BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH NGUYỄN THỊ HOA THỰC TRẠNG KIẾN THỨC VỀ CHẾ ĐỘ ĂN CỦA THAI PHỤ ĐẾN KHÁM THAI TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA KHU VỰC BẮC QUANG NĂM 2020 BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP NAM ĐỊNH - 2020 BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH NGUYỄN THỊ HOA THỰC TRẠNG KIẾN THỨC VỀ CHẾ ĐỘ ĂN CỦA THAI PHỤ ĐẾN KHÁM THAI TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA KHU VỰC BẮC QUANG NĂM 2020 Chuyên ngành: Điều dưỡng sản phụ khoa BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN: ThS BSCKII TRẦN QUANG TUẤN NAM ĐỊNH - 2020 i LỜI CẢM ƠN Trong trình nghiên cứu hồn thành chun đề này, tơi nhận giúp đỡ tận tình thầy cơ, anh, chị, bạn bè, đồng nghiệp, người thân gia đình quan có liên quan Trước hết xin chân thành cảm ơn Đảng ủy, Ban Giám hiệu, phòng đào tạo sau đại học, Bộ môn điều dưỡng sản phụ khoa, thầy cô giảng dạy trường Đại học điều dưỡng Nam Định tận tình hướng dẫn bảo tơi khóa học qua Tơi xin bày tỏ lịng kính trọng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo hướng dẫn Ths BSCKII Trần Quang Tuấn trực tiếp hướng dẫn, động viên tạo điều kiện giúp đỡ suốt q trình học, thực hồn thiện chun đề tốt nghiệp Tôi xin trân thành cảm ơn Ban giám đốc, khoa, phòng Bệnh viện phụ sản trung ương Bệnh viện phụ sản Hà Nội tạo điều kiện thuận lợi cho suốt thời gian học tập bệnh viện Tôi xin cảm ơn Đảng ủy, Ban Giám đốc, phòng tổ chức cán bộ, phòng kế hoạch tổng hợp, phòng khám sản tập thể cán nhân viên Bệnh viện đa khoa khu vực huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang tạo điều kiện tốt thời gian học, công tác nghiên cứu Tôi xin bày tỏ biết ơn đến người thân gia đình, bạn bè, đồng nghiệp gần xa đặc biệt chị, bạn khóa động viên giúp đỡ tơi tinh thần, vật chất để tơi hồn thành chun đề Những người bệnh gia đình người bệnh cảm thông tạo điều kiện phối hợp với tơi q trình thực vấn Bắc Quang, ngày tháng Học viên Nguyễn Thị Hoa năm 2020 ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan báo cáo chuyên đề riêng Nội dung báo cáo hoàn toàn trung thực, khách quan chưa báo cáo báo cáo nào, thân thực với giúp đỡ giáo viên hướng dẫn Nếu sai xin chịu trách nhiệm hoàn toàn Người làm báo cáo Nguyễn Thị Hoa MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN i LỜI CAM ĐOAN ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT iii DANH MỤC CÁC BẢNG iiv ĐẶT VẤN ĐỀ Chương CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1 Cơ sở lý luận 1.1.1 Định nghĩa dinh dưỡng 1.1.2 Vai trò dinh dưỡng sức khỏe 1.2 Cơ sở thực tiễn 1.2.1 Vai trò dinh dưỡng thai phụ 1.2.2 Chăm sóc dinh dưỡng cho phụ nữ thời kỳ mang thai 1.3 Chế độ dinh dưỡng số trường hợp bệnh lý có thai 18 1.3.1 Dinh dưỡng thai phụ bị thiếu máu 19 1.3.2 Thiếu acid folic số vi chất dinh dưỡng 20 1.3.3 Dinh dưỡng thai phụ bị bệnh tim 21 1.3.4 Dinh dưỡng thai phụ bị bệnh gan 21 1.3.5 Dinh dưỡng thai phụ bị tiền sản giật .23 1.3.6 Dinh dưỡng thai phụ bị đái tháo đường 24 Chương MÔ TẢ VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT 27 Thực tiễn hoạt động Bệnh viện đa khoa khu vực huyện Bắc Quang .27 Chương BÀN LUẬN .33 3.1.Thực trạng vấn đề …………………………………………………….