HỌC VIỆN NƠNG NGHIỆP VIỆT NAM ĐẶNG THÁI HỊA NGHIÊN CỨU ĐIỀU TRA CẮT NGANG ĐÁNH GIÁ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHĂN NUÔI DÊ VÀ MỘT SỐ BỆNH THƯỜNG GẶP TRÊN DÊ TẠI HUYỆN NHƯ XUÂN – TỈNH THANH HÓA Ngành : Thú y Mã số: 60.64.01.01 Người hướng dẫn khoa học: TS Nguyễn Bá Tiếp NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tôi, số liệu, kết nêu luận văn trung thực chưa cơng bố cơng trình khác Tơi xin cam đoan thơng tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Hà Nội, ngày tháng Tác giả luận văn Đặng Thái Hòa i năm 2017 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, ngồi nỗ lực cố gắng thân, nhận quan tâm giúp đỡ thầy giáo, cô giáo bạn bè đồng nghiệp Nhân dịp này, trước tiên xin chân thành cảm ơn giúp đỡ cuả giảng viên khoa Thú y, Học viện Nông nghiệp Việt Nam giảng dạy suốt thời gian học tập Học viện Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến thầy TS Nguyễn Bá Tiếp–Bộ môn Giải phẫu–Tổ chức, khoa Thú y, Học viện Nông nghiệp Việt Nam tận tình giúp đỡ, hướng dẫn tơi q trình thực hồn thành luận văn Tơi xin gửi lời cảm ơn tới người thân gia đình ln giúp đỡ, động viên tơi hồn thành luận văn Hà Nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận văn Đặng Thái Hòa ii MỤC LỤC Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục chữ viết tắt vi Danh mục bảng vii Danh mục hình viii Trích yếu luận văn ix Thesis abstract .x Phần mở đầu 1.1 Đặt vấn đề .1 1.2 Mục đích nghiên cứu .2 Phần Tổng quan tài liệu 2.1 Nuôi dê giới việt nam 2.1.1 Nuôi dê giới 2.1.2 Nuôi dê Việt Nam .7 2.2 Một số đặc điểm dê 2.2.1 Đặc điểm ngoại hình 2.2.2 Các giống dê nuôi Việt Nam 2.2.3 Dinh dưỡng thức ăn 10 2.2.4 Đặc điểm sinh lý sinh sản dê 13 2.3 Một số bệnh thường gặp 15 2.3.1 Bệnh dậu dê 15 2.3.2 Dịch tễ học bệnh đậu dê 15 2.3.3 Phương thức truyền lây 16 2.3.4 Hội chứng tiêu chảy .17 2.3.5 Bệnh viêm phổi .18 2.3.6 Bệnh tụ huyết trùng 19 2.3.7 Bệnh lở mồm long móng 19 2.3.8 Viêm kết mạc truyền nhiễm 19 2.3.9 Bệnh thối móng 20 iii 2.3.10 Bệnh cầu trùng 20 2.3.11 Bệnh giun đũa 20 2.3.12 Bệnh sán gan 20 2.3.13 Chướng bụng đầy 20 2.3.14 Bệnh ve, ruồi côn trùng khác 21 2.3.15 Bệnh ghẻ .21 2.3.16 Viêm vú 21 2.3.17 Bệnh nấm (Ringworm) 23 Phần Đối tượng - nội dung phương pháp nghiên cứu 24 3.1 Đối tượng nghiên cứu 24 3.2 Nội dung nghiên cứu 24 3.2.1 Tình hình chăn ni dê huyện Như Xn 24 3.2.2 Một số yếu tố ảnh hưởng đến chăn nuôi dê 24 3.2.3 Một số bệnh thường gặp dê huyện Như Xuân – tỉnh Thanh Hóa 24 3.3 Phương pháp nghiên cứu 25 Phần Kkết thảo luận 26 4.1 Tình hình chăn ni dê huyện Như Xn – tỉnh Thanh Hóa 26 4.1.1 Phân bố đàn dê địa phương huyện Như Xuân 26 4.