HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM KIỀU TUẤN ANH ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG TÍCH TỤ RUỘNG ĐẤT Ở HUYỆN NHO QUAN, TỈNH NINH BÌNH Chuyên ngành: Quản lý đất đai Mã số: 8850103 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Cao Việt Hà NHÀ XUẤT BẢN HỌC VİỆN NÔNG NGHİỆP - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu tơi Các kết nghiên cứu luận văn trung thực chưa cơng bố cơng trình khác Mọi giúp đỡ cảm ơn thơng tin trích dẫn nêu rõ nguồn gốc Hà Nội, ngày tháng 09 năm 2018 Tác giả Luận văn Kiều Tuấn Anh i LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn, nhận giúp đỡ tận tình, đóng góp q báu nhiều cá nhân tập thể Tôi xin trân trọng cảm ơn thầy giáo, cô giáo Khoa Quản lý đất đai - Học viện Nông nghiệp Việt Nam tạo điều kiện thuận lợi nhiệt tình giảng dậy, hướng dẫn tơi suốt q trình học tập nghiên cứu luận văn Đặc biệt, xin gửi lời cảm ơn chân thành lời biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Cao Việt Hà người trực tiếp giúp đỡ bảo tận tình cho tơi suốt thời gian thực đề tài Tôi xin chân thành cảm ơn Ủy ban nhân dân huyện Nho Quan, Phịng Tài ngun Mơi trường huyện Nho Quan, Phịng Nông nghiệp phát triển nông thôn huyện Nho Quan, chi cục thống kê huyện Nho Quan, Uỷ ban nhân dân xã, thị trấn cán địa xã, thị trấn địa bàn huyện Nho Quan giúp đỡ tận tình, tạo điều kiện để tơi hồn thành luận văn Tơi xin gửi lời cảm ơn tới người thân, bạn bè đồng nghiệp tạo điều kiện giúp đỡ động viên q trình học tập, nghiên cứu để hồn thành luận văn Một lần xin chân thành cảm ơn ! Hà Nội, ngày tháng 09 năm 2018 Tác giả Luận văn Kiều Tuấn Anh ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt BNN&PTNT Bộ Nông nghiệp Phát triển nông thôn BVTV Bảo vệ thực vật HTX Hợp tác xã TT Thị trấn QM1 Quy mô QM2 Quy mô QM3 Quy mô QM4 Quy mô QSDĐ Quyền sử dụng đất TNMT Tài nguyên môi trường NTTS Nuôi trồng thủy sản UBND Ủy ban nhân dân iii MỤC LỤC Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục bảng vii Danh mục hình viii Trích yếu luận văn ix Thesis abstract xii Phần Mở đầu 1.1 Tính cấp thiết đề tài 1.2 Mục đích nghiên cứu đề tài 1.3 Ý nghĩa khoa học thực tiễn Phần Tổng quan tài liệu 2.1 Khái niệm tích tụ ruộng đất 2.1.1 Khái niệm tích tụ ruộng đất 2.1.2 Sự cần thiết phải tích tụ đất nơng nghiệp 2.1.3 Hình thức tích tụ đất nơng nghiệp 2.1.4 Các yếu tố hạn chế q trình thực tích tụ đất nông nghiệp 2.1.5 Ảnh hưởng tích tụ ruộng đất đến sử dụng đất 10 2.2 Tích tụ đất nơng nghiệp số nước giới 12 2.3 Tích tụ đất nơng nghiệp Việt Nam 16 2.3.1 Chính sách pháp luật đất đai liên quan đến tích tụ đất nơng nghiệp 16 2.3.2 Kết tích tụ đất nơng nghiệp Việt Nam 22 Phần Nội dung phương pháp nghiên cứu 26 3.1 Thời gian nghiên cứu 26 3.2 Đối tượng nghiên cứu 26 3.3 Nội dung nghiên cứu 26 3.3.1 Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Nho Quan 26 3.3.2 Đánh giá tình hình sử dụng đất địa bàn huyện Nho Quan giai đoạn 2014 – 2017 26 3.3.3 Đánh giá tích tụ ruộng đất địa bàn huyện Nho Quan 26 iv 3.3.4 Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu sử dụng đất cho hộ nơng dân tích tụ đất nơng nghiệp huyện Nho Quan 26 3.4 Phương pháp nghiên cứu 27 3.4.1 Phương pháp điều tra thu thập số liệu thứ cấp 27 3.4.2 Phương pháp phân vùng nghiên cứu 27 3.4.3 Phương pháp đánh giá mức độ tích tụ ruộng đất 27 3.4.3 Phương pháp điều tra thu thập số liệu sơ cấp 28 3.5.5 Phương pháp thống kê tổng hợp số liệu 28 3.4.5 Phương pháp tổng hợp số liệu, tài liệu 28 Phần Kết nghiên cứu 29 4.1 Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Nho Quan 29 4.1.1 Điều kiện tự nhiên 29 4.1.2 Điều kiện kinh tế - xã hội 31 4.1.3 Đánh giá chung điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Nho Quan 35 4.2 Đánh giá tình hình quản lý sử dụng đất địa bàn huyện Nho Quan giai đoạn 2014 – 2017 37 4.2.1 Tình hình quản lý sử dụng đất địa bàn huyện Nho Quan 37 4.2.2 Hiện trạng sử dụng đất địa bàn huyện 41 4.3 Đánh giá tích tụ ruộng đất địa bàn huyện Nho Quan 42 4.3.1 Quy mơ tích tụ đất nơng nghiệp 43 4.3.2 Hiện trạng sử dụng đất hộ tích tụ ruộng đất huyện Nho quan 46 4.3.3 Hình thức tích tụ đất nông nghiệp 47 4.3.5 Hình thức tốn th đất nơng nghiệp hộ tích tụ 51 4.3.6 Đánh giá người dân khó khăn, thuận lợi q trình tích tụ đất nơng nghiệp 53 4.3.7 Đánh giá cán địa phương tích tụ đất nơng nghiệp 58 4.4 Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu sử dụng đất cho hộ nơng dân tích tụ đất nông nghiệp huyện Nho Quan 60 4.4.1 Một số hạn chế thực tích tụ đất nơng nghiệp huyện Nho Quan 60 4.4.2 Một số gıảı pháp nhằm nâng cao hıệu sử dụng đất cho hộ nơng dân