Quả Dự Lưu Trích dẫn kinh điển Tỳ-khưu Thanissaro Bình Anson biên dịch Nguyên tác: "Stream Entry - A Study Guide", Bhikkhu Thanissaro, Access to Insight website, www.accesstoinsight.org Tham khảo: Đại tạng kinh Việt Nam Hịa thượng Thích Minh Châu dịch Việt -o0o Nguồn www.quangduc.com Chuyển sang ebook 18 – - 2009 Người thực : Nam Thiên – namthien@gmail.com Link Audio Tại Website http://www.phatphaponline.org Mục Lục Dẫn nhập 1.Thân Cận Bậc Chân Nhân Biết Nghe Diệu Pháp Như Lý Tác Ý 4.Thực Hành Pháp Và Tùy Pháp -o0o - Dẫn nhập Thân cận bậc Chân nhân Dự lưu phần Nghe diệu pháp Dự lưu phần Như lý tác ý Dự lưu phần Thực hành pháp tùy pháp Dự lưu phần [Tương Ưng 55.11] Dự lưu vị bốn vị thánh giải thoát (Dự lưu, Nhất lai, Bất lai, A-la-hán) Danh từ "Dự lưu" có nghĩa nhập dòng, để người nhập dịng thánh giải chắn đưa đến Niết-bàn Vị hồn tồn giác ngộ, chậm bảy kiếp sống, kiếp khơng tái sinh đọa xứ (thú vật, địa ngục, ngạ quỷ, a-tu-la) Các đoạn kinh trích dẫn xếp theo bốn yếu tố nêu trên, đồng thời có liên hệ đến câu hỏi thiền sinh, cho dù pháp hành họ có nhắm đến Giác ngộ hay không: Làm để nhận biết vị chân sư? Làm để phân biệt Chân pháp Ngụy pháp? Lắng nghe Diệu Pháp lợi ích gì? Chúng ta phải tự vấn trình tu tập? Các pháp hành tương hợp với Chánh pháp? Trong tu tập, cần phải tăng trưởng phẩm hạnh để nhiều lợi lạc? -o0o - 1.Thân Cận Bậc Chân Nhân Đối với vị Tỳ-khưu hữu học, Ta không thấy chi phần khác, nhiều lợi ích vậy, Tỳ-khưu, tức làm bạn với thiện Này Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu làm bạn với thiện, từ bỏ bất thiện, tu tập thiện Tỳ-khưu làm bạn thiện, Tơn kính kính trọng, Làm theo lời nói, Của bạn bè thân hữu, Tỉnh giấc chánh niệm, Vị tuần tự, Ðạt hoại diệt, Tất kiết sử [Phật thuyết vậy, 17] Tôn giả Ànanda đến Thế Tôn; sau đến, đảnh lễ Thế Tôn ngồi xuống bên Ngồi bên, Tôn giả Ànanda bạch Thế Tôn: Một nửa Phạm hạnh này, bạch Thế Tôn, thiện bạn hữu (kalyàsamittatà), thiện bạn đãng (kalyànasahàyatà), thiện thân tình (kalyàsam-pavankatà) Chớ có nói vậy, Ànanda! Chớ có nói vậy, Ànanda! Tồn Phạm hạnh này, Ànanda, thiện bạn hữu, thiện bạn đãng, thiện thân tình Với Tỳ-khưu thiện bạn hữu, thiện bạn đãng, thiện thân tình, Ànanda, thời chờ đợi Thánh đạo Tám ngành tu tập, Thánh đạo Tám ngành làm cho viên mãn Và Ànanda, Tỳ-khưu thiện bạn hữu, thiện bạn đãng, thiện thân tình, tu tập làm cho viên mãn Thánh đạo Tám ngành? Ở đây, Ànanda, Tỳ-khưu tu tập chánh tri kiến liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ Tỳ-khưu tu tập chánh tư tu tập chánh ngữ tu tập chánh nghiệp tu tập chánh mạng tu tập chánh tinh tu tập chánh niệm tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ Như vậy, Ànanda, Tỳ-khưu thiện bạn hữu, thiện bạn đãng, thiện thân tình, tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành Này Ànanda, với pháp mơn này, Ơng cần phải hiểu toàn Phạm hạnh thiện bạn hữu, thiện bạn đãng, thiện thân tình Do Ta lấy thiện làm bạn hữu, Ànanda, nên chúng sanh bị sanh giải thoát khỏi sanh; chúng sanh bị già giải thoát khỏi già; chúng sanh bị chết giải thoát khỏi chết; chúng sanh bị sầu, bi, khổ, ưu, não giải thoát khỏi sầu, bi, khổ, ưu, não Chính với pháp mơn này, Ànanda, Ơng cần phải hiểu tồn Phạm hạnh thiện bạn hữu, thiện bạn đãng, thiện thân tình [Tương Ưng, 45.2] Này cư sĩ Byagghapajja, làm bạn với thiện? Ở đây, Byagghapajja, thiện nam tử sống làng hay thị trấn Tại có gia chủ hay người gia chủ, trẻ nuôi lớn giới đức, hay người lớn tuổi lớn lên giới đức, đầy đủ lòng tin, đầy đủ giới đức, đầy đủ bố thí, đầy đủ trí tuệ, vị làm quen, nói chuyện, thảo luận Với người đầy đủ lịng tin, vị học tập với đầy đủ lòng tin Với người đầy đủ giới đức, vị học tập với đầy đủ giới đức Với người đầy đủ bố thí, vị học tập với đầy đủ bố thí Với người đầy đủ trí tuệ, vị học tập với đầy đủ trí tuệ Này Byagghapajja, gọi làm bạn với thiện Và Byagghapajja, đầy đủ lòng tin? Ở đây, Byagghapajja, thiện nam tử có lịng in, tin tưởng giác ngộ Như Lai: "Ðây bậc Ứng cúng, Chánh biến tri, Minh hạnh túc, Thiện thệ, Thế gian giải, Vô Thượng Sĩ, Điều ngự trượng phu, Thiên Nhân sư, Phật, Thế Tôn" Này Byagghapajja, gọi đầy đủ lòng in Và Byagghapajja, đầy đủ giới đức? Ở đây, Byagghapajja, thiện nam tử từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy không cho, từ bỏ tà dâm, từ bỏ nói dối, từ bỏ đắm say rượu men, rượu nấu Này Byagghapajja, gọi đầy đủ giới đức Và Byagghapajja, đầy đủ bố thí? Ở đây, Byagghapajja, thiện nam tử sống gia đình, với tâm khơng bị cấu uế, xan tham chi phối, bố thí rộng rãi, với bàn tay mở rộng, vui thích từ bỏ, sẵn sàng để yêu cầu, vui thích chia xẻ vật bố thí Này Byagghapajja, gọi đầy đủ bố thí Và Byagghapajja, đầy đủ trí tuệ? Ở đây, Byagghapajja, thiện nam tử có trí tuệ, thành tựu trí tuệ sanh diệt, với thánh thể nhập (quyết trạch), chơn chánh chấm dứt khổ đau Này Byagghapajja, gọi đầy đủ trí tuệ [Tăng Chi, 8.54] Phàm người vi phạm pháp, Ta nói khơng có ác nghiệp vị không làm Thế pháp? Này Tỳ-khưu, tức rõ biết mà nói láo Người nói láo, Là vi phạm pháp, Khơng kể đến đời sau, Khơng ác khơng làm [Phật thuyết vậy, 25] - Này Tỳ-khưu, có đầy đủ ba đức tánh, người bạn cần thân cận Thế ba? Ở đây, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu cho điều khó cho, làm điều khó làm, nhẫn điều khó nhẫn Này Tỳ-khưu, đầy