HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM PHAN THỊ LUYẾN XÂY DỰNG MƠ HÌNH NI CÁ RƠ PHI Oreochromis niloticus THÂM CANH TẠI VĨNH PHÚC Chuyên ngành: Nuôi trồng thủy sản Mã số: 60.62.03.02 Người hướng dẫn khoa học: TS Nguyễn Ngọc Tuấn NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi, kết nghiên cứu trình bày luận văn trung thực, khách quan chưa dùng để bảo vệ lấy học vị Tôi xin cam đoan giúp đỡ cho việc thực luận văn cám ơn, thơng tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Hà Nội, ngày tháng Tác giả luận văn Phan Thị Luyến i năm 2017 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành đề tài luận văn thạc sĩ trước tiên xin chân thành cảm ơn đến thầy hướng dẫn TS Kim Văn Vạn, Khoa Thuỷ sản - Học Viện Nông nghiệp Việt Nam tận tình hướng dẫn, bảo tơi suốt q trình thực đề tài, đồng thời xin gửi lời cảm ơn đến thầy, cô công tác khoa Thuỷ sản - Học Viện Nông nghiệp Việt Nam truyền đạt kiến thức cho hai năm qua Tôi xin cảm ơn lãnh đạo, cán Chi cục Thủy sản tỉnh Vĩnh Phúc, cán Phịng Nơng nghiệp& PTNT, bà nơng dân huyện Tam Dương, Vĩnh Tường Yên Lạc tạo điều kiện giúp đỡ tơi q trình thực đề tài Cuối xin chân thành cảm ơn gia đình bạn bè giúp đỡ động viên tơi q trình học tập thực đề tài Mặc dù có nhiều cố gắng, song luận văn tốt nghiệp không tránh khỏi thiếu sót Kính mong nhận góp ý, bảo Hội đồng khoa học, thầy, cô bạn Hà Nội, ngày tháng Tác giả luận văn Phan Thị Luyến ii năm 2017 MỤC LỤC Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục chữ viết tắt vi Danh mục bảng vii Danh mục hình viii Trích yếu luận văn ix Extract the doctrine xi Phần Mở đầu 1.1 Đặt vấn đề 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.3 Phạm vi nghiên cứu 1.4 Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học thực tiễn Phần Tổng quan tài liệu 2.1 Nguồn gốc, phân loại đặc điểm sinh học cá rô phi 2.1.1 Nguồn gốc 2.1.2 Phân loại 2.1.3 Đặc điểm hình thái 2.1.4 Tập tính sống cá rơ phi vằn 2.1.5 Đặc điểm dinh dưỡng 2.1.6 Đặc điểm sinh trưởng 2.1.7 Đặc điểm sinh sản 2.2 Đặc điểm sinh học cá chép cá mè 2.2.1 Cá Chép (Cyprinus carprio Linnaeu) 2.2.2 Cá mè trắng (Hypophthalmichthys molitrix) 2.3 Một số nghiên cứu môi trường nuôi cá rô phi 2.3.1 Nhiệt độ 2.3.2 pH 2.3.3 Hàm lượng ôxy hòa tan iii 2.3.4 Hàm lượng Hydrosulfide (H2S) 2.3.5 Ammoni (NH4+/NH3) 2.4 Tình hình ni cá rô phi giới nước 2.4.1 Tình hình ni cá rô phi giới 2.4.2 Tình hình ni cá rô phi Việt Nam 11 2.5 Hiện trạng, tiềm nuôi trồng thuỷ sản tỉnh vĩnh phúc 15 Phần Nội dung phương pháp nghiên cứu 18 3.1 Đối tượng phạm vi nghiên cứu 18 3.1.1 Đối tượng nghiên cứu 18 3.1.2 Phạm vi nghiên cứu 18 3.1.3 Thời gian nghiên cứu 18 3.2 Nội dung nghiên cứu 18 3.3 Phương pháp nghiên cứu 18 3.3.1 Phương pháp điều tra chọn hộ xây dựng mơ hình 18 3.3.2 Theo dõi biến động yếu tố môi trường ao nuôi 19 3.3.3 Thu thập số liệu 22 3.3.4 Các công thức sử dụng phương pháp xử lý số liệu 22 Phần Kết thảo luận 24 4.1 Khảo sát chọn hộ mơ hình 24 4.2 Kết mơ hình 25 4.2.1 Kết theo dõi số yếu tố môi trường 25 4.2.2 Kết theo dõi sinh trưởng cá 32 4.2.3 Tăng trưởng chiều dài cá 34 4.2.4 Tỷ lệ sống cá 36 4.2.5 Kết theo dõi thức ăn hệ số tiêu tốn thức ăn 37 4.2.6 Năng suất, sản lượng cá nuôi 38 4.2.7 Kết theo dõi tình hình dịch bệnh cá 39 4.2.8 Đánh giá hiệu kinh tế 40 4.2.9 Đề xuất số giải pháp kỹ thuật nuôi cá rô phi Vĩnh Phúc 43 Phần Kết luận đề nghị 46 iv 5.1 Kết luận 46 5.2 Đề nghị 46 Tài liệu tham khảo 47 Phụ lục 49 v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt BOD Tiêu hao ôxy sinh học BTC Bán thâm canh COD Tiêu hao ơxy hóa học DO Ơxy hịa tan FCR Tiêu tốn thức ăn/kg tăng trọng H2S Khí Hydro sulfua HTX Hợp tác xã KL Khối lượng NH3 NH4 Khí amoniac + Ion amoni NO2 Khí đioxit nitơ NTTS Ni trồng thủy sản QCVN Quy chuẩn Việt Nam TC Thâm canh TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam UBND Ủy ban nhân dân VietGAP Thực hành sản xuất nông nghiệp tốt Việt Nam vi DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1 Thống kê sơ diện tích, sản lượng, số lượng thể tích lồng, bè ni cá rô phi theo vùng sinh thái (2014) 11 Bảng 2.3 Kết điều tra phương thức nuôi trồng thủy sản 16 Bảng 4.1 Danh sách hộ lựa chọn mơ hình ni cá rơ phi 24 Bảng 4.2 Các yếu tố môi trường ao nuôi cá rô phi 25 Bảng 4.3 Nhiệt độ ao nuôi qua tháng 26 Bảng 4.4 Giá trị pH ao nuôi 28 Bảng 4.5 Hàm lượng ơxy hịa tan ao 29 Bảng 4.6 Tăng trưởng khối lượng cá rô phi qua tháng (n=30) 32 Bảng 4.7 Tăng trưởng chiều dài cá rô phi qua tháng (n= 30) 35 Bảng 4.8 Tỷ lệ sống cá nuôi 36 Bảng 4.9 Kết theo dõi thức ăn ao nuôi cá rô phi 38 Bảng 4.10 Năng suất, sản lượng cá nuôi 38 Bảng 4.11 Chi phí mơ hình ni cá rơ phi 41 Bảng 4.12 Hiệu nuôi cá rô phi 42 vii DANH MỤC HÌNH Hình 2.1 Ảnh cá rơ phi Hình 2.2 Sản lượng cá rơ phi tồn cầu 10 Hình 2.3 Diện tích ni cá rơ phi diện tích nuôi trồng thủy sản nước qua năm 2005, 2010, 2014 12 Hình 2.4 Diện tích ni cá rơ phi số địa phương 12 Hình 2.5 Biến động sản lượng cá rơ phi qua năm 13 Hình 2.6 Năng suất ni cá rơ phi qua năm 2005, 2010, 2014 13 Hình 4.1 Ao nuôi cá rô phi huyện Tam Dương 25 Hình 4.2 Biến động nhiệt độ qua tháng nuôi 27 Hình 4.3 Biến động oxy hịa tan buổi sáng qua tháng ni 29 Hình 4.4 Biến động oxy hịa tan buổi chiều qua tháng ni 30 Hình 4.5 Biến động NH4 ao nuôi qua tháng 30 Hình 4.6 Biến động NH3 ao ni qua tháng 31 Hình 4.7 Biến động H2S ao nuôi 31 Hình 4.8 Tăng trưởng KL/ngày cá rô phi ao 33 Hình 4.9 Tăng trưởng KL/ngày cá rô phi theo tháng 34 Hình 4.10 Tốc độ tăng trưởng chiều dài/ngày cá rô phi theo tháng 35 Hình 4.11 Tốc độ tăng trưởng chiều dài/ngày cá rô phi ao nuôi 35 viii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Luận văn thực xây dựng mơ hình ni cá rơ phi Oreochromis niloticus Vĩnh Phúc Cá rô phi nuôi ghép với cá chép cá mè Mật độ nuôi con/m2; cá rơ phi chiếm tỷ lệ 95%, cá chép cá mè loại 2,5% Mơ hình thực hộ/3 huyện (Vĩnh Tường, Yên Lạc Tam Dương) Diện tích từ 7.000-10.000m2 Sử dụng hồn tồn thức ăn công nghiệp 28-40% protein Sau tháng ni từ 16/6/2016 đến 15/12/2016, cá có khối lượng đạt từ 730±0,96 - 850±0,86g/con; trung bình đạt 788±0,92 g/con Chiều dài cá đạt 29±0,2 – 31,6± 0,18 cm/con, trung bình 30,1± 0,16 cm/con Tỷ lệ sống cá rô phi dao động từ 78-85%, trung bình đạt 80% Hệ số thức ăn cá nuôi dao động từ 1,35-1,45; trung bình 1,40 Sản lượng đạt 11,7-14,3 tấn/ha, bình quân đạt 12,9 tấn/ha Các hộ nuôi cá hướng dẫn áp dụng thực tốt biện pháp phòng bệnh, sử dụng máy sục khí mơi trường ao nuôi quản lý tốt, số môi trường nằm giới hạn cho phép phù hợp cho nuôi cá Do cá phát triển tốt, khơng phát bệnh suốt q trình ni Tổng chi phí sản xuất hộ dao động từ 218 – 330 triệu đồng/hộ; trung bình 286 triệu đồng/hộ Trong đó, hộ có chi phí cao 330 triệu đồng/ha, thấp 311 triệu đồng/ha Chi phí thức ăn chiếm 77-80% tổng chi phí sản xuất Với giá thành sản xuất nuôi cá rô phi hộ dao động từ 24.300-26.800đ/kg, trung bình 25.500đ/kg Với giá bán cá rơ phi tính bình qn 28.000 đồng/kg, cá chép 37.000 đồng/kg, cá mè 9.000 đồng/kg