : Tìm hiểu khúc xạ ánh sáng Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Nội dung kiến thức Tieán haønh thí nghieäm Quan saùt thí nghieäm I Sự khúc xạ ánh sáng hình 26.2 Ghi nhaän caùc khaùi nieäm Hiện tượng khúc xạ ánh sáng Giới thiệu các k/n: Tia tới, Khúc xạ ánh sáng là tượng điểm tới, pháp tuyến leäch phöông (gaõy) cuûa caùc tia điểm tới, tia khúc xạ, góc Định nghĩa tượng sáng truyền xiên góc qua mặt tới, góc khúc xạ khuùc xaï phân cách hai môi trường Yeâu caàu hoïc sinh ñònh suoát khaùc nghĩa tượng khúc xạ Ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng Quan saùt thí nghieäm + Tia khuùc xaï naèm maët Năm học :2008-2009 Lop11.com (19) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : GV:Võ Thị Ngọc Lan Tiến hành thí nghiệm hình Nhận xét mối kiên hệ phẵng tới (tạo tia tới và pháp 26.3 góc tới và góc khúc tuyến) và phía bên pháp Cho hoïc sinh nhaän xeùt veà xaï tuyến so với tia tới thay đổi góc khúc xạ + Với hai môi trường suốt r tăng góc tới i Cùng tính toán và nhận định, tỉ số sin góc tới (sini) vaø sin goùc khuùc xaï (sinr) Tính tỉ số sin góc tới xét kết luôn luôn không đổi: vaø sin goùc khuùc xaï sin i Ghi nhaän ñònh luaät số trường hợp = haèng soá sin r Giới thiệu định luật khúc xaï Hoạt động (15 phút) : Tìm hiểu chiết suất môi trường Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Nội dung kiến thức II Chiết suất môi trường Chiết suất tỉ đối sin i Giới thiệu chiết suất tỉ đối Ghi nhận khái niệm Tỉ số không đổi hieän sin r tượng khúc xạ gọi là chiết suất tỉ đối n21 môi trường (chứa tia khúc xạ) môi trường (chứa tia tới): sin i = n21 sin r Hướng dẫn để học sinh Phân tích các trường hợp phân tích các trường hợp n21 n21 và đưa các định nghĩa và đưa các định nghĩa môi trường chiết quang môi trường chiết quang và chiết quang kém vaø chieát quang keùm Ghi nhaän khaùi nieäm Giới thiệu khái niệm chiết suất tuyệt đối Nêu biểu thức liên hệ chiết suất tuyệt đối và chiết suất tỉ đối Nêu biểu thức liên hệ chiết suất môi trường và vaän toác aùnh saùng Yeâu caàu hoïc sinh neâu yù nghóa cuûa chieát suaát tuyeät đối Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu + Neáu n21 > thì r < I : Tia khuùc xaï leäch laïi gaàn phaùp tuyeán hôn Ta nói môi trường chiết quang môi trường + Neáu n21 < thì r > I : Tia khuùc xaï leäch xa phaùp tuyeán hôn Ta nói môi trường chiết quang kém môi trường Chiết suất tuyệt đối Chiết suất tuyệt đối môi trường là chiết suất tỉ đối môi trường đó chân không Mối liên hệ chiết suất tỉ đối Ghi nhận mối liên hệ chiết suất tuyệt đối và chiết suất tỉ đối Ghi nhận mối liên hệ chiết suất môi trường và n vaän toác aùnh saùng và chiết suất tuyệt đối: n21 = n1 Neâu yù nghóa cuûa chieát suaát Liên hệ chiết suất và vận tuyệt đối Viết biểu thức định luật tốc truyền ánh sáng các n v c khúc xạ dạng khác môi trường: = ; n = n1 v2 v Thức C1, C2 và C3 Năm học :2008-2009 Lop11.com (20) Giáo án Vật Lý 11 – Ban : GV:Võ Thị Ngọc Lan thức định luật khúc xạ Công thức định luật khúc xạ daïng khaùc có thể viết dạng đối xứng: Yêu cầu học sinh thực n1sini = n2sinr hieän C1, C2 vaø C3 Hoạt động 3(5 phút) : Tìm hiểu tính thuận nghịch truyền ánh sáng Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Nội dung kiến thức Laøm thí nghieäm minh hoïa Quan saùt thí nghieäm III Tính thuận nghịch nguyeân lí thuaän nghòch truyeàn aùnh saùng Yêu cầu học sinh phát Phát biểu nguyên lí thuận Aùnh sáng truyền theo đường bieåu nguyeân lí thuaän nghòch nào thì truyền ngược lại nghòch Chứng minh công thức: theo đường đó Yêu cầu học sinh chứng Từ tính thuận nghịch ta suy ra: n12 = minh công thức: n12 = n21 n21 n12 = n21 Củng cố : Cho học sinh tóm tắt kiến thức +Hiện tượng khúc xạ là gì ? Nhận trường hợp giới hạn i = 00 + Phaùt bieåu ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng + Trình bày các khái niệm chiết suất tuyệt đối và chiết suất tỉ đối Viết hệ thức chiết suất tỉ đối và chiết suất tuyệt đối + Viết và vâïn dụng các công thức định luật khúc xạ ánh sáng Daën doø : Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø laøm caùc baøi taäp trang 166, 167 sgk, 26.8, 26.9 sbt Ngày soạn :4 /03 /2009 Tieát :52 BAØI TAÄP A MUÏC TIEÂU Kiến thức : Hệ thống kiến thức phương pháp giải bài tập khúc xạ ánh sáng Kyõ naêng : Rèn luyên kỷ vẽ hình và giải các bài tập dựa vào phép toán hình học Thái độ: Nghiêm túc, hứng thú học tập B.PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY: Nêu vấn đề C CHUAÅN BÒ GIAÙO CUÏ Giaùo vieân: - Xem, giaûi caùc baøi taäp sgk vaø saùch baøi taäp - Chuaån bò theâm noät soá caâu hoûi traéc nghieäm vaø baøi taäp khaùc Học sinh: - Giải các câu hỏi trắc nghiệm và bài tập thầy cô đã nhà - Chuẩn bị sẵn các vấn đề mà mình còn vướng mắc cần phải hỏi thầy cô D TIEÁN TRÌNH BAØI DAÏY Ổn định lớp- kiểm tra sĩ số: Lớp 11B2 Lớp 11B4 Kieåm tra baøi cuõ: Năm học :2008-2009 Lop11.com (21)