HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM PHUNSAVAN NAMMANININ NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM BỆNH LÝ CỦA BỆNH SUY HÔ HẤP Ở GÀ AI CẬP DO Ornithobacterium rhinotracheale (ORT) GÂY RA Ngành: Thú Y Mã Số: 60 64 01 01 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Bùi Trần Anh Đào NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài nghiên cứu thân tơi thực Tồn số liệu nghiên cứu thu thập từ việc thâm nhập, quan sát theo dõi thực tế Hà Nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận văn Phunsavan Nammaninin i LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu hoàn thành luận văn, nhận hướng dẫn, bảo tận tình thầy giáo, giúp đỡ, động viên bạn bè, đồng nghiệp gia đình Nhân dịp hồn thành luận văn, cho phép tơi bày tỏ lịng kính trọng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Bùi Trần Anh Đào tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian tạo điều kiện cho tơi suốt q trình học tập thực đề tài Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ mơn Bệnh lý Thú y, phịng thí nghiệm trọng điểm Công nghệ Sinh học Thú y, Khoa Thú y, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, tận tình giúp đỡ tơi q trình học tập, thực đề tài hoàn thành luận văn Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tơi mặt, động viên khuyến khích tơi hoàn thành luận văn./ Hà Nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận văn Phunsavan Nammaninin ii MỤC LỤC Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Danh mục chữ viết tắt vi Danh mục bảng vii Danh mục hình viii Trích yếu luận văn ix Thesis abstract xi Phần Mở đầu 1.1 Tính cấp thiết đề tài 1.2 Mục tiêu nghiên cứu đề tài 1.3 Ý nghĩa đề tài 1.4 Ý nghĩa khoa học thực tiễn đề tài Phần Tổng quan tài liệu 2.1 Tình hình nghiên cứu ngồi nước 2.1.1 Tình hình nghiên cứu giới 2.1.2 Tình hình nguyên cứu ORT Việt Nam 2.2 Bệnh vi khuẩn Ornithobacterium Rhinotracheale (ORT) gây 2.2.1 Một số đặc điểm vi khuẩn Ornithobacterium Rhinotracheale (ORT) 2.3 Một số đặc điểm bệnh ORT 12 2.3.1 Nguyên nhân gây bệnh 12 2.3.2 Dịch tễ học bệnh 12 2.3.3 Triệu chứng lâm sàng 14 2.3.4 Bệnh tích đại thể 15 2.3.5 Bệnh tích vi thể 15 2.3.6 Chẩn đoán 15 2.3.7 Huyết học 17 2.3.8 Chẩn đoán phân biệt 18 2.3.9 Phòng bệnh điều trị 18 iii Phần Vật liệu phương pháp nghiên cứu 20 3.1 Địa điểm nghiên cứu 20 3.2 Thời gian nghiên cứu 20 3.3 Đối tượng nghiên cứu 20 3.3.1 Động vật nghiên cứu 20 3.3.2 Mẫu bệnh phẩm nghiên cứu 20 3.3.3 Hóa chất 20 3.4 Nội dung nghiên cứu 21 3.4.1 Kết nghiên cứu chẩn đoán bệnh ORT phương pháp phân lập vi khuẩn 21 3.4.2 Nghiên cứu số đặc điểm bệnh lý chủ yếu gà mắc bệnh ORT 21 3.5 Phương pháp nghiên cứu 22 3.5.1 Phương pháp quan sát triệu chứng lâm sàng 22 3.5.2 Phương pháp mổ khám 22 3.5.3 Phương pháp lấy mẫu bảo quản mẫu 22 3.5.4 Phương pháp nuôi cấy phân