tích tụ đất nơng nghıệp 63 v Phần Kết luận kiến nghị 70 5.1 Kết luận 70 5.2 Kiến nghị 71 Tài liệu tham khảo 72 Phụ lục 75 vi DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1 Quy mô bình quân trang trại số nước 12 Bảng 2.2 Một số tiêu sản xuất nông nghiệp nước giới 13 Bảng 2.3 Số lượng trang trại Việt Nam từ năm 2011 - 2014 22 Bảng 2.4 Số trang trại phân theo lĩnh vực sản xuất phân theo địa phương năm 2015 Việt nam 23 Bảng 2.5 Số trang trại phân theo lĩnh vực sản xuất phân theo tỉnh vùng Đồng sông Hồng năm 2015 25 Bảng 4.1 Cơ cấu kinh tế huyện Nho Quan năm 2017 31 Bảng 4.2 Hiện trạng dân số lao động huyện Nho Quan năm 2017 33 Bảng 4.3 Hiện trạng sử dụng đất năm 2017 huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình 42 Bảng 4.4 Số hộ có tích tụ đất nơng nghiệp phân theo quy mơ diện tích huyện Nho Quan 43 Bảng 4.5 Diện tích đất nơng nghiệp nhóm hộ phân theo quy mơ tích tụ huyện Nho Quan, tỉnh Ninh bình 45 Bảng 4.6 Hiện trạng sử dụng đất hộ tích tụ ruộng đất huyện Nho quan 46 Bảng 4.7 Hình thức tích tụ đất nơng nghiệp hộ huyện Nho Quan 49 Bảng 4.8 Thời gian thực thuê quyền sử dụng đất nơng nghiệp loại hình sử dụng đất huyện Nho Quan 50 Bảng 4.9 Hình thức số lần tốn th đất hộ tích tụ đất nông nghiệp 52 Bảng 4.10 Ý kiến hộ hình thức tích tụ cách th đất nơng nghiệp sử dụng vào mục đích cơng ích xã (n=90) 53 Bảng 4.11 Đánh giá hộ hình thức tích tụ cách th đất nơng nghiệp hộ dân địa phương (n=90) 55 Bảng 4.12 Đánh giá hộ khó khăn q trình tích tụ ruộng đất hình thức nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất 57 Bảng 4.13 Đánh giá cán địa phương q trình tích tụ đất nơng nghiệp 59 vii DANH MỤC HÌNH Hình 4.1 Sơ đồ vị trí huyện Nho Quan 29 Hình 4.2 Số hộ có diện tích đất đạt tiêu chuẩn trang trại nông nghiệp theo Thông tư 27/2011/TT-BNNPTNT huyện Nho quan tỉnh Ninh Bình 44 viii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Học viên: Kiều Tuấn Anh Tên đề tài: Đánh giá thực trạng tích tụ ruộng đất huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình Chuyên ngành: Quản lý Đất đai Mã số: 8850103 Cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam Mục đích nghiên cứu đề tài - Đánh giá thực trạng tích tụ ruộng đất địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình - Đánh giá ưu điểm tồn công tác tích tụ ruộng đất địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình - Đề xuất số giải pháp nhằm thúc đẩy q trình tích tụ ruộng đất địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp điều tra thu thập số liệu thứ cấp: Thu thập tài liệu, số liệu, thông tin cần thiết cho mục đích nghiên cứu như: tài liệu điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội huyện Phịng Tài ngun Mơi trường, phịng Kinh tế hạ tầng, Phịng Nơng nghiệp phát triển nông thôn Chi cục Thống kê huyện Nho Quan - Phương pháp phân vùng nghiên cứu: Địa hình Nho Quan chia thành tiểu vùng rõ nét: vùng núi, vùng bán sơn địa, vùng đồng chiêm trũng - Phương pháp điều tra thu thập số liệu sơ cấp + Điều tra hộ dân: Điều tra tiểu vùng 30 hộ có tích tụ ruộng đất lớn + Điều tra 30 cán địa xã cán phịng TNMT huyện cán phịng Nơng nghiệp huyện tích tụ ruộng đất - Phương pháp đánh giá mức độ tích tụ ruộng đất: Trên sở tổng hợp phân nhóm hộ theo mức độ tích tụ ruộng đất, ta có 05 nhóm sau: + Quy mô (QM1): 0,6-1,0 ha; Quy mô (QM2): từ >1,0 đến 2,1 đến ha; Quy mô (QM4): từ 5-10ha; Quy mô (QM5): : >10ha - Phương pháp thống kê tổng hợp số liệu - Phương pháp tổng hợp số liệu, tài liệu Kết nghiên cứu kết luận Nho Quan nằm phía Tây Bắc tỉnh Ninh Bình, cửa ngõ quan trọng ix - Hiệu kinh tế hộ sau tích tụ ruộng đất đa só cao nhiều so với trước tích tụ ruộng đất chiếm 80%, cịn lại 20% hiệu kinh tế chưa cao nhiều so với lúc trước tích tụ ruộng đất (các trang trại chủ yếu hình thành, nên giá trị kinh tế trang trại chưa ổn định) - Mơ hình tích tụ ruộng đất có ưu để tổ chức sản xuất tốt chiếm 80%, Đồng ruộng quy hoạch chiếm 20%, Tăng tỉ lệ giới hóa nơng nghiệp chiếm 20% - Tích tụ ruộng đất gặp khó khăn nguồn vốn chủ yếu chiếm 80%, lại Hạn mức giao đất (hạn điền) thấp chiếm 10%, Quy trình, thủ tục phức tạp chiếm 3,33%, Thời gian cho thuê đất ngắn chiếm 6,67% 4.4 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT CHO CÁC HỘ NƠNG DÂN TÍCH TỤ ĐẤT NÔNG NGHIỆP TẠI HUYỆN NHO QUAN 4.4.1 Một số hạn chế thực tích tụ đất nơng nghiệp huyện Nho Quan Qua điều tra thực trạng tích tụ đất nông nghiệp huyện Nho Quan dựa số tiêu chí cho thấy: tích tụ đất nơng nghiệp diễn địa phương huyện, liên doanh liên kết trình sản xuất chiếm tỷ lệ nhỏ, hiệu sản xuất chưa cao Dựa kết đó, số yếu tố làm hạn chế q trình