ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN _ Bùi Minh Tuân DAO ĐỘNG NỘI MÙA CỦA TRƯỜNG MƯA TRÊN KHU VỰC VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÀNH KHÍ TƯỢNG HỌC Hà Nội - 2019 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN _ Bùi Minh Tuân DAO ĐỘNG NỘI MÙA CỦA TRƯỜNG MƯA TRÊN KHU VỰC VIỆT NAM Chuyên ngành: Khí tượng khí hậu học Mã số: 9440222.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÀNH KHÍ TƯỢNG HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS TS Nguyễn Minh Trường Hà Nội - 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận án tiến sĩ tơi nghiên cứu thực hiện, kết tính tốn trung thực khách quan Các tài liệu tham khảo luận án trích dẫn đầy đủ Tác giả luận án Bùi Minh Tuân LỜI CÁM ƠN Tôi cảm thấy may mắn vinh hạnh có hội làm việc với PGS.TS Nguyễn Minh Trường, giảng viên hướng dẫn Kiến thức chuyên môn sâu rộng niềm đam mê nghiên cứu khoa học thầy nguồn truyền cảm hứng cho tơi Sự động viên, khích lệ đánh giá cao thầy ý tưởng độc lập tơi đóng góp vơ lớn vào q trình làm luận án Những cách tiếp cận vấn đề phong phú thầy học vô giá với tơi, giúp tơi nhìn nhận vấn đề khía cạnh Thầy ln tâm trí tơi hình mẫu người khoa học, người thầy tỉ mỉ, cần mẫn đầy nhiệt huyết Tôi cảm thấy may mắn làm việc Khoa Khí tượng Thủy văn Hải dương học, môi trường làm việc với nhiều người thầy, cô đồng nghiệp giỏi Tôi nhận nhiều ý kiến góp ý quý báu từ thầy cô đồng nghiệp Đặc biệt, xin gửi lời cảm sâu sắc tới TS Lê Vũ Việt Phong, TS Bùi Hoàng Hải, NCS Đào Nguyễn Quỳnh Hoa, NCS Phạm Thanh Hà trao đổi kĩ thuật chun mơn suốt q trình làm luận án Tôi muốn gửi lời biết ơn sâu sắc tới bậc cha mẹ gia đình tơi, người luôn đặt niềm tin, chia sẻ lo lắng, suy tư niềm hạnh phúc với tơi sống Khơng có hỗ trợ từ phía gia đình, tơi khơng thể thực luận án Tôi xin gửi lời cảm ơn tới đề tài Mã số: 105.06-2015 03 (NAFOSTED) hỗ trợ tài cho tơi thực luận án Hà Nội, ngày tháng Bùi Minh Tuân năm 2019 MỤC LỤC Danh sách kí hiệu chữ viết tắt Danh mục bảng Danh mục hình vẽ, đồ thị MỞ ĐẦU 10 CHƯƠNG I: TỔNG QUAN 15 1.1 Dự báo thời tiết hạn mở rộng 15 1.2 Dao động nội mùa khí .17 1.2.1 Sóng nhiệt đới 17 1.2.2 Dao động 30-60 ngày .21 1.2.3 Dao động 10-20 ngày .30 1.2.4 Dao động nội mùa vùng ngoại nhiệt đới 34 1.3 Dao động nội mùa mưa Việt Nam khu vực lân cận 37 1.4 Các vấn đề tồn mục tiêu luận án 43 CHƯƠNG II: SỐ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 45 2.1 Số liệu .45 2.1.1 Số liệu mưa VnGP 45 2.1.2 Số liệu mưa quan trắc trạm 45 2.1.3 Số liệu tái phân tích ECMWF NOAA 46 2.2 Phương pháp nghiên cứu .47 2.2.1 Phương pháp chung 47 2.2.2 Phương pháp phân tích phổ mưa chu kì năm 50 2.2.3 Phương pháp hàm trực giao tự nhiên (EOF) 51 2.2.4 Phương pháp phân tích hàm mật độ phổ (PSD) 54 2.2.5 Phương pháp lọc dải Lanczos 56 2.2.6 Phương pháp phân tích tổng hợp (composite analysis) 59 CHƯƠNG III: DAO ĐỘNG CỦA MƯA QUY MÔ NỘI MÙA VÀ MỐI LIÊN HỆ VỚI MƯA LỚN Ở VIỆT NAM 63 3.1 Các mode dao động mưa quy mô nội mùa Việt Nam 63 3.1.1 Các phổ mưa 63 3.1.2 Mode không gian 65 3.1.3 Mode thời gian 67 3.1.4 Sự thay đổi mưa pha hoạt động pha gián đoạn 71 3.2 Mối liên hệ với số ngày mưa lớn diện rộng .76 3.3 Kết luận chương III 81 CHƯƠNG IV: CƠ CHẾ VẬT LÍ CỦA DAO ĐỘNG MƯA QUY MƠ NỘI MÙA Ở VIỆT NAM 82 4.1 Tương tác nhiệt đới-ngoại nhiệt đới 82 4.1.1 PC1: Tương tác xâm nhập lạnh từ áp cao Siberia nhiễu động nhiệt đới 82 4.1.2 PC2: tương tác xâm nhập lạnh từ đông bắc Trung Quốc nhiễu động nhiệt đới 88 4.1.3 PC3: tác động hiệu ứng nâng tựa địa chuyển nhiễu động dạng sóng 92 4.1.4 PC4: phát triển ngược dịng chuỗi sóng Bắc Thái Bình Dương nhiễu động nhiệt đới 97 4.2 Bất ổn định có điều kiện hội tụ ẩm .100 4.3 Kết luận Chương IV 112 KẾT LUẬN 116 Danh mục cơng trình khoa học tác giả liên quan đến luận án 118 Tài liệu tham khảo 119 Danh sách kí hiệu chữ viết tắt Kí tự viết Tiếng Anh tắt ACF CISK Tiếng Việt Autocorrelation