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến chăn nuôi dê 29 4.2.1 Trình độ học vấn 29 4.2.2 Nguồn thu nhập hộ gia đình ni dê 30 4.2.3 Độ tuổi người chăn nuôi dê 30 4.2.4 Mục đích chăn ni 31 4.2.5 Kiểu chuồng nuôi 31 4.2.6 Nguồn thức ăn nuôi dê 32 4.2.7 Con giống 33 4.2.8 Diện tích loại đất 34 4.2.9 Cơ cấu đàn vật nuôi .34 4.2.10 Kiến thức thú y người nuôi dê 35 4.2.11 Một số bệnh thường gặp dê nuôi hộ điều tra 36 4.3 Một số bệnh thường gặp dê huyện Như Xuân 37 4.4 Kết điều tra bệnh đậu dê xã thuộc huyện Như Xuân 39 iv 4.4.1 Tỷ lệ mắc bệnh theo tuổi dê 39 4.4.2 Bệnh tích đại thể dê mắc bệnh đậu 41 4.4.3 Phòng bệnh điều trị bệnh đậu dê 43 Phần Kết luận kiến nghị 45 5.1 Kết luận 45 5.2 Kiến nghị .46 Tài liệu tham khảo 47 v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt CĐ - ĐH Cao đẳng – Đại học Co Nguyên tố Coban Cu Nguyên tố Đồng DED Tổ chức dịch vụ phát triển Đức Fe Nguyên tố Sắt I Nguyên tố Iot LMLM Lỡ mồm long móng Mg Nguyên tố Ma Se Nguyên tố Selen THCS Trung học sơ THPT Trung học phổ thông VCK Vật chất khô Zn Nguyên tố Kẻm vi DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1 Chăn nuôi dê giới từ năm 2000 đến 2013 Bảng 2.2 Sản lượng thịt dê giới giai đoạn 1990-2012 Bảng 2.3 Sô Dê mổ thịt khối lượng thăn thịt trung bình năm 2012 Bảng 2.4 Sản lượng da dê giới 2000-2012 (tấn) Bảng 2.5 Sản lượng sữa dê giới giai đoạn 1990-2012 (tấn) .7 Bảng 2.6 Số lượng đàn dê nước (đến 01/10/2016) Bảng 2.7 Nhu cầu chất khoáng dê 12 Bảng 2.8 Khối lượng số giống dê lứa tuổi 13 Bảng 2.9 Bảng số đặc điểm sinh sản giống dê nuôi Việt Nam 14 Bảng 2.10 Bảng số tiêu sinh lý dê .14 Bảng 4.1 Số lượng đàn dê huyện Như Xuân từ 1/10/2014 đến 1/4/2017 26 Bảng 4.2 Sự phát triển phân bố đàn dê huyện Như Xuân 27 Bảng 4.3 Trình độ học vấn người chăn ni 29 Bảng 4.4 Nguồn thu nhập gia đình 30 Bảng 4.5 Độ tuổi người chịu trách nhiệm chăn nuôi hộ 30 Bảng 4.6 Mục đích chăn ni hộ 31 Bảng 4.7 Số kiểu chuồng hộ chăn nuôi dê 32 Bảng 4.8 Nguồn thức ăn cho dê 33 Bảng 4.9 Giống dê hộ chăn nuôi 33 Bảng 4.10 Diện tích loại đất hộ 34 Bảng 4.11 Biểu thị loại gia súc nuôi hộ chăn nuôi 35 Bảng 4.12 Khả áp dụng kỹ thuật thú y 35 Bảng 4.13 Các bệnh thường gặp dê hộ điều tra 36 Bảng 4.14 Các bệnh thường gặp dê kết điều trị 38 Bảng 4.15 Kết điều tra tỷ lệ dê mắc bệnh đậu dê .40 Bảng 4.16 Bệnhn tích đại thể dê mắc bệnh đậu (n=3) 41 Bảng 4.17 Kết điều trị dê mắc bệnh đậu 44 vii DANH MỤC HÌNH Hình 2.1 Cách nhân lên virus đậu dê 17 Hình 2.2 Dê bị tiêu chảy 18 Hình 2.3 Dê bị viêm kết mạc mắt 19 Hình 4.1 Rừng chăn ni gia súc ngành kinh tế huyện Như Xuân 28 Hình 4.2 Tổng đàn gia súc tổng đàn dê tư năm 2014 đến năm 2016 .29 Hình 4.3 Chuồng dê gỗ keo Như Xuân 32 Hình 4.4 Dê cho ăn thêm ngô bắp non 33 Hình 4.5 Dê kiếm thức ăn tự Như Xuân 33 Hình 4.6 Trồng keo với diện tích lớn Như Xuân 34 Hình 4.7 Lúa ngơ trồng Như Xuân 34 Hinh 4.8 Dê bị nấm vùng chân 37 Hình 4.9 Dê lở loét miệng 39 Hình 4.10 Một chủ gia súc kiểm tra dê mắc tiêu chảy 39 Hình 4.11 Loét