lập vi khuẩn 23 3.5.5 Phương pháp làm tiêu bệnh lý 23 3.5.6 Phương pháp xác định tiêu huyết học 23 3.5.7 Xử lý số liệu 23 Phần Kết thảo luận 24 4.1 Kết nghiên cứu chẩn đoán bệnh ORT phương pháp phân lập vi khuẩn 24 4.1.1 Kết thu thập mẫu bệnh phẩm 24 4.1.2 Kết nghiên cứu phân lập vi khuẩn 24 4.1.3 Kết kiểm tra số đặc tính sinh hóa vi khuẩn ORT 26 4.2 Kết nghiên cứu số đặc điểm bệnh lý chủ yếu gà mắc bệnh ORT 29 4.2.1 Kết nghiên cứu số biểu triệu chứng lâm sàng gà mắc ORT 29 4.2.2 Kết nghiên cứu số biến đổi bệnh lý đại thể gà mắc ORT 32 iv 4.2.3 Kết nghiên cứu số biến đổi bệnh lý vi thể gà mắc O.rhinotrachale (ORT) 34 4.2.4 Kết nghiên cứu tiêu huyết học gà mắc ORT O.rhinotracheale 37 Phần Kết luận kiến nghị 42 5.1 Kết luận 42 5.1.1 Chẩn đoán bệnh ORT phương pháp phân lập vi khuẩn 42 5.1.2 Đặc điểm bệnh lý chủ yếu gà mắc bệnh ORT 42 5.2 Kiến nghị 42 Tài liệu tham khảo 44 v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Anh AGP Accelerated Graphics Port BHB Brain Heart Broth BHI Brain heart infusion broth CBA Columbia Blood Aagar Base CRD Chronic Respiratory Disease DIA Dot Immunobinding assay DNA Deoxyribonucleic acid ELISA Enzyme-Linked Immuno Sorbent Assay FAO Food and Agriculture Organization of the United Nations FBS Fetal bovine serum HE Haematoxilin – Eosin IB Infectious bronchitis IC Infectious Coryza ILT Infectious Laryngo Tracheitis NC Negative control ORT Ornithobacterium rhinotracheale PAP Peroxidase - anti peroxidase PB Pasteurella broth PC Positive control PCR Polymerase chain reaction rRNA Ribosomal ribonucleic acid TBE Tris-Borate electrophoresis buffer TSI Tryple Sugar Iron Agar USA United States of America vi DANH MỤC BẢNG Bảng 4.1 Kết thu thập mẫu bệnh phẩm gà Ai cập mắc ORT 24 Bảng 4.2 Kết phân lập vi khuẩn ORT 25 Bảng 4.3 Kết kiểm tra số đặc tính sinh hóa vi khuẩn ORT 26 Bảng 4.4 Kết nghiên cứu số triệu chứng lâm sàng gà mắc ORT 29 Bảng 4.5 Kết nghiên cứu số triệu chứng lâm sàng gà mắc ORT 30 Bảng 4.6 Kết kiểm tra bệnh tích đại thể gà mắc ORT 32 Bảng 4.7 Tổn thương vi thể gà măc bệnh ORT O rhinotracheale gây 34 Bảng 4.8 Chỉ tiêu hệ hồng cầu gà Ai Cập mắc ORT 19 tuần tuôi 39 Bảng 4.9 Chỉ tiêu sinh lý hệ bạch cầu gà Ai cập 19 tuần tuổi mắc bệnh ORT 39 vii DANH MỤC HÌNH Hình 2.1 O rhinotracheale có tính đa hình tự nhiên cao Nhuộm Gram vi khuẩn sau 48 nuôi cấy (Pan et al., 2012) Hình 2.2 Hình thái khuẩn lạc vi khuẩn ORT mơi trường (Phịng thí nghiệm trọng điểm CNSH Thú y, khoa Thú y, Học viện Nông nghiệp Việt Nam Hình 2.3 Các loại thuốc kháng sinh dùng điều trị bệnh ORT 19 Hình 4.1 Kết ni cấy vi khuẩn ORT mơi trường thạch máu 25 Hình 4.2 Kết kiểm tra phản ứng sinh hóa ORT 27 Hình 4.3 Nhuộm tiêu xem hình thái vi khuẩn 0RT 28 Hình 4.4 Hình thái vi khuẩn ORT (độ phóng đại 1000 lần) 28 Hình 4.5 Triệu chứng lâm sàng gà mắc ORT 31 Hình 4.6 Bệnh tích đại