TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM KHOA ĐÀO TẠO QUỐC TẾ Độc lập – Tự – Hạnh phúc Tổ PSU-TCKT ĐỀ CƯƠNG ÔN THI TỐT NGHIỆP KHOÁ K19 – ĐẠI HỌC (2013-2017) NGÀNH KẾ TỐN CHUẨN PSU MƠN KIẾN THỨC CƠ SỞ NGÀNH Mô tả Môn kiến thức sở thiết kế dựa 02 học phần Nguyên lý kế toán (3 tín ) Kế tốn tài (3 tín chỉ) Tổng số tín thiết kế cho mơn kiến thức Cơ sở ngành tín Mục tiêu: * Kiến thức - Nêu hiểu đối tượng kế tốn, phương trình kế tốn, nguyên tắc kế toán chung thừa nhận; - Nêu hiểu khái niệm chứng từ kế toán, yếu tố chứng từ kế toán; - Nêu hiểu loại quan hệ đối ứng kế toán, quy tắc định khoản, ghi kép vào tài khoản (TK), loại TK, TK tổng hợp, TK chi tiết (TK phân tích), mối quan hệ TK tổng hợp TK chi tiết; - Nêu hiểu phương pháp lập bảng cân đối tài khoản, phương pháp tính giá số đối tượng chủ yếu; - Nêu hiểu phương pháp lập bảng cân đối kế toán, báo cáo kết kinh doanh dạng giản đơn; - Nêu hiểu phương pháp tính giá nhập kho, xuất kho nguyên liệu vật liệu (NVL), Công cụ dụng cụ (CCDC) - Nêu hiểu phương pháp kế toán nghiệp vụ nhập, xuất NVL, CCDC - Nêu hiểu phương pháp tính khấu hao tài sản cố định (TSCĐ) - Nêu hiểu phương pháp kế toán nghiệp vụ tăng, giảm, khấu hao TSCĐ - Nêu hiểu phương pháp tính tiền lương phải trả khoản trích theo lương theo quy định hành - Nêu hiểu phương pháp kế tốn nghiệp vụ tính tiền lương phải trả khoản trích theo lương * Kỹ năng: - Nhận dạng phân biệt đối tượng kế tốn, lập phương trình kế tốn, vận dụng nguyên tắc kế toán chung thừa nhận; - Phân biệt loại quan hệ đối ứng kế toán, định khoảnvà ghi kép nghiệp vụ phát sinh vào tài khoản (TK); - Lập bảng cân đối tài khoản, tính giá số đối tượng chủ yếu; - Lập bảng cân đối kế toán, báo cáo kết kinh doanh dạng giản đơn; - Tính giá nhập kho, xuất kho nguyên liệu vật liệu (NVL), Công cụ dụng cụ (CCDC) - Kế toán nghiệp vụ nhập, xuất NVL, CCDC - Tính khấu hao tài sản cố định (TSCĐ) theo phương pháp - Kế toán nghiệp vụ tăng, giảm, khấu hao TSCĐ - Tính tiền lương phải trả khoản trích theo lương theo quy định hành - Kế toán nghiệp vụ tính tiền lương phải trả khoản trích theo lương; Hình thức thi: Tự luận Thời gian thi: 90 phút Ngôn ngữ sử dụng để làm thi: Tiếng Việt Nội dung 5.1 HỌC PHẦN NGUYÊN LÝ KẾ TOÁN 1 Đối tượng kế tốn: Tài sản, Nguồn vốn, Q trình kinh doanh 1.2.1.1 Khái quát chung đối tượng hạch toán kế toán Thứ nhất: Hạch toán kế toán theo dõi, ghi chép, phản ánh toàn tài sản đơn vị đồng thời với việc theo dõi, ghi chép, phản ánh nguồn hình thành tài sản Thứ hai: Tài sản tổ chức, đơn vị thường xuyên vận động Thứ ba: Trong trình hoạt động đơn vị, mối quan hệ trực tiếp liên quan đến tài sản đơn vị, cịn có mối quan hệ kinh tế khác phát sinh điều kiện sản xuất hàng hóa phát triển 1.2.1.2 Biểu cụ thể đối tượng hạch toán kế tốn a Tài sản nguồn hình thành tài sản a1 Tài sản đơn vị * Khái niệm Để tiến hành họat động kinh doanh họat động khác, đơn vị cần phải có lượng tài sản định Trên phương diện kế toán, để ghi nhận tài sản đơn vị cần phải có đủ điều kiện sau: Tài sản cải vật chất giá trị vơ hình thuộc quyền sở hữu quyền sử dụng kiểm soát lâu dài đơn vị Những cải vật chất như: Nhà xưởng, máy móc, thiết bị, vật tư, hàng hố Những giá trị vơ hình (phi vật chất): quyền, phát minh sáng chế có khả thu lợi ích kinh tế tương lai * Điều kiện ghi nhận tài sản + Tài sản nguồn lực mang lại lợi ích kinh tế tương lai đơn vị Lợi ích kinh tế tương lai tài sản tiềm làm tăng nguồn tiền khoản tương đương tiền doanh nghiệp làm giảm bớt khoản tiền mà dong nghiệp Lợi ích kinh tế tương lai tài sản thể trường hợp, như: - Được sử dụng cách đơn lẻ kết hợp với tài sản khác sản xuất sản phẩm để bán hay cung cấp dịch vụ cho khách hàng; - Để bán trao đổi lấy tài sản khác; - Để toán khoản nợ phải trả; - Để phân phối cho chủ sở hữu doanh nghiệp; +Tài sản phải thuộc quyền sỡ hữu quyền kiểm sóat, sử dụng lâu dài đơn vị Những tài sản không thuộc quyền sở hữu doanh nghiệp doanh nghiệp kiểm soát thu lợi ích kinh tế tương lai như: Tài sản thuê tài + Tài sản phải có giá trị giá trị tài sản phải xác định tiền Nghiên cứu điều kiện có ích để kế tốn ghi nhận tài sản, qua cung cấp thơng tin hữu ích cho quản lý * Phân loại tài sản đơn vị + Phân loại theo hình thái vật chất tài sản: tài sản chia thành hai loại: tài sản hữu hình tài sản vơ hình - Tài sản hữu hình: tài sản mang hình thái vật chất cụ thể như: nhà xưởng, máy móc thiết vị, nguyên liệu vật liệu, hàng hóa, tiền Tài sản hữu hình thường chiếm tỷ trọng lớn tổng số tài sản tổ chức kinh doanh, sở vật chất chủ yếu phục vụ cho trình sản xuất kinh doanh đơn vị - Tài sản vơ hình: tài sản khơng mang hình thái vật chất cụ thể, thể đặc quyền quyền pháp lý, như: uy tín, lợi thương mại, phát minh sáng chế Đây tài sản mang lại nguồn lợi cho đơn vị tương lai Tài