đủ ba đức tánh, người bạn cần thân cận [Tăng Chi, 3.133] Ba pháp này, Tỳ-khưu, người Hiền trí tuyên bố, bậc Chân nhân tuyên bố Thế ba? Bố thí, Tỳ-khưu, người Hiền trí tuyên bố, bậc Chân nhân tuyên bố Xuất gia, Tỳ-khưu, người Hiền trí tuyên bố, bậc Chân nhân tuyên bố Hầu hạ cha mẹ, Tỳ-khưu, người Hiền trí tuyên bố, bậc Chân nhân tuyên bố Ba pháp này, Tỳ-khưu, người Hiền trí tuyên bố, bậc Chân nhân tuyên bố [Tăng Chi, 3.45] Này Tỳ-khưu, địa vị bậc Chân nhân? Người Chân nhân, Tỳ-khưu, ơn, không nhớ ơn Ðối với người độc ác, đặc tánh họ biết đến, Tỳ-khưu, tức ơn, không nhớ ơn Ðây hồn tồn địa vị kẻ khơng Chân nhân, Tỳ-khưu, tức ơn, khơng nhớ ơn Cịn bậc Chân nhân, Tỳ-khưu, biết ơn, nhớ ơn Ðối với thiện nhân, đặc tánh họ biết đến, Tỳ-khưu, tức biết ơn, nhớ ơn Ðây hoàn toàn địa vị bậc Chân nhân, Tỳ-khưu, tức biết ơn, nhớ ơn [Tăng Chi 2.31] Này Tỳ-khưu, với cộng trú, giới cần phải hiểu biết, vậy, thời gian dài, khác được, có tác ý, khơng có khơng tác ý, với trí tuệ, khơng phải với liệt tuệ Này Tỳ-khưu, với nghề, tịnh liêm khiết cần phải hiểu biết, vậy, thời gian dài, khơng thể khác được, có tác ý, khơng có khơng tác ý, với trí tuệ, khơng phải với liệt tuệ Này Tỳ-khưu, hoạn nạn, sức kiên trì cần phải hiểu biết, vậy, thời gian dài, khơng thể khác được, có tác ý, khơng có khơng tác ý, với trí tuệ, khơng phải với liệt tuệ Này Tỳ-khưu, với đàm luận, trí tuệ cần phải hiểu biết, vậy, thời gian dài, khơng thể khác được, có tác ý, khơng có khơng tác ý, với trí tuệ, khơng phải với liệt tuệ (1) Này Tỳ-khưu, với cộng trú, giới cần phải hiểu biết, vậy, thời gian dài, khơng thể khác được, có tác ý, khơng có khơng tác ý, với trí tuệ, khơng phải với liệt tuệ, nói đến Do dun nói đến vậy? Ở đây, Tỳ-khưu, có người cộng trú với người khác biết sau: "Trong thời gian dài, vị Tôn giả làm giới bị bể vụn, làm giới bị cắt xén, làm giới bị vết nhơ, làm giới bị chấm, đen, làm việc khơng có liên tục, hạnh kiểm khơng có liên tục giới Ác giới Tôn giả này, Tôn giả không giữ giới" Nhưng đây, Tỳ-khưu, người cộng trú với người kia, biết sau: "Trong thời gian dài, vị Tôn giả không làm giới bị bể vụn, không làm giới bị cắt xén, không làm giới bị vết nhơ, không làm giới bị chấm, đen, làm việc có liên tục, hạnh kiểm có liên tục giới Giữ giới Tôn giả này, Tôn giả ác giới" Này Tỳ-khưu, với cộng trú, giới cần phải hiểu biết, vậy, thời gian dài, khơng có tác ý vấn đề khác, khơng có khơng tác ý, với trí tuệ, khơng phải với liệt tuệ Như nói đến, duyên nói đến (2) Này Tỳ-khưu, với chung làm nghề, tịnh liêm khiết cần phải hiểu biết Như thời gian dài, khơng thể khác được, có tác ý, khơng có khơng tác ý, với trí tuệ, khơng phải với liệt tuệ, nói đến Do dun nói đến vậy? Ở đây, Tỳ-khưu, người làm nghề với người khác, biết sau: "Khác thay, vị Tôn giả làm việc với người; khác thay, với hai người; khác thay, với ba người; khác thay, với nhiều người, làm trái ngược vị Tôn giả này, sở hành trước khác với sở hành sau Không tịnh sở hành vị Tơn giả Vị Tơn giả có sở hành không tịnh Nhưng đây, Tỳ-khưu, người làm nghề với người khác, biết sau: "Như nào, Tôn giả làm việc với người, với hai người, với ba người, với nhiều người, không làm trái ngược vị Tôn giả này, sở hành trước giống với sở hành sau Thanh tịnh sở hành vị Tôn giả này." Này Tỳ-khưu, với chung làm nghề, tịnh liêm khiết cần phải hiểu biết, thời gian dài, khác được, có tác ý, khơng có khơng tác ý, với trí tuệ, khơng phải với liệt tuệ, nói đến Do duyên nói đến (3) Này Tỳ-khưu, hoạn nạn, sức kiên trì cần phải hiểu biết Như thời gian dài, khơng thể khác được, có tác ý, khơng có khơng tác ý, với trí tuệ, khơng phải với liệt tuệ, nói đến Do duyên nói đến vậy? Ở đây, Tỳ-khưu, có người cảm thọ bà bị ách nạn, cảm thọ tài sản bị ách nạn, cảm thọ sức khỏe bị ách nạn, suy nghĩ sau: "Bản chất an trú giới này; Bản chất tánh tự ngã có này; Bản chất an trú giới Bản chất có tánh tự ngã Tám giới pháp vận chuyển giới, giới vận chuyển tám pháp, tức là, lợi thất lợi, không danh tiếng danh tiếng, chê khen, lạc khổ" Người ấy, cảm thọ bà bị ách nạn, cảm thọ tài sản bị ách nạn, cảm thọ sức khỏe bị ách nạn, sầu muộn, than van, khóc lóc, đập ngực, rơi vào bất tỉnh Nhưng đây, Tỳ-khưu, có người cảm thọ bà bị ách nạn, cảm thọ tài sản bị ách nạn, cảm thọ sức khỏe bị ách nạn, suy nghĩ sau: "Bản chất an trú giới này; Bản chất tánh tự ngã có này; Bản chất an trú giới Bản chất có tánh tự ngã Tám giới pháp vận chuyển giới, giới vận chuyển tám pháp, tức là, lợi thất lợi, không danh tiếng danh tiếng, chê khen, lạc khổ" Người cảm thọ bà bị ách nạn, cảm thọ tài sản bị ách nạn, cảm thọ sức khỏe bị ách nạn, không sầu muộn, không than van, khơng khóc lóc, khơng đập ngực, khơng rơi vào bất tỉnh Này Tỳ-khưu, hoạn nạn, sức mạnh kiên trì cần phải hiểu biết Như thời gian dài, khơng thể khác được, có tác ý, khơng có khơng tác ý, với trí tuệ, khơng phải với liệt tuệ, nói đến Do duyên nói đến (4) Này Tỳ-khưu, đàm luận, trí tuệ cần phải hiểu biết Như thời gian dài, khác được, có tác ý, khơng có khơng tác ý, với trí tuệ, khơng phải với liệt tuệ, nói đến Do dun nói đến vậy? Ở đây, Tỳ-khưu, có người, đàm luận với người khác, biết vầy: "Vị Tôn giả này, đối câu hỏi vậy, phản ứng vậy, giải đáp câu hỏi vậy, thời liệt tuệ Tôn giả này, Tôn giả khơng có trí tuệ Vì sao? Vì Tơn giả khơng nói lên câu