function Conditional Instability of the Second Điều kiện bất ổn định loại hai Kind Data Integration and Analysis Hệ thống Tích hợp Phân System tích Số liệu The European Centre for Medium- Trung tâm Dự báo Hạn vừa Range Weather Forecasts Châu Âu ENSO El Niño–Southern Oscillation El Nino–Dao động nam EOF Empirical Orthogonal Function Hàm trực giao tự nhiên h Hour Giờ hPa Hecto Pascal Hecto Pascal ITCZ The Intertropical Convergence Zone Dải hội tụ nhiệt đới Kg Kilogram Ki lô gam Km Kilometer Ki lô mét m Meter Mét MJO Madden Julian Oscilation Dao động Madden-Julian mm Milimeter Mi li mét MRG Mixed Rossby–Gravity waves DIAS ECMWF Sóng kết hợp Rossby trọng trường National Oceanic and Atmospheric Cục Khí Đại dương Administration Quốc Gia Hoa Kì PC Principle Component Thành phần PSD Power Spectral Density Hàm mật độ phổ PVU Potential Vorticity Unit Đơn vị xoáy NOAA s Second Giây STD Standard Deviation Độ lệch chuẩn TD-type wave Tropical depression-type wave Sóng dạng nhiễu động nhiệt đới Số liệu mưa lưới khu vực VnGP Vietnam Gridded Precipitation W Watt Oát Wind-Induced Surface Heat Trao đổi nhiệt bề mặt gây Exchange gió WISHE Việt Nam Danh mục bảng Tên bảng Trang Bảng 3.1 Hệ số tương quan thành phần mưa dị 68 thường vùng khí hậu Việt Nam Các giá trị không thỏa mãn độ tin cậy thống kê 95% bôi đen Bảng 3.2 Số ngày mưa vừa diện rộng vùng khí hậu xuất 78 pha hoạt động gián đoạn PC Ô tơ màu vùng khí hậu có giá trị mưa không thỏa mãn độ tin cậy thống kê Hình 3.4 Hình 3.5 Bảng 3.3 Tương tự Bảng 3.2, ngoại trừ cho mưa to diện rộng 79 Bảng 3.4 Tương tự Bảng 3.2, ngoại trừ cho mưa to diện rộng 80 Danh mục hình vẽ, đồ thị Tên hình Trang Hình 1.1 Gió bề mặt ngày 30/6-1/7/2001 thể phát triển sóng dạng nhiễu động nhiệt đới khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương (Li Fu 2006) Hình 1.2 Dị thường OLR tính trung bình pha khác MJO giai đoạn 1979–2012 cho tháng từ tháng Mười Một năm trước tới tháng Ba năm sau Khu vực màu xanh tương ứng vùng có tăng cường đối lưu sâu, ngược lại vùng màu cam tương ứng với khu vực suy yếu đối lưu sâu (https://usclivar.org/) Hình 1.3 Giản đồ mơ tả cấu trúc MJO Kí hiệu mây khu vực đối lưu Mũi tên chó mực 850 hPa 200 hPa gió thẳng đứng mực 500 hPa A C khu vực xoáy nghịch xoáy thuận Đường nét đứt biểu diễn sống rãnh (Rui Wang 1990) Hình 1.4 Tương tự Hình 1.2, ngoại trừ cho tháng từ tháng Sáu tới tháng Chín Hình 1.5 Giản đồ biểu diễn phát triển di chuyển lên phía bắc hồn lưu kinh hướng kết hợp với dao động 30-60 ngày mặt cắt kinh hướng Mũi tên mỏng dị thường hoàn lưu Hadley Mũi tên đậm hướng lên khu vực trung tâm hội tụ ẩm lớp biên, mũi tên đậm nằm ngang hướng di chuyển dải mây lên phía bắc Đường liền (đường nét đứt) pha xoáy tương đối mực 850 hPa Khu vực quang mây đánh dấu hình mặt trời (Lau Waliser 2011) Hình 1.6 Trung bình dị thường gió (vector) OLR (tơ màu) hàm dịng (đường liền) tương ứng với cực đại mưa dao động 7– 25 ngày khu vực Bangladesh từ năm 1979–2007 (Fujinami đtg 2014) Hình 1.7 Phân bố dị thường hàm dòng (đơn vị 1,5 x 106 m2 s-1) dị thường gió (đơn vị m s-1) mực 200 hPa dải 7–20 ngày từ Pha (a) tới Pha (h) Vùng tô màu cao nguyên Tibetan (Fujinami Yasunari 2004) Hình 2.1 Sơ đồ mơ tả phương pháp xử lí số liệu VnGP để phân tích trực giao Hình 2.2 Sơ đồ mơ tả phương pháp xử lí PCs để tìm mối liên hệ dao động nội mùa vừa mưa lớn, dao động nội mùa 19 22 24 26 30 31 36 48 49 Danh mục cơng trình khoa học tác giả liên quan đến luận án Truong, N M., and B M Tuan (2018), “Large‐scale patterns and possible mechanisms of 10–20‐day intra‐seasonal oscillation of the observed rainfall in Vietnam”, International Journal of Climatology, 38, 3801-3821 Tuan, B.M (2019), “Extratropical Forcing of Submonthly Variations of Rainfall in Vietnam” J Climate, 32, 2329– 2348 https://doi.org/10.1175/JCLI-D-18-0453.1 Truong, N M., and B M Tuan (2019), “Structures and Mechanisms of 20−60-day