HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM NGUYỄN THỊ HẠNH ĐÁNH GIÁ VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG GIẢI PHĨNG MẶT BẰNG DỰ ÁN BỆNH VIỆN ĐA KHOA THỊ XÃ VÀ DỰ ÁN TRUNG TÂM HUẤN LUYỆN QUỐC GIA VỀ PHÒNG CHỐNG KHỦNG BỐ TẠI THỊ XÃ QUẢNG YÊN, TỈNH QUẢNG NINH Ngành: Quản lý đất đai Mã số: 60 85 01 03 Người hướng dẫn khoa học: PGS TS Trần Văn Chính NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NƠNG NGHIỆP - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi Các số liệu kết nêu luận văn trung thực chưa công bố luận văn khác Tôi xin cam đoan thơng tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Hà Nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hạnh i LỜI CẢM ƠN Trong q trình điều tra, nghiên cứu để hồn thành luận văn, ngồi nỗ lực thân, tơi nhận hướng dẫn nhiệt tình, chu đáo thầy cô giáo giúp đỡ nhiệt tình, chu đáo quan, đồng nghiệp nhân dân địa phương Tôi xin bày tỏ cảm ơn trân trọng tới giáo viên hướng dẫn khoa học PGS.TS Trần Văn Chính tận tình hướng dẫn giúp đỡ tơi suốt q trình hồn thành luận văn Tơi xin trân trọng cảm ơn góp ý chân thành thầy, cô giáo Khoa Quản lý đất đai – Học viện Nông Nghiệp Việt Nam, ban lãnh đạo tập thể cán Phòng Tài nguyên Mơi trường, Phịng Kinh tế, Trung tâm phát triển quỹ đất, Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất, Chi cục thống kê, Văn phòng Ủy ban nhân dân thị xã Quảng Yên cán bộ, nhân dân xã (phường) Tiền An, Cộng Hịa, Minh Thành nhiệt tình giúp đỡ tơi q trình hồn thành luận văn Tơi xin chân thành cảm ơn tới gia đình, người thân, cán đồng nghiệp bạn bè tạo điều kiện mặt cho trình thực đề tài Một lần xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hạnh ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN i LỜI CẢM ƠN ii MỤC LỤC iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT vi DANH MỤC BẢNG vii DANH MỤC HÌNH viii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN ix THESIS ABSTRACT xi PHẦN MỞ ĐẦU 1.1 TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI 1.2 MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 1.3 PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1.4 Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU PHẦN TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BỒI THƯỜNG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT 2.1.1 Khái quát thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt 2.1.2 Một số yếu tố tác động tới trình giải phóng mặt 2.2 CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG GIẢI PHĨNG MẶT BẰNG Ở MỘT SỐ NƯỚC VÀ TỔ CHỨC TRÊN THẾ GIỚI 13 2.2.1 Ở Trung Quốc 13 2.2.2 Ở Thái Lan 14 2.2.3 Ở Singapore 15 2.2.4 Ngân hàng phát triển châu Á (ADB) 15 2.2.5 Những kinh nghiệm cho Việt Nam 16 2.3 CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG GIẢI PHĨNG MẶT BẰNG Ở VIỆT NAM CÁC THỜI KỲ 17 2.3.1 Trước luật đất đai 1993 17 2.3.2 Từ có luật đất đai 1993 đến 2003 18 iii 2.3.3 Từ có luật đất đai 2003 đến năm 2013 18 2.3.4 Từ có luật đất đai 2013 đến 21 2.4 CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG GIẢI PHĨNG MẶT BẰNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NINH 23 PHẦN NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 25 3.1 ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU 25 3.2 THỜI GIAN NGHIÊN CỨU 25 3.3 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 25 3.4 NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 25 3.4.1 Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội thị xã Quảng Yên 25 3.4.2 Đánh giá việc thực sách bồi thường giải phóng mặt hai dự án nghiên cứu 25 3.4.3 Ý kiến người dân có đất bị thu hồi mức bồi thường, hỗ trợ, tái định cư 25 3.4.4 Ảnh hưởng sách bồi thường giải phóng mặt đến người dân có đất bị thu hồi 02 dự án nghiên cứu 25 3.4.5 Đề xuất số giải pháp việc thực sách bồi thường, giải phóng mặt Nhà nước thu hồi đất 25 3.5 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 25 3.5.1 Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp 25 3.5.2 Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp 26 3.5.3 Phương pháp lựa chọn hộ điều tra 26 3.5.4 Phương pháp phân tích xử lý số liệu 27 PHẦN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 28 4.1 KHÁI QUÁT ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ XÃ HỘI CỦA THỊ XÃ QUẢNG YÊN 28 4.1.1 Điều kiện tự nhiên 28 4.1.2 Các nguồn tài nguyên 33 4.1.3 Điều kiện kinh tế - xã hội 39 4.1.4 Đánh giá chung điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội 43 4.2 ĐÁNH GIÁ VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG GPMB KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT Ở 02 DỰ ÁN NGHIÊN CỨU 44 iv 4.2.1 Tình hình thu hồi đất để thực dự án địa bàn thị xã Quảng Yên 44 4.2.2 Khái quát dự án 47 4.2.3 Kết xác định đối tượng bồi thường, hỗ trợ 50 4.2.4 Kết thực sách bồi thường hỗ trợ 02 dự án 51 4.2.5 Đánh giá việc thực sách tái định cư 58 4.2.6 Ý kiến người dân có đất bị thu hồi mức bồi thường, hỗ trợ, tái định cư 59 4.3 ẢNH HƯỞNG CỦA CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG ĐẾN NGƯỜI DÂN CÓ ĐẤT BỊ THU HỒI Ở 02 DỰ ÁN NGHIÊN CỨU 64 4.3.1 Tình hình sử dụng kinh phí bồi thường hỗ trợ người dân có đất bị thu hồi 64 4.3.2 Ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp 66 4.3.3 Ảnh hưởng đến lao động việc làm người dân có đất bị thu hồi 66 4.4 ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP VỀ CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT 68 4.4.1 Đánh giá chung công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư dự án 68 4.4.2 Đề xuất giải pháp 71 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 75 5.1 KẾT LUẬN 75 5.2 KIẾN NGHỊ 76 TÀI LIỆU THAM KHẢO 78 v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt CNH-HĐH Cơng nghiệp hóa – Hiện đại hóa CHN Đất trồng hàng năm GPMB Giải phóng mặt KCN Khu cơng nghiệp NTS Đất ni trồng thủy sản RSX Đất rừng sản xuất TDC Tái định cư THCS Trung học sở TNHH Trách nhiệm hữu hạn TX Thị xã UBND Ủy ban nhân dân vi DANH MỤC BẢNG Bảng 4.1 Một số yếu tố khí hậu thị xã Quảng Yên giai đoạn 2005 -2015 31 Bảng 4.2 Tình hình phát triển kinh tế thị xã Quảng Yên giai đoạn 2012 – 2016 39 Bảng 4.3 Tình hình dân số, lao động TX Quảng Yên giai đoạn 2012 2016 42 Bảng 4.4 Tình hình thu hồi đất để thực dự án địa bàn thị xã Quảng Yên 45 Bảng 4.5 Xác định số hộ đền bù, hỗ trợ tái định cư dự án 51 Bảng 4.6 Kết bồi thường đất dự án 52 Bảng 4.7 Kết bồi thường đất dự án 54 Bảng 4.8 Tổng hợp kinh phí bồi thường tài sản gắn liền với đất 02 dự án nghiên cứu 56 Bảng 4.9 Kết thực sách hỗ trợ dự án 57 Bảng 4.10 Kết thực sách hỗ trợ dự án 57 Bảng 4.11 Kết thực sách hỗ trợ tái định cư dự án nghiên cứu 59 Bảng 4.12 Ý kiến người dân mức bồi thường hỗ trợ tái định cư 02 dự án nghiên cứu 60 Bảng 4.13 Ý kiến người dân tình hình đời sống sau thu hồi đất 63 Bảng 4.14 Phương thức sử dụng tiền bồi thường, hỗ trợ người dân có đất bị thu hồi 02 dự án nghiên cứu 65 Bảng 4.15 Cơ cấu việc làm theo lĩnh vực trước sau thu hồi đất .66 vii DANH MỤC HÌNH Hình 4.1 Sơ đồ vị trí thị xã Quảng Yên – tỉnh Quảng Ninh 28 Hình 4.2 Sơng Chanh, chia thị xã Quảng Yên thành phần Hà Nam Hà Bắc 30 Hình 4.3 Bơi chải – hoạt động Lễ hội xuống đồng 2017 38 Hình 4.4 Trung tâm y tế thị xã Quảng Yên trực thuộc Sở y tế tỉnh Quảng Ninh 48 Hình 4.5 Khu vực thực dự án Trung tâm huấn luyện quốc gia phịng chống khủng bố 49 Hình 4.6 Các cán Trung tâm phát triển quỹ đất đo đac, kiểm đếm đất nuôi trồng thủy sản địa bàn thực dự án Trung tâm Huấn luyện quốc gia phịng chống khủng bố viii 50 TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Tên tác giả: Nguyễn Thị Hạnh Tên luận văn: “Đánh giá việc thực sách bồi thường giải phóng mặt dự án Bệnh viện đa khoa thị xã dự án Trung tâm Huấn luyện quốc gia phòng chống khủng bố thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh” Ngành: Quản lý đất đai Mã số: 60.85.01.03 Tên sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam Mục đích nghiên cứu - Đánh giá việc thực sách bồi thường giải phóng mặt hai dự án nghiên cứu địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh - Đề xuất giải pháp góp phần thực tốt sách bồi thường giải phóng mặt thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp; - Phương pháp điều tra thu thập số liệu sơ cấp; - Phương pháp lựa chọn hộ để điều tra, vấn; - Phương pháp xử lý phân tích số liệu Kết kết luận - Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội thị xã Quảng Yên Thị xã Quảng Yên có nhiều thuận lợi điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội thu hút vốn đầu tư Trong tương lai có nhiều dự án lớn nhỏ thực hiện, đòi hỏi phải có sách bồi thường giải phóng mặt hoàn thiện - Kết nghiên cứu việc thực sách bồi thường giải phóng mặt dự án nghiên cứu: Dự án Bệnh viện đa khoa thị xã Dự án trung tâm Huấn luyện quốc gia phòng chống khủng bố cho thấy công tác bồi thường thu kết đáng mong đợi, nhiên số tồn như: giá bồi thường đất thấp, chưa sát với thực tế, sách hỗ trợ, đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp nhiều hạn chế, sách tái định cư chưa hợp lý - Đề xuất số giải pháp nhằm giải vấn đề tồn sách bồi thường giải phóng mặt như: Áp dụng phương pháp so sánh trực tiếp thay cho phương pháp thu nhập để xác định giá bồi thường đất diện tích đất vườn liền kề với đất Việc xác định giá bồi thường đất nông nghiệp cần phải quan tâm tới thời ix Bảng 4.14 Phương thức sử dụng tiền bồi thường, hỗ trợ người dân có đất bị thu hồi 02 dự án nghiên cứu Dự án Nội dung 1.