nghĩa sâu sắc an tịnh, thù thắng, vượt ngồi lý luận sng, tế nhị, người hiền trí cảm thọ Cịn pháp, vị thuyết giảng, vị khơng có khả năng, tóm tắt, rộng rãi, nói lên ý nghĩa, thuyết giảng, trình bày, an lập, mở rộng, phân tích, phát lộ Liệt tuệ vị Tôn giả này, vị Tôn giả khơng có trí tuệ" Ví như, Tỳ-khưu, người có mắt, đứng bờ hồ nước, thấy cá nhỏ lên, người suy nghĩ sau: "Như vậy, cá lên; vậy, làm cho gợn sóng; độ nhanh Nhỏ bé cá này, cá khơng lớn" Cũng vậy, Tỳ-khưu, có người đàm luận với người khác, biết vầy: "Vị Tôn giả này, đối câu hỏi vậy, phản ứng vậy, giải đáp câu hỏi vậy, thời có trí tuệ Tơn giả này, Tơn giả khơng phải liệt tuệ Vì sao? Vì Tơn giả nói lên câu nghĩa sâu sắc an tịnh, thù thắng, vượt ngồi luận lý sng, tế nhị, người hiền trí cảm thọ Cịn pháp, vị thuyết giảng, vị có khả năng, tóm tắt, rộng rãi, nói lên ý nghĩa, thuyết giảng, trình bày, an lập, mở rộng, phân tích, phát lộ Có trí tuệ vị Tơn giả này, vị Tơn giả khơng phải liệt tuệ" Ví như, Tỳ-khưu, người có mắt, đứng bờ hồ nước, thấy cá lớn lên, người suy nghĩ sau: "Như vậy, cá lên; vậy, cá làm cho gợn sóng; độ nhanh To lớn cá này, cá không nhỏ" Này Tỳ-khưu, đàm luận, trí tuệ cần phải hiểu biết Như thời gian dài, khơng thể khác được, có tác ý, khơng phải khơng tác ý với trí tuệ, khơng phải với liệt tuệ, nói đến Do duyên nói đến [Tăng Chi, 4.192] Này Tỳ-khưu, người bất chánh (asappurisa) biết người bất chánh: "Người bất chánh vị này", hay không? Bạch Thế Tôn, Lành thay, Tỳ-khưu! Này Tỳ-khưu, khơng thể có tình, khơng thể có kiện, người bất chánh biết người bất chánh: "Người bất chánh vị này." Này Tỳ-khưu, người bất chánh biết người chơn chánh: "Người chơn chánh vị này" hay không? Bạch Thế Tôn, Lành thay, Tỳ-khưu! Này Tỳ-khưu, có tình, khơng thể có kiện người bất chánh biết người chơn chánh: "Người chơn chánh vị này" Người bất chánh, Tỳ-khưu, người đầy đủ pháp bất chánh, giao du với người bất chánh, suy tư người bất chánh, tư lường người bất chánh, nói người bất chánh, hành động người bất chánh, có tà kiến người bất chánh, bố thí người bất chánh Và Tỳ-khưu, người bất chánh đầy đủ pháp bất chánh? Ở đây, Tỳ-khưu, người bất chánh bất tín, vơ tàm, vơ q, nghe ít, biếng nhác, thất niệm, liệt tuệ Như vậy, Tỳ-khưu, người bất chánh đầy đủ pháp bất chánh Và Tỳ-khưu, người bất chánh giao du với người bất chánh? Ở đây, Tỳ-khưu, vị Bà-la-mơn bất tín, vơ tàm, vơ q, nghe, biếng nhác, thất niệm, liệt tuệ, vị bạn, thân hữu với người bất chánh Như vậy, Tỳ-khưu, người bất chánh giao du với người bất chánh Và Tỳ-khưu, người bất chánh suy tư người bất chánh? Ở đây, Tỳ-khưu, người bất chánh suy nghĩ tự làm hại mình, suy nghĩ làm hại người khác, suy nghĩ làm hại hai Như vậy, Tỳkhưu, người bất chánh suy tư người bất chánh Và Tỳ-khưu, người bất chánh tư lường người bất chánh? Ở đây, Tỳ-khưu, người bất chánh tư lường tự làm hại mình, tư lường làm hại người, tư lường làm hại hai Như vậy, Tỳ-khưu, người bất chánh tư lường người bất chánh Và Tỳ-khưu, người bất chánh nói người bất chánh? Ở đây, Tỳ-khưu, người bất chánh nói lời nói láo, nói lời hai lưỡi, nói ác khẩu, nói lời phù phiếm Như Tỳ-khưu, người bất chánh nói người bất chánh Và Tỳ-khưu, người bất chánh hành động người bất chánh? Ở đây, Tỳ-khưu, người bất chánh sát sanh, lấy không cho, làm tà hạnh dục Như vậy, Tỳ-khưu, người bất chánh hành động người bất chánh Và Tỳ-khưu, người bất chánh có tà kiến người bất chánh? Ở đây, Tỳ-khưu, người bất chánh có tà kiến sau: "Khơng có bố thí, khơng có lễ hy sinh, khơng có tế tự, khơng có dị thục nghiệp thiện ác, khơng có đời này, khơng có đời khác, khơng có cha, khơng có mẹ, khơng có loại hóa sanh Ở đời, khơng có vị Sa-mơn, vị Bà-la-mơn chánh hướng, chánh hạnh tự chứng đạt với thượng trí đời đời khác, truyền dạy lại" Như vậy, Tỳkhưu, người bất chánh có tà kiến người bất chánh Và Tỳ-khưu, người bất chánh bố thí người bất chánh? Ở đây, Tỳ-khưu, người bất chánh bố thí cách vơ lễ, bố thí khơng phải tự tay, bố thí khơng có suy tư kỹ lưỡng, bố thí vật khơng cần dùng, bố thí khơng nghĩ đến tương lai Như vậy, Tỳ-khưu, người bất chánh bố thí người bất chánh Này Tỳ-khưu, người bất chánh ấy, đầy đủ pháp bất chánh vậy, giao du với người bất chánh vậy, suy tư người bất chánh vậy, tư lường người bất chánh vậy, nói người bất chánh vậy, hành động người bất chánh vậy, có tà kiến người bất chánh vậy, bố thí người bất chánh vậy, sau thân hoại mạng chung, sanh vào cảnh giới người bất chánh Và Tỳ-khưu, cảnh giới người bất chánh? Ðịa ngục bàng sanh Này Tỳ-khưu, người chơn chánh biết người chơn chánh: "Người chơn chánh vị này" hay không? Thưa biết được, bạch Thế Tôn Lành thay, Tỳ-khưu! Sự tình xảy người chơn chánh biết người chơn chánh: "Người chơn chánh vị này" Nhưng Tỳ-khưu, người chơn chánh biết người bất chánh: "Người bất chánh vị này" hay không? Thưa biết được, bạch Thế Tôn Lành thay, Tỳ-khưu! Này Tỳ-khưu, có tình người chơn chánh biết người bất chánh: "Người bất chánh vị này" Này Tỳ-khưu, người chơn chánh đầy đủ Chánh pháp, giao du với bậc chơn chánh, suy nghĩ bậc chơn chánh, tư lường bậc chơn chánh, nói bậc chơn chánh, hành động bậc chơn chánh, có chánh kiến bậc chơn chánh, bố thí bậc chơn chánh Và Tỳ-khưu, người chơn chánh đầy đủ Chánh pháp? Ở đây, Tỳ-khưu, người chơn chánh có lịng tin, có lịng tàm, có lịng xứ ? Ba