….33 3.2 Khó khăn ……………………………………………………………………35 3.3 Giải pháp ……………………………………………………………………36 KẾT LUẬN 37 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT PNCT Phụ nữ có thai TT Thị trấn NT Nơng thơn THPT Trung học phổ thông THCS Trung học sở CNVC Công nhân viên chức iv DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Đặc điểm đối tượng theo độ tuổi 28 Bảng 2.2: Đặc điểm đối tượng theo địa dư 28 Bảng 2.3: Đánh giá kiến thức đối tượng vấn theo địa dư 28 Bảng 2.4: Kiến thức chế độ ăn phụ nữ có thai theo độ tuổi .29 Bảng 2.5 Sự hiểu biết thành phần chế độ ăn PNCT khỏe mạnh (n 200) 29 Bảng 2.6 Phân loại bệnh lý PNCT vấn 30 Bảng 2.7 Sự hiểu biết thành phần chế độ ăn PNCT bị thiếu máu trước có thai (n=8) 30 Bảng 2.8 Sự hiểu biết thành phần chế độ ăn PNCT bị thiếu máu sau có thai (n=7) .31 Bảng 2.9 Sự hiểu biết thành phần chế độ ăn PNCT bị bệnh gan (n=11) 31 Bảng 2.10 Sự hiểu biết thành phần chế độ ăn PNCT bị tiền sản giật (n=3) 32 ĐẶT VẤN ĐỀ Dinh dưỡng yếu tố quan trọng sức khỏe, thể lực trí tuệ người suốt vòng đời, đặc biệt thời gian phụ nữ có thai cho bú Phụ nữ có thai cần thêm nguồn dinh dưỡng cho mẹ, hình thành phát triển thai nhi Phụ nữ cho bú cần bổ sung thức ăn để tăng cường sản xuất sữa cho bú Dinh dưỡng tốt mang thai, cho bú yếu tố định bảo đảm sức khỏe cho bà mẹ, lớn lên phát triển trẻ [1] Chế độ dinh dưỡng mẹ thời gian mang thai yếu tố liên quan rõ rệt đến cân nặng trẻ đẻ Rất nhiều nghiên cứu khẳng định rằng, bà mẹ cung cấp thức ăn đầy đủ cân đối thời gian mang thai bảo đảm cho thai nhi tăng cân tốt, kể bà mẹ suy dinh dưỡng Ngược lại, bà mẹ mang thai thiếu ăn tăng nguy sinh non tháng, nhẹ cân Trẻ sinh non tháng, nhẹ cân lớn lên tăng nguy mắc bệnh mạch vành, tăng huyết áp, tiểu đường, giảm dự trữ thận, giảm chức phổi, chậm dậy thì, dễ bị trầm cảm tỷ lệ tử vong bệnh tim mạch cao Riêng trẻ gái sinh nhẹ cân có nguy suy dinh dưỡng trưởng thành, lại tiếp tục yếu tố nguy sinh nhẹ cân cho hệ Dinh dưỡng đủ thời gian mang thai giúp bà mẹ khỏe mạnh, thai phát triển tốt yếu tố quan trọng để bà mẹ vượt qua đẻ cách thuận lợi Thiếu dinh dưỡng mẹ thời gian mang thai gây hậu thiếu chất dinh dưỡng cho mẹ phát triển thai điều kiện thuận lợi gây nên tiền sản giật, sản giật, làm tăng nguy sẩy thai, thai lưu, khó sinh, sinh non/nhẹ cân, số tai biến khác Dinh dưỡng hợp lý thai kỳ giúp mẹ tăng cân đủ (10-12 kg/thai kỳ) dự trữ đủ chất dinh dưỡng cho tạo sữa sau sinh Thiếu dinh dưỡng thai kỳ người mẹ không đủ khả để tạo đủ số lượng sữa đảm bảo chất lượng sữa cho phát triển toàn diện bé Dinh dưỡng hợp lý thai kỳ giảm nguy mắc số bệnh cho mẹ - Dinh dưỡng hợp lý thai kỳ giảm số vấn đề thường gặp mang thai Như vậy, dinh dưỡng thời kỳ mang thai người mẹ có vai trị then chốt để sinh trẻ sơ sinh mạnh khoẻ tiền đề quan trọng cho phát triển chúng sau Thiếu hụt dinh dưỡng trình mang thai làm tăng nguy bị tai biến sản khoa sinh non/nhẹ cân Đặc biệt, thiếu hụt số vi chất dinh dưỡng phần ăn mang thai acid folic, iod dẫn đến dị tật ống thần kinh tật thiểu trí tuệ Huyện