sản vơ hình có xu hướng ngày tăng, đặc biệt thời đại cách mạng khoa học kỹ thuật cạnh tranh liệt kinh tế thị trường + Phân loại theo đặc điểm chu chuyển gía trị tài sản: tài sản phân thành tài sản ngắn hạn tài sản dài hạn - Tài sản ngắn hạn Tài sản ngắn hạn đơn vị tài sản có thời gian sử dụng, luân chuyển, thu hồi vốn năm chu kỳ kinh doanh Chu kỳ kinh doanh khoảng thời gian trung bình từ lúc chi tiền để mua vật tư, hàng hóa, dịch vụ dự trữ cho sản xuất kinh doanh bán dự trữ thu tiền Do đặc điểm kinh doanh đơn vị khác nên độ dài chu kỳ kinh doanh đơn vị có đặc thù riêng Xét theo tính chất chu chuyển giá trị (khả hoán chuyển thành tiền) loại tài sản, tài sản ngắn hạn chia thành loại sau: @ Tiền khoản tương đương tiền: loại tài sản quan trọng thiếu trình hoạt động đơn vị nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu hàng ngày nhu cầu bất thường khác Bao gồm: tiền mặt, tiền gửi ngân hàng (không kỳ hạn), tiền chuyển khoản tương đương tiền Trong kế toán Việt nam, Tiền mặt, Tiền gửi ngân hàng bao gồm: tiền Việt Nam; ngoại tệ; vàng bạc, kim khí quý, đá quý Các khoản tương đương tiền như: kỳ phiếu ngân hàng, tín phiếu kho bạc có thời hạn thu hồi vòng 90 ngày @Các khoản đầu tư tài ngắn hạn: khoản đầu tư nhằm sử dụng số tiền nhàn rỗi chưa dùng cho mục đích kinh doanh đơn vị để nâng cao hiệu sử dụng tài sản Các khoản đầu tư ngắn hạn có đặc điểm chuyển hóa thành tiền thời gian ngắn, phục vụ kịp thời nhiệm vụ kinh doanh đơn vị Bao gồm: Tiền gửi có kỳ hạn, đầu tư chứng khốn ngắn hạn, cho vay ngắn hạn, đầu tư ngắn hạn khác @ Các khoản phải thu ngắn hạn: tài sản đơn vị mà cá nhân, tổ chức khác tạm thời sử dụng có thời hạn thu hồi toán duới năm chu kỳ sản xuất kinh doanh Khoản phải thu thể quyền đơn vị để nhận tiền, hàng hóa dịch vụ từ tổ chức, cá nhân khác Bao gồm: Khoản Phải thu khách hàng, khoản trả trước cho người bán, Thuế GTGT đầu vào khấu trừ, phải thu nội bộ, phải thu theo tiến độ hợp đồng xây dựng, khoản phải thu khác @ Hàng tồn kho: tài sản đơn vị dự trữ cho qúa trình sản xuất kinh doanh Hàng tồn kho bao gồm hàng kho hàng không nằm kho thuộc quyền sỡ hữu đơn vị Hàng tồn kho bao gồm: Hàng mua đường; nguyên vật liệu; công cụ, dụng cụ; sản phẩm dỡ dang; thành phẩm; hàng hóa; hàng gửi bán @ Tài sản ngắn hạn khác: Tài sản ngắn hạn không thuộc loại Bao gồm: chi phí trả trước ngắn hạn (chi phí chờ phân bổ ngắn hạn), thuế khoản phải thu Nhà Nước, khoản tài sản ngắn hạn khác (số tiền tạm ứng cho người lao động toán; cầm cố, ký quỹ ký cược ngắn hạn, tài sản thiếu chờ xử lý ) - Tài sản dài hạn Tài sản dài hạn đơn vị tài sản có thời gian sử dụng, luân chuyển, thu hồi vốn năm chu kỳ kinh doanh Tài sản dài hạn bao gồm: @ Các khoản phải thu dài hạn: tài sản đơn vị mà cá nhân, tổ chức khác tạm thời sử dụng có thời hạn thu hồi toán năm chu kỳ sản xuất kinh doanh Bao gồm: khoản phải thu dài hạn khách hàng, phải thu nội dài hạn khoản phải thu dài hạn khác (các khoản ký cược, ký quỹ dài hạn, ) TSCĐ hữu hình: tư liệu lao động chủ yếu có hình thái vật chất thoả mãn tiêu chuẩn tài sản cố định hữu hình, tham gia vào nhiều chu kỳ kinh doanh giữ nguyên hình thái vật chất ban đầu nhà cửa, vật kiến trúc, máy móc, thiết bị, phương tiện vận tải TSCĐ vơ hình: tài sản khơng có hình thái vật chất, thể lượng giá trị đầu tư thoả mãn tiêu chuẩn tài sản cố định vơ hình, tham gia vào nhiều chu kỳ kinh doanh, số chi phí liên quan trực tiếp tới đất sử dụng; chi phí quyền phát hành, phát minh, sáng chế, quyền tác giả TSCĐ thuê tài chính: TSCĐ mà doanh nghiệp th cơng ty cho thuê tài Khi kết thúc thời hạn thuê, bên thuê quyền lựa chọn mua lại tài sản thuê tiếp tục thuê theo điều kiện thỏa thuận hợp đồng thuê tài Tổng số tiền thuê loại tài sản quy định hợp đồng thuê tài phải tương đương với giá trị tài sản thời điểm ký hợp đồng Tiêu chuẩn nhận biết TSCĐ: Tư liệu lao động TS hữu hình có kết cấu độc lập, hệ thống gồm nhiều phận tài sản riêng lẻ liên kết với để thực hay số chức định mà thiếu phận hệ thống khơng thể hoạt động được, thoả mãn đồng thời ba tiêu chuẩn coi TSCĐ: a) Chắc chắn thu lợi ích kinh tế tương lai từ việc sử dụng tài sản đó; b) Có thời gian sử dụng năm trở lên; c) Nguyên giá tài sản phải xác định cách tin cậy có giá trị từ 30.000.000 đồng (Ba mươi triệu đồng) trở lên @ Bất động sản đầu tư: BĐS (BĐS) đầu tư BĐS, gồm: Quyền sử dụng đất; Nhà, phần nhà, nhà đất; Cơ sở hạ tầng người chủ sở hữu người thuê tài sản theo hợp đồng thuê tài chính, nắm giữ nhằm mục đích thu lợi từ việc cho thuê chờ tăng để: a) Sử dụng sản xuất, cung cấp hàng hóa, dịch vụ sử dụng cho mục đích quản lý; hoặc: b) Bán kỳ hoạt động kinh doanh thông thường @ Các khoản đầu tư dài hạn: đầu tư vào công ty con, đầu tư vào công ty liên kết, góp vốn liên doanh dài hạn, đầu tư dài hạn khác @ Tài sản