thiện hành, cần phải trả lời Này Tỳ-khưu, Ta nói ba thiện hành có thức ăn, khơng phải khơng có thức ăn Cái thức ăn cho ba thiện hành? Các chế ngự, cần phải trả lời Này Tỳ-khưu, Ta nói chế ngự có thức ăn, khơng phải khơng có thức ăn Cái thức ăn cho chế ngự? Chánh niệm tỉnh giác, cần phải trả lời Này Tỳ-khưu, chánh niệm tỉnh giác có thức ăn, khơng phải khơng có thức ăn Cái thức ăn cho chánh niệm tỉnh giác? Như lý tác ý, cần phải trả lời Này Tỳ-khưu, Ta nói rằng, lý tác ý có thức ăn, khơng phải khơng có thức ăn Cái thức ăn cho ý tác ý? Lòng tin, cần phải trả lời Này Tỳ-khưu, Ta nói lịng tin có thức ăn, khơng phải khơng có thức ăn Cái thức ăn cho lịng tin? Nghe diệu pháp, cần phải trả lời Này Tỳ-khưu, Ta nói nghe diệu pháp có thức ăn, khơng phải khơng có thức ăn Cái thức ăn cho nghe diệu pháp? Giao thiệp với bậc Chân nhân, cần phải trả lời Như vậy, Tỳ-khưu, giao thiệp với bậc Chân nhân viên mãn thời làm viên mãn nghe diệu pháp; nghe diệu pháp viên mãn thời làm viên mãn lòng tin; lòng tin viên mãn, thời làm viên mãn lý tác ý; lý tác ý viên mãn, thời làm viên mãn chánh niệm tỉnh giác; chánh niệm tỉnh giác viên mãn, thời làm viên mãn chế ngự; chế ngự viên mãn, thời làm viên mãn ba thiện hành; ba thiện hành viên mãn, thời làm viên mãn Bốn niệm xứ; Bốn niệm xứ viên mãn, thời làm viên mãn Bảy giác chi; Bảy giác chi viên mãn, thời làm viên mãn minh giải thoát Như vậy, thức ăn minh giải thoát, viên mãn Ví như, Tỳ-khưu, núi có mưa rơi nặng hột, nước mưa chảy xuống theo sườn dốc, làm đầy hang núi, kẽ núi, thung lũng; sau làm đầy đầy hang núi, kẽ núi, thung lũng, chúng làm đầy hồ nhỏ Sau làm đầy hồ nhỏ, chúng làm đầy hồ lớn Sau làm đầy hồ lớn, chúng làm đầy sông nhỏ Sau làm đầy sông nhỏ, chúng làm đầy sông lớn Sau làm đầy sông lớn, chúng làm đầy biển Như vậy, thức ăn biển lớn, đại dương, viên mãn Cũng vậy, Tỳ-khưu, giao thiệp với bậc Chân nhân viên mãn, thời làm viên mãn nghe diệu pháp; nghe diệu pháp viên mãn, thời làm viên mãn lòng tin; lòng tin viên mãn thời làm viên mãn lý tác ý; lý tác ý viên mãn, thời làm viên mãn chánh niệm tỉnh giác; chánh niệm tỉnh giác viên mãn, thời làm viên mãn chế ngự; chế ngự viên mãn, thời làm viên mãn ba thiện hành; ba thiện hành viên mãn, thời làm viên mãn Bốn niệm xứ; Bốn niệm xứ viên mãn, thời làm viên mãn Bảy giác chi; Bảy giác chi viên mãn, thời làm viên mãn minh giải thoát Như thức ăn minh giải thoát, viên mãn [Tăng Chi, 10.61] Chánh niệm Tỉnh giác: Này Tỳ-khưu, Tỳ-khưu trú chánh niệm, tỉnh giác Ðây lời giáo giới Ta cho Ông Và Tỳ-khưu, Tỳ-khưu chánh niệm? Ở đây, Tỳkhưu, Tỳ-khưu trú, quán thân thân, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu đời Tỳ-khưu trú, quán thọ cảm thọ, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu đời Tỳ-khưu trú, quán tâm tâm, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu đời Tỳ-khưu trú, quán pháp pháp, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu đời Như vậy, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu chánh niệm Và Tỳ-khưu, Tỳ-khưu tỉnh giác? Ở đây, Tỳkhưu, Tỳ-khưu biết rõ ràng cảm thọ khởi lên, biết rõ ràng cảm thọ an trú, biết rõ ràng cảm thọ đến tiêu mất; biết rõ ràng tưởng khởi lên, biết rõ ràng tưởng an trú, biết rõ ràng tưởng đến tiêu Như vậy, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu tỉnh giác Này Tỳ-khưu, Tỳ-khưu trú chánh niệm, tỉnh giác Ðây lời giáo giới Ta cho Ông [Tương Ưng, 47.35] Hộ trì Thế vị Tỳ-khưu hộ trì căn? Khi mắt thấy sắc, vị Tỳ-khưu không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng Những nguyên nhân gì, khiến nhãn khơng chế ngự, khiến tham ái, ưu bi, ác, bất thiện pháp khởi lên, Tỳ-khưu tự chế ngự nguyên nhân ấy, hộ trì nhãn căn, thực hành hộ trì nhãn Khi tai nghe tiếng, vị không nắm giữ tướng chung, khơng nắm giữ tướng riêng Những ngun nhân khiến nhĩ không chế ngự, khiến tham ái, ưu bi, ác, bất thiện pháp khởi lên, Tỳ-khưu chế ngự nguyên nhân ấy, hộ trì nhĩ căn, thực hành hộ trì nhĩ Khi mũi ngửi hương, vị không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng Những ngun nhân khiến tỷ khơng chế ngự, khiến tham ái, ưu bi, ác, bất thiện pháp khởi lên, Tỳ-khưu chế ngự nguyên nhân ấy, hộ trì tỷ căn, thực hành hộ trì tỷ Khi lưỡi nếm vị, vị không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng Những nguyên nhân khiến thiệt khơng chế ngự, khiến tham ái, ưu bi, ác, bất thiện pháp khởi lên, Tỳ-khưu chế ngự nguyên nhân ấy, hộ trì thiệt căn, thực hành hộ trì thiệt Khi thân cảm xúc, vị không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng Những nguyên nhân khiến thân không chế ngự, khiến tham ái, ưu bi, ác, bất thiện pháp khởi lên, Tỳ-khưu chế ngự nguyên nhân ấy, hộ trì thân căn, thực hành hộ trì thân Khi ý nhận thức pháp, vị không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng Những ngun nhân khiến ý khơng chế ngự, khiến tham ái, ưu bi, ác, bất thiện pháp khởi lên, Tỳ-khưu chế ngự nguyên nhân ấy, hộ trì ý căn, thực hành hộ trì ý Vị ấy, nhờ hộ trì cao quý ấy, nên hưởng lạc thọ nội tâm, không vẩn đục Như vậy, vị Tỳ-khưu hộ trì [Trường Bộ, 2] Ba Thiện hành Đức Phật giảng cho cư sĩ Cunda (Thuần-đà), người thợ rèn: Này Cunda, tịnh hạnh thân có ba, tịnh hạnh lời có bốn, tịnh hạnh ý có ba Này Cunda, tịnh hạnh thân có ba? Ở đây, Cunda, có người đoạn tận sát sanh, từ bỏ sát