thể gà mắc ORT 33 Hình 4.7 Bệnh tích đại thể gà mắc ORT 34 Hình 4.8 Khí quản gà khỏe, biểu mô xếp trật tự, cấu chúc chặt chẽ HE10× 35 Hình 4.9 Phổi gà đối chứng, lòng phế nang sáng HE10X 36 Hình 4.10 Hạ niêm mạc khí quản chứa nước phù HE10× 36 Hình 4.11 Sung huyết phổi HE10× 37 Hình 4.12 Bệnh tích vi thể não gà mắc ORT 37 Hình 4.13 Lấy mẫu máu bảo quản 38 Biểu đồ 4.1 Công thức bạch cầu gà Ai Cập 19 tuần tuổi mắc ORT 40 Biểu đồ 4.2 Công thức bạch cầu gà Ai Cập 19 tuần tuổi khỏe mạnh 40 viii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Tên tác giả: Phunsavan Nammaninin Tên luận văn: “Nghiên cứu số đặc điểm bệnh lý bệnh suy hô hấp gà Ai Cập Ornithobacterium rhinotracheale (ORT) gây ra” Chuyên ngành: Thú y Mã số: 60 64 01 01 Cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam Mục đích nghiên cứu: Xác định đặc điểm bệnh lý chủ yếu bệnh, làm sở cho việc chẩn đoán phân biệt với bệnh khác lựa chọn phương pháp phịng trị thích hợp Phương pháp nghiên cứu: -Phương pháp quan sát triệu chứng lâm sàng -Phương pháp mổ khám -Phương pháp lấy mẫu bảo quản mẫu -Phương pháp nuôi cấy phân lập vi khuẩn -Phương pháp làm tiêu bệnh lý -Phương pháp xác định tiêu huyết học -Xử lý số liệu Kết nghiên cứu + Chẩn đoán bệnh ORT phương pháp phân lập vi khuẩn - Gà lứa tuổi có nguy mắc bệnh, tỷ lệ cao nhóm 3-6 tuần tuổi - Hầu hết chủng vi khuẩn ORT kháng với kháng sinh Gentamycin - Vi khuẩn ORT vi khuẩn gram âm, bắt màu hồng đỏ, có hình que đa dạng hình thái + Đặc điểm bệnh lý chủ yếu gà mắc bệnh ORT - Triệu chứng lâm sàng gà 3-6 tuần tuổi ủ rũ, giảm ăn, giảm tăng trọng, tăng dịch tiết,vảy mỏ kèm theo triệu chứng phù mặt Tỷ lệ chết giai đoạn khoảng 2-10% ORT nguyên nhân gây chết đột ngột (dưới 20% ngày) gà với nhiễm trùng não xương sọ kèm theo không kèm theo triệu chứng hơ hấp ix Hình 4.7 Bệnh tích đại thể gà mắc ORT E) Viêm ngoại tâm mạc; F) Gan sưng, xuất huyết; G) Lách sưng, phù thũng; H) Cơ tim sung, phù thũng 4.2.3 Kết nghiên cứu số biến đổi bệnh lý vi thể gà mắc O.rhinotrachale (ORT) Để thực việc nghiên cứu bệnh tích vi thể, chúng tơi tiến hành lựa chọn cá thể gà có tổn thương đại thể rõ điển hình phổi khí quản để lấy mẫu làm tiêu vi thể Kết quan sát tổn thương vi thể phổi khí quản gà mắc bệnh trình bày bảng 4.7 Bảng 4.7 Tổn thương vi thể gà mắc bệnh ORT O rhinotracheale gây Tổn thương vi thể Số mẫu kiểm tra (n= 20 block) Số mẫu có biến đổi Tỷ lệ (%) Niêm mạc khí quản bong tróc 11 55 Phổi gà có ổ mủ 13 65 Biểu mơ khí quản sung huyết 17 85 Khí quản xuất huyết 18 90 Hạ niêm mạc khí quản phù 13 65 Thâm nhiễm đại thực bào phổi 15 75 Ô hoại tử thâm nhiễm Heterophil 14 70 34 Kết qủa bảng 4.7 cho thấy: - Khí quản: 90 % khí quản xuất huyết, 85% biểu mơ khí quản sung huyết - Phổi: Tổn thương vi thể phổi sung huyết, viêm kèm theo ổ hoại tử Nhu mơ có lượng lớn hỗn hợp fibrin lẫn với đại thực