Bắc Quang huyện vùng thấp tỉnh Hà Giang với 23 xã, thị trấn có xã đặc biệt khó khăn Ngừời dân huyện xã chủ yếu dân tộc thiểu số, trình độ dân trí thấp, kinh tế cịn nhiều khó khăn, phong tục tập qn lạc hậu, giao thơng liên thơn, liên xã đặc biệt khó khăn Theo báo cáo cơng tác chăm sóc sinh sản năm 2019 Bệnh viện đa khoa khu vực trung tâm y tế huyện Bắc Quang tổng hợp Xuất phát từ thực tế để đánh giá việc thực chế độ ăn thai phụ thực chuyên đề: “thực trạng kiến thức chế độ ăn thai phụ đến khám thai bệnh viện đa khoa khu vực huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang năm 2020” với mục tiêu: Thực trạng kiến thức chế độ ăn thai phụ đến khám thai bệnh viện đa khoa khu vực huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang năm 2020 Các giải pháp nâng cao kiến thức chế độ ăn thai phụ đến khám bệnh viện Chương CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1 Cơ sở lý luận 1.1.1 Định nghĩa dinh dưỡng Các chất dinh dưỡng chất hữu hình thành tích lũy phận định thể động vật thực vật, cần thiết cho tồn phát triển thể người thể động vật khác Dinh dưỡng chức mà cá thể sử dụng thức ăn để trì sống, nghĩa thực hoạt động sống như: sinh trưởng, phát triển, vận động Khoa họcvề dinh dưỡng nghiên cứu mối quan hệ cá thể thức ăn, chế độ ăn uống, sinh lý nuôi dưỡng, biến đổi bệnh lý Thành ngữ “dinh dưỡng sức khoẻcộng đồng” dùng để mối quan hệ chế độ ăn uống sức khoẻ bệnh tật phạm vi cộng đồng dân số xác định, với mục đích đấu tranh chống bệnh tật ăn uống không cách [1] Năm 1824, Prout (1785-1850) thầy thuốc người Anh chia hợp chất hữu thành nhóm: protein, lipid carbohydrate.[1] 1.1.2 Vai trò dinh dưỡng sức khỏe Dinh dưỡng có vai trị quan trọng cho phát triển người phòng ngừa bệnh tật Vai trò dinh dưỡng với sức khỏe danh y thời cổ quan tâm, dùng để điều trị bệnh, Hypocrate viết “thức ăn cho bệnh nhân phải phương tiện để điều trị phương tiện điều trị phải có chất dinh dưỡng” “hạn chế ăn thiếu chất bổ nguy hiểm người mắc bệnh mãn tính” Hay Sidengai-nhà y học người Anh cho “để nhằm mục đích điều trị phịng bệnh, nhiều bệnh cần cho ăn phần ăn (diet) thích hợpvà sống đời sống có tổ chức hợp lý”.[1] Cùng với phát triển nghành khoa học, vai trò dinh dưỡng khẳng định với cơng trình nghiên cứu nhiều tác giả như: Gomez (1956), Jelliffe (1959), Welcome (1970) vai trò dinh dưỡng [2] Ngày biết khoảng 60 chất dinh dưỡng mà thể người sử dụng được, có khoảng 40 chất thể cần thiết tuyệt đối: 8-10 acid amin, 12 đường đơn, 2-3 acid béo chưa no, 13 nguyên tố khoáng 15 sinh tố, 29 Bảng 2.4: Kiến thức chế độ ăn phụ nữ có thai theo độ tuổi Khỏe mạnh Bệnh lý Nội dung n (200) % n (29) % 35 tuổi 46 23 27,6 Tổng 200 100 29 100 Nhận xét số đặc điểm phụ nữ có thai theo độ tuổi: Trong số 229 PNCT vấn có 29 PNCT khơng khỏe mạnh mắc số bệnh lý có tỷ lệ 12,7% Trong gặp nhiều 19-35 tuổi 14/29 chiếm 48,3% tổng số PNCT mắc bệnh lý khảo sát đánh giá Bảng 2.5 Sự hiểu biết thành phần chế độ ăn PNCT khỏe mạnh (n 200) Nhóm tuổi 35 Thành thị Nông thôn Thành thị n % n % n % n % n % n % 21-30 10.7 19 55.9 11 25.6 27 41.5 28.6 56.3 11-20 12 42.9 10 29.4 23 53.5 25 38.5 35.7 25