sanh, bỏ trượng, bỏ kiếm; biết tàm q, có lịng từ, sống thương xót đến hạnh phúc tất chúng sanh, lồi hữu tình Ðoạn tận lấy không cho, từ bỏ lấy không cho; vật người khác, thơn làng, rừng núi, khơng có cho người ấy, người không lấy với ý niệm trộm cắp Ðoạn tận tà hạnh dục, từ bỏ tà hạnh dục, không hành tà hạnh với hạng nữ nhân có mẹ che chở, có cha che chở, có anh che chở, có chị che chở, có bà che chở, có pháp che chở, có chồng, hình phạt gậy gộc bảo vệ, nữ nhân trang sức vòng hoa (đám cưới) Như vậy, Cunda, tịnh hạnh thân có ba Và Cunda, tịnh hạnh lời có bốn? Ở đây, Cunda có người đoạn tận nói láo, từ bỏ nói láo, đến chỗ tập hội hay đến chỗ chúng tội, hay đến thân tộc, hay đến tổ hợp, hay đến vương tộc, bị dẫn xuất làm chứng hỏi: "Này người kia, nói người biết" Nếu khơng biết, người nói: "Tơi khơng biết" Nếu biết, người nói: "Tơi biết" Hay khơng thấy, người nói: "Tơi khơng thấy" Nếu thấy, người nói: "Tơi thấy" Như lời nói người không trở thành cố ý vọng ngữ, nguyên nhân mình, nguyên nhân người, nguyên nhân vài quyền lợi Ðoạn tận nói hai lưỡi, từ bỏ nói hai lưỡi; nghe điều chỗ này, khơng đến chỗ nói, để sanh chia rẽ người này; nghe điều chỗ kia, khơng nói với người này, để sanh chia rẽ người Như vậy, người sống hòa hợp kẻ ly gián, tăng trưởng kẻ hịa hợp, thích thú hịa hợp, nói lời đưa đến hịa hợp Ðoạn tận lời nói độc ác, từ bỏ lời nói độc ác; người nói lời nói nhu hịa, êm tai, dễ thương, thơng cảm đến tâm, tao nhã, đẹp lịng nhiều người, vui ý nhiều người Ðoạn tận lời nói phù phiếm; người nói thời, nói chân thật, nói có ý nghĩa, nói Pháp, nói Luật, nói lời đáng gìn giữ Vì nói hợp thời, nên lời nói thuận lý, có mạch lạc, hệ thống, lợi ích Như vậy, Cunda, tịnh hạnh lời nói có bốn Và Cunda, tịnh hạnh ý có ba? Ở đây, Cunda, có người khơng tham ái, không tham lam tài vật kẻ khác, không nghĩ rằng: "Ôi! Mong tài vật người khác trở thành mình" Khơng có sân tâm, khởi lên hại ý, hại niệm, nghĩ rằng: "Mong lồi hữu tình sống lo tự ngã, khơng thù hận, không sân hận, không nhiễm loạn, an lạc" Có chánh kiến, khơng có tư tưởng điên đảo, nghĩ rằng: "Có bố thí, có cúng thí, có tế lễ, hành vi thiện ác, có kết dị thục, có đời này, có đời sau, có mẹ, có cha, có loại hóa sanh, đời có Sa-mơn, Bà-lamơn chân chánh hành trì, chân chánh thành tựu, sau tự tri, tự chứng, lại tuyên bố cho đời cho đời sau" Như vậy, Cunda, tịnh hạnh ý có ba Này Cunda, mười thiện nghiệp đạo [Tăng Chi, 10.176] Bốn Niệm xứ Và nào, Tỳ-khưu, nhập tức xuất tức niệm tu tập? Như làm cho sung mãn, khiến bốn niệm xứ viên mãn? Khi nào, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu thở vô dài, vị biết: "Tôi thở vô dài" Hay thở dài, vị biết "Tôi thở dài" Hay thở vô ngắn, vị biết: "Tôi thở vô ngắn" Hay thở ngắn, vị biết: "Tôi thở ngắn" "Cảm giác tồn thân, tơi thở vơ", vị tập "Cảm giác tồn thân, tơi thở ra", vị tập "An tịnh thân hành, thở vô", vị tập "An tịnh thân hành, thở ra", vị tập Trong tùy quán thân thân, Tỳkhưu, vị Tỳ-khưu trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm để chế ngự tham ưu đời Này Tỳ-khưu, thân, Ta nói một, tức thở vơ thở Do vậy, Tỳ-khưu, tùy quán thân thân, vị Tỳ-khưu trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm để chế ngự tham ưu đời Khi nào, Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu nghĩ: "Cảm giác hỷ thọ, thở vô", vị tập "Cảm giác hỷ thọ, thở ra", vị tập "Cảm giác lạc thọ, thở vô", vị tập "Cảm giác lạc thọ, thở ra", vị tập "Cảm giác tâm hành, thở vô", vị tập "Cảm giác tâm hành, thở ra", vị tập "An tịnh tâm hành thở vô", vị tập "An tịnh tâm hành thở ra", vị tập Trong tùy quán thọ thọ, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu đời Này Tỳ-khưu, cảm thọ, Ta nói một, tức thở vơ thở Do Tỳ-khưu, tùy quán thọ cảm thọ, Tỳkhưu trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm để chế ngự tham ưu đời Khi nào, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nghĩ: "Cảm giác tâm, thở vô", vị tập "Cảm giác tâm, thở ra", vị tập "Với tâm hân hoan, thở vô", vị tu tập "Với tâm hân hoan, thở ra", vị tập "Với tâm Thiền định, thở vô", vị tập "Với tâm Thiền định, thở ra", vị tập "Với tâm giải thốt, tơi thở vơ", vị tập "Với tâm giải thốt, tơi thở ra", vị tập Trong tùy quán tâm tâm, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu đời Này Tỳkhưu, tu tập nhập tức xuất tức niệm khơng thể đến với kẻ thất niệm, khơng có tỉnh giác Do vậy, Tỳ-khưu, tùy quán tâm tâm, Tỳ-khưu trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm để chế ngự tham ưu đời Khi Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nghĩ: "Quán vô thường, thở vô", vị tập "Quán vô thường, thở ra", vị tập "Quán ly tham quán đoạn diệt quán từ bỏ, thở vô", vị tập "Quán từ bỏ, thở ra", vị tập Trong tùy quán pháp, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu an trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm để chế ngự tham ưu đời Vị ấy, đoạn trừ tham ưu, sau thấy với trí tuệ, khéo nhìn (sự vật) với niệm xả ly Do vậy, Tỳ-khưu, tùy quán pháp pháp, Tỳ-khưu trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm để chế ngự tham ưu đời Nhập tức xuất tức niệm, Tỳ-khưu, tu tập vậy, làm cho sung mãn vậy, khiến cho bốn niệm xứ viên mãn [Trung Bộ, 118] Bảy Giác chi Và bốn niệm xứ, Tỳ-khưu, tu tập nào, làm sung mãn nào, khiến cho bảy giác chi viên mãn? Này