Intraseasonal Oscillation of the Observed Rainfall in Vietnam”, J Climate, 32, 5191–5212 https://doi.org/10.1175/JCLI-D-18-0239.1 Bùi Minh Tuân, Nguyễn Minh Trường, Vũ Thanh Hằng, Công Thanh, (2016), “Sự dịch chuyển lên phía bắc dao động nội mùa chế dao động nội mùa lượng mưa Bắc Bộ Nam Bộ”, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN Các Khoa học Trái đất Môi trường, Tập 32, Số 3S, 2016243 117 Tài liệu tham khảo Tài liệu tiếng Việt Bùi Minh Tăng đtg (2014), “Nghiên cứu xây dựng công nghệ dự báo mưa lớn thời hạn 2-3 ngày phục vụ công tác cảnh báo sớm lũ lụt khu vực miền Trung Việt Nam”, Báo cáo tổng kết đề tài NCKH cấp Nhà nước, 358p Dương Liên Châu (2000), “Bão áp thấp nhiệt đới ảnh hưởng đến Việt Nam năm (1995-1999)”, Tuyển tập Báo cáo hội nghị “Khoa học, công nghệ dự báo phục vụ dự báo khí tượng thuỷ văn”, Tập 1, Dự báo Khí tượng phục vụ dự báo, Hà Nội Đinh Bá Duy, Ngô Đức Thành, Nguyễn Thị Tuyết, Phạm Thanh Hà, Phan Văn Tân (2016), “Đặc điểm hoạt động Xoáy thuận Nhiệt đới khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương, Biển Đơng vùng trực tiếp chịu ảnh hưởng lãnh thổ Việt Nam giai đoạn 1978-2015”, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Các Khoa học Trái đất Môi trường, Tập 32, Số (2016) 1-11 Lê Quốc Huy (2018), “Nghiên cứu biến động quy mô nội mùa số yếu tố khí tượng, hải dương khu vực bờ tây Biển Đơng”, Luận án tiến sĩ khoa học trái đất Nguyễn Đức Hậu (2005) “Nghiên cứu dự báo mưa lớn phía tấy Bắc Bộ thời hạn ngày phươn g pháp thống kê”, Luận án Tiến sỹ Địa lý, Viện KTTV Nguyễn Đức Ngữ Nguyễn Trọng Hiệu (2013), “Khí hậu tài nguyên khí hậu Việt Nam”, NXB Khoa học Kỹ thuật, Hà Nội, 296 trang Nguyễn Đức Ngữ (2013), “Dao động Madden - Julien (MJO) hoạt động xoáy thuận nhiệt đới Tây Bắc Thái Bình Dương Biển Đơng Việt Nam”, Tuyển tập báo cáo Hội thảo khoa học lần thứ 10 - Viện KH KTTV MT, vol 3, pp 243–251 Nguyễn Đức Ngữ, Nguyễn Trọng Hiệu (2004), “Khí hậu tài ngun khí hậu Việt Nam”, NXB Nơng nghiệp, Hà Nội 118 Nguyễn Ngọc Thục đtg (1994), “Những nhân tố gây mưa lớn, lũ tỉnh miền Trung Tây Nguyên thuộc Chương trình lũ miền Trung”, Cục Dự báo 10 Nguyễn Ngọc Thục (1992), “Phân loại dạng hình Synốp gây mưa lớn, đặc biệt lớn thuộc tỉnh Nghệ An đến Thừa Thiên Huế” 11 Nguyễn Ngọc Thục, Lương Tuấn Minh (1990), “Các hình synốp gây mưa lớn miền bắc Việt nam”, Tuyển tập báo cáo khoa học Hội nghị Khoa học dự báo KTTV lần thứ III 1986-1990, tr 110-120 12 Nguyễn Văn Hưởng (2011), “Xác định khách quan hình thời tiết đợt mưa lớn khu vực miền Trung từ số liệu tái phân tích JRA25”, Luận văn thạc sỹ ngành khí tượng khí hậu học, Trường ĐHKHTNĐHQGHN 13 Phan Văn Tân, Phạm Thanh Hà, Nguyễn Đăng Quang, Nguyễn Văn Hiệp, Ngô Đức Thành (2016), “Sự biến đổi ngày bắt đầu mùa mưa Tây Nguyên khả dự báo”, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Các Khoa học Trái đất Môi trường Tập 32, Số 6S, 1-6 14 Trần Anh Đức (2014), “Nghiên cứu xây dựng hệ thống phân loại hình gây mưa lớn cho khu vực Việt Nam phương pháp SOM”, Luận văn thạc sỹ ngành khí tượng khí hậu học, Trường ĐHKHTN-ĐHQGHN 15 Trần Gia Khánh (1993), “Phân tích Dự báo q trình mưa bão đổ vào khu vực Quảng Ngãi - Đà Nẵng đến Quảng Ngãi trở vào có tác động khơng khí lạnh phía Bắc Dự án Mưa lũ miền Trung” - Cục Dự báo KTTV tháng năm 1993 16 Trần Gia Khánh (1998a) “Phân loại hình Synốp gây mưa lớn khu vực Quảng Nam - Đà Nẵng đến Khánh Hòa” , Tài liệu lưu hành nội 17 Trần Gia Khánh (1998b) “Hướng dẫn nghiệp vụ dự báo thời tiết”, Tài liệu lưu hành nội 119 Tài liệu nước 18 Bretherton, F., (1964), "Low frequency oscillations trapped near the equator", Tellus, 16, 181-185 19 Cadet, D (1986), "Fluctuations of precipitable water over the Indian Ocean during the 1979 summer monsoon", Tellus A, 38, 170-177 20 Cattell, R B (1966), "The scree test for the number of factors", Multivariate behavioral research, 1, 245-276 21 Conway, J., and R Guy (1996), "The Euler-Mascheroni Number", The Book of Numbers New York: Springer-Verlag 22 Cusick, T W., and M E Flahive (1989), "The Markoff and Lagrange spectra", American Mathematical Soc 23 Chang, C.