1 TÓM TẮT Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá kiến thức, thái độ thực hành chăm sóc trẻ NKHHCT tuổi xác định mối liên quan kiến thức, thái độ thực hành chăm sóc trẻ NKHHCT tuổi với đặc điểm nhân học bà mẹ bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên năm 2016 Đối tượng phương pháp: Nghiên cứu mơ tả cắt ngang có phân tích tiến 385 bà mẹ có tuổi mắc NKHHCT khoa nhi bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên Kết quả: Số bà mẹ biết NHHHCT chiếm tỷ lệ 93,8% Số bà mẹ biết dấu hiệu NKHHCT chiếm 45,7 % Số bà mẹ biết dấu hiệu cần đưa trẻ khám chiếm 17,1% Số bà mẹ biết dấu hiệu bệnh nặng chiếm 14,0% Số bà mẹ biết cho trẻ ăn NKHHCT chiếm 77,4% Biết làm mũi sâu kèn chiếm 37,1% Số bà mẹ biết biện pháp phòng ngừa NKHHCT chiếm 70,4% 100% bà mẹ có thái độ biện pháp phịng ngừa Số bà mẹ có thái độ chọn nơi khám, chữa bệnh chiếm 88,3% Số bà mẹ có thái độ biện pháp chăm sóc trẻ NKHHCT chiếm 86,0% Số bà mẹ thực hành phòng ngừa NKHHCT chiếm 88,8%.Số bà mẹ thực hành chọn nơi khám bệnh trẻ mắc NKHHCT chiếm 50,1% Số bà mẹ thực hành chăm sóc trẻ mắc bệnh chiếm 21,8% Kiến thức, thái độ thực hành bà mẹ có mối liên quan với tuổi, trình độ học vấn, nghề nghiệp bà mẹ, dân tộc LỜI CẢM ƠN Trong trình học tập hồn thành luận văn, tơi nhận giúp đỡ tận tình thầy giáo, đồng nghiệp, gia đình bè bạn Nhân dịp tơi xin chân thành cảm ơn: Ban Giám hiệu, Phòng Quản lý Đào tạo Sau Đại học, Trường Đại học Điều dưỡng Nam Định thầy cô giáo nhiệt tình giảng dạy, hướng dẫn giúp đỡ tơi suốt q trình học tập nghiên cứu Tơi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới: PGS.TS Nguyễn Minh Tuấn, Trưởng phòng Đào tạo - KHCN & HTQT, Trường Cao đẳng Y tế Thái Nguyên Người thầy giành nhiều tâm huyết, trách nhiệm giúp đỡ tơi q trình học tập nghiên cứu để tơi hồn thành luận văn cách tốt Tôi xin trân trọng cảm ơn tới Ban Giám hiệu Trường Cao đẳng Y tế Thái Nguyên Bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên giúp đỡ tạo điều kiện thuận lợi cho thời gian thu thập số liệu hoàn thành luận văn Cuối tơi xin bày tỏ lịng cảm ơn tới gia đình bạn bè tơi người ln động viên, khích lệ tơi suốt q trình học tập nghiên cứu Xin trân trọng cảm ơn! Nam Định, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Chu Thị Thùy Linh LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng Số liệu, kết luận văn trung thực chưa công bố cơng trình khác Tác giả luận văn Chu Thị Thùy Linh MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 Bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính 1.2 Hướng dẫn bà mẹ chăm sóc trẻ NKHHCT 1.3 Các nghiên cứu kiến thức, thái độ thực hành NKHHCT trẻ em 1.4 Tóm tắt địa bàn nghiên cứu 13 Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 15 2.1 Đối tượng nghiên cứu 15 2.2 Thời gian địa điểm nghiên cứu 15 2.3 Thiết kế nghiên cứu 15 2.4 Cỡ mẫu phương pháp chọn mẫu 15 2.5 Phương pháp thu thập số liệu 16 2.6 Các biến số nghiên cứu 16 2.7 Các khái niệm, thang đo, tiêu chuẩn tiêu chí đánh giá 17 2.8 Phương pháp phân tích số liệu 20 2.9 Hạn chế nghiên cứu, sai số biện pháp khắc phục sai số 20 2.10 Đạo đức nghiên cứu 21 Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 22 3.1 Kiến thức, thái độ thực hành NKHHCT bà mẹ có tuổi nhập viện khoa nhi bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên 22 3.2 Mối liên quan kiến thức, thái độ thực hành với đặc điểm nhân học bà mẹ 32 Chương 4: BÀN LUẬN 43 4.1 Kiến