Tỳ-khưu, tùy quán thân thân, Tỳ-khưu trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm để chế ngự tham ưu đời, ấy, niệm không hôn mê vị an trú Trong niệm không hôn mê vị an trú, Tỳ-khưu, niệm giác chi bắt đầu khởi lên với Tỳ-khưu Trong ấy, Tỳ-khưu tu tập niệm giác chi Trong ấy, niệm giác chi Tỳ-khưu tu tập đến viên mãn Vị an trú với chánh niệm vậy, suy tư, tư duy, thẩm sát pháp với trí tuệ Này Tỳ-khưu, trú với chánh niệm vậy, Tỳ-khưu với trí tuệ suy tư, tư duy, thẩm sát pháp ấy, trạch pháp giác chi bắt đầu khởi lên với Tỳ-khưu Trong ấy, Tỳ-khưu tu tập trạch pháp giác chi Trong ấy, trạch pháp giác chi Tỳ-khưu tu tập đến viên mãn Trong Tỳ-khưu với trí tuệ suy tư, tư duy, thẩm sát pháp ấy, tinh không thụ động bắt đầu khởi lên với vị Tỳ-khưu Này Tỳ-khưu, Tỳ-khưu với trí tuệ suy tư, tư duy, thẩm sát pháp ấy, tinh không thụ động bắt đầu khởi lên với Tỳ-khưu Trong tinh giác chi bắt đầu khởi lên nơi Tỳ-khưu Trong ấy, Tỳ-khưu tu tập tinh giác chi Trong ấy, tinh giác chi Tỳ-khưu tu tập đến viên mãn Hỷ không liên hệ đến vật chất khởi lên nơi vị tinh tinh cần Này Tỳ-khưu, hỷ không liên hệ đến vật chất khởi lên nơi Tỳ-khưu tinh tinh cần, ấy, hỷ giác chi bắt đầu khởi lên nơi Tỳ-khưu Trong ấy, hỷ giác chi vị Tỳ-khưu tu tập Trong hỷ giác chi Tỳ-khưu tu tập đến viên mãn Thân vị tâm hoan hỷ trở thành khinh an, tâm khinh an Này Tỳ-khưu, Tỳ-khưu với ý hoan hỷ thân khinh an, tâm khinh an, ấy, khinh an giác chi bắt đầu khởi lên nơi Tỳ-khưu Trong ấy, khinh an giác chi Tỳ-khưu tu tập Trong ấy, khinh an giác chi Tỳ-khưu làm cho đến sung mãn Một vị có thân khinh an, an lạc, tâm vị định tĩnh Này Tỳ-khưu, Tỳ-khưu có thân khinh an, an lạc, tâm vị định tĩnh, ấy, định giác chi bắt đầu khởi lên nơi Tỳ-khưu Trong ấy, định giác chi Tỳ-khưu tu tập Trong định giác chi Tỳ-khưu làm cho đến sung mãn Vị với tâm định tĩnh vậy, khéo nhìn (sự vật) với ý niệm xả ly Này Tỳ-khưu, Tỳ-khưu với tâm định tĩnh vậy, khéo nhìn (sự vật) với ý niệm xả ly, ấy, xả giác chi bắt đầu khởi lên nơi Tỳ-khưu Trong ấy, xả giác chi Tỳ-khưu tu tập Trong xả giác chi, Tỳ-khưu làm sung mãn Này Tỳ-khưu, quán thọ cảm thọ, Này Tỳ-khưu, quán tâm tâm, Này Tỳ-khưu, quán pháp pháp, Tỳ-khưu an trú, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm với mục đích điều phục tham ưu đời, niệm vị an trú, khơng có mê Này Tỳ-khưu, niệm Tỳ-khưu an trú, khơng có mê, niệm giác chi, ấy, bắt đầu khởi lên nơi Tỳ-khưu Niệm giác chi Tỳ-khưu tu tập Niệm giác chi ấy, Tỳ-khưu làm cho đến sung mãn Vị an trú với chánh niệm vậy, suy tư, tư duy, thẩm sát pháp với trí tuệ Này Tỳ-khưu, an trú với chánh niệm vậy, vị suy tư, tư duy, thẩm sát pháp với trí tuệ Trạch pháp giác chi bắt đầu khởi lên nơi Tỳ-khưu Trạch pháp giác chi Tỳ-khưu tu tập Trạch pháp giác chi đến sung mãn, tinh không thụ động bắt đầu khởi lên nơi vị Này Tỳ-khưu, Tỳ-khưu suy tư, tư duy, thẩm sát pháp với trí tuệ, tinh không thụ động bắt đầu khởi lên nơi vị ấy, tinh giác chi bắt đầu khởi lên nơi vị Tỳ-khưu Tinh giác chi Tỳ-khưu tu tập Tinh giác chi Tỳ-khưu làm cho đến sung mãn Ðối với vị ấy, tinh cần tinh tấn, hỷ không liên hệ đến vật chất khởi lên Này Tỳ-khưu, Tỳkhưu tinh cần tinh hỷ không liên hệ đến vật chất khởi lên, hỷ giác chi bắt đầu khởi lên nơi Tỳ-khưu Hỷ giác chi Tỳ-khưu tu tập Hỷ giác chi Tỳ-khưu làm cho đến sung mãn Thân vị tâm hoan hỷ trở thành khinh an, tâm khinh an Này Tỳ-khưu, Tỳ-khưu với ý hoan hỷ thân khinh an, tâm khinh an, khinh an giác chi bắt đầu khởi lên nơi Tỳ-khưu Trong ấy, khinh an giác chi Tỳ-khưu tu tập Trong ấy, khinh an giác chi Tỳ-khưu làm cho đến sung mãn Một vị có tâm khinh an, an lạc, tâm vị định tĩnh Này Tỳ-khưu, vị có thân khinh an, an lạc, tâm vị định tĩnh, định giác chi bắt đầu khởi lên nơi Tỳ-khưu Trong ấy, định giác chi Tỳ-khưu tu tập Trong định giác chi Tỳ-khưu làm cho đến sung mãn Vị với tâm định tĩnh khéo nhìn (sự vật) với ý niệm xả ly Này Tỳ-khưu, Tỳ-khưu với tâm định tĩnh vậy, khéo nhìn (sự vật) với ý niệm xả ly, xả giác chi bắt đầu khởi lên nơi Tỳ-khưu Trong ấy, xả giác chi Tỳ-khưu tu tập Trong xả giác chi Tỳ-khưu làm cho đến sung mãn Này Tỳ-khưu, bốn niệm xứ tu tập vậy, làm cho sung mãn khiến cho bảy giác chi sung mãn [Trung Bộ, 118] Minh giải thoát Và Tỳ-khưu, bảy giác chi tu tập nào, làm cho sung mãn nào, khiến cho minh giải thoát viên mãn? Ở đây, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu tu tập niệm giác chi, liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến diệt, hướng đến xả ly; Tỳ-khưu tu tập trạch pháp giác chi ; Tỳ-khưu tu tập tinh giác chi ; Tỳ-khưu tu tập hỷ giác chi ; Tỳ-khưu tu tập khinh an giác chi ; Tỳ-khưu tu tập định giác chi ; Tỳ-khưu tu tập xả giác chi, liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến diệt, hướng đến xả ly Này Tỳ-khưu, bảy giác chi tu tập vậy, làm cho sung mãn vậy, khiến cho minh giải thoát viên mãn [Trung Bộ, 118] Kết luận - Này Tỳ-khưu, tám tư niệm bậc Ðại nhân? Này Tỳ-khưu, Pháp người dục, Pháp khơng phải người nhiều dục; Này Tỳ-khưu, Pháp người biết đủ, pháp người đủ; Này Tỳ-khưu, Pháp người sống vắng, pháp người ưa hội chúng; Này Tỳ-khưu, Pháp người tinh cần tinh tấn, pháp người biếng nhác; Này Tỳ-khưu,Pháp người trú niệm, pháp người thất niệm; Này Tỳkhưu, Pháp người Thiền định, pháp người không Thiền định; Này Tỳ-khưu, Pháp người có