-P (1970) "Westward propagating cloud patterns in the tropical Pacific as seen from time-composite satellite photographs", Journal of the Atmospheric Sciences, 27, 133-138 24 Chatterjee, P., and B Goswami (2004), "Structure, genesis and scale selection of the tropical quasi‐biweekly mode", Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, 130, 1171-1194 25 Chen, C.-S., Y.-L Chen, C.-L Liu, P.-L Lin, and W.-C Chen (2007), "Statistics of heavy rainfall occurrences in Taiwan", Weather and Forecasting, 22, 981-1002 26 Chen, T.-C., and J.-M Chen (1993), "The 10–20-day mode of the 1979 Indian monsoon: Its relation with the time variation of monsoon rainfall", Monthly weather review, 121, 2465-2482 27 Chen, T.-C., M.-C Yen, J.-D Tsay, J Alpert, and N T Tan Thanh (2012a), "Forecast advisory for the late fall heavy rainfall/flood event in Central Vietnam developed from diagnostic analysis", Weather and Forecasting, 27, 1155-1177 120 28 Chen, T.-C., M.-C Yen, J.-D Tsay, N T Tan Thanh, and J Alpert (2012b), "Synoptic development of the Hanoi heavy rainfall event of 30–31 October 2008: Multiple-scale processes", Monthly Weather Review, 140, 1219-1240 29 Day, D (2007), "The weather watchers", 100 years of the Bureau of Meteorology 30 Dee, D P., and Coauthors (2011), "The ERA‐Interim reanalysis: Configuration and performance of the data assimilation system", Quarterly Journal of the royal meteorological society, 137, 553-597 31 Duchon, C E (1979), "Lanczos filtering in one and two dimensions", Journal of Applied Meteorology, 18, 1016-1022 32 Emanuel, K (1993), "The effect of convective response time on WISHE modes", Journal of the atmospheric sciences, 50, 1763-1776 33 Ferreira, R N., W H Schubert, and J J Hack (1996), "Dynamical aspects of twin tropical cyclones associated with the Madden–Julian oscillation", Journal of the atmospheric sciences, 53, 929-945 34 Foltz, G R., and M J McPhaden (2004), "The 30–70 day oscillations in the tropical Atlantic", Geophysical research letters, 31 35 Frederiksen, J S (2002), "Genesis of Intraseasonal Oscillations and Equatorial Waves", Journal of the Atmospheric Sciences, 59, 2761-2781 36 Fujinami, H., and T Yasunari (2004), "Submonthly variability of convection and circulation over and around the Tibetan Plateau during the boreal summer", Journal of the Meteorological Society of Japan Ser II, 82, 15451564 37 ——, (2009), "The effects of midlatitude waves over and around the Tibetan Plateau on submonthly variability of the East Asian summer monsoon", Monthly Weather Review, 137, 2286-2304 38 Fujinami, H., T Yasunari, and A Morimoto (2014), "Dynamics of distinct intraseasonal oscillation in summer monsoon rainfall over the Meghalaya– 121 Bangladesh–western Myanmar region: covariability between the tropics and mid-latitudes", Climate dynamics, 43, 2147-2166 39 Fukutomi, Y., and T Yasunari (1999) "10-25 day intraseasonal variations of convection and circulation over East Asia and western North Pacific during early summer", Journal of the Meteorological Society of Japan Ser II, 77, 753-769 40 —— (2002), "Tropical—Extratropical Interaction Associated with the 10— 25-day Oscillation over the Western Pacific during the Northern Summer", Journal of the Meteorological Society of Japan Ser II, 80, 311-331 41 Gadgil, S., and J Srinivasan (1990), "Low frequency variation of tropical convergence zones", Meteorology and Atmospheric Physics, 44, 119-132 42 Goswami, B N., J Shukla, E K Schneider, and Y C Sud (1984), "Study of the Dynamics of the Intertropical Convergence Zone with a Symmetric Version of the GLAS Climate Model", Journal of the Atmospheric Sciences, 41, 5-19 43 Goswami, P., and