mụn nước lợi (hình trái) nốt đậu xung quanh miệng (hình phải) 42 Hình 4.12 Lóng quản khí quản có chứa nhiều dịch nhày .42 Hình 4.13 Vùng có bệnh tích đậu dê (màu thâm đỏ) bề mặt phổi 42 viii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Tên tác giả: Đặng Thái Hòa Tên luận văn: Nghiên cứu điều tra cắt ngang yếu tố ảnh hưởng đến chăn nuôi dê số bệnh thường gặp đàn dê huyện Như Xuân – tỉnh Thanh Hóa Chuyên ngành: Thú y Mã số: 28.15.03.88 Cơ sở đào tạo: Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam Mục đích nghiên cứu Xác định yếu tố ảnh hưởng đến phát triển chăn nuôi dê dịch bệnh đàn dê huyện Như Xuân, sở cho biện pháp phát triển chăn nuôi dê huyện Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp điều tra hồi cứu thu liệu thứ cấp từ nguồn số liệu - Phương pháp sử dụng bảng hỏi vấn - Các phương pháp chẩn đoán lâm sàng thường quy - Các phác đồ điều trị xác định qua phân tích bệnh - Phương pháp phân tích số liệu phần mềm Microsoft Excel 2010 Kết nghiên cứu - Xác định vai trị quan trọng chăn ni dê huyện Như Xuân - Các yếu tố thuận lợi cho phát triển chăn ni dê bào gồm: Diện tích đất rừng đất nơng nghiệp lớn; có sẵn vật liệu làm chuồng phụ phẩm nông nghiệp làm thức ăn cho dê; người ni dê chuyển từ mục đích tự cung cấp thực phẩm sang chăn ni hàng hóa; người chăn ni có trình độ văn hóa cao có khả áp dụng can thiệp thú y - Các yếu tố hạn chế đến phát triển chăn nuôi dê huyện Như Xuân gồm thiếu hụt chương trình đánh giá cung cấp giống chương trình phát triển chăn ni quy mơ lớn - Các bệnh thường gặp dê Như Xuân gồm đậu dê, chướng cỏ, tụ huyết trùng viêm loét miệng truyển nhiễm - Bệnh đậu dê đàn dê có triệu chứng bệnh tích điển hình Điều trị theo hướng hạn chế biểu triệu chứng lâm sàng phịng kế phát có kết tốt Kết luận - Như Xuân có tiềm phát triển chăn nuôi với nhiều yếu tố thuận lợi - Bênh đậu dê bệnh phổ biến đàn dê nuôi huyện Như Xuân Cần nghiên cứu chuyên sâu dịch tễ học nhằm hạn chế thiệt hại bệnh gây cho người chăn nuôi huyện ix cm) đặc biệt da màu trắng; xuất nốt sần da, vùng mắt, vùng mũi, vùng bẹn, bầu vú, bao đầu dương vật, âm hộ Niêm mạc mũi, miệng bị loét, tăng tiết dịch có nốt sần tăng tiết dịch Con vật giảm ăn bỏ ăn Ở ngày nốt đậu bắt đầu hoại tử trở thành vẩy khô (thường sau 5-10 ngày) Các vảy tồn dai dẳng hàng tháng Nhiễm trùng kế phát gây viêm, loét, hình thành mụn nước Kết điều tra trình bày bảng 4.15 Bảng 4.15 Kết điều tra tỷ lệ dê mắc bệnh đậu dê Độ tuổi mắc bệnh Địa phương Sơ sinh đến tháng Từ đến tháng Trên tháng Số ĐT Số mắc Tỷ lệ mắc Số ĐT Số mắc Tỷ lệ mắc Số ĐT Số mắc Tỷ lệ mắc (con) (con) (%) (con) (con) (%) (con) (con) (%) Thanh Lâm 284 15 5,28 367 23 6,27 394 18 4,57 Xuân Bình 238 18 7,56 342 29 8,48 365 25 6,85 Xuân Hòa Tổng 279 801 21 54 7,53 6,74 357 1066 28 80 7,84 7,50 409 1168 19 62 4,65 5,30 Ở độ tuổi