Đầu tư sản xuất kinh doanh, dịch vụ 2.Xây dựng, sửa chữa nhà cửa 3.Mua sắm 4.Tiết kiệm 5.Đầu tư học hành 6.Mục đích khác Dự án Số hộ % Số hộ % 12 22 33 11,1 26,7 11,1 48,9 11,1 73,3 15 32 15 23,7 39,5 18,4 84,2 13,16 39,5 + Dùng tiền để tiết kiệm: Ở dự án có 22 hộ (48,9%), dự án có 32 hộ (84,2%) + Dùng tiền đầu tư học hành: Ở dự án có hộ (11,1%), dự án có hộ (13,16%) + Dùng tiền vào mục đích khác: dự án có 33 hộ (73,3%), dự án có 15 hộ (39,5%) trả nợ, chia cho cái, đóng góp Nhận xét: - Các hộ dân có đất bị thu hồi khơng dùng tiền bồi thường, hỗ trợ vào mục đích định, họ chia nhỏ khoản tiền sử dụng vào mục đích khác - Những hộ dân dùng tiền để đầu tư vào sản xuất kinh doanh dịch vụ dự án chiếm tỉ lệ thấp dự án Bởi việc thu hồi đất dự án ảnh hưởng tới việc làm người dân dự án Ở dự án 2, số hộ dùng tiền để đầu tư vào sản xuất kinh doanh chủ yếu người 35 tuổi, hộ trực tiếp sản xuất nông nghiệp bị thu hồi đất nuôi trồng thủy sản đất rừng sản xuất Họ dùng tiền bồi thường hỗ trợ để chuyển sang công việc - Đa phần hộ dân dùng tiền bồi thường, hỗ trợ vào mục đích gửi tiết kiệm Những hộ người già qua độ tuổi lao động, thành gia lập thất, có khoản tiền lớn sử dụng vào mục đích nên đem gửi tiết kiệm - Rất hộ dân sử dụng tiền để đầu tư học hành, cho thấy trình độ dân trí cịn thấp, họ khơng quan tâm tới việc cho em có môi trường học tập tốt 65 4.3.2 Ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp Sự ảnh hưởng chủ yếu dự án 2, dự án diện tích đất thu hồi đất nơng nghiệp - Đất đai vừa công cụ sản xuất, vừa tư liệu sản xuất người, đặc biệt thay ngành nông nghiệp Việc thu hồi đất làm giảm diện tích đất nơng nghiệp Cụ thể, giai đoạn dự án làm giảm 150,8 đất nơng nghiệp có đất nuôi trồng thủy sản, đất rừng sản xuất, đất trồng hàng năm, đất trồng lâu năm - Quỹ đất nơng nghiệp khơng thể mở rộng, cịn dân số ngày tăng Khi diện tích đất nơng nghiệp bị thu hẹp, khơng cịn đất để người dân sản xuất nông nghiệp, đồng nghĩa với việc họ chuyển sang ngành nghề khác để lao động, kinh nghiệm sản xuất nông nghiệp mai dần, đặc biệt nuôi trồng thủy sản trồng rừng Còn người dân bị thu hồi phần diện tích đất nơng nghiệp, diện tích đất bị thu hẹp, họ buộc phải thay đổi mơ hình sản xuất để phù hợp với diện tích đất cịn lại 4.3.3 Ảnh hưởng đến lao động việc làm người dân có đất bị thu hồi Lao động việc làm hai yếu tố định tới thu nhập nguyên nhân phân hóa giàu nghèo Do khơng cịn quỹ đất canh tác dự trữ để bồi thường, nên Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp để thực dự án, địa phương khác, thị xã Quảng Yên thực bồi thường, hỗ trợ tiền Cùng với q trình chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ đất nơng nghiệp sang mục đích cơng nghiệp, thị, việc thực sách bồi thường, hỗ trợ cho người có đất thu hồi bị thu hồi có tác động rõ rệt đến vấn đề lao động, việc làm người dân Ta có bảng 4.15 Bảng 4.15 Cơ cấu việc làm theo lĩnh vực trước sau thu hồi đất Công việc Nông nghiệp Công nghiệp Dịch vụ Các lĩnh vực khác Dự án Dự án Trước thu hồi (khẩu) Sau thu hồi (khẩu) Trước thu hồi (khẩu) Sau thu hồi (khẩu) 54 60 54 60 56 57 34 61 15 Nguồn: Tổng hợp phiếu điều tra 66 Ở dự án 1: Diện tích thu hồi đất chủ yếu đất đất vườn đất có nhà ở, có hộ dân bị thu hồi đất rừng sản xuất, nhiên hộ không bị thu hồi hết diện tích, phần diện tích đất rừng sản xuất cịn lại đủ để họ tiếp tục sản xuất Do vậy, việc thu hồi đất dự án không tác động tới cấu lao động theo lĩnh vực Ở dự 2: Diện tích thu hồi đất chủ yếu đất nơng nghiệp, với diện tích lớn nên việc thu hồi đất, cụ thể: - Lao động lĩnh vực nông nghiệp: Lao động lĩnh vực giảm từ 56 người xuống 34 người Nguyên nhân giảm bị thu hồi đất nông nghiệp, người bị việc làm, trở nên thất nghiệp, số khác chuyển sang lĩnh vực công nghiệp, dịch vụ, lĩnh vực khác - Lao động lĩnh vực nông nghiệp giảm đồng nghĩa với việc lao động lĩnh vực công