thực tích tụ đất nơng nghiệp huyện Nho Quan gồm có: 4.4.4.1 Những sách quy định tích tụ đất nơng nghiệp - Chính sách khuyến khích tích tụ ruộng đất với nơng dân Về sách, tổ chức, cá nhân đầu tư vào sản xuất nông nghiệp tập trung khai thác, sử dụng sở hạ tầng giao thơng, thủy lợi có khuyến khích biện pháp đầu tư theo hình thức đối tác cơng tư để đầu tư, khai thác, sử dụng phát triển hệ thống sở hạ tầng hỗ trợ sản xuất, kinh doanh Cần tạo hành lang pháp lý cho thị trường chuyển nhượng quyền sử dụng đất phải dựa sở quy luật thị trường Bên cạnh thị trường chuyển chuyển nhượng quyền sử dụng đất, nhà nước cần trọng tới việc thành lập tổ chức hỗ trợ pháp lý cho người dân góp vốn quyền sử dụng đất cho doanh nghiệp giao dịch phức tạp với trình độ kiến thức thơng thường khó kiểm soát rủi thực Muốn xây dựng thị trường chuyển nhượng quyền sử dụng đất hiệu quả, trước hết 60 nhà nước cần nghiên cứu ban hành Nghị định chế, sách tích tụ đất nơng nghiệp để thúc đẩy sản xuất nơng nghiệp quy mơ lớn Bên cạnh đó, cần nghiên cứu mơ hình tổ chức trung gian đất đai kho liệu chứa thông tin thị trường đất đai thông tin người muốn cho thuê, chuyển nhượng, chấp quyền sử dụng đất, diện tích, vị trí đất, cá nhân, tổ chức muốn thuê, nhận chuyển nhương quyền sử dụng đất, Quản lý Nhà nươc đất đai q trình tích tụ chưa chưa chặt chẽ Chính sách chia đất nông nghiệp Việt Nam giai đoạn trước dẫn đến tình trạng ruộng đất nơng nghiệp bị manh mún, phân tán Thực trạng không phù hợp với yêu cầu thay đổi sản xuất nông nghiệp nước ta thời gian vừa qua giai đoạn tới, vậy, cần phải thực dồn đổi ruộng đất nơng nghiệp Thủ tục hành khoản lệ phí, phí thực quyền sử dụng đất cịn gây hạn chế thực tích tụ, đặc biệt thời gian bước thực chuyển nhượng hay cho thuê quyền sử dụng đất Về hạn điền: Theo Luật Đất đai năm 2013 (Quốc hội, 2013), Điều 130 quy định hạn mức nhận chuyển quyền sử dụng đất nơng nghiệp hộ gia đình cá nhân không 10 lần hạn mức giao đất nông nghiệp hộ gia đình, cá nhân Do tích tụ thơng qua hình thức hộ thuộc khu vực phía Bắc Nho Quan tích tụ tối đa 22 đất trồng hàng năm Trong trường hợp hộ tích tụ vượt hạn mức này, phải chuyển sang hình thức cho thuê Đây khó khăn cho hộ tích tụ Chuyển đổi nghề nghiệp: Với hộ cho thuê / chuyển nhượng chưa có sách hỗ trợ dạy nghề, chuyển đổi nghề nghiệp để đảm bảo đời sống cho người dân khơng cịn đất nơng nghiệp Với hộ muốn thuê/ nhận chuyển nhượng chưa có sách hỗ trợ hướng, kỹ thuật sản xuất, phương thức quản lý sản xuất theo quy mơ lớn Chính người dân chưa thật dám định mạnh dạn chuyển đổi, chuyển nhưỡng đất 4.4.4.2 Thói quen sản xuất theo quy mô nhỏ lẻ, tự cung tự cấp Một hệ kinh tế tập trung bao cấp thói quen sản xuất nhỏ lẻ, tự cấp tự túc hộ nông dân (mỗi hộ mảnh đất tự tăng gia sản xuất) Qua nghiên cứu cho thấy: tích tụ tập trung hộ có diện tích sản xuất thuộc quy mô tức nhỏ 0,5 ha, cịn hộ đạt tiêu chuẩn diện tích trang trại (cả tiểu vùng có số hộ chiếm tỷ lệ trung bình nhỏ 10%) Ở tiểu vùng, 61 hộ có diện tích sản xuất nhỏ sau tích tụ 0,06 Với diện tích canh tác phản ánh thói quen sản xuất manh mún khó xóa bỏ người dân làm nơng nghiệp Việt Nam nói chung huyện Nho Quan nói riêng Ngồi ra, việc sử dụng máy móc bị ảnh hưởng thói quen sản xuất nhỏ hộ, máy gặt phương tiện phổ biến thu hoạch lúa hộ dân phận hộ quy mơ sau tích tụ khơng sử dụng sử dụng sử dụng máy gặt loại nhỏ phải cần đến lao động thủ công công đoạn tuốt lúa đổ thóc vào bao tải Việc sử dụng loại máy móc giới hóa máy sấy thóc, máy phun thuốc, máy gặt liên hồn tập trung quy mô 3, quy mô 4.4.4.3 Tâm lý e ngại rủi ro sản xuất nông nghiệp quy mơ lớn - Vì kỹ thuật sản xuất, quản lý chưa tốt nên e ngại rủi ro - Nông nghiệp ngành chịu ảnh hưởng nhiều ngoại cảnh tác động KT giới, thiên tai bất thường mà hộ gia đình, vốn 4.4.4.4 Thiếu vốn đầu tư thị trường tiêu thụ sản phẩm cho sản xuất nông nghiệp Tăng trưởng kinh tế với phát triển ngành kinh tế khác làm cho diện tích đất nơng nghiệp bị giảm nhiều, đặc biệt chuyển mục đích sử dụng từ đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp Hơn nữa, dân số tăng nhanh nhu cầu người ngày tăng làm cho thị trường quyền sử dụng đất nông nghiệp phát triển giá đất nông nghiệp tăng cao, không với giá trị thật (cụ thể việc hộ dân đầu đất chờ đến có quy hoạch) Vấn đề vay vốn ngân hàng vừa chịu lãi suất cao, lại khó tiếp cận nguồn vốn vay số tiền hộ vay không nhiều so với nhu cầu hộ Từ số liệu điều tra cho thấy, việc tiếp cận nguồn vốn vay ngân hàng với lãi suất thấp khó hộ dân có nhu cầu mở rộng quy mơ sản xuất, cụ thể lượng tiền cho vay tín chấp cho hộ nơng dân tối đa 50 triệu Ngồi