V Mathew (1994), "A Mechanism of Scale Selection in Tropical Circulation at Observed Intraseasonal Frequencies", Journal of the Atmospheric Sciences, 51, 3155-3166 44 Gruber, A (1974), "The wavenumber-frequency spectra of satellitemeasured brightness in the tropics", Journal of the Atmospheric Sciences, 31, 1675-1680 45 Gill, A E (1980) "Some simple solutions for heat‐induced tropical circulation", Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, 106, 447-462 46 Hannachi, A (2004), "A primer for EOF analysis of climate data", Department of Meteorology, University of Reading 1-33 47 Hatsuzuka, D., T Yasunari, and H Fujinami (2014), "Characteristics of low pressure systems associated with intraseasonal oscillation of rainfall over 122 Bangladesh during boreal summer", Monthly Weather Review, 142, 47584774 48 Hendon, H H., and B Liebmann (1990), "The intraseasonal (30–50 day) oscillation of the Australian summer monsoon", Journal of the Atmospheric Sciences, 47, 2909-2924 49 Higgins, R., and W Shi (2001), "Intercomparison of the principal modes of interannual and intraseasonal variability of the North American monsoon system", Journal of Climate, 14, 403-417 50 Holton, J R (2004), "An Introduction to Dynamic Meteorology, Int." Geophys Ser 88, 313-369 51 Holton, J R., (1971), "A diagnostic model for equatorial wave disturbances: The role of vertical shear of the mean zonal wind", Journal of the Atmospheric Sciences, 28, 55-64 52 Horn, L H., and R A Bryson (1960), "Harmonic analysis of the annual March of precipitation over the United States 1", Annals of the Association of American Geographers, 50, 157-171 53 Hsu, H.-H., and C.-H Weng (2001), "Northwestward propagation of the intraseasonal oscillation in the western North Pacific during the boreal summer: Structure and mechanism", Journal of climate, 14, 3834-3850 54 Jiang, X., T Li, and B Wang (2004), "Structures and mechanisms of the northward propagating boreal summer intraseasonal oscillation", Journal of Climate, 17, 1022-1039 55 Jones, C (2000), "Occurrence of extreme precipitation events in California and relationships with the Madden–Julian oscillation", Journal of Climate, 13, 3576-3587 56 Kemball-Cook, S., and B Wang (2001), "Equatorial waves and air–sea interaction in the boreal summer intraseasonal oscillation", Journal of Climate, 14, 2923-2942 123 57 Kiladis, G N., and M Wheeler (1995), "Horizontal and vertical structure of observed tropospheric equatorial Rossby waves", Journal of Geophysical Research: Atmospheres, 100, 22981-22997 58 Koppen, W (1936), "Das geographische system der klimat", Handbuch der klimatologie, 46 59 Krishnamurti, T N., and H Bhalme (1976), "Oscillations of a monsoon system Part I Observational aspects", Journal of the Atmospheric Sciences, 33, 1937-1954 60 Krishnamurti, T N., and D Subrahmanyam (1982), "The 30–50 day mode at 850 mb during MONEX", Journal of the Atmospheric Sciences, 39, 20882095 61 Lau, K.-H., and N.-C Lau (1990), "Observed Structure and Propagation Characteristics of Tropical Summertime Synoptic Scale Disturbances", Monthly Weather Review, 118, 1888-1913 62 Lau, K.-M., and P Chan (1986), "Aspects of the 40–50 day oscillation during the northern summer as inferred from outgoing longwave radiation", Monthly Weather Review, 114, 1354-1367 63 Lau, K.-M., and L Peng (1990), "Origin of Low Frequency (Intraseasonal) Oscillations in the Tropical Atmosphere Part III: Monsoon Dynamics", Journal of the Atmospheric Sciences, 47, 1443-1462 64 Lau, W K.