nghiệp dịch vụ tăng Cụ thể: lĩnh vực công nghiệp, lao động tăng từ 57 người lên 61 người, lĩnh vực dịch vụ, lao động tăng từ người lên 15 người - Những lao động chuyển sang ngành công nghiệp dịch vụ người có độ tuổi lao động 35 tuổi, người khả học tập, có ý tưởng kinh doanh - Ở dự án này: lao động lĩnh vực nông nghiệp sau thu hồi giảm 22 người, lao động tăng lĩnh vực khác 11 người, có 11 người hộ điều tra vấn trước thu hồi đất họ làm việc lĩnh vực nông nghiệp, nhiên sau thu hồi, họ trở nên thất nghiệp, người 35 tuổi, họ ngại tiếp thu mới, lâu ngày không tiếp xúc với học hành, khả cao thích nghi với mơi trường lao động mới, nên khơng dễ dàng tìm cơng việc sau bị thu hồi đất - Những người 35 tuổi cần quan tâm sau thu hồi hết đất sản xuất, họ dễ bị dẫn đến thất nghiệp độ tuổi khó tìm việc làm ổn định doanh nghiệp Đây đối tượng cần Nhà nước quan tâm, hỗ trợ để họ kiếm việc làm, kiếm thêm thu nhập tránh trở thành gánh nặng cho gia đình 67 4.4 ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP VỀ CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT 4.4.1 Đánh giá chung công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư dự án 4.4.1.1 Những mặt đạt - Chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Nhà nước thu hồi đất thời gian qua có nhiều thay đổi (từ Nghị định số 197/2004/NĐ-CP đến Nghị định số 84/2007/NĐ-CP, Nghị định số 69/2009/NĐ-CP Nghị định số 43,44,45,46,47 năm 2014 Chính phủ) theo hướng có lợi cho người dân bị thu hồi đất, thể quan tâm Đảng, Nhà nước tới người dân bị thu hồi đất Lợi ích bên liên quan Nhà nước – Người dân - Nhà đầu tư giải hài hòa Ngồi việc bồi thường, sách hỗ trợ để nhân dân ổn định sống trọng - Việc thực sách bồi thường giải phóng mặt theo quy định pháp luật, đảm bảo tính cơng bằng, dân chủ, cơng khai - Dự án hoàn thành việc bồi thường, giải phóng mặt tiến độ, góp phần khơng nhỏ để hoàn thành dự án nhanh, thời gian quy định Tuy diện tích thu hồi chủ yếu đất Cịn dự án hồn thành giai đoạn dự án Diện tích thu hồi đất nông nghiệp nên công tác bồi thường, hỗ trợ khơng gặp nhiều khó khăn - Hội đồng GPMB, Trung tâm phát triển quỹ đất cá quan chức có liên quan đến việc thực sách bồi thường giải phóng mặt áp dụng tốt Luật đất đai, nghị định hướng dẫn thi hành luật, thông tư, định UBND cấp tỉnh, UBND cấp huyện vào thực tế - Công tác tuyên truyền, vận động người dân hiểu tầm quan trọng cần thiết dự án tuân thủ theo pháp luật có hiệu - Đời sống người dân bị thu hồi đất nâng lên rõ rệt, người dân tiếp cận với hội việc làm nhiều với thu nhập cao hơn, sống gia đình dễ chịu hơn, người dân quan tâm đầu tư cho học hành, tài sản đồ dùng sinh hoạt đầy đủ, tiện nghi thể mức sống tốt Kinh tế hộ gia đình có tăng trưởng, người nơng dân thường có đặc trưng đất đai rộng, có sân, có vườn, ao để trồng trọt chăn ni Cùng với phát triển kinh tế xã hội thị xã, thị trường bất động sản ngày phát triển, nguồn tiền đầu tư vào bất động sản Quảng n khơng phải có Quảng Ninh mà cịn nhiều tỉnh thành khác nước Giá đất tăng, nhiều người nơng dân trở thành giàu có 68 4.4.1.2 Những hạn chế nguyên nhân a Hạn chế Ở dự án kết giải phóng mặt đạt 99% dự án hoàn thành giai đoạn I việc thu hồi đất, nhiên dự án dự án mà việc giải phóng mặt thực theo luật đất đai 2013, nên trình thực nhiều hạn chế như: - Người dân chưa tiếp cận cách chi tiết sách bồi thường, hỗ trợ bị thu hồi đất, sách cịn khó hiểu, dẫn chiếu nhiều văn dẫn đến khó khăn, lúng túng quan thực bồi thường người dân Và không hiểu biết nên nhiên bị thu hồi đất, nơi nơi lao động, ảnh hưởng tới đời sống, người dân dễ bị kích động dẫn đến khiếu kiện không chấp hành định thu hồi đất Khi xảy khiếu kiện, khiếu nại, thời gian giải thời kéo dài, rườm ra, ảnh hưởng tới tiến độ giải phóng mặt - Giá đất bồi thường thấp + Thể dự án giá bồi thường đất vườn đất có nhà Thực tế có trường hợp sau: Hai hộ dân liền kề nhau, có diện tích đất vườn đất có nhà bồi thường Một hộ chuyển mục đích sử dụng đất từ đất vườn đất có nhà sang đất ở, theo quy định pháp luật quy định Nghị định 45/QĐ- UBND ngày 15/5/2014 Chính Phủ quy định thu tiền sử dụng đất, hộ dân phải nộp 50% tiền sử dụng đất chênh lệch tiền sử dụng đất theo giá nhà nước đất đất trồng lâu năm, đến bồi thường bồi thường 100% theo giá bồi thường đất (cao giá nhà nước) Các hộ lân cận có so sánh dẫn đến khiếu kiện, khiếu nại + Thể dự án giá bồi thường đất nơng nghiệp Giá bồi thường có chênh lệch so với giá thị trường, không