Tổng doanh thu hộ nuôi cá dao động từ 238 – 395 triệu đồng/hộ, trung bình 324 triệu đồng/hộ Lợi nhuận hộ dao động từ 26 – 60 triệu đồng/ha, trung bình 40,5 triệu đồng/ha Tóm lại: Đề tài xây dựng mơ hình ni cá rô phi thâm canh Vĩnh Phúc Các yếu tố môi trường khống chế, dịch bệnh không xảy Nuôi cá rô phi ghép với cá chép cá mè với mật độ con/m2, thức ăn công nghiệp có hàm lượng protein từ 28-40% sau tháng cá đạt khối lượng trung bình 730-850 g/con, cho suất trung bình từ 11,7-14,3 tấn/ha, đạt lợi nhuận từ 21-60 triệu đồng/ha, trung bình 40 triệu đồng/ha Cá rơ phi đối tượng phù hợp phát triển nuôi theo hướng thâm canh nâng cao suất địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ix Bảng 4.9 Kết theo dõi thức ăn ao nuôi cá rô phi Ao Lượng cá thu (con) Rô phi Chép H1 H2 H3 H4 H5 H6 H7 H8 H9 15.390 16.150 14.820 15.580 10.640 15.010 15.200 12.008 10.640 415 440 400 430 298 390 415 324 308 TB 125.438 3.420 Cỡ cá thu hoạch (g/con) Rô phi Chép Sản lượng cá thu hoạch (kg) Thức ăn (kg) Hệ số thức ăn (FCR) 850 835 745 830 755 750 841 730 760 850 900 800 900 800 800 870 760 850 13.388 13.835 11.314 13.277 8.242 11.523 13.094 8.976 8.311 18.341 18.677 16.406 17.923 11.951 16.132 18.069 12.746 11.636 1,37 1,35 1,45 1,35 1,45 1,40 1,38 1,42 1,40 788 837 101.960 141.882 1,40 4.2.6 Năng suất, sản lượng cá nuôi Sau tháng nuôi, thu hoạch cá với số liệu ghi chép chủ hộ cán thực đề tài Kết sản lượng suất cụ thể bảng 4.10 Bảng 4.10 Năng suất, sản lượng cá nuôi Sản lượng cá thu (kg) Rô phi Chép Mè Tổng Năng suất (tấn/ha) H1 H2 H3 H4 H5 H6 H7 H8 H9 13.082 13.485 11.042 12.935 8.036 11.258 12.778 8.766 8.081 353 396 320 387 238 312 361 246 262 425 405 428 512 273 415 552 386 319 13.860 14.286 11.790 13.834 8.547 11.985 13.691 9.399 8.661 13,9 14,3 11,8 13,8 12,2 12,0 13,7 11,7 12,4 TB 11.051 319 413 11.783 12,9 Ao Kết cho thấy sản lượng suất thu nghiệm thức tốt Do cá rô phi chiếm tỉ lệ thả nuôi nên khối lượng tỉ lệ sống lồi cá định đến suất sản lượng ni Ao H2 khối lượng trung bình cá chưa đạt cao 835g/con có tỷ lệ sống đạt cao 85% nên sản lượng suất cá thu lớn (sản lượng 14,3 tấn, suất 38 14,3 tấn/ha), ao H8 H3 có suất thấp đạt 11,7 tấn/ha Sản lượng cá nuôi hộ chia làm nhóm tương đồng; ao H1, H2, H4, H7 có suất đạt 13,7-14,3 tấn/ha, ao lại suất đạt 11,7-12,4 tấn/ha Năng suất bình quân đạt 12,9 tấn/ha 4.2.7 Kết theo dõi tình hình dịch bệnh cá Trong năm 2016, ảnh hưởng biến đổi khí hậu, điều kiện thời tiết có diễn biến bất thường, nắng nóng kéo dài, xảy đợt mưa lớn kéo dài, bão lũ có ảnh hưởng khơng nhỏ đến nuôi trồng thủy sản địa bàn tỉnh Một số nơi xảy tượng cá rô phi bị chết rải rác như: xã Phú Đa, Tuân Chính – huyện Vĩnh Tường); xã Tam Hồng, xã Yên Phương, Nguyệt Đức (huyện Yên Lạc), Phường Hội Hợp - TP Vĩnh Yên) Quá trình kiểm tra thực tế cho thấy nhiều hộ nuôi cá rô phi bị bệnh chưa tn thủ quy trình phịng trị bệnh cho cá rơ phi, mơi trường có dấu hiệu nhiễm, chất lượng nước thay đổi, hàm lượng ơxi hịa tan thấp, pH cao, số COD BOD cao, hàm lượng amoni cao, hộ vào ngày nắng nóng nhiệt độ cao cho cá ăn với lượng thức ăn lớn, không sử dụng thiết bị máy tạo ôxy thường xuyên, thả giống với mật độ dày… cá bị chết hộ nuôi dùng thuốc điều trị chưa cách không triệt để nên hiệu chữa bệnh không cao cho ăn nhiều loại thuốc, pha chưa cách, sử dụng thuốc sát trùng chưa nồng độ, thời điểm… Đối với chủ hộ thực đề tài, tổ chức tập huấn, hàng tuần hoạch có vấn đề bất thường trực tiếp xuống kiểm tra đạo, hướng dẫn chủ hộ thực