-M., and D E Waliser (2011), "Intraseasonal variability in the atmosphere-ocean climate system", Springer Science & Business Media 65 Lawrence, D M., and P J Webster (2002), "The boreal summer intraseasonal oscillation: Relationship between northward and eastward movement of convection", Journal of the atmospheric sciences, 59, 15931606 66 Li, T., and B Fu (2006), "Tropical Cyclogenesis Associated with Rossby Wave Energy Dispersion of a Preexisting Typhoon Part I: Satellite Data Analyses", Journal of the Atmospheric Sciences, 63, 1377-1389 124 67 Liebmann, B (1996) "Description of a complete (interpolated) outgoing longwave radiation dataset", Bull Amer Meteor Soc., 77, 1275-1277 68 Liebmann, B., H H Hendon, and J D Glick (1994), "The relationship between tropical cyclones of the western Pacific and Indian Oceans and the Madden-Julian oscillation", Journal of the Meteorological Society of Japan Ser II, 72, 401-412 69 Liebmann, B., G N Kiladis, C S Vera, A C Saulo, and L M Carvalho (2004), "Subseasonal variations of rainfall in South America in the vicinity of the low-level jet east of the Andes and comparison to those in the South Atlantic convergence zone", Journal of climate, 17, 3829-3842 70 Lorenc, A (1984), "The evolution of planetary‐scale 200 mb divergent flow during the FGGE year", Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, 110, 427-441 71 Lorenz, E.N (1963), "Deterministic non periodic flow", J Atmosph Sci., 20, 130-141 72 Hannachi, A., I Joliffe, and D Stephenson (2007), "Empirical orthogonal functions and related techniques in atmospheric science: A review", Int J Climatol., 27, 1119–1152, doi:10.1002/ joc.1499 73 Madden, R A., and P R Julian (1971), "Detection of a 40–50 day oscillation in the zonal wind in the tropical Pacific", Journal of the atmospheric sciences, 28, 702-708 74 Mao, J., and J C Chan (2005), "Intraseasonal variability of the South China Sea summer monsoon", Journal of Climate, 18, 2388-2402 75 Maruyama, T (1967), "Large-scale disturbances in the equatorial lower stratosphere", Journal of the Meteorological Society of Japan Ser II, 45, 391-408 76 Matsuno, T (1966), "Quasi-geostrophic motions in the equatorial area", Journal of the Meteorological Society of Japan Ser II, 44, 25-43 125 77 Matthews, A J (2000), "Propagation mechanisms for the Madden‐Julian oscillation", Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, 126, 2637-2651 78 —— (2004), "Intraseasonal variability over tropical Africa during northern summer", Journal of Climate, 17, 2427-2440 79 Mo, K C., and R Higgins (1998), "Tropical convection and precipitation regimes in the western United States", Journal of Climate, 11, 2404-2423 80 Murakami, T., T Nakazawa, and J He (1984), "On the 40-50 day oscillations during the 1979 northern hemisphere summer", Journal of the Meteorological Society of Japan Ser II, 62, 440-468 81 North, G R., T L Bell, R F Cahalan, and F J Moeng (1982), "Sampling errors in the estimation of empirical orthogonal functions", Monthly weather review, 110, 699-706 82 Numaguti, A (1995), "Characteristics of 4-to-20-day-period disturbances observed in the equatorial Pacific during the TOGA COARE IOP", Journal of the Meteorological Society of Japan, Ser II, 73, 353-377 83 Nguyen-Thi, H A., J Matsumoto, T Ngo-Duc, and N Endo (2012) "A climatological study of tropical cyclone rainfall in Vietnam", SOLA, 8, 4144 84 Nguyen-Xuan, T., T Ngo-Duc, H Kamimera, L Trinh-Tuan, J Matsumoto, T Inoue, and T Phan-Van (2016) "The Vietnam Gridded Precipitation (VnGP) Dataset: Construction and Validation", SOLA, 12, 291-296 85 Nguyen‐Le, D., and J Matsumoto (2016), "Delayed withdrawal of the autumn rainy season over central Vietnam in recent decades", International Journal of Climatology, 36, 3002-3019 86 Paegle, J N., L A Byerle, and K C Mo (2000), "Intraseasonal modulation of South American summer precipitation", Monthly Weather Review, 128, 837-850 126 87 Press, W H (1992), "The art of scientific computing", Cambridge university press 88 Quang, N Đ., J Renwick, and J McGregor (2014), "Variations of surface temperature and rainfall in Vietnam from 1971 to 2010", International Journal of Climatology, 34, 249-264 89 Ramamurthy, K (1969), "Monsoon of India: some aspects of the ‘break’in the Indian southwest monsoon during July and August", Forecasting manual, 1, 1-57 90 Reed, R J., and E E Recker (1971), "Structure and properties of synopticscale wave disturbances in the equatorial western Pacific", Journal of the Atmospheric Sciences, 28, 1117-1133 91 Riehl, H (1945), "Waves in the easterlies and the polar front in the tropics", University of Chicago Press 92 Rosenthal, S L (1960), "A simplified linear theory of equatorial easterly waves", Journal of Meteorology, 17, 484-488 93 Rotunno, R., and K A Emanuel (1987), "An Air–Sea Interaction Theory for Tropical Cyclones Part II: Evolutionary Study Using a Nonhydrostatic Axisymmetric Numerical Model", Journal of the Atmospheric Sciences, 44, 542-561 94 Rui, H., and B Wang (1990), "Development characteristics and dynamic structure of tropical intraseasonal convection anomalies", Journal of the Atmospheric Sciences, 47, 357-379 95 Sikka, D., and S Gadgil (1980), "On the maximum cloud zone and the ITCZ over Indian, longitudes during the southwest monsoon", Monthly Weather Review, 108, 1840-1853 96 Sobel, A H., and C S Bretherton (1999), "Development of synoptic-scale disturbances over the summertime tropical northwest Pacific", Journal of the atmospheric sciences, 56, 3106-3127 127 97 Stevens, D E., and R S Lindzen (1978), "Tropical Wave-CISK with a Moisture Budget and Cumulus Friction", Journal of the Atmospheric Sciences, 35, 940-961 98 Sui, C., and K Lau (1992), "Multiscale phenomena in the tropical atmosphere over the western Pacific", Monthly weather review, 120, 407430 99 Takayabu, Y N (1994), "Large-scale cloud disturbances associated with equatorial waves", Journal of the Meteorological Society of Japan Ser II, 72, 433-449 100 Takayabu, Y N., and T Nitta (1993), "3-5 day-period disturbances coupled with convection over the tropical Pacific Ocean", Journal of the Meteorological Society of Japan Ser II, 71, 221-246 101 Terao, T (1999), "The zonal wavelength of the quasi-stationary Rossby waves trapped in the westerly jet", Journal of the Meteorological Society of Japan Ser II, 77, 687-699 102 Tue M Vu, Srivatsan V Raghavan, Shie-Yui Liong, et al (2018), “Uncertainties of gridded precipitation observations in characterizing spatiotemporal drought and wetness over Vietnam”, International Journal of Climatology., Vol.38, No.4, p.2067 103 Thorncroft, C., and B Hoskins (1994), "An idealized study of African easterly waves II: A nonlinear view", Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, 120, 983-1015 104 Truong, N M., and B M Tuan (2018), "Large‐scale patterns and possible mechanisms of 10–20‐day intra‐seasonal oscillation of the observed rainfall in Vietnam", International Journal of Climatology, 38, 3801-3821 105 Van Der Linden, R., A H Fink, J G Pinto, T Phan-Van, and G N Kiladis (2016), "Modulation of Daily Rainfall in Southern Vietnam by the Madden–Julian Oscillation and Convectively Coupled Equatorial Waves", Journal of Climate, 29, 5801-5820 128 106 Van der Linden, R., Andreas H Fink, Joaquim G Pinto, Tan Phan- Van (2017), “The Dynamics of an Extreme Precipitation Event in Northeastern Vietnam in 2015 and its Predictability in the ECMWF Ensemble Prediction System”, Weather and Forecasting 107 Wallace, J., and L Chang (1972), "On the application of satellite data on cloud brightness to the study of tropical wave disturbances", Journal of the Atmospheric Sciences, 29, 1400-1403 108 Wallace, J M., and V Kousky (1968), "Observational evidence of Kelvin waves in the tropical stratosphere", Journal of the Atmospheric Sciences, 25, 900-907 109 Wang, B., and H Rui (1990), "Synoptic climatology of transient tropical intraseasonal convection anomalies: 1975–1985", Meteorology and Atmospheric Physics, 44, 43-61 110 Wang, B., and X Xie (1997), "A model for the boreal summer