Kiến thức: - Cảm nhận được lòng yêu nước bất khuất của Trần Quốc Tuấn, của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến chống ngoại xâm; lòng căm thù giặc, tinh thần quyết chiến, quyết thắng kẻ [r]
(1)HỊCH TƯỚNG SĨ (Trần Quốc Tuấn) I MỤC TIÊU: Gúp HS:
1 Kiến thức: - Cảm nhận lòng yêu nước bất khuất Trần Quốc Tuấn, nhân dân ta kháng chiến chống ngoại xâm; lòng căm thù giặc, tinh thần chiến, thắng kẻ thù xâm lược
- Nắm đặc điểm thể văn hịch đặc sắc nghệ thuật văn luận Hịch tướng sĩ
- Biết vận dụng học để viết văn nghị luận, có kết hợp tư lơ gíc tư hình tượng, lí tình cảm
2 Kĩ năng: Rèn cho HS có đọc, phân tích văn nghị luận
3 Thái độ: HS biết phát huy truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc. Liên hệ với tư tưởng yêu nước độc lập dân tộc Bác Hồ (Tích hợp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh).
4 Hình thành lực cho HS: Năng lực cảm thụ TP văn học nghị luận Trung đại
II CHUẨN BỊ: - GV: Soạn GA, chân dung Trần Quốc Tuấn; hướng dẫn HS chuẩn bị
- HS: Chuẩn bị theo hướng dẫn GV III TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC CỦA HS:
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY –TRÒ NỘI DUNG
*HĐ 1: Dẫn dắt vào (1’):
Mục tiêu: Tạo tâm học tập, giúp HS ý thức nhiệm vụ học tập, hứng thú học mới: Hịch thể văn cổ xưa dân tộc ta Bài học hôm em tìm hiểu thể văn qua văn mang đậm tinh thần yêu nước, căm thù giặc ý chí chiế, thắng nhân dân ta lịch sử chống giặc ngoại xâm, VB Hịch tướng sĩ
* Hoạt động 2: Hình thành kiến thức cho HS:
* HD đọc - tìm hiểu chung văn bản (18’):
Mục tiêu: HS HS nắm nét chính tiểu sử nghiệp, đặc điểm văn chương TG; Biết đọc VB thể cảm xúc; Nắm PTBĐ bố cục VB
- GV? Qua phần chuẩn bị nhà thích dấu sao, em cho biết vài nét Trần Quốc Tuấn
- Hịch thể văn NTN? Hoàn cảnh đời “Hịch tướng sĩ”?
- Hướng dẫn HS đọc, ý ngữ điệu trang trọng VB, nhấn mạnh tình cảm thiết tha
I Đọc - Tìm hiểu chung: Tác giả, tác phẩm:
(2)một số câu mang tâm tình tác giả, ý tính chất cân xứng, nhịp nhàng câu văn biền ngẫu GV đọc mẫu gọi HS đọc
- GV? Phương thức biểu đạt văn gì? Vì VB nghị luận? (Dùng lí lẽ, dẫn chứng để thuyết phục người nghe theo tư tưởng chống giặc ngoại xâm).
- GV? Vấn đề nghị luận chiếu gì? (Sự cần thiết phải luyện tập võ nghệ, chuyên tập binh thư để chống giặc ngoại xâm)
? Xác định bố cục bài? Nội dung phần?
- Mở bài: Từ đầu -> lưu tiếng tốt -> Nêu gương sáng lòng trung quân quốc lịch sử
- Thân bài: Tiếp -> Lúc khơng muốn vui vẻ có khơng?: Phân tích tình hình địch, ta nhằm khích lệ tinh thần u nước, căm thù giặc tướng sĩ (Gồm đoạn nhỏ)
- Kết bài: Đoạn lại: Kêu gọi tướng sĩ học tập binh thư
- GV chuyển ý: …
*Hướng dẫn đọc - phân tích VB theo bố cục: Mục tiêu: HS nắm nghệ thuật lập luận thuyết phục tác gia, qua cảm nhận lịng u nước bất khuất Trần Quốc Tuấn, nhân dân ta kháng chiến chống ngoại xâm; lòng căm thù giặc, tinh thần chiến, thắng kẻ thù xâm lược - Tìm hiểu phần nêu gương sáng LS (26’):
- GV? Trong phần nêu gương sáng, tác giả nêu nhân vật để làm dẫn chứng?