ra, hầu hết hộ dân khó khăn huy động vốn đầu tư cho sản xuất nông nghiệp khơng có khả mua thêm, th thêm quyền sử dụng đất để sản xuất Để tích tụ đất nơng nghiệp đảm bảo tính bền vững mang lại hiệu cao cho hộ tích tụ khâu tiêu thụ sản phẩm cần ổn định bền vững Hiện nay, hộ nơng dân tích tụ Nho Quan trì phương thức tiêu thụ sản phẩm bán cho thương lái, phần bán chợ tự tiêu thụ Từ cho 62 thấy, thị trường tiêu thụ sản phẩm yếu tố ảnh hưởng đến thành cơng hộ tích tụ đất nơng nghiệp, cần phải đẩy mạnh liên kết hộ nơng dân doanh nghiệp tiêu thụ sản phẩm, mở rộng thị trường sang địa phương khác xuất 4.4.4.5 Quỹ đất phục vụ tích tụ đất nơng nghiệp Đối với huyện Nho Quan, nông nghiệp chiếm vai trò chủ đạo phát triển kinh tế Bên cạnh có địa hình khơng phẳng chia thành tiểu vùng gồm: vùng núi đá vôi, vùng bán sơn địa vùng đồng Lao động nông nghiệp chiếm tỷ lệ lớn, nhận thức, tư sản xuất chưa đầy đủ, phần đông hộ sản xuất nơng nghiệp dân giữ thói quen canh tác cũ Ngoài ra, sở hạ tầng, khoa học kỹ thuật cần thiết cho sản xuất quy mô lớn chưa đáp ứng đủ, nguồn nhân lực lao động nơng nghiệp có trình độ khơng đồng đều, khó tiếp cận KH-KT đại, sách khuyến khích, hỗ trợ dồn đổi, tích tụ đất đai phát triển nơng nghiệp chưa phù hợp với địa bàn, chưa tạo động lực thu hút người dân tham gia… trở ngại khơng nhỏ khiến việc tích tụ ruộng đất từ nhỏ thành ô lớn huyện Nho Quan 4.4.2 Một số gıảı pháp nhằm nâng cao hıệu sử dụng đất cho hộ nơng dân tích tụ đất nơng nghıệp 4.4.2.1 Giải pháp sách tích tụ đất nông nghiệp Cần nghiên cứu thêm mô hình tích tụ, tập trung đất đai văn quy phạm pháp luật đất đai để tìm đường đắn việc xây dựng sách pháp luật tích tụ đất đai gắn với hệ thống pháp luật có liên quan bao gồm pháp luật quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, pháp luật dân sự, pháp luật thuế… Cần quan tâm đến việc bảo vệ an ninh lương thực, quyền chủ quyền đất đai, quyền tài sản người nông dân hạn chế tối đa việc lợi dụng sách tích tụ, tập trung đất đai nhằm đầu cơ, tích trữ đất Việc tích tụ đất đai dẫn đến tình trạng người nơng dân đất canh tác nhà đầu tư/ doanh nghiệp sau nhận chuyển nhượng chuyển mục đích sử dụng đất đầu tư vào lĩnh vực khác thay sản xuất nông nghiệp điều ảnh hưởng trực tiếp tới an ninh lương thực Cần tạo hành lang pháp lý cho thị trườnhg chuyển nhượng quyền sử dụng đất phải dựa sở quy luật thị trường Thị trường chuyển 63 nhượng quyền sử dụng đất cần xây dựng công khai, minh bạch, khách quan, thủ tục hành đơn giản, sách thuế ưu tiên Bên cạnh thị trường chuyển chuyển nhượng quyền sử dụng đất, nhà nước cần trọng tới việc thành lập tổ chức hỗ trợ pháp lý cho người dân góp vốn quyền sử dụng đất cho doanh nghiệp giao dịch phức tạp với trình độ kiến thức thơng thường khó kiểm sốt rủi thực Muốn xây dựng thị trường chuyển nhượng quyền sử dụng đất hiệu quả, trước hết nhà nước cần nghiên cứu ban hành Nghị định chế, sách tích tụ đất nơng nghiệp để thúc đẩy sản xuất nông nghiệp quy mô lớn Bên cạnh đó, cần nghiên cứu mơ hình tổ chức trung gian đất đai kho liệu chứa thông tin thị trường đất đai thông tin người muốn cho thuê, chuyển nhượng, chấp quyền sử dụng đất, diện tích, vị trí đất, cá nhân, tổ chức muốn thuê, nhận chuyển nhương quyền sử dụng đất, Khi cần thiết, tổ chức trung gian cung cấp thơng tin từ kho liệu Ở nước ta nay, Tổ chức phát triển quỹ đất Quỹ phát triển đất Việt Nam có nhiều điểm tương đồng với mơ hình ngân hàng đất đai Tuy nhiên, tổ chức hạn chế việc thực chức ngân hàng đất đai Cần xác định vai trị vị trí quan trọng tích tụ, tập trung đất đai phát triển nơng nghiệp cơng nghệ cao Từ đó, huy động nguồn lực xã hội hóa vào triển khai có hiệu sách thực tiễn 4.4.2.2 Giải pháp tổ chức thực tích tụ đất nơng nghiệp Để thuận lợi cho hộ tích tụ đất nơng nghiệp, khuyến khích hộ tích tụ, đảm bảo hiệu sử dụng đất tích tụ đất nơng nghiệp phải thực theo trình tự có cách tổ chức cụ thể: - Để thuận lợi cho hộ tích tụ hướng tới sản xuất hàng hóa cần trì quy mơ tích tụ đảm bảo hiệu đánh giá phần Với LUT lúa cần trì quy mô quy mô 2, theo tiêu chuẩn trang trại phát triển quy mơ 4,5 tức hộ có diện tích tích tụ 2,1 Tuy nhiên, với điều kiện địa phương hộ tích tụ quy mơ với diện tích sản xuất nơng nghiệp từ đến 2,1 phát triển với hình thức gia trại LUT lúa - màu, vấn đề khó khăn hộ tích tụ LUT lúa - màu khơng có máy móc áp dụng với màu vấn đề thị trường tiêu thụ không ổn định, hộ sử dụng LUT không nhiều LUT lúa Qua đánh giá cho thấy, LUT lúa màu nên 64 trì quy mơ (diện tích từ 0,6 đến 0,9 ha) Đào tạo nâng cao tri thức kỹ sản xuất nông nghiệp cho hộ dân việc quản lý gia trại trang trại Địa