trí tuệ, Pháp khơng phải người ác tuệ; Này Tỳ-khưu, Pháp người khơng ưa hý luận, khơng thích hý luận, Pháp khơng phải người ưa hý luận, thích hý luận (1) Này Tỳ-khưu, "Pháp người dục, Pháp khơng người có dục lớn", nói đến Do dun nói vậy? Này Tỳ-khưu, đây, Tỳ-khưu dục không muốn: "Mong người ta biết dục"; biết đủ, không muốn: "Mong người ta biết biết đủ"; sống viễn ly, không muốn: "Mong người ta biết sống viễn ly"; tinh cần tinh tấn, không muốn: "Mong người ta biết sống tinh cần tinh tấn"; trú niệm, không muốn: "Mong người ta biết tơi trú niệm"; có định, khơng muốn: "Mong người ta biết tơi có định"; có tuệ, khơng muốn: "Mong người ta biết tơi người có tuệ "; khơng thích hý luận, khơng muốn: "Mong người ta biết tơi khơng thích hý luận" Này Tỳ-khưu, Pháp người dục, Pháp khơng người có dục lớn", nói đến Do duyên nói (2) Này Tỳ-khưu, "Pháp người biết đủ, Pháp không người đủ", nói đến Do dun nói vậy? Ở đây, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu biết đủ với vật dụng y áo, đồ ăn khất thực, sàng tọa, dược phẩm trị bệnh Này Tỳ-khưu, "Pháp người biết đủ, Pháp người khơng biết đủ", nói đến Do duyên nói (3) Này Tỳ-khưu, Pháp người sống viễn ly, "Pháp khơng phải người ưa thích hội chúng", nói đến Do duyên nói vậy? Ở đây, Tỳ-khưu, Với Tỳ-khưu sống viễn ly, có nhiều người đến thăm Tỳ-khưu, Tỳ-khưu-Ni, nam cư sĩ, nữ cư sĩ, vua chúa, đại thần, ngoại đạo sư, đệ tử ngoại đạo sư Ở đây, Tỳ-khưu với tâm thuận viễn ly, hướng viễn ly, nhập vào viễn ly, trú vào viễn ly, thích thú xuất ly, nói lời hoàn toàn liên hệ đến lánh xa Này Tỳ-khưu, Pháp người viễn ly, "Pháp người không ưa hội chúng", nói đến Do duyên nói (4) Này Tỳ-khưu, Pháp người tinh cần tinh tấn, "Pháp người biếng nhác", nói đến Do dun nói vậy? Ở đây, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu sống tinh cần tinh tấn, đoạn tận pháp bất thiện, thành tựu pháp thiện, nỗ lực kiên trì, khơng từ bỏ gánh nặng thiện pháp Này Tỳ-khưu, Pháp người tinh cần tinh tấn, "Pháp người biếng nhác", nói đến Do duyên nói (5) Này Tỳ-khưu, Pháp người trú niệm, "Pháp người thất niệm", nói đến Do dun nói vậy? Ở đây, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu đầy đủ niệm, thành tựu niệm tuệ tối thắng, ức nhớ tùy niệm điều làm, nói lâu Này Tỳ-khưu, "Pháp người trú niệm, Pháp người thất niệm", nói đến Do duyên nói (6) Này Tỳ-khưu, Pháp người thiền định, "Pháp người không thiền định", nói đến Do dun nói vậy? Ở Tỷ-kheo ly dục, ly bất thiện pháp, chứng đạt an trú vào Thiền thứ nhất, trạng thái hỷ lạc ly dục sanh, có tầm, có tứ Lại nữa, Tỷ-kheo, Tỷ-kheo diệt tầm tứ, chứng đạt an trú vào Thiền thứ hai, trạng thái hỷ lạc định sanh, không tầm, không tứ, nội tỉnh tâm Tỷ-kheo ly hỷ trú xả, chánh niệm tỉnh giác, thân cảm lạc thọ mà bậc Thánh gọi xả niệm lạc trú, chứng đạt an trú vào Thiền thứ ba Tỷ-kheo xả lạc xả khổ, diệt hỷ ưu cảm thọ trước, chứng đạt an trú Thiền thứ tư, không khổ, không lạc, xả niệm tịnh Này Tỳ-khưu, Pháp người thiền định, "Pháp người không thiền định", nói đến Do duyên nói (7) Này Tỳ-khưu, Pháp người có trí tuệ, "Pháp khơng phải người khơng trí tuệ", nói đến Do dun nói vậy? Ở đây, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu có trí tuệ, có trí tuệ sanh diệt, thành tựu Thánh thể nhập (quyết trạch), đưa đến chơn chánh đoạn diệt khổ đau Này Tỳ-khưu, "Pháp người có trí tuệ, Pháp khơng phải người khơng trí tuệ", nói đến Do duyên nói (8) Này Tỳ-khưu, Pháp người khơng ưa hý luận, khơng thích hý luận, "Pháp người ưa hý luận, thích hý luận", nói đến Do dun nói vậy? Này Tỳ-khưu, đây, Tỳ-khưu đoạn diệt hý luận, tâm phấn chấn, tịnh tín, an trú, hướng đến Này Tỳ-khưu, Pháp người không ưa hý luận, khơng thích hý luận, "Pháp khơng phải người ưa hý luận, thích hý luận", nói đến Do duyên nói [Tăng Chi, 8.30] Thành tựu bảy pháp, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu đáng cung kính, đáng tôn trọng, đáng cúng dường, đáng chắp tay, ruộng phước vô thượng đời Thế bảy? Ở đây, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu vị biết pháp, biết nghĩa, biết tự ngã, biết ước lượng, biết thời, biết hội chúng, biết người thắng kẻ liệt (1) Và Tỳ-khưu, Tỳ-khưu biết pháp? Ở đây, Tỳkhưu, Tỳ-khưu biết pháp: Khế Kinh, Ứng tụng, Ký thuyết, Phúng tụng, Vô vấn tự thuyết, Như thị thuyết, Bổn sanh, Pháp chưa có, Phương quảng Này Tỳ-khưu, Tỳ-khưu pháp: Khế kinh, Ứng tụng Phương quảng, vị không gọi vị biết pháp Và Tỳkhưu, Tỳ-khưu biết pháp: Khế kinh, Ứng tụng Phương quảng; vậy, vị gọi vị biết pháp Như biết pháp (2) Thế biết nghĩa? Ở đây, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu biết ý nghĩa lời thuyết này, lời thuyết kia: "Ðây ý nghĩa lời nói này, ý nghĩa lời nói này" Này Tỳ-khưu, Tỳ-khưu ý nghĩa lời thuyết này, lời thuyết kia: "Ðây ý nghĩa lời nói này, ý nghĩa lời nói này", thời đây, vị không gọi vị biết nghĩa Và Tỳ-khưu, Tỳ-khưu biết ý nghĩa lời thuyết này, lời thuyết kia: "Ðây ý nghĩa lời nói này, ý nghĩa lời nói này"; vậy, vị gọi vị biết nghĩa Ðây biết pháp, biết nghĩa (3) Thế tự biết? Ở đây, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu tự biết; "Cho đến vậy, tơi có lịng tin, giữ giới, nghe nhiều, bố thí, trí tuệ, biện tài" Này Tỳ-khưu, Tỳ-khưu tự ngã vầy: "Cho đến vậy, tơi có lịng tin, giữ giới, nghe nhiều, bố thí, trí tuệ, biện tài", thời đây, vị không gọi