từ sơ sinh đến tháng tuổi, tỷ lệ mắc bệnh cao Xn Bình (7,56%), tiếp Xn Hòa (7,53%), thấp Thanh Lâm (5,28%) Ở lứa tuổi từ 3- tháng, Xn Bình có dê mắc bệnh cao có 29 mắc bệnh 342 điều tra (8,48%), tiếp Xn hịa có 28 mắc bệnh 357 điều tra (chiếm 7,84%), thấp Thanh Lâm 23 mắc bệnh tổng số 367 điều tra (chiếm 6,27%) Ở độ tuổi tháng, Xuân Bình có tỷ lệ mắc bệnh cao 365 dê điều tra có 25 mắc bệnh, chiếm (6,85%), xã Xn Hịa điều tra 409 có 19 mắc bệnh chiếm (4,65%), thấp Thanh Lâm điều tra 394 dê có 18 mắc bệnh chiếm (4,57%) Tổng hợp kết điều tra cho thấy dê tháng tuổi có tỷ lệ mắc bệnh đậu 6,74%; từ đến tháng tuổi mắc bệnh với tỷ lệ 7,5% 5,30% tỷ lệ mắc bệnh đậu dê tháng tuổi Qua bảng số liệu cho ta thấy dê mắc bệnh đậu độ tuổi từ đến tháng chiếm tỷ lệ cao nhất, tiếp dê tháng tuổi thấp dê tháng tuổi Lại Thị Lan Hương cs (2016) điều tra bệnh đậu dê tỉnh Bắc Giang, Hà Nam Yên Bái cho thấy kết tương tự, tỷ lệ mắc đậu dê 40 nhóm đến tháng tuổi 6,4%; tháng tuổi 4,5% tháng tuổi 4,2% Nếu so sánh giá trị tuyệt đối, tỷ lệ mắc bệnh dê huyện Như Xuân cao địa phương nghiên cứu tác giả tất nhóm tuổi Có thể thấy bệnh đậu dê bệnh phổ biến, gây thiệt hại kinh tế cho người chăn nuôi; bệnh gây chết dê non, làm giảm tăng trọng dê trưởng thành ảnh hưởng đến chất lượng thịt da 4.4.2 Bệnh tích đại thể dê mắc bệnh đậu Đã mổ khám dê (2 dê đực dê độ tuổi 3-6 tháng) có triệu chứng điển hình bệnh đậu dê để xác định biến đổi đại thể Kết trình bày bảng 4.16 Bảng 4.16 Bệnh tích đại thể dê mắc bệnh đậu (n=3) Cơ quan Da vùng đầu, cổ Da vùng bẹn Hạch bẹn Kết mạc Mũi Khí quản Phổi Miệng Ruột Hạch màng treo ruột Thận Bàng quang Bao đầu dương vật Âm hộ Bệnh tích đại thể Mụn nước, nốt loét bề mặt, nốt sần có vảy, nhiều vùng rụng lơng, có vùng sừng hóa Mụ nước, lt, nốt sần dạng bọc Sưng phù, da vùng hạch loét Dày, có mụn nước, loét Loét, nhiều dịch nhầy Có dịch nhầy, niêm mạc loét Phù, có nốt màu nâu nốt màu trắng Có vết loét lợi, tiết nhiều nước bọt; mơi có nốt sần Niêm mạc có nốt màu trắng, nâu Sưng, đỏ thẩm Sưng, bề mặt có nhiều dịch nhầy Niêm mạc có vết loét, xuât nốt đậu Có vết loét, mụn nước nhỏ Có vết loét, mụn nước nhỏ Biểu (con) 3 2 3 3 1 Các bệnh tích ngồi da gồm mụn nước, nốt loét bề mặt, nốt sần có vảy, nhiều vùng rụng lơng, có vùng sừng hóa da vùng đầu vùng cổ; nốt sần dạng bọc vùng bẹn xuất trường hợp Cả dê mổ khám loét niêm mạc miệng, niêm mạc mũi, có nhiều dịch niêm mạc Hai ba dê mổ khám có bệnh tích gồm mụn lt ỏe vùng hạc bẹn kết mạc mắt Tất trường hợp có bệnh tích khí quản (có dịch nhầy, niêm mạc loét, nốt màu nâu rải rác); ruột (niêm 41 mạc có nốt màu trắng, nâu).; màng treo ruột (tăng kích thước, màu đỏ thẫm) Hai dê mổ khám có bệnh tích phổi (phù, có nốt màu nâu nốt màu trắng); hạch màng treo ruột (sưng, có màu đỏ thẫm) Một dê (cái) có bệnh tích thận (sưng phù, bề mặt