đồng số biện pháp phòng bệnh tổng hợp Định kỳ hàng tháng hộ thực mơ hình cho cá ăn thuốc phịng bệnh, xử lý mơi trường theo hướng dẫn để phịng bệnh cho cá ao ni cải thiện môi trường nước ao Cụ thể: Định kỳ 10 - 15 ngày dùng vôi thuốc sát khuẩn xử lý nước ao; bón vơi với lượng kg/100m3, vơi hịa lỗng té khắp mặt ao Hoặc dùng dùng Iodine, Vicato tẩy trùng ao nuôi với liều lượng lọ 1lít 1kg/6.000m3 nước ao Sau 3-5 ngày bón vơi dùng chế phẩm sinh học EMC BIO-DW, Zeolite xử lý nước ao giúp phân huỷ chất hữu cơ, hấp thu khí độc cải thiện đáy ao, tăng cường vi sinh vật có lợi cho nước, 39 Cho cá ăn phòng bệnh thuốc tiên đắc với lượng từ 1g thuốc/5kg cá/ngày, sử dụng ngày liên tục sử dụng tỏi tươi 1kg tỏi tươi, bóc vỏ, nghiền mịn hồ với với 1-1,5 lít nước sau trộn vào thức ăn cho cá ăn phịng bệnh (trộn dầu ăn vào cám sau trộn nước tỏi giúp bao viên thức ăn nhằm hạn chế tinh dầu tỏi bị thất vào mơi trường nước; 1kg tỏi tươi sử dụng trộn vào thức ăn cho 700-1.000kg cá) Cho cá ăn vitamin C, men tiêu hóa đợt/tuần liên tiếp ngày giúp tăng sức đề kháng cho cá Quản lý tốt thức ăn, phân bón (khơng bón phân tươi) để tránh ô nhiễm môi trường nước hạn chế bệnh phát triển Cấp nước bổ sung cho ao, trì độ sâu mức nước tối thiểu 1,5-2,5m Trong ngày nắng nóng cần cho cá ăn muộn (khoảng 18 giờ), trước lúc cho cá ăn lên chạy máy sục khí - 3giờ để giúp nước trộn đều, tăng lượng oxy, giảm bớt khí độc nước ao Những hơm trời nắng nóng, nhiệt độ cao 37-380C giảm lượng thức ăn cho cá ăn bữa sáng ngừng cho cá ăn, tuần cho cá nhịn ăn ngày Ngồi ra, máy sục khí bật thường xuyên vào thời điểm ban đêm buổi sáng (1h-5h sáng), vận hành máy kéo dài vào ngày nắng nóng, trời âm u, sau mưa bão Với biện pháp thực tốt hộ nuôi nên môi trường ao nuôi quản lý tốt, số môi trường nằm giới hạn cho phép phù hợp cho nuôi cá Do cá phát triển tốt, không phát bệnh suốt q trình ni 4.2.8 Đánh giá hiệu kinh tế Hiệu kinh tế ao ni tính vào chi phí giống, thức ăn, thuốc, hóa chất chi phí thuê nhân công đánh bắt thu hoạch, điện giá cá rô phi bán vào thời điểm thu hoạch Các kết hiệu kinh tế gồm chi phí, doanh thu lợi nhuận thể bảng 4.11, bảng 4.12 * Chi phí sản xuất: Chi phí sản xuất hộ ni chủ yếu chi phí thức ăn, chi phí mua giống, chi phí thuốc, hóa chất chi phí khác (th nhân cơng đánh bắt, điện ) Chi phí giống: Các hộ nuôi mua giống nơi cung cấp với giá giống cá rô phi 1.500 đồng/con, cá chép 2.000 đồng/con, cá mè 500 đồng/con Do đó, chi phí mua giống hộ thí nghiệm tương đồng, khác diện tích ao ni khác nên số giống thả khác Chi phí giống từ 20,8-29,7 triệu đồng/hộ chiếm 9-10% tổng chi phí sản xuất 40 Bảng 4.11 Chi phí mơ hình ni cá rơ phi Chi phí (1.000 đ) Ao Giống Thức ăn Thuốc H1 H2 H3 H4 H5 H6 H7 H8 H9 29.750 29.750 29.750 29.750 20.825 29.750 29.750 23.800 20.825 265.947 270.815 237.881 259.890 173.291 233.921 262.001 184.815 168.722 5.500 6.000 5.000 4.500 4.000 5.000 5.000 5.500 4.800 TB 27.106 228.587 5.033 Giá thành (đ/kg) Lao động Khác 12.500 13.000 11.000 13.000 9.000 12.500 10.000 10.000 9.500 12.000 11.000 10.000 12.000 11.000 11.500 9.000 10.000 11.000 5.000 5.000 4.500 3.000 3.000 4.000 5.000 3.500 3.500 330.697 335.565 298.131 322.140 221.116 296.671 320.751 237.615 218.347 24,7 24,3 26,4 24,3 26,8 25,7 24,5 26,5 26,3 11.167 10.833 4.056 286.781 25,5 Điện Tổng Chi phí thức ăn: Các hộ ni sử dụng thức ăn cám Cargill, sau tổng hợp, tính tốn lượng thức ăn giai đoạn suốt chu kỳ ni cho thấy giá thức ăn bình qn 14.500 đồng/kg Do chi phí thức ăn