- GV? Hãy cho biết nhân vật nêu gương có địa vị XH NTN? (Xem thích) - GV? Tuy địa vị XH khác họ có chung phẩm chất NTN để thành gương sáng cho người noi theo?
- GV? Biện pháp nghệ thuật dùng phần mở bài? Tác dụng? (Liệt kê kết hợp dùng nhiều câu cảm thán -> Thuyết phục người đọc, người nghe).
- GV? Phần mở có chức năng, tác dụng gì? - GV? Qua phần mở bài, Trần Hưng Đạo lên người NTN (Về thái độ, trí tuệ, mục
lần thứ (1285) Đọc văn bản:
Phương thức biểu đạt: Nghị luận + tự sự, biểu cảm
Bố cục: phần II Đọc - Tìm hiểu VB:
Nêu gương sáng lịch sử: - Có người tướng Do Vu, Vương Công Kiên, Cốt Đãi Ngột Lang, Xích Tu Tư,
- Có người gia thần Dự nhượng, Kính Đức
- Có quan nhỏ coi giữ ao cá Thân Khoái
-> Tất sẵn sàng chết vua, chủ tướng, khơng sợ nguy hiểm, hồn thành xuất sắc nhiệm vụ
=> Khích lệ lòng trung quân quốc tướng sĩ
Phân tích tình hình địch –ta: a Kẻ địch:
- Đi lại nghênh ngang… - …sỉ mắng triều đình - …bắt nạt tể phụ
- Địi ngọc lụa, …thu bạc vàng… -> Bạo ngược, vơ đạo, tham lam
=> Ngơn ngữ gợi hình, gợi cảm; so sánh kẻ thù với thú vật -> Khắc họa hình ảnh kẻ thù, gợi cảm xúc căm phẫn người đọc, người nghe
b Lòng yêu nước, căm thù giặc của tác giả:
- …Quên ăn, vỗ gối (Mất ngủ), ruột đau cắt,
- Căm tức chưa xả thịt, lột da, nuốt gan uống máu quân thù
- Sẵn sàng chết đất nước
(3)đích).
- GV? Thảo luận nhóm: -> Hiểu lịch sử, tơn trọng đề cao lòng trung quân quốc, muốn tác động tình cảm đến người đọc, người nghe.
- GV chuyển ý (Tiết 2).
- Tìm hiểu phần TG phân tích tình hình địch, ta (25’):
- GV? Phần thân bài, phân tích tình hình địch – ta, tác giả dùng luận điểm nào? 1 Tội ác giặc lòng căm thù giặc (Từ chi ta -> ta vui lòng)
2 Phê phán lối sống hưởng lạc cá nhân, từ đó thức tỉnh tinh thần yêu nước tướng sĩ (Từ: Các ta -> Lúc khơng muốn vui vẻ có khơng?)
- HS đọc lại đoạn trình bày luận điểm
- GV? Thời loạn lạc, buổi gian nan mà tác giả nêu thời kì nước ta? (Thời Trần, giặc Mông – Nguyên xâm lược nước ta.)
- GV? Dưới thời Trần, giặc Mông – Nguyên xâm lược nước ta lần? Vào năm nào? (3 lần: Năm 1258: Mông Cổ, 1285 & 1287: Nguyên).
- GV? Trong buổi gian nan loạn lạc ấy, kẻ thù NTN?
- GV? Lời văn khắc họa kẻ thù đặc sắc điểm nào? ( Ngơn từ gợi hình, gợi cảm; so sánh kẻ thù với thú vật).
- GV? Khắc họa hình ảnh kẻ thù có tác dụng ?
- GV? Theo em, thái độ tác giả đoạn văn NTN? (Căm ghét, khinh bỉ kẻ thù, đau xót cho đất nước).
- GV chuyển ý – Cho HS đọc đoạn “Ta thường tới bữa quên ăn -> vui lòng”
- GV? Hãy từ trạng thái tâm lí hành động mạnh
- GV? “Ruột đau cắt” nào? (Thành ngữ tâm trạng đau đớn, xót xa).
- GV? Giọng điệu đoạn NTN? (Thống thiết, thắm đượm tình cảm).
- GV? Cách trình bày có tác dụng gì? - GV chuyển ý – HS đọc đoạn “Các ở
cảm nơi người đọc, người nghe c Quan hệ chủ soái – tướng sĩ: - Đối đãi với tướng sĩ chu đáo, tỉ mỉ - Sống hịa đồng, gắn bó, thủy chung => Tác động vào tình cảm tướng sĩ d Phê phán lối sống sai lầm tướng sĩ.