intraseasonal oscillation", Journal of the Atmospheric Sciences, 54, 72-86 111 Wang, B., and LinHo (2002), "Rainy Season of the Asian–Pacific Summer Monsoon", Journal of Climate, 15, 386-398 112 Webster, P J (1983), "Mechanisms of Monsoon Low-Frequency Variability: Surface Hydrological Effects", Journal of the Atmospheric Sciences, 40, 2110-2124 113 Weickmann, K M., G R Lussky, and J E Kutzbach (1985), "Intraseasonal (30–60 Day) Fluctuations of Outgoing Longwave Radiation and 250 mb Streamfunction during Northern Winter", Monthly Weather Review, 113, 941-961 114 Wheeler, M., and G N Kiladis (1999), "Convectively coupled equatorial waves: Analysis of clouds and temperature in the wavenumber– frequency domain", Journal of the Atmospheric Sciences, 56, 374-399 115 Willmott, C J., C M Rowe, and W D Philpot (1985), "Small-scale climate maps: A sensitivity analysis of some common assumptions 129 associated with grid-point interpolation and contouring", The American Cartographer, 12, 5-16 116 Wu, P., Y Fukutomi, and J Matsumoto (2012), "The impact of intraseasonal oscillations in the tropical atmosphere on the formation of extreme central Vietnam precipitation", SOLA, 8, 57-60 117 Xie, X., and B Wang (1996), "Low-frequency equatorial waves in vertically sheared zonal flow Part II: Unstable waves", Journal of the atmospheric sciences, 53, 3589-3605 118 Yanai, M., and T Maruyama (1966), "Stratospheric wave disturbances propagating over the equatorial Pacific", Journal of the Meteorological Society of Japan Ser II, 44, 291-294 119 Yanai, M., and M Murakami (1970), "A further study of tropical wave disturbances by the use of spectrum analysis", Journal of the Meteorological Society of Japan Ser II, 48, 185-197 120 Yasunari, T (1979), "Cloudiness fluctuations associated with the Northern Hemisphere summer monsoon", Journal of the Meteorological Society of Japan Ser II, 57, 227-242 121 Yokoi, S., and T Satomura (2005), "An observational study of intraseasonal variations over Southeast Asia during the 1998 rainy season", Monthly weather review, 133, 2091-2104 122 Yokoi, S., and J Matsumoto (2008), "Collaborative effects of cold surge and tropical depression–type disturbance on heavy rainfall in central Vietnam", Monthly Weather Review, 136, 3275-3287 123 Yokoi, S., T Satomura, and J Matsumoto (2007), "Climatological characteristics of the intraseasonal variation of precipitation over the Indochina Peninsula", Journal of Climate, 20, 5301-5315 124 Yoshida, K (1960), "A theory of the Cromwell current (the equatorial undercurrent) and of the equatorial upwelling", Oceanographical Society of Japan, 15, 159-170 130 Journal of the 125 Zangvil, A (1975), "Temporal and spatial behavior of large-scale disturbances in tropical cloudiness deduced from satellite brightness data", Monthly Weather Review, 103, 904-920 126 Zangvil, A., and M Yanai (1980), "Upper tropospheric waves in the tropics Part I: Dynamical analysis in the wavenumber-frequency domain", Journal of the Atmospheric Sciences, 37, 283-298 127 Zhang, C., and P J Webster (1989), "Effects of zonal flows on equatorially trapped waves", Journal of the Atmospheric Sciences, 46, 36323652 128 Zhang, Chidong (2005), "Madden‐julian oscillation." Reviews of Geophysics 43.2 131 ... 3: ? ?Dao động nội mùa trường mưa mối liên hệ với mưa lớn Việt Nam? ?? Chương trình bày đặc trưng theo khơng gian thời gian 13 mưa dao động nội mùa mối liên hệ dao động nội mùa mưa lớn diện rộng Việt. .. mây đối lưu 1.3 Dao động nội mùa trường mưa Việt Nam khu vực lân cận Việt Nam nằm khu vực chuyển tiếp hệ thống gió mùa mùa hè Ấn Độ, gió mùa mùa hè Tây Thái Bình Dương gió mùa mùa hè Đông Á [Wang... hoạt động chuyển sang pha gián đoạn mưa dao động nội mùa mưa Việt Nam Luận điểm bảo vệ Dao động nội mùa mưa Việt Nam có mối liên hệ chặt chẽ với xuất mưa lớn diện rộng vùng khí hậu khác 12 Dao động