chiếm 77-80% chi phí sản xuất Các hộ nuôi sử dụng 100% thức ăn cơng nghiệp phí thức ăn cao từ 168 – 265 triệu đồng/hộ Các hộ ni có hệ số thức ăn thấp có chi phí thức ăn thấp Chi phí thuốc: Chi phí chủ yếu từ chất xử lý, cải tạo môi trường, chế phẩm sinh học, thuốc bổ sử dụng trình ni Các hộ ni có chi phí thuốc dao động từ 4-6 triệu đồng/hộ Chi phí điện: Điện thắp sáng điện chạy máy sục khí, chi phí điện dao động từ 9-13 triệu đồng/hộ Do hộ sử dụng máy sục khí bật thường xuyên phí tiền điện cao so với hộ nuôi trồng thủy sản khác Nhân cơng lao động: Chi phí th nhân công đánh bắt, trông coi, dao động từ 12 – 15 triệu đồng/hộ Chi phí khác: Bao gồm mua sắm dụng cụ khác, tiền vay lãi suất ngân hàng, chi phí dao động từ 3-5 triệu đồng/hộ Tổng chi phí sản xuất: Tổng chi phí sản xuất hộ dao động từ 218 – 330 triệu đồng/hộ; trung bình 286 triệu đồng/hộ Trong đó, hộ có chi phí cao H1 với 330 triệu đồng/ha, tiếp đến H2, H4 với 322- 334 triệu đồng/ha, hộ có chi phí thấp H8 với 218 triệu đồng tương đương với 311 triệu 41 đồng/ha Với giá thành sản xuất bình qn cá rơ phi nuôi hộ dao động từ 24.300-26.800đ/kg, trung bình 25.500đ/kg Hiệu kinh tế mơ hình nuôi cá rô phi thể qua bảng 4.12 Bảng 4.12 Hiệu nuôi cá rô phi Sản lượng cá thu (kg) Tổng thu (1.000đ) Tổng chi (1.000đ) Lợi nhuận (1.000đ) Ao Rô phi H1 H2 H3 H4 H5 H6 H7 H8 H9 13.082 13.485 11.042 12.935 8.036 11.258 12.778 8.766 8.081 353 396 320 387 238 312 361 246 262 425 405 428 512 273 415 552 386 319 383.173 395.877 324.864 381.103 236.268 330.503 376.111 258.036 238.821 330.697 335.565 298.131 322.140 221.116 296.671 320.751 237.615 218.347 330.697 335.565 298.131 322.140 315.881 296.671 320.751 297.019 311.925 52.476 60.312 26.733 58.963 15.151 33.832 55.360 20.421 20.474 52.476 60.312 26.733 58.963 21.645 33.832 55.360 25.527 29.248 TB 11.051 319 413 324.973 286.781 314.309 38.191 40.455 Chép Mè Thực tế Tính cho 1ha Thực tế Tính cho 1ha * Tổng doanh thu: Do thời điểm thu hoạch, giá bán cá thấp nên doanh thu hộ nuôi không đạt kỳ vọng, giá bán cá rơ phi tính bình quân 28.000 đồng/kg, cá chép 37.000 đồng/kg, cá mè 9.000 đồng/kg Tổng doanh thu hộ nuôi cá dao động từ 238 – 395 triệu đồng/hộ, trung bình 324 triệu đồng/hộ Tính cho hộ có doanh thu cao H2 với 395 triệu đồng/ha, tiếp đến H1 với 383 triệu đồng/ha, hộ có doanh thu thấp H8 H3 với 322 -324 triệu đồng/ha * Lợi nhuận: Các hộ thu hoạch vào thời điểm tháng 12/2016 -01/2017 giá bán cao với thời điểm tại, trung bình giá bán 28.000đ/kg Với giá cho lợi nhuận từ 1.200- 3.700đ/kg Tính cho 1ha, lợi nhuận hộ dao động từ 26 – 60 triệu đồng/ha, trung bình 40,5 triệu đồng/ha Với kích cỡ cá thu hoạch thời điểm đầu năm 2016 năm 2015, giá bán từ 33.00035.000đ/kg, chênh lệch giá bán từ 5.000-7.000đ/kg cá làm doanh thu lợi nhuận hộ giảm nhiều Để đánh giá rõ hiệu kinh tế hộ nuôi ta cần quan tâm tới số tỉ suất lợi nhuận: Là tỉ lệ lợi nhuận thu số vốn bỏ Chỉ 42 số cho biết lượng vốn đầu tư hộ nuôi thu lợi nhuận cao Theo kết phân tích hộ H2 H4 có tỉ suất lợi nhuận cao (0,18), tiếp đến hộ H1 với 0,22 Hộ có tỷ suất lợi nhuận thấp H3 với 0,07 Như vậy, hộ đầu tư nhiều bỏ vốn lớn, ni tốt có lợi nhuận cao Qua kết cho thấy giá thị trường có tác động lớn lợi doanh thu lợi nhuận hộ ni Đây khó khăn phát triển nuôi cá rô phi Do thời điểm thu hoạch muộn giá thị trường năm giảm, bên cạnh tốc độ tiêu thụ thị trường chậm Tình trạng khơng cá rơ phi loài cá khác Theo đánh giá hộ, cá rô phi dễ nuôi, lớn nhanh so với loài cá truyền thống