vị biết tự ngã Nếu Tỳ-khưu, Tỳ-khưu, biết tự ngã: "Cho đến vậy, tơi có lịng tin, giữ giới, nghe nhiều, bố thí, trí tuệ, biện tài"; vậy, vị gọi vị biết tự ngã Ðây biết pháp, biết nghĩa, tự biết (4) Và biết ước lượng? Ở đây, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu biết ước lượng (vừa đủ) nhận vật dụng y, đồ ăn khất thực, sàng tọa, dược phẩm trị bệnh Này Tỳ-khưu, Tỳ-khưu ước lượng vừa đủ nhận vật dụng y, đồ ăn khất thực, sàng tọa, dược phẩm trị bệnh, thời vị không gọi vị biết ước lượng vừa đủ Này Tỳ-khưu, Tỳ-khưu biết ước lượng vừa đủ nhận vật dụng y, đồ ăn khất thực, sàng tọa, dược phẩm trị bệnh; vị gọi vị biết ước lượng vừa đủ Ðây biết pháp, biết nghĩa, tự biết, biết ước lượng (5) Và biết thời? Ở đây, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu biết thời: "Ðây thời để tuyên thuyết, thời chất vấn, thời tu tập, thời Thiền tịnh" Này Tỳ-khưu, Tỳ-khưu thời: "Ðây thời tuyên thuyết, thời chất vấn, thời tu tập, thời Thiền tịnh", thời đây, vị gọi thời Và Tỳ-khưu, Tỳkhưu biết thời: Ðây thời tuyên thuyết, thời chất vấn, thời tu tập, thời Thiền tịnh"; vậy, vị gọi vị biết thời Ðây biết pháp, biết nghĩa, tự biết, biết vừa đủ, biết thời (6) Và biết hội chúng? Ở đây, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu biết hội chúng: "Ðây hội chúng Sát-đế-lỵ, hội chúng Bà-la-môn, hội chúng Gia chủ, hội chúng Sa-môn Ở đây, nên đến vậy, nên đứng vậy, nên ngồi vậy, nên nói vậy, nên im lặng vậy" Này Tỳ-khưu, Tỳ-khưu hội chúng: "Ðây hội chúng Sát-đế-lỵ, hội chúng Bà-la-môn, hội chúng Gia chủ, hội chúng Sa-môn Ở đây, nên đến vậy, nên đứng vậy, nên ngồi vậy, nên nói vậy, nên im lặng vậy", thời đây, vị không gọi "Vị biết hội chúng" Và Tỳ-khưu, Tỳ-khưu biết hội chúng: "Ðây hội chúng Sát-đế-lỵ, hội chúng Bà-la-môn, hội chúng Gia chủ, hội chúng Sa-môn Ở đây, nên đến vậy, nên đứng vậy, nên ngồi vậy, nên nói vậy, nên im lặng vậy"; vậy, gọi "Vị biết hội chúng" Ðây biết pháp, biết nghĩa, tự biết, biết vừa đủ, biết thời, biết hội chúng (7) Và biết người thắng liệt? Ở đây, Tỳ-khưu, với vị Tỳkhưu, loài Người biết theo hai hạng: hạng ưa thấy bậc Thánh, hạng không ưa thấy bậc Thánh Người không ưa thấy bậc Thánh, có việc ấy, đáng bị quở trách Còn người ưa thấy bậc Thánh, việc ấy, đáng tán thán Có hai hạng người nghe diệu pháp: hạng người ưa nghe diệu pháp, hạng người không ưa nghe diệu pháp Hạng người không ưa nghe diệu pháp, việc ấy, đáng bị quở trách Hạng người ưa nghe diệu pháp, việc ấy, đáng tán thán Có hai hạng người nghe diệu pháp: hạng người lắng tai nghe diệu pháp, hạng người không lắng tai nghe diệu pháp Hạng người không lắng tai nghe diệu pháp, việc ấy, đáng bị quở trách Hạng người lắng tai nghe diệu pháp, việc ấy, đáng tán thán Có hai hạng người lắng tai nghe pháp: hạng người nghe xong, thọ trì pháp; hạng người nghe xong, khơng thọ trì pháp Người nghe xong khơng thọ trì pháp, việc ấy, đáng bị quở trách Người nghe xong thọ trì pháp, việc ấy, đáng tán thán Có hai hạng người nghe xong thọ trì pháp: hạng người quán sát ý nghĩa pháp thọ trì, hạng người khơng qn sát ý nghĩa pháp thọ trì Hạng người khơng qn sát ý nghĩa pháp thọ trì, việc ấy, đáng quở trách Hạng người quán sát ý nghĩa pháp thọ trì, việc ấy, đáng tán thán Có hai hạng người quán sát ý nghĩa pháp thọ trì: hạng người sau hiểu nghĩa, sau hiểu pháp, thực hành pháp; tùy pháp; hạng người sau hiểu nghĩa, sau hiểu pháp, không thực hành pháp, tùy pháp Hạng người sau hiểu nghĩa, sau hiểu pháp, không thực hành pháp, tùy pháp, việc ấy, đáng bị quở trách Hạng người sau hiểu nghĩa, sau hiểu pháp, thực hành pháp, tùy pháp, việc ấy, đáng tán thán Có hai hạng người sau hiểu nghĩa, sau hiểu pháp thực hành pháp; tùy pháp: hạng người thực hành với mục đích tự lợi, khơng có lợi tha; hạng người thực hành với mục đích tự lợi lợi tha Hạng người thực hành với mục đích tự lợi, khơng có lợi tha, việc ấy, đáng bị quở trách Hạng người thực hành với mục đích tự lợi lợi tha, việc ấy, đáng tán thán Như vậy, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu, loài Người biết theo hai hạng Như vậy, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu biết hạng người thắng liệt Do thành tựu bảy pháp này, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu đáng cung kính, đáng tơn trọng, đáng cúng dường, đáng chắp tay, ruộng phước vô thượng đời [Tăng Chi, 7.64] (Trong ngày cuối thế) Đức Như Lai nói với tơn giả Ànanda: Này Ànanada, sàlà song thọ tự nhiên trổ hoa trái mùa tràn đầy cành lá, đóa hoa rơi lên, gieo khắp tung vãi thân Như Lai để cúng dường Những thiên hoa Mandàrava từ hư không rơi xuống, rơi lên, gieo khắp tung vãi thân Như Lai để cúng dường Bột trời chiên đàn từ hư không rơi xuống, rơi lên, gieo khắp tung vãi thân Như Lai để cúng dường Nhạc trời hư không trổi dậy để cúng dường Như Lai Thiên ca hư không vang lên để cúng dường Như Lai Nhưng, Ànanda, khơng phải kính trọng, tơn sùng, đảnh lễ, cúng dường hay lễ kính Như Lai Này Ànanda, có Tỳ-khưu, Tỳ-khưu ni, cư sĩ nam hay cư sĩ nữ thành tựu Chánh pháp Tùy pháp, sống chơn chánh Chánh pháp, hành trì Chánh pháp, thời người kính trọng, tơn sùng, đảnh lễ, cúng dường Như Lai với cúng dường tối thượng Do vậy, Ànanda, thành tựu Chánh pháp Tùy pháp, sống chơn chánh Chánh pháp hành trì Chánh pháp Này Ànanda, quý vị cần phải học tập [Trường Bộ, 16] Hết