lớn ảnh hưởng tới hộ dân có đất bị thu hồi - Trình độ người nơng dân cịn hạn chế, đa số chưa qua đào tạo, bị thu hồi đất khiến công việc làm làm trước mắt họ tìm cho công việc phù hợp với khả năng, chủ yếu lao động thủ công, làm công ăn lương Nhưng công việc không ổn định, bấp bênh, phụ thuộc nhiều vào sức khỏe Về phía quyền nhà đầu 69 tư, việc hỗ trợ chuyển đổi nghề chủ yếu tiền, mục đích giải phóng mặt bằng, khơng quan tâm tới sống sau thu hồi người dân diễn Việc đào tạo để chuyển đổi nghề nghiệp cho nhân dân chưa quan tâm thích đáng - Chính sách tái định cư chưa hợp lý Quỹ đất địa phương hạn chế, việc quy hoạch khu tái định cư chưa chủ động Nếu có đất tái định cư thường ô đất vị trí thuận lợi cho đời sống sản xuất sinh hoạt, nên hộ dân thường chọn giải pháp nhận tiền tự tìm nơi tái định cư b Nguyên nhân - Công tác tuyên truyền cho nhân dân sách bồi thường, hỗ trợ chưa thực tốt, khiến người dân không hiểu, khiến họ quan tâm tới lợi ích thân, hay không cao hay thấp, dẫn tới dễ bị kích động, khơng tn thủ định thu hồi đất - Việc phổ biến, giới thiệu học tập văn luật cán công chức, viên chức làm đơn vị, quan liên quan tới việc bồi thường giải phóng mặt chưa tốt, khiến đồng chí tiếp cận áp dụng vào thực tế gặp nhiều lung túng - Công tác lập hồ sơ địa việc thực chỉnh lý biến động đất đai địa phương chưa thực đầy đủ đó, cơng tác quản lý đất đai địa phương lỏng lẻo, việc thực pháp luật đất đai trước khơng đồng bộ, khó có tính hợp lệ, hợp pháp, nguồn gốc quyền sử dụng đất khiến cho việc trả lời vướng mắc, khiệu nại, đơn thư người dân bị chậm trễ, gây xúc cho người dân, ảnh hưởng tới tiến độ thu hồi đất - Việc nghiên cứu xây dựng giá bồi thường chưa sát với thực tế Việc xâu dựng giá bồi thường hời hợt, thiếu kinh nghiệm dẫn tới việc áp dụng sai phương pháp xác định giá đất phần diện tích đất vườn đất có nhà ở, khiến giá bồi thường thấp, gây xúc cho người có đất bị thu hồi - Chưa xây dựng sách đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp hữu ích cho người dân ngồi cách bồi thường tiền tính theo bị ảnh hưởng việc thu hồi đất - Việc chọn ô đất tái định cư chưa xét tới nhu cầu nguyện vọng người dân có đất bị thu hồi Vị trí tái định cư chưa trọng chọn lựa, 70 đa phần tận dụng ô quy hoạch không bán để làm tái định cư Việc quy hoạch khu tái định cư chưa chủ động, phụ thuộc vào nguyện vọng người dân 4.4.2 Đề xuất giải pháp Từ khó khăn, tồn thực tế việc thực sách bồi thường giải phóng mặt dự án nghiên cứu, xin đề xuất giải pháp sau: 4.4.2.1 Giải pháp tổ chức thực - Cần quan tâm, coi trọng công tác tuyên truyền, vận động, phổ biến sách pháp luật đất đai, tầm quan trọng cần thiết dự án, sách bồi thường giải phóng mặt tới người dân thông qua phương tiện thông tin đại chúng, báo chí, tổ chức đồn thể địa phương để người dân hiểu có thái độ tích cực Cụ thể phối kết hợp với Trung tâm thơng tin văn hóa thị xã Quảng n, để đưa phần phổ biến pháp luật đất đai, phổ biến sách bồi thường giải phóng mặt tin phát toàn thị xã Điều góp phần khơng nhỏ việc đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, người có đất bị thu hồi hiểu, họ chấp thuận việc bị thu hồi đất có thái độ hợp tác với quan chức - Thường xuyên tổ chức tập huấn cho cán bộ, công chức viên chức Phịng tài ngun mơi trường, Trung tâm phát triển quỹ đất, Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất thị xã văn quy phạm pháp luật liên quan đến công tác bồi thường, giải phóng mặt Thường xun kiểm điểm, phê bình cá nhân có liên quan làm chậm tiến độ dự án giai đoạn dự án Nghiêm khắc xử lý có sai phạm xảy - Sự phối hợp quan phải thống nhất, hỗ trợ lẫn công tác giải đơn thư khiếu nại người dân, xác minh nguồn gốc đất…giữa Trung tâm phát triển quỹ đất, Phòng Tài nguyên mơi trường, Văn phịng đăng ký quyền sử dụng đất, phối hợp với cấp địa phương cách nhuần nhuyễn để đẩy nhanh tiến độ thu hồi giải phóng mặt - Văn phịng đăng ký quyền sử dụng đất thị xã Quảng Yên cần tăng cường công tác cấp giấy chứng nhận, cấp đổi, cấp lại giấy chứng nhận để lấy làm cho việc thu hồi đất Thường xuyên cập nhật, đồng hồ sơ địa để đảm bảo cơng tác thu hồi, giải phóng mặt cách xác 71 - Ngay thơng tin thu hồi đất rị rỉ bên ngoài, nhiều hộ dân bất chấp xây dựng cơng trình trái phép, trồng đất đêm làm giao dịch, chuyển quyền, chuyển mục đích nhằm nhiều tiền bồi thường hơn, hội cho nhiều cá nhân trục lợi Cần phối hợp với lực lượng an ninh xã phường ngăn chặn hành vi Đề nghị ban hành