thức thái độ thực hành chăm sóc trẻ NKHHCT tuổi bà mẹ bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên năm 2016 43 4.2 Mối liên quan kiến thức, thái độ thực hành chăm sóc trẻ NKHHCT tuổi với đặc điểm nhân học bà mẹ bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên năm 2016 49 4.3 Những điểm mạnh yếu đề tài 51 KẾT LUẬN 52 Kiến thức, thái độ thực hành chăm sóc trẻ NKHHCT tuổi bà mẹ bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên năm 2016 52 Mối liên quan kiến thức, thái độ thực hành chăm sóc trẻ NKHHCT tuổi với đặc điểm nhân học bà mẹ bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên năm 2016 52 KHUYẾN NGHỊ 53 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ARI Acute Respiratory Infections NCBSM Nuôi sữa mẹ NKHHCT Nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính TL Tỷ lệ TCYTTG Tổ chức y tế giới SL Số lượng WHO World Health Organization: Tổ chức Y tế giới UNICEP United Nations International Children’s Emergency Fund DANH MỤC BẢNG Tên bảng Bảng 3.1 Đặc điểm nhân học bà mẹ Trang 22 Bảng 3.2 Nhận thức bệnh thuộc NKHHCT 23 Bảng 3.3 Kiến thức dấu hiệu bệnh nặng 23 Bảng 3.4 Kiến thức dấu hiệu bệnh, dấu hiệu cần đưa trẻ khám 24 Bảng 3.5 Kiến thức chăm sóc trẻ NKHHCT 25 Bảng 3.6 Kiến thức phòng ngừa NKHHCT 26 Bảng 3.7 Đánh giá kiến thức chung bà mẹ NKHHCT 26 Bảng 3.8 Thái độ bà mẹ bệnh NKHHCT 27 Bảng 3.9 Đánh giá thái độ chung bà mẹ NKHHCT 28 Bảng 3.10 Thực hành chọn nơi khám bệnh trẻ có dấu hiệu 28 NKHHCT Bảng 3.11 Thực hành cho trẻ uống nước sốt ho 29 Bảng 3.12 Thực hành sử dụng thuốc giảm ho 29 Bảng 3.13 Thực hành dự phòng yếu tố nguy gây bệnh 30 Bảng 3.14 Thực hành làm mũi chảy mũi Bảng 3.15 Đánh giá thực hành chung bà mẹ NKHHCT Bảng 3.16 Nguồn thông tin bà mẹ tiếp cận Bảng 3.17 Mối liên quan kiến thức bệnh NKHHCT với đặc 30 31 31 32 điểm nhân học bà mẹ Bảng 3.18 Mối liên quan kiến thức dấu hiệu NKHHCT với 33 đặc điểm nhân học bà mẹ Bảng 3.19 Mối liên quan kiến thức dấu hiệu cần đưa trẻ 34 khám với đặc điểm nhân học bà mẹ Bảng 3.20 Mối liên quan kiến thức dấu hiệu bệnh nặng với 35 đặc điểm nhân học bà mẹ Bảng 3.21 Mối liên quan kiến thức cho trẻ ăn trẻ NKHHCT 36 với đặc điểm nhân học bà mẹ Bảng 3.22 Mối liên quan kiến thức phòng ngừa NKHHCT với 37 đặc điểm nhân học bà mẹ Bảng 3.23 Mối liên quan Thái độ chấp nhận việc chọn nơi khám 38 chữa bệnh với đặc điểm nhân học bà mẹ Bảng 3.24 Mối liên quan thái độ chấp nhận biện pháp chăm 39 sóc trẻ NKHHCT với đặc điểm nhân học bà mẹ Bảng 3.25 Mối liên quan thực hành phòng ngừa bệnh 40 NKHHCT với đặc điểm nhân học bà mẹ Bảng 3.26 Mối liên quan thực hành chọn nơi khám chữa bệnh 41 NKHHCT với đặc điểm nhân học bà mẹ Bảng 3.27 Mối liên quan thực hành về chăm sóc trẻ bệnh NKHHCT với đặc điểm nhân học bà mẹ 42 ĐẶT VẤN ĐỀ Nhiễm khuẩn hơ hấp cấp tính tình trạng viêm nhiễm đường hô hấp vi khuẩn virus Đây bệnh xảy lứa tuổi đặc biệt trẻ em tuổi Theo thống kê Tổ chức Y tế Thế giới với tiêu chảy, nhiễm khuẩn hơ hấp cấp tính nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tử vong trẻ tuổi bệnh viêm phổi chiếm 90% trường hợp [6],[28],[30],[39],[44] Ước tính năm 2015 tồn cầu có khoảng 2.700.000 trẻ tử vong số trường hợp trẻ tuổi chết nhiễm khuẩn hơ hấp cấp tính khoảng 920.136 trẻ chiếm 15% [55], cao tổng số trường hợp tử vong AIDS, sốt rét, sởi cộng lại [53],[56] Theo nghiên cứu gánh nặng bệnh tật toàn cầu năm 2010, ước tính Việt Nam có 3.139 trẻ tử vong