có dịch nhày) bang quang (niêm mạc có vết loét, xuât nốt đậu) Cả hai dê đưc được mổ khám có vết loét mụn nước nhỏ bao đầu dương vật vùng da xung quanh bao đầu dương vật Hình 4.11 Loét mụn nước lợi (hình trái) nốt đậu xung quanh miệng (hình phải) Sajid et al (2012) cho thấy dê mắc bệnh đậu có bệnh tích tương tự Các tác giả mổ khám mô tả bệnh tích đậu dê nhiều giai đoạn bệnh khác cho thấy tiến triển cuả viêm, loét, hình hành sẹo nhiều vùng thể da toàn thân đặc biệt da vùng bẹn; hạch lympho; niêm mạc mũi niêm mạc miệng Theo kết nhóm tác giả, màu sắc kích thước vùng loét vào thời gian mắc bệnh dê Hình 4.12 Lóng quản khí quản có chứa nhiều dịch nhày 42 Hình 4.13 Vùng có bệnh tích đậu dê (màu thâm đỏ) bề mặt phổi Các bệnh tích đại thể quan gồm ống dẫn khí (khí quản, phế quản); phổi, ruột non thận mô tả tương tự nghiên cứu Lại Thị Lan Hương cs (2016), mổ khám dê mắc bệnh đậu cho thấy bệnh tích tập trung hệ tiêu hóa (miệng, ruột, màng treo ruột); hệ hơ hấp (mũi, khí quản, phổi); hệ niệu (thận, bang quang); hệ sinh dục dê (tử cung) Bệnh tích tim (cơ tim nhão, nhạt màu) nhóm tác giả cơng bố Trong trường hợp mổ khám nghiên cứu khơng biểu rõ (hoặc chưa) có biểu bệnh tích tim Cả hai dê đực có mụn loét bao đầu dương vật dê có mụn loét âm hộ Mặc dù chưa có điều kiện để mổ khám nhiều dê nghi mắc bệnh đậu trường hợp mổ khám giúp khẳng định lưu hành gây ảnh hưởng bệnh đậu dê huyện Như Xuân Trong thời gian tới cần chẩn đoán chuyên sâu (xác định bệnh tích vi thể), phân lập đánh giá đặc tính sinh học virus đậu dê nhiễm đàn dê huyên Như Xuân làm sở khoa học cho cơng tác phịng điều trị bệnh (http://nhanong.net/.) 4.4.3 Phòng bệnh điều trị bệnh đậu dê Dựa kết chẩn đoán lâm sang, khuyến cáo người chăn ni áp dụng biện pháp phịng bệnh đậu dê bao gồm: - Không chăn thả dê vào khu vực có dê mắc bệnh đậu - Vệ sinh chuồng trại sẽ, cho dê ăn uống đầy đủ, trợ sức nhằm tăng sức đề kháng bệnh cho dê - Thường xuyên tiêu độc, sát trùng chuồng trại NaOH 99% (hịa 1g/4 lít nước), Formol - Gia súc mắc bệnh đậu dê khơng có thuốc điều trị đặc hiệu - Khuyến cáo tiêm phòng bệnh đậu dê cho đàn với vacxin đậu dê vơ hoạt xí nghiệp thú y Trung Ương ( để tiêm phòng cho dê tháng tuổi); tiêm da bắp thịt với liều 1ml/con (tiêm lần vào tháng tuổi, nhắc lại sau tháng; tiêm theo lứa đẻ với dê sinh sản) Điều trị cho dê bị bệnh biện pháp áp dụng sở bao gồm: - Cách ly dê mắc bệnh đậu - Rửa vùng da bị tổn thường nước chua (khế, chanh) nước chát (quả hồng xiêm) 43 - Bôi xanh metylen, thuốc mỡ tetracilin 1% - Tiêm penicillin, streptomycin, amoxicillin L.A - Tăng cường sức đề kháng A,D,E Bcomplex, cho uống vitamin C chất điện giải Kết theo dõi trực tiếp điều trị 44 dê mắc bệnh xã trình bày bảng 4.17 Bảng 4.17 Kết điều trị dê mắc bệnh đậu Tên xã Số điều trị Khỏi triệu chứng Không khỏi ( con) (con) (con) Thanh