định với nội dung không chuyển nhượng, chuyển đổi, cho tặng, thừa kế, chấp, không cấp đổi làm tăng diện tích đất diện tích đất nằm quy hoạch dự án việc thực thu hồi, giải phóng mặt tiến hành Xử lý nghiêm trường hợp vi phạm 4.4.2.2 Giải pháp chế bồi thường, hỗ trợ a.Giải pháp giá bồi thường đất - Ở dự án 1: + Giá bồi thường đất vườn đất có nhà dự án cho thấp nhiều so với giá thực tế, gây nhiều xúc cho người dân Phương pháp xác định giá đất áp dụng trường hợp phương pháp thu nhập Tức tính giá đất dựa vào tổng thu nhập, tổng chi phí lãi suất tiết kiệm Đúng diện tích đất vườn đất có nhà ở, người dân trồng trọt loại ăn có thu nhập từ việc trồng trọt Nhưng thực tế, giá trị mảnh đất lại khơng nằm việc trồng gì, cho suất Giá trị mảnh đất nằm việc chuyển mục đích sử dụng đất từ đất vườn sang đất ở, theo quy định Nghị định 45/2014/ND-CP ngày 15/5/2014 Chính phủ Quy định thu tiền sử dụng đất, người dân phải nộp tiền vào ngân sách nhà nước 50% chênh lệch tiền sử dụng đất tính theo giá đất với tiền sử dụng đất tính theo giá đất nơng nghiệp thời điểm có định chuyển mục đích quan nhà nước có thẩm quyền Sau đó, họ đem chuyển nhượng mảnh đất chuyển mục đích thành đất ở, họ thu lợi nhuận lớn giá đất thị trường cao nhiều so với giá quy định bảng giá đất UBND tỉnh giá để tính tiền sử dụng đất chuyển mục đích sử dụng đất Vậy giải pháp đưa là: + Cần phân biệt tách bạch rõ loại đất, đất vườn đất có nhà đất vườn riêng để áp dụng phương pháp xác định giá đất cho phù hợp Đối với loại đất vườn đất có nhà ở, đề xuất giải pháp áp dụng phương pháp so sánh trực tiếp xác định giá đất 72 thực tế đất vườn riêng đất vườn khn viên có nhà có giá trị khác - Ở dự án 2: Vướng mắc giá đất dự án giá bồi thường đất nông nghiệp bị cho thấp Giải pháp đưa là: + Khi áp dụng phương pháp thu nhập để xác định giá bồi thường đất nơng nghiệp, xác định tổng chi phí để tính thu nhập rịng cần tính đến thời gian đầu tư vào đất vật kiến trúc xây dựng để phục vụ cho việc sản xuất nông nghiệp mảnh đất Vì việc đầu tư chi phí vào đất q trình dài người dân có đất bị thu hồi bỏ nhiều cơng sức vào Nếu tính tổng chi phí dựa vào giá trị vật kiến trúc khơng hợp lý khơng cơng người có đất bị thu hồi Điều gây xúc cho người có đất bị thu hồi dẫn đến việc họ có thái độ khơng chấp thuận sách bồi thường giải phóng mặt b Giải pháp hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp cho người dân có đất bị thu hồi Qua kết nghiên cứu cho thấy sách hỗ trợ, đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp dự án cịn nhiều bất cập Chính sách dừng lại việc bồi thường tiền cho người dân Việc khơng khác câu chuyện, cho người dân “con cá” mà không cho họ “chiếc cần câu” không dạy họ cách “câu cá” Khi người dân bị thu hồi đất, họ kế sinh nhai, bù lại, họ có khoản tiền lớn, tiền tiêu hết, họ rơi vào cảnh thất nghiêp, nghèo đói Vậy giải pháp đề xuất là: - Cần quan tâm, trọng tới sách đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp cách nghĩa Đối với người dân 35 tuổi, cần phối kết hợp với trung tâm hướng nghiệp, trung tâm dạy nghề mở lớp đào tạo nghề cho người dân, kết hợp cấp chứng nghề cho họ Sau đào tạo nghề, quyền địa phương cần hỗ trợ vay vốn lãi suất thấp cho người có nhu cầu lập nghiệp mà họ học - Cịn người có đất bị thu hồi 35 tuổi, họ ngại tiếp cận với kiến thức mới, khả học tập bị hạn chế, cần hỗ trợ họ tìm việc làm lao động chân tay Hiện địa bàn thị xã có nhiều khu cơng nghiệp Yazaki, Cơng ty sản xuất giày da…nếu người dân có nhu cầu hỗ trợ 73 giúp đỡ để họ nhận vào làm cơng ty Cịn hộ dân làm dịch vụ, bn bán hỗ trợ họ thuê ki - ốt khu chợ địa phương c Giải pháp tái định cư Khi thu hồi đất hộ dân, thứ mà họ khơng mảnh đất, mà cịn không gian sống riêng họ, nơi mà họ gắn bó với nhiều kỉ niệm Vấn đề đặt Nhà nước thu hồi đất phải bù đắp lại không gian sống khác đáp ứng nhu cầu người dân có đất bị thu hồi giới hạn họ chấp nhận Tuy nhiên, sách bồi thường giải phóng mặt dự án nghiên cứu dừng lại việc bồi thường tiền, để người dân tự tìm đất tái định cư khiến người dân khó ổn định đời sống sản xuất thời gian ngắn Vậy để sách tái định cư thật có ý nghĩa làm trịn vai trị nó, giải pháp đưa là: - UBND thị xã cần trọng quy hoạch khu tái định cư tập trung không cho hai dự án, mà cho nhiều dự án sau Bởi thân thị xã Quảng Yên trình CNH – HĐH mạnh mẽ, thu hút ngày nhiều vốn đầu tư, dự án lớn nhỏ triển khai thực tương lai Với quỹ đất hạn hẹp thị xã, thay phải quy hoạch dự án