dài hạn khác: Chi phí trả trước dài hạn, cần cố ký cược ký quỹ dài hạn a2 Nguồn hình thành tài sản đơn vị (nguồn vốn) Tài sản doanh nghiệp hình thành từ nhiều nguồn khác Ở mức khái quát, qui hai loại nguồn nợ phải trả nguồn vốn chủ sỡ hữu + Nợ phải trả: Nợ phải trả giá trị loại vật tư, hàng hóa dịch vụ nhận người bán người cung cấp mà danh nghiệp chưa trả tiền; khoản tiền mà danh nghiệp vay mượn ngân hàng hay tổ chức kinh tế khác; khoản phải trả như: phải trả công nhân viên, phải nộp cho quan thuế Tùy theo thời hạn toán, nợ phải trả chia thành hai loại nợ ngắn hạn nợ dài hạn - Nợ ngắn hạn: khoản nợ mà đơn vị có trách nhiệm tốn vịng năm chu kỳ kinh doanh Thuộc nợ ngắn hạn bao gồm: vay ngắn hạn ngân hàng, phải trả người bán ngắn hạn, khoản phải trả người lao động, thuế khoản phải nộp ngân sách, chi phí phải trả, phải trả nội khoản nợ phải trả khác có thời hạn tốn vịng năm, quỹ khen thưởng phúc lợi Do thời hạn toán năm tiêu chuẩn để xếp vào nợ ngắn hạn, nên phận nợ dài hạn đến hạn tốn năm, khoản chi phí phải trả năm xem nợ ngắn hạn - Nợ dài hạn: khoản nợ mà đơn vị có trách nhiệm tốn năm chu kỳ kinh doanh Thuộc nợ dài hạn gồm khoản như: vay dài hạn, nợ dài hạn, phải trả cho người bán dài hạn khoản nợ khác có thời hạn tóan năm +Nguồn vốn chủ sở hữu Nguồn vốn chủ sở hữu lợi ích cịn lại người chủ sỡ hữu tài sản đơn vị sau trừ nợ phải trả Nguồn vốn chủ sỡ hữu hình thành chủ sở hữu đóng góp thành lập doanh nghiệp bổ sung dần trình kinh doanh từ lợi nhuận Căn vào nguồn gốc tính chất sử dụng, nguồn vốn chủ sở hữu chia thành loại sau: - Nguồn vốn kinh doanh: nguồn vốn chủ sở hữu sử dụng để hình thành phận tài sản dùng vào mục đích sản xuất kinh doanh Nguồn vốn chủ yếu góp từ chủ sở hữu thành lập doanh nghiệp phần bổ sung từ kết hoạt động kinh doanh - Nguồn vốn chuyên dùng: nguồn vốn có nguồn gốc từ lợi nhuận đơn vị, chủ sở hữu cấp phát, sử dụng cho mục đích định Chẳng hạn, doanh nghiệp nhà nước, nguồn vốn chuyên dùng bao gồm qũy đầu tư phát triển, qũy dự phòng tài chính, nguồn vốn đầu tư xây dựng bản, nguồn kinh phí Trong cơng ty cổ phần, nguồn vốn chun dùng quỹ dự phịng tài quỹ khác Tuy có mục đích sử dụng riêng nguồn vốn chuyên dùng sử dụng tạm thời để tài trợ cho họat động kinh doanh đơn vị - Nguồn vốn chủ sỡ hữu khác:là nguồn vốn không thuộc hai loại Thuộc loại bao gồm hai phận lãi (lợi nhuận) lưu giữ (lợi nhuận chưa phân phối) nguồn vốn khác Lãi lưu giữ kết thu từ trình sử dụng tài sản cho mục đích sinh lời đơn vị Số lãi sau nộp thuế thu nhập cho nhà nước chất thuộc quyền phân phối người chủ sỡ hữu nên phận nguồn vốn chủ sỡ hữu Số lãi nguồn gốc để hình thành nên nguồn vốn chuyên dùng đơn vị Tài sản nguồn vốn hai mặt khác đối tượng: - Tài sản thể trạng thái cụ thể, có, tồn đơn vị Nhìn vào số tài sản đơn vị, thấy qui mô, tiềm lực mà đơn vị sử dụng để thực chức năng, mục đích - Nguồn vốn biểu mặt thứ hai tài sản Nó mang tính trừu tượng, số tài sản hình thành từ đâu Đồng thời, nguồn vốn phạm vi, mục đích sử dụng tài sản đơn vị Tổng giá trị tài sản = Tổng số nguồn vốn (1) Tổng giá trị tài sản = Nợ phải trả + Nguồn vốn chủ sở hữu (2) Nguồn vốn chủ sở hữu = Tổng giá trị tài sản - Nợ phải trả (3) Các phương trình thể mối quan hệ cân đối chủ yếu đối tượng hạch toán kế tốn Đó cân đối tài sản nguồn vốn gọi phương trình kế tốn Phương trình (3) gọi phương trình kế tốn Bởi dựa vào phương trình người sử dụng thơng tin đánh giá khái qt tình hình tài chính, nguồn tài trợ cho tài sản đơn vị b Sự vận động đối tượng kế toán doanh nghiệp + Vận động tài sản doanh nghiệp sản xuất Trong doanh nghiệp sản xuất, tài sản vận động qua giai đoạn: Cung cấp - Sản xuất - Tiêu thụ T H SX H ‘ T ’ + Vận động tài sản doanh nghiệp thương mại Hoạt động thương mại thực chức mua bán Do vậy, tài sản tham gia vào hoạt động thương mại vận động qua hai giai đoạn: Cung cấp tiêu thụ T H T ’ Cung cấp Tiêu thụ +Vận động tài sản đơn vị tín dụng Trong hoạt động tín dụng, vận động tài sản mang nét đặc biệt trải qua giai đoạn: - Giai đoạn huy động chuẩn bị - Giai đoạn cho vay thu hồi vốn vay Qua nghiên cứu vận động tài sản doanh nghiệp thuộc lĩnh vực khác nhau, rút kết luận: - Trong đơn vị kinh doanh nào, tài sản vận động liên tục qua giai đoạn khác -Từ hình thái định, sau trình vận động liên tục theo trật tự xác định, tài sản trở lại hình thái ban đầu gọi vịng tuần hồn hay lần chu chuyển -Trong q trình tuần hồn, tài sản khơng biến đổi hình thái mà quan trọng biến đổi lượng giá trị Lượng giá trị tăng lên lợi nhuận mục tiêu chủ yếu trình hoạt động doanh nghiệp c Các quan hệ kinh tế khác - Các mối quan hệ phát sinh hợp đồng kinh tế chuyển giao quyền sử dụng Thuộc loại có trường hợp sau: + Nguyên vật liệu nhận gia cơng, chế biến + Sản phẩm hàng hóa giữ hộ đơn vị khác theo hợp đồng + Bao bì, vật