Lâm 21 20 Xn Bình Xn Hịa 15 13 2 Tổng 44 39 Với bệnh truyền nhiễm virus bệnh đậu dê, việc điều trị gặp nhiều khó khăn, đặc biệt điều kiện huyện Như Xuân Thưc tế số trường hợp mắc bệnh nhiều (bảng 4.14), người chăn nuôi kết hợp với thú y xã điều trị kinh nghiệm Tuy tỷ lệ dê mắc bệnh giảm triệu chứng lâm sàng lưu hành nguy lây bệnh đề quan trọng 44 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 5.1 KẾT LUẬN - Ni dê có vai trị quan trọng với người nông dân huyện Như Xuân Số lượng dê tỷ lệ đầu dê tổng đàn gia súc huyện tăng dần 3, năm gần đây, đặc biệt năm 2017 - Các yếu tố thuận lợi cho phát triển nuôi dê Như Xn bao gồm: Diện tích đất rừng đất nơng nghiệp lớn Nguyên liệu (gỗ) làm chuồng trại có địa phương; phụ phẩm nông nghiệp (ngô non, cám ngơ, cám gạo) có sẵn nhiều hộ chăn ni Tỷ lệ hộ chăn nuôi người chịu trách nhiệm chăn ni có trình độ văn hóa cao đủ để tiếp nhận kiến thức chăn nuôi Đa số hộ chăn nuôi áp dụng kỹ thú y bản; nhận thức vai trò thú y khả chẩn đoán dựa vào triệu chứng lâm sàng người chăn nuôi Nhiều hộ chăn ni chuyển mục đích chăn ni, từ ni tự cung cấp thực phẩm sang bán sản phẩm thị trường - Một số yếu tố hạn chế cho chăn nuôi dê huyện bao gồm: Nguồn giống chưa đánh giá; người chăn nuôi để dê giao phối tự mua dê từ hộ chăn nuôi khác địa phương Sản xuất dừng mức tự phát, chưa có quy hoạch thiếu chương trình phát triển ngành hàng - Các bệnh thường gặp dê nuôi huyện Như Xuân đậu dê; chướng cỏ; tụ huyết trùng (theo cán thú y xã); lở loét miệng truyền nhiễm (căn mô tả triệu chứng người chăn nuôi) Tỷ lệ bệnh sản khoa, ký sinh sinh trùng thấp - Tỷ lệ mắc bệnh đậu dê cao dê 3-6 tháng tuổi, dê tháng tuổi Dê tháng tuổi có tỷ lệ mắc thấp Dê mắc bệnh đậu có triệu chứng bệnh tích điển hình Điều trị hạn chế biểu triệu chứng lâm sàng có kết tốt 45 5.2 KIẾN NGHỊ - Xây dựng chương trình phát triển chăn nuôi dê Như Xuân nhằm phát tận dụng điều kiện thuận lợi nêu kết nghiên cứu - Tăng cường công tác thú y đặc biệt tiêm phòng đậu dê hạn chế thiệt hại bệnh gây 46 TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt: Chu Đức Thắng, Hồ Văn Nam, Phạm Ngọc Thạch Giáo trình Chẩn đốn bệnh gia súc (2008) Channuoivietnam.com Sản Xuất chăn nuôi dê, cừu năm 2016 Đinh Văn Bình, Nguyễn Quang Sức, 2000 Kỹ thuật chăn nuôi dê Lại Thị Lan Hương, Nguyễn Bá Tiếp, Phạm Hồng Trang, Nguyễn Thị Ngọc (2016) Một số đặc điểm bệnh lý bệnh đậu dê, ứng dụng phương pháp PCR chẩn đốn bệnh Tạp chí Khoa học kỹ thuật thú y Tập 23, số 7: 15-23 Nguyễn Quang Sức Bệnh dê biện pháp phịng trị NXB Nơng nghiệp 2005 Nguyễn Quang Sức, Nguyễn Duy Lý, Franz Kelhback Sổ tay khám, chữa bệnh cho dê – Nhà XBNN 2000 http://nhanong.net/ Bệnh đậu dê, cừu Admax, 2007 Nguyễn Thiện, Đinh Văn Bình, Nguyễn Thị Mùi Con dê Việt Nam, Nhà Xuất nông nghiệp (2008), Hà Nội Nguyễn Vĩnh Phước (1998), Giáo