khác, đối tượng phù hợp để nuôi thâm canh tăng suất 4.2.9 Đề xuất số giải pháp kỹ thuật nuôi cá rô phi Vĩnh Phúc Từ số kết đạt đề tài, đề xuất số giải pháp kỹ thuật nhằm phát triển nuôi trồng thủy sản nói chung ni cá rơ phi nói riêng hướng tới hiệu quả, ngày bền vững hơn, cụ thể: Qua triển khai mơ hình đề tài đánh giá hộ nuôi thời điểm cho thấy: Để nuôi cá rô phi thành công hộ cần thực tốt khâu cải tạo ao, lọc nước để loại trừ cá tạp xâm nhập vào ao Bởi cá tạp bên vào tranh giành thức ăn, không gian sống làm cá lớn chậm tiêu tốn thức ăn nhiều làm hệ số thức ăn (FCR) cao Vì khuyến cáo hộ cần thực tốt khâu cải tạo ao Các hộ tham gia đề tài sử dụng thiết bị tạo ơxy (máy sục khí) ao ni cá Do hàm lượng ơxy ln giới hạn cho phép phù hợp với nuôi cá Vào thời điểm nắng nóng, chuẩn bị mưa bão đợt mưa kéo dài, thời tiết âm u, nhiều hộ nuôi cá rô phi không sử dụng máy quạt nước chủ quan khơng chạy máy vào thời điểm dẫn đến cá bị đầu Sức đề kháng dẫn bến cá chậm lớn bị bệnh Do khuyến cáo người nuôi biến đổi khí hậu ngày rõ nét ảnh hưởng trực tiếp đến nuôi trồng thủy sản Người nuôi cần có thiết bị tạo ơxi máy quạt nước, sục khí… để trì hàm lượng ơxi hịa tan ao nuôi giúp cá sinh trưởng phát triển tốt Tuy hộ tham gia đề tài năm 2016 cá nuôi không bị bệnh, thống kê hộ nuôi cá rô phi theo dự án hỗ trợ tỉnh tổng số 120 có 20 43 ha/35 hộ cá nuôi bị nhiễm bệnh xuất huyết vi khuẩn Streptococcus sp gây Qua khảo sát cán Chi cục Thủy sản cho thấy nguyên nhân hộ thả mật độ dày, không xan thưa kịp cịn nhỏ (các hộ ương ni 10-20 con/m2), mực nước nông không đảm bảo (0,8-1,2m nước), vào ngày nắng nóng khơng ngừng giảm cho cá ăn mà tiếp tục chí cho ăn nhiều vào buổi chiều, xả chất thải động vật (phân lợn, gia cầm) xuống ao nuôi làm chất lượng nước thay đổi (DO thấp mg/l; pH cao 8,5… dẫn đến cá bị bệnh Khi cá bị bệnh chữa khơng quy trình (cho ăn chưa nồng độ thuốc, sử dụng thuốc sát trùng chưa cách, phối hợp nhiều loại thuốc với nhau…) dẫn đến không hiệu quả, cá chết mà tốn tiền thuốc Vì giải pháp khuyến cáo tới người nuôi cần thực tốt khâu phòng bệnh như: Dùng thuốc bổ định kỳ cho cá ăn (men, vitamin), xử lý môi trường nước vôi, thuốc sát khuẩn, men vi sinh định kỳ Vào ngày nắng nóng 37-38oC dừng khơng cho cá ăn, nắng nóng kéo dài 5-10 ngày nhiệt độ trì mức 35-36oC giảm phần 30-50% cho cá bữa vào buổi sáng, tăng cường sục khí, quạt nước Các hộ đề tài cho vùng nuôi cá rô phi vụ ni trước kích cỡ cá thu hoạch nhỏ hơn, tiêu tốn thức ăn cao độ đồng cá không cao năm nay, nguyên nhân hộ chưa áp dụng quy trình kỹ thuật, giống chưa chuẩn, quản lý mơi trường ao tốt chi phí giá thành để sản xuất kg cá cao từ 500-1.000 đồng so với năm Vì thành cơng đề tài lựa chọn giống tốt, mật độ nuôi hợp lý Hiện thị trường có nhiều loại cá rô phi khác nhiều sở cung cấp, có loại nhập từ nước ngồi qua đường tiểu ngạch, không rõ nguồn gốc, kiểm dịch Do cần khuyến cáo người nuôi nên lựa chọn giống đảm bảo chất lượng sở uy tín, có cam kết chất lượng Một thực tế cho thấy, giá cá rô phi giảm thấp so với năm trước, nguyên nhân lượng hàng cung lớn cầu, ảnh hưởng bắc cầu từ sản phẩm nông nghiệp khác giá thịt lợn giảm, giá trứng gia cầm giảm…Theo ý kiến thành viên hợp tác xã (HTX) nuôi trồng thủy sản Phú đa địa bàn tỉnh Với hình thức liên kết sản xuất, chung đầu vào giống, thức ăn, thuốc hóa chất HTX có kế hoạch cụ thể lấy cá giống cho thành viên nuôi theo đợt, đồng thời thu hoạch làm việc 44 với thương lái thu mua tránh tình trạng thu hoạch ạt ép giá người