đóng gói gắn liền với hàng hóa phải hoàn lại người bán + Tư liệu lao động thuê sử dụng thời hạn ngắn - Các mối quan hệ kinh tế phát sinh liên quan đến quyền, trách nhiệm thực điều khoản hợp đồng tổ chức kinh tế Thuộc loại thường bao gồm hợp đồng sau: + Hợp đồng tương lai + Hợp đồng có kỳ hạn + Hợp đồng quyền thực - Các mối quan hệ kinh tế gắn liền với nghĩa vụ trách nhiệm tổ chức kinh tế: + Trách nhiệm bảo hành sản phẩm, hàng hóa + Trách nhiệm chuyển giao thành phẩm, hàng hóa thời hạn chất lượng + Trách nhiệm việc bảo vệ tài sản, vẽ, kim loại quí + Trách nhiệm, uy tín việc mở sử dụng tài khoản tiền vay cấp phát đầu tư - Các mối quan hệ túy nghĩa vụ đơn vị trước xã hội việc sử dụng cải xã hội: + Trách nhiệm việc bảo vệ môi trường thiên nhiên + Trách nhiệm việc sử dụng tài nguyên sở vật chất kỹ thuật xã hội + Trách nhiệm việc sử dụng lao động xã hội - Các mối quan hệ hạch toán kinh doanh nội bộ, nhằm đánh giá cống hiến hưởng thụ nhóm, người lao động lĩnh vực hoạt động doanh nghiệp Phương trình kế tốn tổng qt, phương trình kế tốn Tổng giá trị tài sản = Tổng số nguồn vốn (1) Tổng giá trị tài sản = Nợ phải trả + Nguồn vốn chủ sở hữu (2) Nguồn vốn chủ sở hữu = Tổng giá trị tài sản - Nợ phải trả (3) Các nguyên tắc kế toán chung thừa nhận Ví dụ minh hoạ - Nguyên tắc giá phí Theo ngun tắc này, việc tính tốn tài sản, cơng nợ, chi phí, doanh thu phải dựa giá trị thực tế thời điểm phát sinh, không quan tâm đến giá thị trường Với nguyên tắc này, tài sản hình thành đánh giá số tiền tương đương tiền thực tế bỏ Trường hợp tài sản hình thành từ vật đền bù khác với tiền, chi phí đánh giá theo giá trị tiền tương đương với vật đền bù Với nguyên tắc này, bảo đảm tài sản đơn vị phản ánh với thực tế chi phí bỏ Tuy nhiên có hạn chế báo cáo tài khơng phản ánh giá trị thị trường tài sản mà phản ánh theo giá phí Ví dụ: Một doanh nghiệp mua lơ đất với nguyên giá tỷ đồng Lô đất ghi sổ với giá tỷ đồng cho dù giá thị trường có biến động tăng hay giảm - Nguyên tắc thận trọng Nguyên tắc đề cập đến hai yêu cầu: + Khi có nhiều giải pháp để lựa chọn lựa chọn giải pháp có ảnh hưởng tới vốn chủ sở hữu Hay nói cụ thể hơn, thu nhập ghi có chứng chắn chi phí ghi chứng (chưa chắn) + Số liệu phản ánh tài sản cần bảo đảm khơng q giá phí u cầu đòi hỏi phải phản ánh theo giá thị trường giá thị trường tài sản hạ xuống thấp giá phí Ví dụ: Vào ngày 23/3/N, doanh nghiệp (DN) A mua 100 cổ phiếu X với tổng giá 100 triệu đồng Đến ngày 10/8/N giá cổ phiếu thị trường 150 triệu đồng DN chưa bán cổ phiếu Như vậy, DN có hội lãi 50 triệu đồng theo nguyên tắc thận trọng, kế tốn khơng ghi nhận khoản lãi Đến ngày 31/12/N, giá số cổ phiếu 80 triệu đồng vả DN chưa bán DN có nguy lỗ 20 triệu đồng Mặc dù DN chưa bán số cổ phiếu trên, kế toán phải ghi nhận số lỗ vào chi phí cách lập dự phịng goảm giá chứng khốn theo nguyên tắc thận trọng - Nguyên tắc phù hợp Việc ghi nhận doanh thu chi phí phải phù hợp với Khi ghi nhận khoản doanh thu phải ghi nhận khoản chi phí tương ứng có liên quan đến việc tạo doanh thu Chi phí tương ứng với doanh thu bao gồm chi phí kỳ tạo doanh thu chi phí kỳ trước chi phí phải trả liên quan đến doanh thu kỳ Ví dụ: DN A thuê văn phòng tháng (1/1 đến 31/3/N) với tổng tiền thuê 30 triệu đồng trả vào ngày bắt đầu thuê Theo nguyên tắc phù hợp chi phí ghi nhận vào chi phí tháng tháng - Nguyên tắc ghi nhận doanh thu Nguyên tắc đòi hỏi ghi nhận doanh thu phải bảo đảm thống nhất, làm sở cho việc xác định lợi nhuận đắn Với phương thức bán thông thường, nguyên tắc quy định doanh thu ghi nhận quyền sở hữu hàng hóa bán chuyển giao, lao vụ, dịch vụ hoàn thành chuyển giao Theo phương thức bán thông thường doanh thu ghi nhận quyền sở hữu hàng hóa bán chuyển giao, lao vụ, dịch vụ hồn thành chuyển giao thu tiền truớc thu tiền - Phương pháp tiền thực thu (Collection Method): Theo phương pháp này, người bán đợi đến thu tiền ghi nhận doanh thu Đây phương pháp ghi nhận doanh thu thận trọng Nó sử dụng khoản thu tiền không chắn, số trường hợp nghề luật sư, nghề chữa bệnh - Phương pháp trả góp (Installment Method): Là lọai phương pháp tiền thực thu Đặc điểm phương pháp người mua trả tiền phần vào lần đầu sau ký hợp đồng trả phần cịn lại theo phương pháp trả góp Doanh thu ghi nhận người mua trả tiền Phương pháp thường áp dụng công ty mua bán bất động sản, công ty mua bán sản phẩm có giá trị lớn - Phương pháp phần trăm hồn thành (Percentage of Completion): Đối với cơng ty xây dựng, sản phẩm cơng trình, thời gian thi công thường kéo dài vài năm Để phục vụ cho việc lập báo cáo định kỳ hàng năm ngắn Các cơng ty ghi nhận doanh thu tương ứng với phần công việc thực kỳ Tuy nhiên phương pháp áp dụng cơng ty ước tính mức độ hồn thành kỳ khơng phải chờ đến tồn cơng trình xây dựng hồn thành Ví dụ: DN A