trình bệnh truyền nhiễm gia súc, NXB Nông Nghiệp, Hà Nội Phạm Thành Long, Tô Long Thành, Nguyễn Thu Hà, Trung tâm chẩn đoán Thú y trung ương (2006), Bệnh đậu cừu đậu dê, Tạp chí KH kỹ thuật Thú y – tập XIII số – 2006, 83 – 87 Phạm Thành Long Phương, Song Liên.Nguyễn Văn Cảm.Nguyễn Trọng Cường.and Nguyễn Thu Hà (2006) Kết chẩn đoán bệnh đậu dê từ ổ dịch Việt Nam 10 Viện Chăn nuôi Quốc gia, 2001 Thành phần giá trị dinh dưỡng thức ăn gia súc gia cầm Việt Nam Nhà xuất Nông nghiệp, Hà Nội Tiếng Anh: 11 Dhanda S J, Taylor G D, Murray J P, Pegg B R and Sand J 2003 Goat meat production: 12 Dubeuf J P 2011 The social and environmental challenges faced by goat and small livestock local activities: Present contribution of research – development and stakes for the future Small Ruminant Research., 98, 3-8 13 Dubeuf J P, Morand-Fehr P and Rubino R 2004 Situation, changes and future of goat industry around the world Small Ruminant Research, 51:165-173 47 14 El Aich A and Waterhouse A 1999 Small ruminants in environment conservation Small Ruminant Research, 34, 271-287 15 ESGPIP (Ethiopia Sheep and Goat Productivity Improvement Program (2009) Technical Bulletin No29 16 Faostat 2013 http//faostat.org 17 Haenlein N F G 2004 Goat milk in human nutrition Small Ruminant Research, 51:155-163 18 Ivanovic S, Nesic K, Pisinov B and Pavlovic I 2016 The impact of diet on the quality of fresh meat and smoked ham in goat Small Ruminant Research,138, 53–59 19 Johnson D D, Eastridge J S, Neubauer D R and McGowan C H 1995 Effect of sex class on nutrient content of meat from young goat Journal Animal Science 73:296-301 20 Joshi R.K., Rajesh Chandra , V D P Rao & S K Garg (1992) Goatpox: A 21 Marino R, Atzori A S, D'Andrea M, Iovane G, Trabalza-Marinucci M and Rinaldi L 2016 Climate change: Production performance, health issues, greenhouse gas emissions and mitigation strategies in sheep and goat farming Small Ruminant Research, 135, 50-59 22 Ribeiro C A and Ribeiro A D S 2010 Specialty products from goat milk Small Ruminant Research, 225-233 23 Rubino R, Morand-Fehr P, Renieri C, Peraza C and Sarti F M 1999 Typical products of the small ruminant sector and the factors affecting their quality Small Ruminant Research, 34, 289-302 24 Sajid A, Chaudhary Z.I., Sadique U., Maqbol A., Anjum A.A., Muhammad Subhan Qureshi, and Hassan Z.U (2012) Prevalence of goatpox disease in Punjab province of Pakistan Journal of Animal and Plant Sciences 22(2 Suppl.): 28-32 48 PHỤ LỤC PHIẾU ĐIỀU TRA TÌNH HÌNH CHĂN NI DÊ Phiếu số:… Chủ hộ chăn nuôi Họ tên chủ hộ: …………………………………………………… Địa chỉ: …………………………………………………………… Tuổi: …………………………Giới tính:…………………………… Văn hóa: Khơng học Tiểu học THCS THPT CĐ/ĐH Số thành viên gia đình:……………………………………… Người có học vấn cao đến: Tiểu học THCS THPT CĐ/ĐH Người chịu