bào tế bào heterophils nằm tự lòng mao mạch túi khí đoạn cuống phổi Trong số 20 mẫu kiểm tra có 15 mẫu có tổn thương phổi, phổi viêm, có mủ, chiếm tới 65% Có tới 75% có thâm nhiễm đại thực bào phổi Sự khuếch tán thâm nhiễm đại thực bào với số lượng tế bào heterophil -Túi khí: Túi khí dày lên nghiêm trọng phù nề lặng đọng tơ huyết kẽ, thâm nhiễm tế bào heterophil Qua biểu đồ nhận thấy: Hầu hết biến đổi vi thể tập trung đường hô hấp Trong chiếm 90% khí quản xuất huyết Ở tất tiêu vi thể mà tiến hành nghiên cứu có xuất biến đổi điển hình Đây sở việc nghiên cứu bệnh ORT HÌNH ẢNH BIẾN ĐỔI BỆNH LÝ VI THỂ Ở CÁC CƠ QUAN NỘI TẠNG CỦA GÀ MẮC O rhinotracheale Phổi gà khỏe khí quản gà khỏe làm đối chứng Hình 4.8 Khí quản gà khỏe, biểu mơ xếp trật tự, cấu chúc chặt chẽ HE10× 35 Hình 4.9 Phổi gà đối chứng, lịng phế nang sáng HE10X Hình 4.10 Hạ niêm mạc khí quản chứa nước phù HE10× 36 Hình 4.11 Sung huyết phổi HE10× 4.2.4 Kết nghiên cứu tiêu huyết học gà mắc ORT Bên cạnh việc theo dõi triệu chứng lâm sàng mổ khám, làm tiêu vi thể gà mắc ORT O Rhinotracheale gây ra, tiến hành theo dõi tiêu sinh lý máu gà mắc bệnh có kết dương tính với O rhinotracheale sau phân lập Mẫu máu lấy vào ống có dung dịch chống đơng, mẫu lấy 1xilanh riêng biệt Sau bảo quản lạnh gửi tới phịng thí nghiệm bộmơn bệnh lý ngày Hình 4.12 Bệnh tích vi thể não gà mắc ORT 37 A) Các mạch máu nhu mô não bao quanh màng mỏng tế bào lympho (HE 100X); B) Tổn thương nhẹ xâm nhập tế bào đơn nhân mạch máu não (HE 200X); C) Các tế bào Purkinje tiểu não bị teo lại, thối hóa hoại tử (HE 40X); D) Tế bào chất đông tụ, tế bào Purkinje nhìn thấy (HE 400X) Các nghiên cứu lần Iran mô tả trường hợp gà giống thương phẩm 13 tuần tuổi có biểu bị dị tật vẹo cổ ngẹo đầu phía sau thể phân lập ORT từ não với bệnh tích viêm màng não viêm não Trong báo cáo khác gà nhiễm ORT thường có tượng kết hợp với hội chứng thần kinh (Goovaerts et al., 1998) Năm 2009, người ta phân lập O rhinotracheale từ mẫu tai, xương sọ thân não từ gà Gơ - đối tượng ni có dấu hiệu thần kinh viêm tai viêm tủy xương khơng có dấu hiệu hơ hấp (Moreno et al., 2009) Hình 4.13 Lấy mẫu máu bảo quản 38 Bảng 4.8 Chỉ tiêu hệ hồng cầu gà Ai Cập mắc ORT 19 tuần tuôi Gà mắc bệnh (n=30) Gà đối chứng (n=30) X ± SE X ± SE Triệu/µl 2,53±0,02 2,23±0,045 >0,05 Hàm lượng Hb g/l 9,61±0,14 9,28 ± 0,18 >0,05 Tỷ khối huyết cầu % 30,79 ± 0,22 30,68 ± 0,5 >0,05 Chỉ tiêu sinh lý Số lượng hồng cầu Đơn vị Trị số P Qua bảng số liệu chúng tơi nhận thấy: Khơng có khác có ý nghĩa tiêu số lượng hồng cầu, hàm lượng Hb tỷ khối huyết cầu Như khơng có khác biệt tiêu hệ hống cầu gà Ai cập khỏe mạnh gà mắc bệnh Bảng 4.9 Chỉ tiêu sinh lý hệ bạch cầu gà Ai cập 19 tuần tuổi mắc bệnh ORT Gà mắc bệnh n=30 Gà đối chứng n=30 X±SE X±SE Nghìn/µl 30,41 ± 0,34 20,41 ± 0,34 0,5 Bạch cầu đơn nhân lớn % 3,46 ± 0,3 2,26 ± 0,13