xuất hàng hóa gửi bán, theo nguyên tắc ghi nhận doanh thu DN chưa ghi nhận doanh thu lơ hàng gửi bán hàng hóa chưa chuyển giao quyền sở hữu cho người mua Khái niệm chứng từ kế toán Các yếu tố chứng từ kế tốn Ví dụ minh họa Theo Luật Kế tốn: “ Chứng từ kế toán chứng minh giấy tờ vật mang tin, tài liệu điện tử nghiệp vụ kinh tế phát sinh thực hoàn thành, làm sở để ghi sổ kế toán Mọi số liệu, thơng tin ghi sổ kế tốn bắt buộc phải chứng minh chứng từ kế toán hợp pháp hợp lệ “ + Các yếu tố bản: Đây yếu tố bắt buộc phải có chứng từ tạo nên nội dung chứng từ Nếu thiếu yếu tố chứng từ khơng có tính pháp lý Cụ thể: (1) Tên số hiệu chứng từ kế toán; (2) Ngày, tháng, năm lập chứng từ kế toán; (3) Tên, địa đơn vị cá nhân lập chứng từ kế toán; (4) Tên, địa đơn vị cá nhân nhận chứng từ kế toán; (5) Nội dung nghiệp vụ kinh tế, tài phát sinh; (6) Số lượng, đơn giá số tiền nghiệp vụ kinh tế, tài ghi số; tổng số tiền chứng từ kế toán dùng để thu, chi tiền ghi số chữ; (7) Chữ ký, họ tên người lập, người duyệt người có liên quan đến chứng từ kế toán Khái niệm quan hệ đối ứng kế toán, loại quan hệ đối ứng kế tốn Ví dụ minh hoạ a- Khái niệm: Quan hệ đối ứng kế toán khái niệm dùng để biểu thị mối quan hệ mang tính hai mặt tài sản nguồn vốn, tăng giảm đối tượng kế toán cụ thể nghiệp vụ kinh tế cụ thể b- Các loại quan hệ đối ứng kế toán v Loại thứ Tăng tài sản tăng đồng thời giảm tài sản khác với lượng giá trị Quan hệ đối ứng loại thứ quan hệ không làm cho tổng giá trị tài sản doanh nghiệp thay đổi Loại quan hệ thể xu hướng chuyển dịch từ tài sản thành tài sản khác Nó ảnh hưởng đến dạng vật chất tài sản, làm thay đổi kết cấu tài sản không làm thay đổi tổng giá trị tài sản đơn vị Quan hệ đối ứng không làm tăng, giảm quy mô hoạt động doanh nghiệp Ví dụ: Rút tiền gửi ngân hàng nhập quỹ tiền mặt 100 triệu đồng v Loại thứ 2: Tăng nguồn vốn đồng thời giảm nguồn vốn khác với lượng giá trị Quan hệ đối ứng loại thứ quan hệ đối ứng không làm thay đổi tổng giá trị nguồn vốn Loại quan hệ đối ứng thể xu hướng biến động Nguồn vốn, có dịch chuyển từ nguồn vốn sang nguồn vốn khác với lượng gía trị Quan hệ loại làm thay đổi kết cấu Nguồn vốn, cịn tổng Nguồn vốn khơng thay đổi Quan hệ đối ứng không làm tăng, giảm quy mơ hoạt động doanh nghiệp Ví dụ: Bổ sung nguồn vốn kinh doanh từ lợi nhuận chưa phân phối 50 triệu đồng v Loại thứ 3: Tăng giá trị tài sản đồng thời tăng nguồn vốn với lượng giá trị tương ứng Quan hệ đối ứng loại thứ không làm thay đổi kết cấu tài sản, nguồn vốn mà làm tăng tổng giá trị tài sản, nguồn vốn Vì quan hệ đối ứng làm tăng quy mô doanh nghiệp Ví dụ: Mua nguyên vật liệu nhập kho, giá mua bao gồm thuế GTGT 10% 121 triệu đồng, chưa trả tiền cho người bán (Doanh nghiệp nộp thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp) v Loại thứ 4: Giảm giá trị tài sản đồng thời giảm nguồn vốn với lượng giá trị Vậy quan hệ đối ứng loại thứ làm tổng tài sản tổng Nguồn vốn giảm xuống với lượng giá trị Quan hệ đối ứng kế toán loại không thay đổi kết cấu tài sản, nguồn vốn mà làm giảm tổng giá trị tài sản, nguồn vốn Vì quan hệ đối ứng làm giảm quy mơ doanh nghiệp Ví dụ: Chuyển khoản trả lương người lao động 100 triệu đồng Định khoản ghi kép vào TK Ghi kép Ghi kép vào tài khoản việc ghi chép, phản ánh nghiệp vụ kinh tế phát sinh vào hai tài khoản liên quan theo quan hệ đối ứng kế toán.Hay nói cách khác ghi kép việc ghi Nợ vào tài khoản ghi Có vào tài khoản khác theo quan hệ đối ứng với số tiền Định khoản kế toán Định khoản kế toán việc xác định nghiệp vụ kinh tế phát sinh ghi Nợ vào Tài khoản ghi Có vào Tài khoản với số tiền Mối nghiệp vụ kinh tế phát sinh liên quan đến đối tượng kế tốn, nghiệp vụ kinh tế phát sinh liên quan đến tài khoản kế toán Xuất phát từ đặc điểm mà định khoản kế toán chia thành loại: - Định khoản giản đơn - Định khoản phức * Định khoản giản đơn Là định khoản liên quan đến hai tài khoản Trong đó, tài khoản ghi Nợ tài khoản ghi Có với số tiền Ví dụ: Nợ TK tiền mặt (111): 100 Có TK Tiền gửi ngân hàng (112): 100 * Định khoản phức Là định khoản có liên quan đến ba tài khoản trở lên Trong đó, tài khoản ghi Nợ nhiều tài khoản ghi Có ngược lại tài khoản ghi Có nhiều tài khoản ghi Nợ Nợ TK Lợi nhuận chưa phân phối (421): 100 Phân loại tài khoản kế toán ý nghĩa cách phân loại: - Phân loại theo công dụng kết cấu tài khoản a Loại tài khoản -Nhóm tài khoản có số dư Nợ Gồm tài khoản phản ánh tình hình tài sản mà số liệu phản ánh tài khoản đối chiếu với số liệu kiểm kê tài sản kỳ, phục vụ cho việc quản lý tài sản Kết cấu tài khoản nhóm này: Nợ Nhóm TK có số dư Nợ Có SDĐK : Giá trị tài sản đầu kỳ SPS giảm: Giá trị tài sản SPS tăng: Giá trị tài sản tăng kỳ giảm kỳ SDCK : Giá trị tài sản cuối kỳ - Nhóm tài khoản có số dư Có: Kết cấu tài khoản nhóm này: Nợ Nhóm