phương cần thường xuyên nâng cao kiến thức trồng trọt quản lý thông qua buổi tập huấn cho hộ nông dân Sau buổi tập huấn cần có đánh giá cụ thể theo tiêu chí lựa chọn, cho phép hộ tham gia ý kiến rút kinh nghiệm lần sau Trên sở có định hướng hỗ trợ giúp đỡ hộ q trình tích tụ đất nơng nghiệp phục vụ sản xuất Cần phải liên kết hộ tích tụ việc thành lập ban quản lý, có trưởng ban phó ban Thành viên ban quản lý bao gồm cán phụ trách nông nghiệp đất đai địa phương hộ có tích tụ đất nơng nghiệp địa phương Mục đích việc thành lập ban quản lý giúp việc liên kết hộ nơng dân tích tụ sản xuất sản phẩm, sử dụng máy móc tìm kiếm thị trường tiêu thụ sản phẩm đặc biệt vụ đơng địa phương khá) Mục đích tích tụ mở rộng diện tích sản xuất, giảm chi phí áp dụng giới hóa Tuy nhiên, giá máy móc cao, người sản xuất nơng nghiệp khơng có khả tự bỏ vốn đầu tư Do vậy, cần phải có hỗ trợ quyền địa phương hộ tích tụ cần liên kết, góp vốn mua máy móc để phục vụ nhu cầu hộ phục vụ hộ khác cần Tuy nhiên, cần phải làm tốt khâu tổ chức quản lý khơng dẫn đến tình trạng “cha chung khơng khóc”, cần lên kế hoạch làm việc thực tuần, có cán giám sát, tính công nhật hàng ngày Hiện nay, địa phương việc sử dụng máy gặt liên hợp phổ biến giá thành cao, dao động từ - triệu đồng/ha, cịn số hộ không sử dụng Để thu hút nhiều hộ tham gia cần phải giảm giá thuê máy gặt liên hợp Đối với vấn đề máy móc kỹ thuật, đa phần cơng đoạn sấy thóc (phơi thóc) hộ thực phương pháp thủ công: phơi thóc ngồi đường sân nhà Với hình thức có ưu điểm dễ làm khơng tốn nhiều chi phí Tuy nhiên có số nhược điểm sau: 1) Nếu gặp trời mưa, thóc không phơi nảy mầm gây thiệt hại nghiêm trọng cho hộ; 2) Nhiệt độ trình phơi khơng đảm bảo quy chuẩn thời tiết có lúc nóng 39oC có thời điểm 18 - 20oC; 3) Thời gian sấy thóc dài hay ngắn phụ thuộc nhiều vào yếu tố thời tiết làm cho hộ dân khó chủ động việc bảo quản Do vậy, để giúp cho việc đảm bảo hiệu sản xuất, hộ tích tụ nên đầu 65 tư mua máy sấy với hình thức mua chung, tất thành viên tham gia sử dụng Để giúp hộ nông dân yên tâm sản xuất nơng nghiệp thơng qua thực tích tụ đất nơng nghiệp cần phải có quy định cụ thể đối tượng ưu tiên tích tụ đất nơng nghiệp, đặc biệt ưu tiên với hộ có mục đích phát triển trang trại Ngồi ra, cần ưu tiên hỗ trợ hộ chuyển nhượng, cho thuê làm việc trang trại nhận chuyển nhượng thuê quyền sử dụng đất họ Bên cạnh đó, cần phải có sách khuyến khích trang trại sản xuất hiệu chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho thuê quyền sử dụng đất trang trại sản xuất đạt hiệu cao để nhằm mục đích tăng quy mơ sản xuất, tức giúp hộ tích tụ có hội mở rộng diện tích đất sản xuất nơng nghiệp sản xuất theo hướng hàng hóa Đặc biệt, có quy định ưu tiên hộ nhận chuyển nhượng, thuê quyền sử dụng đất phát triển trang trại Cụ thể, qua điều tra khó khăn hộ tích tụ, có 52,44% số hộ nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất đánh giá loại thuế, lệ phí cao, 28,76% hộ đánh giá trung bình số hộ đánh giá thấp chiếm 18,8% Tại huyện Nho Quan, khó khăn khiến người dân tích tụ khơng thể ngại nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất giá đất nơng nghiệp, lệ phí hay phí cao dẫn đến người dân không muốn thực thủ tục để hợp thức hóa quyền sử dụng đất quan chức Sở dĩ, có tăng cao giá đất giá đất chuyển nhượng phụ thuộc nhiều vào ý kiến chủ quan hộ dân (người muốn chuyển nhượng) Do vậy, để khắc phục hạn chế cần phải hạ thấp thuế suất chuyển nhượng quyền sử dụng đất miễn phí, lệ phí đất nơng nghiệp nhằm khuyến khích người dân tăng cường việc hợp thức hóa đất đai tài sản Bên cạnh đó, cần miễn khoản thu thực đăng ký biến động quyền sử dụng đất lần đầu với loại đất nông nghiệp hợp pháp với đối tượng nhận chuyển nhượng hay nhận thuê quyền sử dụng đất nông nghiệp Để thúc đẩy q trình tích tụ, cần phải đẩy mạnh cơng tác tuyên truyền chủ trương, đường lối Đảng, sách, pháp luật Nhà nước cơng nghiệp hóa, đại hóa nơng nghiệp, nơng thơn nói chung, sách tích tụ, tập trung ruộng đất nói riêng Cần phải hộ nông dân thấy cần thiết lợi ích tích tụ, đất nơng nghiệp hoạt động sản xuất, kinh doanh 66 Ngoài ra, cần phải hướng dẫn cách thức sản xuất hiệu cho người nơng dân thơng qua hình thức liên kết hộ thành tổ chức phải giải quyết, khắc phục tâm lý, băn khoăn, e ngại tích tụ tồn phận hộ nông dân 4.4.2.3 Giải pháp huy động vốn phục vụ tích tụ đất nơng nghiệp Trong sản xuất nơng nghiệp, vốn đóng vai trị quan trọng Thời gian vừa qua địa phương nước, lượng vốn đầu tư cho sản xuất nông nghiệp ngày hạn chế ngành có thời gian thu hồi vốn chậm lãi suất thu không cao so với ngành công nghiệp dịch vụ Do