trách nhiệm trực tiếp ni dê: Tuổi…………………………… giới tính……………………… Văn hóa: Khơng học Tiểu học THCS THPT CĐ/ĐH Tình hình sản xuất nơng nghiệp hộ chăn ni Diện tích đất + vườn:……………………………………………… Diện tích đất trồng trọt:……………………………………………… Nguồn thu nhập gia đình (đánh dấu vào dưới) Nơng Kinh Lương hưu nghiệp doanh X Tình hình chăn ni Lương Vật ni Trâu Bị Lợn Gà Dê Khác Đàn dê Số lượng theo loại Đực: Cái: Nghé: Đực: Cái: Bê: Thịt: Nái: Lợn con: Thịt: Để: (chi tiết bảng dưới) < tháng Số lượng Số lượng dê Dê thịt ≥3 tháng Hậu bị ≥ tháng Chuống trại Kiểu chuồng: Trợ cấp Dê đẻ Khác Đực giống Nhốt chung (mô tả):chuồng khơng chia nhốt tồn lớn nhỏ vào ô chuồng Chia ô lớn (số con/ô): 49 Chia ô nhỏ (cho đối tượng dê nào); Thức ăn cách cho ăn: Hỏi mô tả chi tiết loại thức ăn cách cho ăn với nhóm dê (dê con, dê thị, hậu bị, đẻ, đực giống): 10 Giống dê: Hỏi ghi chi tiết (mua giống, tự nhân giống) 11 Mục đích ni: Tự cung cấp thịt, sữa/bán/… 12 Các biện pháp thú y tự thực (đánh dấu vào tương ứng phía dưới): Cho uống thuốc Tiêm thuốc (bắp) Tiếm thuốc (dưới da) Tiêm tĩnh mạch (tiêm ven) Tiêm vacxin Trợ đẻ tay Mổ đẻ Bôi thuốc Thiến/hoạn Can thiệp khác 13 Các biểu bệnh dê sơ sinh đến tháng Cơ quan/ vùng thể Da lông Sơ kết luận bệnh (sau vấn) Các biểu thường thấy Miệng Mũi Mắt Tai Hộp sọ Cổ Ngực Bụng Hậu Mơn Đi chân Móng 50 Bao D hoàn (♂) Dương vật (♂) Âm hộ (♀) Vú Phân Nước tiểu Các triệu chứng khác Tiêu hóa Hơ hấp Mổ khám (nếu có) 14 Các biểu bệnh dê từ tháng tuổi Sơ kết luận bệnh (sau vấn) Cơ quan/ vùng thể Da lông Miệng Mũi Mắt Tai Hộp sọ Cổ Ngực Bụng Hậu Mơn Đi chân 51 Móng Bao dịch hoàn (♂) Dương vật (♂) Âm hộ (♀) Vú Phân Nước tiểu Các triệu chứng Hô hấp Tiêu hóa Mơ tả mổ khám (nếu có) 15 Các biểu bệnh thường thấy dê đẻ Sơ kết luận bệnh (sau vấn) Cơ quan/ vùng thể Da lông Miệng Mũi Mắt Tai Hộp sọ Cổ Ngực 52 Bụng Hậu Mơn Đi chân Móng Phân Nước tiểu Âm hộ (♀) Vú Để khó Chết thai t.chứng tiêu hóa T chứng hơ hấp Mổ khám (nếu có) 16 Các biểu bệnh thường thấy dê đực giống Sơ kết luận bệnh (sau vấn) Cơ quan/ vùng thể Da lông Miệng Mũi Mắt Tai 53 Hộp sọ Cổ Ngực Bụng Hậu Mơn Đi chân Móng Bao dịch hồn (♂) Dương vật (♂) Vú Phân Nước tiểu Triệu chứng tiêu hóa Triệu cứng hơ hấp Mơ tả mổ khám (nếu có) 54 ... cứu điều tra cắt ngang yếu tố ảnh hưởng đến chăn nuôi dê số bệnh thường gặp đàn dê huyện Như Xn – tỉnh Thanh Hóa? ?? 1.2 MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Đánh giá số yếu tố đến phát triển chăn nuôi dê địa phương... ni dê huyện Như Xuân 24 3.2.2 Một số yếu tố ảnh hưởng đến chăn nuôi dê 24 3.2.3 Một số bệnh thường gặp dê huyện Như Xuân – tỉnh Thanh Hóa 24 3.3 Phương pháp nghiên cứu ... vật nuôi .34 4.2.10 Kiến thức thú y người nuôi dê 35 4.2.11 Một số bệnh thường gặp dê nuôi hộ điều tra 36 4.3 Một số bệnh thường gặp dê huyện Như Xuân 37 4.4 Kết điều tra