tài khoản có số dư Có Có SDĐK: Nguồn vốn có đầu kỳ SPS giảm: Nguồn vốn giảm SPS tăng: Nguồn vốn tăng kỳ kỳ SDCK: Nguồn vốn có cuối kỳ - Nhóm tài khoản có số dư Nợ - Có: Đây nhóm TK vừa phản ánh đối tượng tài sản đối tượng nguồn vốn Thuộc nhóm gồm có: + Các tài khoản phản ánh khoản phải thu: Các tài khoản thường có số dư Nợ, số trường hợp đặc biệt có số dư Có, như: TK Phải thu khách hàng, TK phải trả cho người bán (TK331) TK Phải thu khác(TK138) Về kết cấu: (điển hình TK phải thu khách hàng) Chỉ tiêu phản ánh khoản phải trả khác có kỳ hạn tốn cịn lại không 12 tháng chu kỳ sản xuất, kinh doanh thông thường thời điểm báo cáo, khoản nợ phải trả phản ánh tiêu khác, như: Giá trị tài sản phát thừa chưa rõ nguyên nhân, phải nộp cho quan BHXH, KPCĐ, khoản nhận ký cược, ký quỹ ngắn hạn… Số liệu để ghi vào tiêu vào số dư Có chi tiết tài khoản: TK 338, 138, 344 + Vay nợ thuê tài ngắn hạn (Mã số 320) Chỉ tiêu phản ánh tổng giá trị khoản doanh nghiệp vay, nợ ngân hàng, tổ chức, cơng ty tài đối tượng khác có kỳ hạn tốn cịn lại khơng q 12 tháng thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu vào số dư Có chi tiết TK 341 34311 (chi tiết phần đến hạn toán 12 tháng tiếp theo) + Dự phòng phải trả ngắn hạn (Mã số 321) Chỉ tiêu phản ánh khoản dự phòng cho khoản dự kiến phải trả không 12 tháng chu kỳ sản xuất, kinh doanh thông thường thời điểm báo cáo, dự phòng bảo hành sản phẩm, hàng hóa, cơng trình xây dựng, dự phịng tái cấu, khoản chi phí trích trước để sửa chữa TSCĐ định kỳ, chi phí hồn ngun mơi trường trích trước… Các khoản dự phịng phải trả thường ước tính, chưa chắn thời gian phải trả, giá trị phải trả doanh nghiệp chưa nhận hàng hóa, dịch vụ từ nhà cung cấp Số liệu để ghi vào tiêu vào số dư Có chi tiết Tài khoản 352 “Dự phịng phải trả” + Quỹ khen thưởng, phúc lợi (Mã số 322) Chỉ tiêu phản ánh Quỹ khen thưởng, Quỹ phúc lợi, Quỹ thưởng ban quản lý điều hành chưa sử dụng thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có Tài khoản 353 “Quỹ khen thưởng, phúc lợi” + Quỹ bình ổn giá (Mã số 323) Chỉ tiêu phản ánh giá trị Quỹ bình ổn giá có thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có Tài khoản 357 - Quỹ bình ổn giá + Giao dịch mua bán lại trái phiếu Chính phủ (Mã số 324) Chỉ tiêu phản ánh giá trị trái phiếu Chính phủ bên bán chưa kết thúc thời hạn hợp đồng mua bán lại thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có Tài khoản 171 “Giao dịch mua bán lại trái phiếu Chính phủ” g) Nợ dài hạn (Mã số 330) Là tiêu tổng hợp phản ánh tổng giá trị khoản nợ dài hạn doanh nghiệp bao gồm khoản nợ có thời hạn tốn cịn lại từ 12 tháng trở lên chu kỳ sản xuất, kinh doanh thông thường thời điểm báo cáo, như: Khoản phải trả người bán, phải trả nội bộ, khoản phải trả dài hạn khác, vay nợ thuê tài dài hạn… thời điểm báo cáo Mã số 330 = Mã số 331 + Mã số 332 + Mã số 333 + Mã số 334 + Mã số 335 + Mã số 336 + Mã số 337 + Mã số 338 + Mã số 339 + Mã số 340 + Mã số 341 + Mã số 342 + Mã số 343 + Phải trả người bán dài hạn (Mã số 331) Chỉ tiêu phản ánh số tiền cịn phải trả cho người bán có thời hạn tốn cịn lại 12 tháng chu kỳ sản xuất, kinh doanh thông thường thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu vào số dư Có chi tiết tài khoản 331 “Phải trả cho người bán”, mở cho người bán + Người mua trả tiền trước dài hạn (Mã số 332) Chỉ tiêu phản ánh số tiền người mua ứng trước để mua sản phầm, hàng hóa, dịch vụ, tài sản cố định, bất động sản đầu tư doanh nghiệp có nghĩa vụ cung cấp 12 tháng chu kỳ sản xuất, kinh doanh thông thường thời điểm báo cáo (không bao gồm khoản doanh thu nhận trước) Số liệu để ghi vào tiêu vào số phát sinh Có chi tiết tài khoản 131 “Phải thu khách hàng” mở chi tiết cho khách hàng + Chi phí phải trả dài hạn (Mã số 333) Chỉ tiêu phản ánh giá trị khoản nợ phải trả nhận hàng hóa, dịch vụ chưa có hóa đơn khoản chi phí kỳ báo cáo chưa có đủ hồ sơ, tài liệu chắn phát sinh cần phải tính trước vào chi phí sản xuất, kinh doanh phải toán sau 12 tháng sau chu kỳ sản xuất, kinh doanh thông thường thời điểm báo cáo, lãi vay phải trả kỳ báo cáo chi phải toán hợp đồng vay dài hạn đáo hạn Số liệu để ghi vào tiêu vào số dư Có chi tiết Tài khoản 335 “Chi phí phải trả” + Phải trả nội vốn kinh doanh (Mã số 334) Tùy thuộc vào đặc điểm hoạt động mơ hình quản lý đơn vị, doanh nghiệp thực phân cấp quy định cho đơn vị hạch toán phụ thuộc ghi nhận khoản vốn doanh nghiệp cấp vào tiêu tiêu “Vốn góp chủ sở hữu” – Mã số 411 Chỉ tiêu ghi Bảng cân đối kế tốn đơn vị cấp khơng có tư cách pháp nhân hạch toán phụ thuộc, phản ánh khoản đơn vị cấp phải trả cho đơn vị cấp vốn kinh doanh Số liệu để ghi vào tiêu vào chi tiết số dư Có Tài khoản 3361 “Phải trả nội vốn kinh doanh” Khi đơn vị cấp lập Bảng cân đối kế tốn tổng hợp tồn doanh nghiệp, tiêu bù