vậy, để giúp cho hộ tích tụ đất nơng nghiệp có vốn sản xuất cần phải thực số giải pháp cụ thể sau: Thực tế điều tra Nho Quan, đa phần hộ dân cho vốn đầu tư cho sản xuất nơng nghiệp cịn thiếu chưa đủ Cụ thể số liệu điều tra cho thấy, hộ thuê đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích cơng ích xã có 49,54% số hộ đánh giá thiếu vốn, 45,02% số hộ đánh giá đủ vốn Do vậy, để có vốn đầu tư sản xuất, địa phương cần phải có sách giúp hộ vay lãi ngân hàng với lãi suất ưu đãi (thấp) Cụ thể với trang trại gia trại hình thành từ lâu hỗ trợ vay vốn lãi suất thấp trang trại gia trại hình thành cần phải hỗ trợ kinh phí làm chuồng trại, vệ sinh môi trường, hỗ trợ kỹ thuật chăn nuôi, kỹ thuật gieo trồng mua giống Qua điều tra hộ tích tụ đất nơng nghiệp huyện cho thấy: hộ vay lãi khơng chấp vay khoản tiền không lớn (tối đa 50 triệu theo quy định Nghị định 41/NĐ - CP năm 2010), để sản xuất nông nghiệp quy mơ lớn hộ cần lượng vốn lớn Do đó, để có vốn đầu tư yếu tố đầu vào trình sản xuất cần phải đẩy nhanh tiến độ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nông nghiệp làm cho hộ dân vay tín dụng ngân hàng Hiện công tác cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sau chương trình dồn điền đổi dần hồn thiện tiến độ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất địa phương chậm Do vậy, cần phải đẩy nhanh tiến độ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nơng nghiệp để hộ có hội vay vốn ngân hàng với hình thức tín dụng Bên cạnh đó, để có vốn sản xuất nơng nghiệp tổ chức theo hình thức liên doanh người dân với doanh nghiệp, người dân với nhau, bên có đất - có lao động với bên người có vốn để nhằm giúp cho q trình sản 67 xuất đạt hiệu cao Tuy nhiên, để đảm bảo việc liên kết tránh rủi ro cần phải có hợp đồng, quy trình thực hiện, điều khoản cụ thể có bên trung gian làm chứng quyền cấp xã Đây cầu nối liên kết doanh nghiệp hộ dân sản xuất nông nghiệp 4.4.2.4 Giải pháp tính ổn định bền vững thị trường tiêu thụ sản phẩm Với hộ nông dân sản xuất nông nghiệp thị trường tiêu thụ đóng vai trị quan trọng, yếu tố thị trường quan trọng hộ có diện tích sản xuất lớn, sản xuất theo hướng hàng hóa Bởi lẽ, sản phẩm đầu người tiêu dùng chấp nhận có thị trường tiêu thụ ổn định thành công lớn hộ nông dân Qua điều tra thị trường tiêu thụ sản phẩm hộ huyện Nho Quan cho thấy, đa phần thị trường không ổn định, chủ yếu thương lái, chợ doanh nghiệp, số hộ quy mơ tự tiêu thụ Các hộ sử dụng LUT CNTH có thị trường tiêu thụ ổn định loại hình sử dụng đất khác nhu cầu người tiêu dùng lớn hộ chủ yếu bán sản phẩm cho thương lái số doanh nghiệp nhỏ Do đó, cần phải mở rộng thị trường tiêu thụ sang địa phương lân cận Muốn làm điều cần phải có liên kết hộ dân doanh nghiệp, cụ thể doanh nghiệp chế biến nơng sản Ngồi ra, q trình liên kết, người dân cần phải tuân thủ tuyệt đối quy trình sản xuất doanh nghiệp nhằm đảm bảo nông sản mang chất lượng quốc tế 4.4.2.5 Giải pháp quy hoạch Để việc thực tích tụ đất nông nghiệp thuận lợi cần phải làm tốt công tác quy hoạch, cụ thể quy hoạch sử dụng đất quy hoạch sản xuất nông nghiệp Với việc quy hoạch sử dụng đất cần phải đảm bảo tính đồng từ cấp xã, huyện cần trọng đến quy hoạch đất nông nghiệp đối tượng quản lý Hệ việc giao đất nông nghiệp theo Nghị định 64/CP năm 1993 đất đai manh mún, đất nông nghiệp hộ dân giao đất nông nghiệp UBND xã quản lý xen kẽ nhau, gây khó khăn việc quản lý hình thành nên vùng sản xuất chuyên canh Do đó, sau thực dồn điền đổi cần phải quy hoạch tập trung phân biệt cụ thể đất thuộc quỹ đất nông nghiệp xã quản lý đất giao cho hộ dân địa phương sử dụng Nếu làm việc thuê đất nơng nghiệp sử dụng vào mục đích cơng ích xã thuận lợi hình thành nên trang trại sản xuất nơng nghiệp Ngồi ra, cần làm tốt quy hoạch sản xuất nông nghiệp địa phương phải đảm 68 bảo đồng với quy hoạch sử dụng đất Cụ thể, quy hoạch vùng trồng lúa chất lượng cao, vùng trồng màu, vùng trồng lúa luân canh màu nhằm phục vụ cho nhu cầu sử dụng người dân địa phương vùng lân cận Đối với loại hình chăn ni tổng hợp cần quy hoạch khu dân cư để tránh ảnh hưởng đến môi trường (đặc biệt mùi phân gia súc, gia cầm) Với loại hình phải xây dựng hệ thống xử lý nước thải chung, có điều kiện hộ nên xây dựng hầm bioga hệ thống xử lý nước thải nhỏ nhằm đảm bảo môi trường nước đất vùng lân cận 69 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 5.1 KẾT LUẬN Nho Quan nằm phía Tây Bắc tỉnh Ninh Bình, cửa ngõ quan trọng tỉnh việc giao lưu phát triển kinh tế - xã hội với tỉnh vùng Tây Bắc, vùng đồng Bắc khu IV cũ Năm 2017 huyện Nho Quan có giá trị sản xuất đạt 3.828,9 tỷ đồng