khu TDC đầu tư xây dựng khu TDC chung với đầy đủ sở vật chất đáp ứng nhu cầu người dân - Khu TDC cho người có đất bị thu hồi phải xây dựng dựa tiêu chí: không xa khu dân, bệnh viện, trường học, chợ…., có đầy đủ hệ thống điện, nước, chiếu sáng xanh, tạo khơng gian lành, thống đãng cho người dân 74 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 5.1 KẾT LUẬN Thị xã Quảng Yên thị xã trung du ven biển, nằm phía Tây Nam tỉnh Quảng Ninh với tổng diện tích tự nhiên 337,57 km2 gồm 19 đơn vị hành cấp xã (trong có 11 xã phường) Dân số thị xã tính đến năm 2016 136.890 người Thị xã có hệ thống sở hạ tầng đồng bộ, có tiềm du lịch lớn, tài nguyên thiên nhiên dồi dao nguồn lao động trẻ, động, có tiềm lực thu hút nhà đầu tư Dự án 1: Dự án bệnh viện Đa khoa TX Quảng Yên triển khai thực năm 2015 địa bàn xã Tiền An Đây bệnh viện tuyến huyện tỉnh Quảng Ninh, đầu tư xây dựng hoàn toàn, với tổng mức đầu tư 430 tỷ đồng, quy mô 300 giường bệnh UBND tỉnh giao Sở Y tế làm chủ đầu tư dự án Đến nay, tổng diện tích thu hồi đất 48.325,7 m2 đạt 99,3% Tổng số hộ bị ảnh hưởng thu hồi đất bồi thường, hỗ trợ, TDC 45 hộ dân 01 tổ chức (trong có 20 hộ phải tái định cư nơi mới, 01 hộ dân tái định cư chỗ) - Tại dự án 2: Tổng diện tích thu hồi đất dự án 524,8 ha, nằm địa giới hành xã, phường (Minh Thành, Cộng Hịa, Tân An, Tiền An, Hồng Tân); số hộ dân ảnh hưởng 315 hộ 03 tổ chức Trong đó, số hộ dân tái định cư 11 hộ (tái định cư chỗ 09 hộ, tái định cư nơi hộ) Công tác bồi thường giải phòng mặt dự án chia thành giai đoạn Tính đến thời điểm đề tài tiến hành nghiên cứu, dự án hoàn thành giai đoạn I công tác bồi thường giải phóng mặt Cụ thể là: Tổng diện tích giải phóng mặt là: 150,8 Tổng số họ bị ảnh hưởng thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, TDC 119 hộ, có hộ dân có đất bị thu hồi thuộc diện tái định cư nơi người dân có đơn xin tự tìm nơi Việc xác định đối tượng điều kiện bồi thường hỗ trợ dự án Việc Hội đồng bồi thường giải phóng mặt thực theo quy định, tất hộ dân điều tra vấn đồng ý với kết xác định đối tượng điều kiện bồi thường, hỗ trợ 75 Về mức bồi thường, hỗ trợ tái định cư ý kiến người có đất bị thu hồi dự án a.Giá bồi thường đất: - Ở dự án 1: Ý kiến người dân có đất bị thu hồi dự án là: 86,7% người dân đồng ý với giá bồi thường đất, cịn 13,3% khơng đồng ý - Ở dự án 2: Có 73,68% người có dân vấn tỏ quan điểm đồng ý với giá bồi thường đất, 26,32 % tỏ quan điểm không đồng ý b.Giá bồi thường tài sản gắn liền với đất: tất hộ dân có đất bị thu hồi vấn đồng ý với giá bồi thường tài sản gắn liền với đất c Các sách hỗ trợ: Ở dự án 1, tất hộ dân hưởng hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề đồng ý với sách hỗ trợ Ở dự án 2, có 71% số hộ dân điều tra vấn đồng ý với sách, cịn 29% khơng đồng ý - Các sách hỗ trợ khác 100% người dân điều tra vấn đồng ý d Về sách tái định cư Qua điều tra khảo sát, tất hộ dân có đất bị thu hồi thuộc diện TDC nơi ở dự án nghiên cứu khơng nhận TDC mà nhận tiền để tự tìm nơi mới, điều cho thấy bất cập sách TDC Để khắc phục khó khăn tồn sách bồi thường GPMB, tơi đưa giải pháp sau: Giải pháp tổ chức thực hiện: Tích cực tuyên truyền vận động đến người dân kiến thức sách pháp luật đất đai, sách bồi thường GPMB, thường xuyên tập huấn cho cán quy định sách bồi thường GPMB, thường xuyên phê bình, kiểm điểm rút kinh nghiệm q trình thực sách, phối hợp nhuần nhuyễn quan để giải đơn thư khiếu nại người dân; Giải pháp chế bồi thường hỗ trợ: giải pháp giá bồi thường đất, giải pháp sách hỗ trợ, đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp, giải pháp sách tái định cư 5.2 KIẾN NGHỊ Trong q trình thực sách bồi thường có ưu điểm khơng tránh khỏi hạn chế Để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cơng tác bồi thường, giải phóng mặt xin kiến nghị: 76 - Đưa nội dung pháp luật nhà nước đất đai lên đài truyền thị xã vào khung cố định ngày để tuyên truyền, phổ biến tới người dân - Tổ chức buổi trao đổi chuyên môn cán cơng chức viên chức phịng ban chun mơn, đơn vị nghiệp phịng tài ngun mơi trường, trung tâm phát triển quỹ đất, văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất… - Áp dụng phương pháp so sánh trực tiếp để xác định giá bồi thường đất cho đất vườn đất có nhà - Xây dựng sách hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp cách hợp lý, có chương trình cụ thể nhằm tạo việc làm định hướng nghề nghiệp cho người dân sau thu hồi đất - Quy hoạch khu tái định cư tập