trừ với tiêu “Vốn kinh doanh đơn vị trực thuộc” Bảng cân đối kế toán đơn vị cấp + Phải trả nội dài hạn (Mã số 335) Chỉ tiêu phản ánh khoản phải trả nội có kỳ hạn tốn cịn lại 12 tháng chu kỳ sản xuất, kinh doanh thông thường thời điểm báo cáo (ngoài phải trả vốn kinh doanh) đơn vị cấp đơn vị trực thuộc khơng có tư cách pháp nhân hạch tốn phụ thuộc đơn vị hạch toán phụ thuộc doanh nghiệp Số liệu để ghi vào tiêu vào số dư Có chi tiết tài khoản 3362, 3363, 3368 Khi đơn vị cấp lập Báo cáo tài tổng hợp với đơn vị cấp hạch toán phụ thuộc, tiêu bù trừ với tiêu “Phải thu nội dài hạn” Bảng cân đối kế toán đơn vị hạch toán phụ thuộc + Doanh thu chưa thực dài hạn (Mã số 336) Chỉ tiêu phản ánh khoản doanh thu chưa thực tương ứng với phần nghĩa vụ mà doanh nghiệp phải thực sau 12 tháng sau chu kỳ sản xuất, kinh doanh thông thường thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có chi tiết tài khoản 3387 – “Doanh thu chưa thực hiện” + Phải trả dài hạn khác (Mã số 337) Chỉ tiêu phản ánh khoản phải trả khác có kỳ hạn tốn cịn lại 12 tháng chu kỳ sản xuất, kinh doanh thông thường thời điểm báo cáo, khoản nợ phải trả phản ánh tiêu khác, như: Các khoản nhận ký cược, ký quỹ dài hạn, cho mượn dài hạn, khoản chênh lệch giá bán trả chậm, trả góp theo cam kết với giá bán trả dài hạn… Số liệu để ghi vào tiêu vào số dư Có chi tiết tài khoản: TK 338, 344 + Vay nợ thuê tài dài hạn (Mã số 338) Chỉ tiêu phản ánh khoản doanh nghiệp vay, nợ ngân hàng, tổ chức, cơng ty tài đối tượng khác, có kỳ hạn tốn cịn lại 12 thời điểm báo cáo, như: Số tiền Vay ngân hàng, khoản phải trả tài sản cố định thuê tài chính, tiền thu phát hành trái phiếu thường Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có chi tiết tài khoản: TK 341 kết tìm số dư Có TK 34311 trừ (-) dư Nợ TK 34312 cộng (+) dư Có TK 34313 + Trái phiếu chuyển đổi (Mã số 339) Chỉ tiêu phản ánh giá trị phần nợ gốc trái phiếu chuyển đổi doanh nghiệp phát hành thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có chi tiết tài khoản 3432 – “Trái phiếu chuyển đổi” + Cổ phiếu ưu đãi (Mã số 340) Chỉ tiêu phản ánh giá trị cổ phiếu ưu đãi theo mệnh bắt buộc người phát hành phải mua lại thời điểm xác định tương lai Số liệu để ghi vào tiêu vào số dư Có chi tiết TK 41112 – Cổ phiếu ưu đãi (chi tiết loại cổ phiếu ưu đãi phân loại nợ phải trả) + Thuế thu nhập hoãn lại phải trả (Mã số 341) Chỉ tiêu phản ánh số thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại phải trả thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có Tài khoản 347 “Thuế thu nhập hoãn lại phải trả” Nếu khoản chênh lệch tạm thời chịu thuế chênh lệch tạm thời khấu trừ liên quan đến đối tượng nộp thuế toán với quan thuế thuế thu nhập hỗn lại phải trả bù trừ với tài sản thuế hoãn lại Trường hợp tiêu “Thuế thu nhập hoãn lại phải trả” phản ánh số chênh lệch thuế thu nhập hoãn lại phải trả lớn tài sản thuế hoãn lại + Dự phòng phải trả dài hạn (Mã số 342) Chỉ tiêu phản ánh khoản dự phòng cho khoản dự kiến phải trả sau 12 tháng sau chu kỳ sản xuất, kinh doanh thông thường thời điểm báo cáo, dự phòng bảo hành sản phẩm, hàng hóa, cơng trình xây dựng, dự phịng tái cấu, khoản chi phí trích trước để sửa chữa TSCĐ định kỳ, chi phí hồn ngun mơi trường trích trước… Các khoản dự phịng phải trả thường ước tính, chưa chắn thời gian phải trả, giá trị phải trả doanh nghiệp chưa nhận hàng hóa, dịch vụ từ nhà cung cấp Số liệu để ghi vào tiêu vào số dư Có chi tiết Tài khoản 352 “Dự phịng phải trả” + Quỹ phát triển khoa học công nghệ (Mã số 343) Chỉ tiêu phản ánh số Quỹ phát triển khoa học công nghệ chưa sử dụng thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có tài khoản 356 “Quỹ phát triển khoa học công nghệ” h) Vốn chủ sở hữu (Mã số 400 = Mã số 410 + Mã số 430) - Vốn chủ sở hữu (Mã số 410) Là tiêu tổng hợp phản ánh khoản vốn kinh doanh thuộc sở hữu cổ đơng, thành viên góp vốn, như: Vốn đầu tư chủ sở hữu, quỹ trích từ lợi nhuận sau thuế lợi nhuận sau thuế chưa phân phối, chênh lệch đánh giá lại tài sản, chênh lệch tỷ giá… Mã số 410 = Mã số 411 + Mã số 412 + Mã số 413 + Mã số 414 + Mã số 415 + Mã số 416 + Mã số 417 + Mã số 418 + Mã số 419 + Mã số 420 + Mã số 421 + Mã số 422 - Vốn góp chủ sở hữu (Mã số 411) Chỉ tiêu phản ánh tổng số vốn thực góp chủ sở hữu vào doanh nghiệp (đối với công ty cổ phần phản ánh vốn góp cổ đơng theo mệnh giá cổ phiếu) thời điểm báo cáo Tại đơn vị hạch toán phụ thuộc, tiêu phản ánh số vốn cấp doanh nghiệp quy định đơn vị hạch toán phụ thuộc ghi nhận vào TK 411 Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có tài khoản 4111 “Vốn góp chủ sở hữu” Đối với công ty cổ phần, Mã số 411 = Mã số 411a + Mã số 411b + Cổ phiếu phổ thơng có quyền biểu (Mã số 411a) Chỉ tiêu sử dụng công ty cổ phần, phản ánh mệnh giá cổ phiếu phổ thông