với tốc độ tăng trưởng đạt 4,1% Ngành Nông lâm - Thủy sản chiếm tỷ lệ 41,42 % cấu kinh tế, sản xuất công nghiệp chiếm 38,88% lĩnh vực thương mại – dịch vụ chiếm 19,70% Năm 2017 tổng diện tích đất tự nhiên huyện 45.052,5 ha, đó: đất nơng nghiệp chiếm 78,9%; đất phi nông nghiệp chiếm 15,9%; đất chưa sử dụng chiếm 5,1% Trong giai đoạn 2014-2017 huyện thực tốt nội dung quản lý nhà nước đất đai thực xong công tác dồn điền đổi (16/27 xã thị trấn) triển khai xây dựng nông thôn Đánh giá tích tụ ruộng đất địa bàn huyện Nho Quan: Trên địa bàn huyện Nho quan có 179 hộ có tích tụ đất nơng nghiệp (quy mơ diện tích từ 0,6-25ha) - Quy mơ diện tích đất nơng nghiệp: tiểu vùng chủ yếu hộ tích tụ quy mơ diện tích 1-5 (chiếm 70,42% số hộ tích tụ); Ở tiểu vùng hộ tích tụ chủ yếu quy mơ diện tích 0,6-1,0 (41,94 %) 2,1-5 (chiếm 25,81%); Ở tiểu vùng hộ tích tụ chủ yếu quy mơ diện tích >2,0ha (chiếm 97,83% số hộ tích tụ ruộng đất) Trên địa bàn huyện có 19 hộ có diện tích đất nơng nghiệp 10-25ha - Hình thức tích tụ đất nơng nghiệp: hình thức th quyền sử dụng đất có số hộ thực nhiều hơn, chiếm 83,33%, tổng số trường hợp, lại 16,67% số trường hợp tích tụ thực hình thức nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất Thời gian tích tụ: Thời gian từ - năm: chủ yếu hộ thuê quyền sử dụng đất hộ dân xã hộ thuê đất thuộc quỹ đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích cơng ích xã; Từ - 10 năm: chủ yếu hộ thuê quyền sử dụng đất hộ dân xã anh em họ hàng, hoàn cảnh làm xa khơng có lao động nên thời gian thuê dài Từ 11 – 20 năm hộ nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất 70 Hình thức sản xuất hộ tích tụ: có hình thức tốn chủ yếu: tốn tiền toán sản phẩm Cụ thể tốn tiền mặt tiểu vùng có 20 trường hợp chiếm 66,67%, tiểu vùng có 21 trường hợp chiếm 70,00%, tiểu vùng với 25 trường hợp chiếm 83,33% - Khó khăn tích tụ: Những sách quy định tích tụ đất nơng nghiệp, Thói quen sản xuất theo quy mô nhỏ lẻ, tự cung tự cấp, Tâm lý e ngại rủi ro sản xuất nông nghiệp quy mô lớn, Thiếu vốn đầu tư thị trường tiêu thụ sản phẩm cho sản xuất nơng nghiệp, Quỹ đất phục vụ tích tụ đất nơng nghiệp Để nâng cao hiệu sử dụng đất hộ tích tụ đất nơng nghiệp cần phải kết hợp giải pháp đồng như: nhóm giải pháp (Giải pháp sách tích tụ đất nơng nghiệp, Giải pháp tổ chức thực tích tụ đất nông nghiệp, Giải pháp huy động vốn phục vụ tích tụ đất nơng nghiệp, Giải pháp tính ổn định bền vững thị trường tiêu thụ sản phẩm, Giải pháp quy hoạch) Ngoài ra, cần phải có phối hợp cấp quyền người dân để giúp cho tích tụ đất nơng nghiệp đảm bảo tính bền vững mang lại hiệu sử dụng đất đảm bảo đời sống cho hộ dân 5.2 KIẾN NGHỊ Chính quyền địa phương cấp huyện Nho Quan cần khuyến khích hộ dân tích tụ đất nơng nghiệp để hình thành nên trang trại lớn, hình thành vùng sản xuất chuyên canh theo hướng cơng nghệ cao Để đảm bảo tính bền vững tích tụ đất nơng nghiệp cần phải có liên kết quyền người dân doanh nghiệp sản xuất từ yếu tố đầu vào yếu tố đầu Ngoài ra, cần phải làm tốt cơng tác tun truyền, giúp cho người dân có nhận thức tốt định chuyển nhượng cho thuê quyền sử dụng đất khả khơng cịn nhu cầu sử dụng đất nông nghiệp 71 TÀI LIỆU THAM KHẢO Ban Bí Thư Trung ương Đảng (1981) Chỉ thị số 100-CT/TW ngày 13 tháng năm 1981 cải tiến công tác khốn, mở rộng khốn sản phẩm đến nhóm ngưởi lao động hợp tác xã nông nghiệp Ban Chấp hành Trung ương (2008) Nghị 26-NQ/TW ngày tháng năm 2008 hội nghị lần thứ Ban Chấp hành Trung ương khóa X nơng nghiệp, nơng dân, nơng thơn Bộ Chính trị (1988) Nghị 10-NQ/TW ngày tháng năm đổi quản lý kinh tế nông nghiệp Bộ Nông nghiệp Phát triển nông thôn (2011) Thông tư 27/TT-BNN&PTNT ngày 13 tháng năm 2011 quy định tiêu chí thủ tục giấy chứng nhận kinh tế trang trại Chính phủ (2000) Nghị 03/NQ-CP ngày tháng năm 2000 kinh tế trang trại Đảng Cộng sản Đơng Dương (1930) Cương lĩnh trị năm 1930 Ngày tháng năm 1930 Đặng Kim Sơn (2001) Cơng nghiệp hóa nơng nghiệp lý luận thực tiễn thực trạng áp dụng Việt Nam NXB Nông nghiệp, Hà Nội tr 12-50 Đặng Kim Sơn (2008) Kinh nghiệm quốc tế nông nghiệp, nông thôn, nơng dân q trình cơng nghiệp hóa NXB Chính trị quốc gia Hà Nội, Hà Nội tr 20-49 Đỗ Kim Chung (2000) Thị trường đất đai nông nghiệp Việt Nam: thực trạng định hướng sách Tạp chí Nghiên cứu kinh tế (260) tr 21-31 10 Đức Tâm (2015) Tích tụ, tập trung ruộng đất, bước đột phá sản xuất nông nghiệp Truy cập ngày 05/6/2018 http://baobacninh.com.vn/news_detail/87531/ 11 Hoàng Xuân Phương, Nguyễn Thị Hải Châu, Vũ Xuân Thanh, Hồ Thị Lam Trà, Trần Thị Diệu Oanh, Nguyễn Thị Hoàng Thanh, Xuân Thị Thu Thảo, Vương Thị Lan Phương, Nguyễn