nuôi Luân phiên hỗ trợ thu hoạch kéo cá… thường xuyên chia sẻ kinh nghiệm, hộ nuôi cá bị bệnh thông tin cho hộ khác biết để phịng ngừa,…rất nhiều lợi ích từ HTX mang lại, đồng thời chi phí giảm lợi nhuận cao so với người nuôi cá khác Xuất phát từ thực tế giải pháp để nuôi cá rô phi hiệu thành công khuyến cáo người nuôi nên liên kết sản xuất theo tổ, nhóm, đội HTX để giảm chi phí đầu vào tăng lợi nhuận, nâng cao hiệu sản xuất Hiện vấn đề an toàn thực phẩm ngày trở nên thiết, yêu cầu chất lượng sản phẩm ngày cao phục vụ cho xuất mà thị trường nước ngày khắt khe Bộ Nông nghiệp & PTNT ban hành định số 3824/QĐ-BNN-TCTS ngày tháng năm 2014 ban hành Quy phạm thực hành nuôi trồng thủy sản tốt Việt Nam (VietGAP) Trên sở ngày 11/04/2016 Bộ Nông nghiệp & PTNT ban hành Quyết định số 1233/QĐ-BNN-TCTS Hướng dẫn áp dụng VietGAP cho cá rơ phi thương phẩm Chính để phát triển phù hợp với xu thời đại, chất lượng sản phẩm ngày nâng cao, đảm bảo an toàn thực phẩm nâng cao giá trị thu nhập đơn vị diện tích người ni cần đẩy mạnh áp dụng VietGAP vào sản xuất Hiện địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc chưa có quy hoạch phát triển cho thủy sản Xuất phát từ thực tế trên, đầu năm 2017, Chi cục Thủy sản tham mưu cho Sở Nơng nghiệp & PTNT trình UBND tỉnh đồng ý chủ trương cho xây dựng quy hoạch phát triển thủy sản đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030 Hiện Chi cục Thủy sản xây dựng quy hoạch có quy hoạch phát triển cá rơ phi Đây giải pháp mặt quản lý nhà nước nhằm phát triển nuôi cá rô phi bền vững năm tới địa bàn tỉnh 45 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 5.1 KẾT LUẬN Đã xây dựng mơ hình ni cá rơ phi thâm canh Vĩnh Phúc Các yếu tố môi trường khống chế, dịch bệnh không xảy Nuôi cá rô phi ghép với cá chép cá mè với mật độ con/ m2, thức ăn cơng nghiệp có hàm lượng protein từ 28-40% sau tháng cá đạt khối lượng trung bình 730-850 g/con, cho suất trung bình từ 11,7-14,3 tấn/ha, đạt lợi nhuận từ 21-60 triệu đồng/ha, trung bình 40 triệu đồng/ha Cá rơ phi đối tượng phù hợp phát triển nuôi theo hướng thâm canh nâng cao suất địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc Khó khăn nuôi cá rô phi: Vốn đầu tư lớn, giá bấp bênh, thị trường chưa ổn định,… 5.2 KIẾN NGHỊ Tăng cường công tác đào tạo, tập huấn kỹ thuật cho người ni Đề nghị tỉnh có chế, sách hỗ trợ sản xuất giống, thức ăn, thuốc, hóa chất phịng bệnh, hỗ trợ giảm chi phí cho người ni Tỉnh cần thực quy hoạch nuôi cá rô phi phù hợp với địa phương, hình thức ni, diện tích ni, hạ tầng kỹ thuật phục vụ sản xuất để phát triển nuôi rô phi cách đồng bộ, bền vững tránh phát triển ạt, sản lượng cao mà lợi nhuận thấp khó khăn thị trường Ni cá dải vụ, thả giống vào đợt năm, đợt từ tháng 3-4; đợt từ tháng 10-12 để nuôi qua đông tránh thu hoạch lúc bán giácao Các hộ đầu tư phát triển nuôi theo VietGAP, ứng dụng công nghệ tiên tiến nuôi cá rô phi để tạo sản phẩm đảm bảo chất lượng, an toàn thực phẩm phục vụ tiêu dùng nước hướng đến xuất khẩu, tăng tỷ lệ sống giảm hệ số thức ăn, nâng cao hiệu sản xuất Tổ chức tốt sản xuất, xây dựng mơ hình liên kết ni thương phẩm (tổ, nhóm, HTX, ) nhằm thực tốt cung ứng dịch vụ đầu vào, phân phối tốt sản phẩm đầu tránh bị thương lái ép giá nhằm giảm giá thành sản xuất, nâng cao lợi nhuận giá thị trường xuống thấp 46 TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt: Bùi Quang Tề (2006) Bệnh học Thủy sản Viện nghiên cứu nuôi trồng Thủy sản Chi cục Thủy sản Vĩnh Phúc (2013) Kết nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu số công thức thức ăn nhằm nâng cao hiệu ni cá Rơ phi đơn tính dịng Đường Nghiệp theo hướng thâm canh”; 33tr Nguyễn Đức Hội (2004) Giáo trình quản lý chất lượng nước ni trồng thuỷ sản, Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thuỷ sản Nguyễn Văn Hảo (2000) Nghiên cứu số bệnh thường gặp, yếu tố nguy biện pháp phịng trị, dự phịng vật ni thuỷ sản Báo cáo sơ kết đề tài năm 2000 Nguyễn Viết Khuê, Trương Thị Mỹ Hạnh, Đồng Thanh Hà, Nguyễn Thị Hà, Phạm Thành Đô, Bùi Ngọc Thanh, Nguyễn Thị Nguyện, Nguyễn Hải Xuân, Phạm Thái Giang Nguyễn Thị Thu Hà, (2009) Xác định nguyên nhân gây chết hàng loạt cá rô phi nuôi thương phẩm số tỉnh miền Bắc Báo cáo khoa học Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản I Sở Nông nghiệp & PTNT Vĩnh Phúc (2015) Báo cáo tổng hợp kết điều tra tình hình sản xuất cung ứng giống vật ni, thủy sản chăn ni bị sữa địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc năm 2015; số 250/BC-SNN&PTNT ngày 31/12/2015 Viện Kinh tế quy hoạch thủy sản (2015) Báo cáo tổng hợp quy hoạch phát triển nuôi cá Rô phi đến năm 2020, định hướng đến năm 2030; 66tr Nguyễn Văn Kiễm (2002) Kỹ thuật nuôi cá rơ phi, Xí nghiệp in Tổng hợp Cần Thơ, Cần Thơ Vũ Đình Liệu (2004) Kỹ thuật sản xuất giống nuôi cá rô phi đạt tiêu chuẩn vệ sinh an tồn thực phẩm, NXB Nơng nghiệp, Hà Nội 10 Hội nghề cá Việt Nam (2007), Bách khoa thủy sản, NXB Nông nghiệp, Hà Nội Tiếng Anh: 11 Baladin, JD.and RD.Haller (1982) The intensire culture of tilapia in tanks, raceways and cages, p.267-335 47 12 Boyd C.E (1998) Water quality for pond aquaculture Resarch and development series No.43 International center for aquaculture and aquatic environtments Alabama quaculture experient station Auburn University 13 Boyd, C.E., 1989 Water Quality for Pond Aquaculture Research and Development International Center for Aquaculture and Aquatic Environments 43 14 Bardarch, J.E., Ryther, J.H and Mc.Larney, W.O; 1972 Aquaculture thefarming and husbandry of freshwater and marine organisms Wiley, New Yord, N.J, 868 pp 15 Baladin, JD.and RD.Haller (1982) The intensire culture of tilapia in tanks, raceways and cages, p.267-335.Campbell, D., 1987 A review of the biology and culture of Tilapia guineensis 16 Chervinski, J (1982) Enviromental physiology of tilapias In: R.S.V Pullin and R.H Connell (eds) The biology and culture of tilapia ICLARM conference proceeding 7, international centre for living aquatic resources management, Manila, Philippines 17 Masser, T.p.a.M (1999) Tilapia Life History and Biology Southern Regional Aquaculture Center 283 18 Philippard, J-CL, and J-CL.Ruwet (1982) Ecology and distribution of tilapias p.15-59 In R.S.V pallin and R.H Lowe-McConnell (eds) The biology and culture of tilapia 48 PHỤ LỤC Một số hình ảnh qua trình thực đề tài 49 50 51 52 ... 2015) Việt Nam phát triển công nghệ nuôi cá rô phi áp dụng phổ biến: Nuôi chuyên canh cá rô phi ao, nuôi ghép cá rô phi ao nuôi cá rô phi lồng bè Nuôi ghép lồi cá có tính ăn khác nhau, sống tầng... đa dạng hình thức nuôi cá rô phi nuôi ao, nuôi ghép với đối tượng cá truyền thống, nuôi quảng canh, quảng canh cải tiến 10 thâm canh siêu thâm canh Năm 2013, nước xuất 370.000 cá rô phi trị giá... dài/ngày cá rô phi theo tháng 35 Hình 4.11 Tốc độ tăng trưởng chiều dài/ngày cá rô phi ao nuôi 35 viii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Luận văn thực xây dựng mơ hình ni cá rơ phi Oreochromis niloticus Vĩnh Phúc