viêm phổi [3], năm gần số lượng trẻ tử vong nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính tương đối cao ước tính nước có 17.927 trẻ tử vong có 3.293 trẻ tử vong nhiễm khuẩn hơ hấp cấp tính chiếm tỷ lệ 15 % [55] NKHHCT nguyên nhân thường gặp khám điều trị sở y tế, đặc biệt chăm sóc nhi Đây nhóm bệnh có tỷ lệ mắc cao, tần số mắc nhiều lần năm ( thường từ - lần năm ), thời gian điều trị trung bình từ - ngày [3],[6],[12],[18] Bệnh ảnh hưởng tới sức khỏe tính mạng trẻ nên ảnh hưởng tới ngày công lao động bố mẹ tăng gánh nặng kinh tế cho gia đình xã hội [12],[22],[46],[49] Việt Nam nước phát triển Nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính vấn đề cộng đồng quan tâm Nhằm giảm tỷ lệ mắc bệnh tỷ lệ tử vong nhiễm khuẩn hơ hấp cấp tính chương trình ARI thực Việt Nam từ năm 1984 Thành cơng chương trình cải thiện kiến thức, hướng dẫn bà mẹ phòng ngừa chăm sóc trẻ bệnh Bà mẹ người chăm sóc trẻ, họ cần phải có đủ kiến thức phòng chống bệnh Hạn chế kiến thức phòng chống bệnh làm tăng số lần mắc bệnh nhiễm khuẩn hơ hấp cấp tính năm Nếu bà mẹ có kiến thức bệnh, họ sử dụng kiến thức cách thích hợp để cải thiện thực hành phịng ngừa nhiễm khuẩn hơ hấp cấp tính, giảm gánh nặng bệnh cộng đồng [37],[38],[45] Nhiều nghiên cứu khẳng định vai trị truyền thơng giáo dục sức khỏe Thông qua truyền thông giáo dục sức khỏe giúp bà mẹ nâng cao kiến thức thay đổi thực hành chăm sóc phịng bệnh cho trẻ [7],[10],[47],[50] Hạn chế nhận biết sớm dấu hiệu nhiễm khuẩn hô hấp thiếu kinh nghiệm chăm sóc bị bệnh làm tăng số lần nhập viện làm tình trạng bệnh nặng thêm [38] Nhận biết sớm dấu hiệu bệnh làm giảm tỷ lệ mắc bệnh tử vong trẻ [9],[37] Do xử trí trẻ NKHHCT đạt kết không phụ thuộc vào cán y tế mà phụ thuộc nhiều vào kiến thức, thái độ thực hành bà mẹ NKHHCT việc phát sớm dấu hiệu, kịp thời đưa trẻ tới sở y tế, chăm sóc trẻ ốm có biện pháp phịng ngừa bệnh Việc chăm sóc trẻ NKHHCT quan trọng, kiến thức, thái độ, thực hành bà mẹ khơng dễ đưa đến hậu xấu bệnh nặng tử vong Với mong muốn giúp bà mẹ nhận biết sớm dấu hiệu bệnh, kịp thời đưa trẻ tới sở y tế, chăm sóc trẻ ốm lựa chọn biện pháp phòng ngừa phù hợp để giảm tỷ lệ mắc tránh hậu xấu tử vong Vì tơi tiến hành nghiên cứu “Kiến thức, thái độ thực hành chăm sóc trẻ NKHHCT tuổi bà mẹ bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên năm 2016” với mục tiêu sau: 50 trình độ học vấn từ cấp trở lên mẫu nghiên cứu có 71,4% bà mẹ có trình độ từ cấp trở lên 4.2.2 Mối liên quan thái độ NKHHCT bà mẹ với đặc điểm nhân học Kết phân tích bảng 3.24, bảng 3.25, cho thấy có mối tương quan thái độ bà mẹ với đặc điểm nhân học bao gồm (tuổi, nghề nghiệp, trình độ học vấn, số con, dân tộc) Các biến số nhóm tuổi, nghề nghiệp, trình độ học vấn, số con, dân tộc có mối liên quan tích cực tới thái độ NKHHCT bà mẹ Thái độ đồng ý có xu hướng tăng nhóm bà mẹ tuổi cao, nhóm bà mẹ có từ trở lên Nhóm bà mẹ có nhiều kinh nghiệm chăm sóc, lựa chọn nơi khám bệnh có biện pháp phịng ngừa họ có thái độ NKHHCT Thái độ đồng ý có xu hướng giảm nhóm bà mẹ nông dân, nội trợ, bà mẹ người dân tộc thiểu số Có thể họ tìm hiểu sách vở, báo chí nên họ biết biện pháp phòng ngừa chăm sóc trẻ 4.2.3 Mối liên quan thực hành NKHHCT bà mẹ với đặc điểm nhân học Qua kết phân tích đặc điểm dân số học bà mẹ bao gồm (tuổi, trình độ học vấn, nghề nghiệp, dân tộc) có mối liên quan với thực hành phịng ngừa bệnh NKHHCT có ý nghĩa thống kê với p