- Không biết nhục đất nước bị giặc giày xéo
- Không biết lo cho vận mệnh đất nước, ham thú vui tầm thường
-> Lối sống quên danh dự, quên bổn phận, cầu an hưởng lạc
Hậu quả: Mất hết sinh khí đánh giặc -> Nước mất, nhà tan
e Khuyên răn tướng sĩ:
- Nên biết lo xa: “Nên nhớ câu…”
- Tăng cường luyện tập võ nghệ, học tập binh thư
Kết quả: Chống giặc ngoại xâm, nước còn, sống yên vui
=> Cách lập luận theo quan hệ nhân quả, dùng phép so sánh, liệt kê; kết hợp lí với tình -> Tướng sĩ thấy rõ mặt hại lối sống sai lầm, mặt lợi lối sống đắn
3 Kêu gọi tướng sĩ:
- Chuyên tập binh thư thần chủ, khinh bỏ sách binh thư nghịch thù
(4)cùng ta -> chẳng gì”
- GV? Cách đối đãi chủ soái với tướng sĩ có đặc điểm gì?
- GV? Câu văn “lúc xơng pha trận mạc cùng sống chết, lúc nhàn hạ nhau vui cười” nói lên điều gì?
- GV? Cách nêu mối quan hệ có tác dụng gì?
- GV chuyển ý – HS đọc đoạn “Nay ngươi nhìn chủ nhục -> không muốn vui vẻ có khơng?”.
- GV? Những sai lầm tướng sĩ nhắc đến phương diện nào?
- GV? Từ đó, tác giả phê phán lối sống NTN? - GV? Hậu lối sống NTN?
- GV? Thái độ tác giả qua đoạn văn sao? (Phê phán dứt khoát)
- GV? Tiếp theo, tác giả khuyên tướng sĩ điều gì?
- GV chuyển ý – tìm hiểu đoạn thân bài. - GV? Trần Quốc Tuấn kết lối sống biết lo xa chăm luyện tập binh thư NTN?
- GV? Ở đoạn văn tác giả thuyết phục người đọc lối lập luận NTN? Giúp tướng sĩ nhận rõ điều gì?
- GV chuyển ý – Tìm hiểu phần (10’): – HS đọc đoạn cuối
- GV? Hưng Đạo Vương vạch hai đường – tà, gì?
- GV? Thái độ tác giả NTN? (Cương quyết, dứt khốt) có tác dụng gì?
- GV? Lời kêu gọi học tập binh thư Trần Hưng Đạo có tác dụng NTN lịch sử thời Trần? (3 lần đánh thắng giặc Mông – Nguyên)
- GV? Cuối hịch, Hưng Đạo Vương viết: “Ta viết hịch để biết bụng ta” Theo em, tướng sĩ thời Trần biết chủ sối NTN? – GV dùng bảng phụ để củng cố câu trả lời:
- Coi trọng danh dự bổn phận đất nước Đặc biệt quan tâm tới vận mệnh nước nhà
(5)- Căm thù giặc, chiến, thắng kẻ thù
- GV? Thảo luận nhóm: Câu hỏi số – Đọc hiểu VB GV dùng bảng phụ để củng cố câu trả lời:
- Khích lệ lịng căm thù giặc nỗi nhục nước
- Khích lệ lịng trung quân quốc lòng ân nghĩa thủy chung người cảnh ngộ
- Khích lệ ý chí lập cơng, xả thân đất nước - Khích lệ lịng tự trọng người nhận
rõ sai
=> Khích lệ lịng u nước, chiến, thắng kẻ thù xâm lược
* Hoạt động 3: Tổng kết, luyện tập (10’): M c tiêuụ : HS n m ắ nh ng nét v n iữ ề ộ dung, NT c a VB Trình bày ủ được nh ng suy ngh ,ữ ĩ c m nh n c a v VB.ả ậ ủ ề
- GV? Qua học, em rút nội dung nào?
- GV? Nét đặc sắc nghệ thuật VB gì? (Kết cấu chặt chẽ, kết hợp lí tình, lời văn giàu hình ảnh, nhạc điệu.)
- HS đọc ghi nhớ; GV chốt ý
- Hướng dẫn HS làm BT Câu hỏi -> HS tự bộc lộ
Câu hỏi giao nhà làm
III Tổng kết: Nội dung: Nghệ thuật:
=> Ghi nhớ: (SGK-Trang 61) IV Luyện tập:
văn chương