Đức Cường, Lê Thị Mai Hoa, Đỗ Quang Tuấn, Lê Ngọc Tú Nguyễn Đức Tùng (2014) Nghiên cứu thực trạng đề xuất giải pháp tích tụ, tập trung đất nơng nghiệp Đề tài cấp Bộ, Bộ NN &PTNT Hà Nội 12 Lê Cảnh Dũng (2010) Tích tụ đất đai hiệu kinh tế theo quy mô đất đai 72 nông thôn Đồng sông Cứu Long: Trường hợp nghiên cứu tỉnh An Giang Tạp chí Khoa học (15a) tr 293-302 13 Lê Trọng (2010) Tích tụ ruộng đất hợp lý để cơng nghiêp hóa nơng nghiệp Tạp chí Cộng sản điện tử Truy cập ngày 2/2/2018 http://www.tapchi congsan.org.vn/ details.asp?Object=4&news_ID=29760424 14 Lưu Đức Khải Đinh Xuân Nghiêm (2013) Tích tụ ruộng đất để phát triển nơng nghiệp hàng hóa Vấn đề giải pháp Tạp chí Kinh tế Dự báo (543) tr 16-18 15 Nguyễn Công Tạn (2008) Từ kinh nghiệm giới suy ngẫm sách đất đai nước ta Truy cập ngày 02/12/2018 http://agro.gov.vn/news/ tID9824_Tu-kinhnghiem-the-gioi-suy-ngam-ve-chinh-sach-dat-dai-o-nuoc- ta.htm 16 Nguyễn Cúc Hồng Văn Hoan (2010) Chính sách Nhà nước nông dân điều kiện thực cam kết WTO NXB Khoa học Kỹ thuật, Hà Nội tr 98-209 17 Nguyễn Đình Bồng (2013) Chính sách tích tụ ruộng đất nhìn từ thực tiễn vùng đồng sơng Cửu Long Tạp chí Cộng sản 847 (5-2013) tr 54-58 18 Nguyễn Đình Bồng Tạ Hữu Nghĩa (2009) Vai trò quản lý nhà nước trình tích tụ ruộng đất Cục Chính sách hợp tác xã Phát triển nông thôn Bộ Nông nghiệp Phát triển nông thôn FAO Báo cáo khoa học tr 7-19 19 Nguyễn Đình Bồng, Lê Thanh Tuyền, Vũ Văn Phúc Trần Thị Minh Châu (2012) Quản lý đất đai Việt Nam (1945-2010) NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội tr 21-143 20 Nguyễn Đức (2008) Công tác “dồn điền, đổi thửa”: Cấp bách rồi!, Hà Nội Online Truy cập ngày 19/1/2018 http://hanoimoi.com.vn/Ban-in/Kinhte/168574/cong-tac-d7891%3Bn-273%3Bi7873%3Bn-273%3B7893%3Bith7917%3Ba-c7845%3Bp-bach-l7855%3Bm-7891%3Bi- 21 Nguyễn Lân (2002) Từ điển từ ngữ Hán Việt NXB Lao động Xã hội, Hà Nội tr 434-512 22 Nguyễn Lân Dũng (2012) Nông nghiệp Mỹ, Vẻ đẹp Mỹ Truy cập ngày 19/1/2018 http://nuocmy.net/news/nong-nghiep-my.html 23 Nguyễn Trung Kiên (2011) Tập trung ruộng đất Việt Nam: Thực trạng gợi ý sách Truy cập ngày 19/1/2018 http://www.nature.org.vn/vn/tai-lieu/toa damdatdai/3.Dr_NguyenTrungKien.pdf 73 24 Nhật Hạ (2015) Vì ngành nông nghiệp Mỹ Đứng hàng đầu giới? Đại Kỷ Nguyên Truy cập ngày 19/1/2018 https://daikynguyenvn.com/kinh-doanh/visao-nganh-nong-nghiep-my-dung-hang-dau-the-gioi.html 25 Oxfam (2012) Báo cáo nghiên cứu tập trung đất đai người nghèo Lâm Đồng Hà Nội, ngày 14 tháng năm 2012 tr 21-24 26 Quốc hội (1993) Luật đất đai 2003 NXB Lao động Xã hội, Hà Nội 27 Quốc hội (2003) Luật đất đai 2003 NXB Lao động Xã hội, Hà Nội 28 Quốc hội (2013) Luật đất đai 2013 NXB Lao động Xã hội, Hà Nội 29 Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh An Giang (2008) Điều tra tích tụ nơng nghiệp An Giang 30 Tạ Hữu Nghĩa (2009) Nghiên ứu xu hướng tích tụ ruộng đất khu vực phía Bắc Báo cáo khoa học Bộ NN&PTNT Hà Nội tr 26-31 31 Tổng cục Thống kê (2011) Niên giám thống kê 2010 NXB Thống kê, Hà Nội 32 Tổng cục Thống kê (2014) Niên giám thống kê 2013 NXB Thống kê, Hà Nội 33 Tổng cục Thống kê (2015).Niên giám thống kê 2014 NXB Thống kê, Hà Nội 34 UBND huyện Nho Quan (2013) Báo cáo quy hoạch sử dụng đất huyện Nho Quan đến năm 2020, kế hoạch sử dụng đất năm kỳ đầu (2011-2015 35 UBND huyện Nho Quan (2017) Báo cáo tình hình thực nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội năm 2016 mục tiêu năm 2017 Nho Quan 36 Võ Tịng Xn (2015) Thị trường nơng sản Việt Nam: Giải pháp ổn định đầu ra? Truy cập ngày 2/2/2018 http://thongtinkhcn.com.vn/vn/tin- tuc/detail.php? ELEMENT_ID=39820 37 Vũ Trọng Khải (2008a) Tích tụ đất đai khía cạnh kinh tế Thời báo Kinh tế Việt Nam (185) tr 17-24 38 World Bank (2013) Một số tiêu sản xuất nông nghiệp nước giới Truy cập ngày 12/1/2018 http://data.worldbank.org/topic /agriculture- andrural-development 74 ... cứu đề tài - Đánh giá thực trạng tích tụ ruộng đất địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình - Đánh giá ưu điểm tồn cơng tác tích tụ ruộng đất địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình - Đề xuất số... huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình? ?? 1.2 MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI - Đánh giá thực trạng tích tụ ruộng đất địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình - Đánh giá ưu điểm tồn cơng tác tích tụ ruộng đất. .. bàn huyện 3.3.3 Đánh giá tích tụ ruộng đất địa bàn huyện Nho Quan + Quy mơ tích tụ đất nơng nghiệp + Hiện trạng sử dụng đất hộ tích tụ ruộng đất huyện Nho quan + Hình thức tích tụ đất nơng nghiệp