trung, đưa vào quy hoạch kế hoạch sử dụng đất thị xã thời gian tới 77 TÀI LIỆU THAM KHẢO Bộ Tài (2014) Thơng tư 74/2014/BTNMT ngày 15/05/2015 hướng dẫn việc lập dự toán, sử dụng tốn kinh phí tổ chức thực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Nhà nước thu hồi đất Bộ Tài (2014) Thơng tư 76/2014/BTNMT ngày 15/05/2015 Hướng dẫn số điều Nghị định số 45/2014/NĐ-CP ngày 15 tháng năm 2014 Chính phủ quy định thu tiền sử dụng đất Bộ Tài nguyên Môi trường (2005) Báo cáo đề tài “Nghiên cứu vấn đề kinh tế đất thị trường bất động sản’’ Bộ Tài nguyên Môi trường (2005) Đề án tìm hiểu thực trạng đời sống việc làm người dân nhà nước thu hồi đất để xây dựng khu công nghiệp Bộ Tài nguyên Môi trường (2014) Thông tư 37/2014/BTNMT ngày 30/06/2014 quy định chi tiết bồi thường, hỗ trợ, tái định cư nhà nước thu hồi đất Chính phủ (2014) Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 quy định chi tiết thi hành số điều Luật Đất đai Chính phủ (2014) Nghị định số 44/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 quy định giá đất Chính phủ (2014) Nghị định số 45/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 quy định thu tiền sử dụng đất Chính phủ (2014) Nghị định số 47/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 quy định bồi thường, hỗ trợ, tái định cư nhà nước thu hồi đất 10 Đặng Tiến Sĩ, Phạm Thị Tuyền, Đặng Hùng Võ, Đỗ Thị Tám (2015) Đánh giá việc thực bồ thường, hỗ trợ tái định cư thu hồi đất để triển khai số dự án huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh Tạp chí Khoa học Phát triển 2015, tập 13, số 1: 82-89 11 Mai Mộng Hùng (2003) Tìm hiểu pháp luật đất đai số nước giới Tạp chí địa số 1, tháng 1/2003 12 Ngân hàng phát triển Châu Á (2005) Cẩm nang Tái định cư (Hướng dẫn thực hành) 13 Nguyễn Đức Minh (2001) Quy hoạch đất đai thị trường bất động sản, hội thảo số vấn đề hình thành phát triển thị trường bất động sản Việt Nam, ngày 1516 tháng 11 năm 2001, Hà Nội 78 14 Nguyễn Thị Dung (2009) Chính sách đền bù thu hồi đất số nước khu vực Việt Nam Tạp chí Cộng sản 2009, tập 11(179): 175-179 15 Nguyễn Thị Hồng Hạnh, Nguyễn Thanh Trà Hồ Thị Lam Trà (2013) Ảnh hưởng việc thu hồi đất nông nghiệp đến đời sống, việc làm nông dân huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên Tạp chí Khoa học Phát triển 2015, tập 11, số 1: 59 – 67 16 Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa Hiến pháp năm 1980 17 Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Hiến pháp năm 1992 18 Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Hiến pháp năm 2013 19 Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Luật Đất đai năm (1987) 20 Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Luật Đất đai năm (1993) 21 Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Luật Sửa đổi bổ sung số điều Luật đất đai (1998) 22 Quốc hội nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Luật Sửa đổi bổ sung số điều Luật đất đai (2001) 23 Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Luật Đất đai 2003 24 Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Luật Đất đai 2013 25 Sở Tài nguyên Môi trường Quảng Ninh Báo cáo tổng hợp thu hồi, bồi thường, giải phóng mặt từ năm 2012 đến năm 2016 26 UBND tỉnh Quảng Ninh Quyết định số 1766/2014/QĐ-UBND ngày 13/08/2014 “Về việc ban hành quy định bồi thường, hỗ trợ tái định cư Nhà nước thu hồi đất theo Luật Đất đai 2013 địa bàn tỉnh Quảng Ninh” 27 UBND tỉnh Quảng Ninh Quyết định 4234/QĐ-UBND ngày 28/12/2015 ban hành đơn giá bồi thường tài sản gắn liền với đất Nhà nước thu hồi đất địa bàn tỉnh Quảng Ninh 28 UBND tỉnh Quảng Ninh Quyết định 1760/QĐ-UBND ngày 13/6/2016 việc đính Quyết định 4234/QĐ-UBND ngày 28/12/2015 UBND tỉnh việc ban hành đơn giá bồi thường tài sản gắn liền với đất Nhà nước thu hồi đất địa bàn tỉnh Quảng Ninh 79 ... giá việc thực sách bồi thường giải phóng mặt dự án Bệnh viện đa khoa thị xã dự án Trung tâm Huấn luyện quốc gia phòng chống khủng bố thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh? ?? Ngành: Quản lý đất đai Mã... số dự án đó, dự án Bệnh viện đa khoa thị xã dự án Trung tâm huấn luyện quốc gia phòng chống khủng bố hai dự án mang ý nghĩa quan trọng giai đoạn Bệnh viện đa khoa thị xã Quảng Yên trước trung tâm. .. giao “đất sạch” nhằm thực dự án Xuất phát từ thực tế trên, đề tài ? ?Đánh giá việc thực sách bồi thường giải phóng mặt dự án Bệnh viện đa khoa thị xã dự án Trung tâm Huấn luyện quốc gia phòng chống