có quyền biểu Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có TK 41111 – Cổ phiếu phổ thơng có quyền biểu + Cổ phiếu ưu đãi (Mã số 411b) Chỉ tiêu phản ánh giá trị cổ phiếu ưu đãi theo mệnh giá người phát hành khơng có nghĩa vụ phải mua lại Số liệu để ghi vào tiêu vào số dư Có chi tiết TK 41112 – Cổ phiếu ưu đãi (chi tiết loại cổ phiếu ưu đãi phân loại vốn chủ sở hữu) - Thặng dư vốn cổ phần (Mã số 412) Chỉ tiêu phản ánh thặng dư vốn cổ phần thời điểm báo cáo công ty cổ phần Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có Tài khoản 4112 “Thặng dư vốn cổ phần” Nếu TK 4112 có số dư Nợ tiêu ghi số âm hình thức ghi ngoặc đơn ( ) - Quyền chọn chuyển đổi trái phiếu (Mã số 413) Chỉ tiêu phản ánh giá trị cấu phần vốn trái phiếu chuyển đổi doanh nghiệp phát hành thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có chi tiết tài khoản 4113 – “Quyền chọn chuyển đổi trái phiếu ” - Vốn khác chủ sở hữu (Mã số 414) Chỉ tiêu phản ánh giá trị khoản vốn khác chủ sở hữu thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có Tài khoản 4118 “Vốn khác” - Cổ phiếu quỹ (Mã số 415) Chỉ tiêu phản ánh giá trị cổ phiếu quỹ có thời điểm báo cáo cơng ty cổ phần Số liệu để ghi vào tiêu số dư Nợ Tài khoản 419 “Cổ phiếu quỹ” ghi số âm hình thức ghi ngoặc đơn ( ) - Chênh lệch đánh giá lại tài sản (Mã số 416) Chỉ tiêu phản ánh tổng số chênh lệch đánh giá lại tài sản ghi nhận trực tiếp vào vốn chủ sở hữu có thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có Tài khoản 412 “Chênh lệch đánh giá lại tài sản” Trường hợp tài khoản 412 có số dư Nợ tiêu ghi số âm hình thức ghi ngoặc đơn ( ) - Chênh lệch tỷ giá hối đoái (Mã số 417) Chỉ tiêu phản ánh số chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh giai đoạn trước hoạt động doanh nghiệp Nhà nước sở hữu 100% vốn điều lệ thực nhiệm vụ an ninh, quốc phòng, ổn định kinh tế vĩ mô chưa xử lý thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có tài khoản 413 “Chênh lệch tỷ giá hối đối” Trường hợp TK 413 có số dư Nợ tiêu ghi số âm hình thức ghi ngoặc đơn ( ) Trường hợp đơn vị sử dụng ngoại tệ làm đơn vị tiền tệ kế toán, tiêu cịn phản ánh khoản chênh lệch tỷ giá hối đối chuyển đổi Báo cáo tài lập ngoại tệ sang Đồng Việt Nam - Quỹ đầu tư phát triển (Mã số 418) Chỉ tiêu phản ánh số Quỹ đầu tư phát triển chưa sử dụng thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có tài khoản 414 “Quỹ đầu tư phát triển” - Quỹ hỗ trợ xếp doanh nghiệp (Mã số 419) Chỉ tiêu phản ánh số Quỹ hỗ trợ xếp doanh nghiệp chưa sử dụng thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có tài khoản 417 – “Quỹ hỗ trợ xếp doanh nghiệp” - Quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu (Mã số 420) Chỉ tiêu phản ánh số quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu doanh nghiệp trích lập từ lợi nhuận sau thuế chưa phân phối có thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có tài khoản 418 “Các quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu” - Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối (Mã số 421) Chỉ tiêu phản ánh số lãi (hoặc lỗ) sau thuế chưa toán chưa phân phối thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có tài khoản 421 “Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối” Trường hợp tài khoản 421 có số dư Nợ số liệu tiêu ghi số âm hình thức ghi ngoặc đơn ( ) Mã số 421 = Mã số 421a + Mã số 421b + Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối lũy cuối kỳ trước (Mã số 421a) Chỉ tiêu phản ánh số lãi (hoặc lỗ) chưa toán chưa phân phối lũy thời điểm cuối kỳ trước (đầu kỳ báo cáo) Số liệu để ghi vào tiêu “Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối lũy cuối kỳ trước” Bảng cân đối kế toán quý số dư Có tài khoản 4211 “Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối năm trước” cộng với số dư Có chi tiết Tài khoản 4212 “Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối năm nay”, chi tiết số lợi nhuận lũy kế từ đầu năm đến đầu kỳ báo cáo Trường hợp tài khoản 4211, 4212 có số dư Nợ số liệu tiêu ghi số âm hình thức ghi ngoặc đơn ( ) Số liệu để ghi vào tiêu “Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối đến cuối kỳ trước” Bảng cân đối kế tốn năm số dư Có tài khoản 4211 “Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối năm trước” Trường hợp tài khoản 4211, 4212 có số dư Nợ số liệu tiêu ghi số âm hình thức ghi ngoặc đơn ( ) + Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối kỳ (Mã số 421b) Chỉ tiêu phản ánh số lãi (hoặc lỗ) chưa toán chưa phân phối phát sinh kỳ báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu “Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối kỳ này” Bảng cân đối kế toán quý số dư Có tài khoản 4212 “Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối năm nay”, chi tiết số lợi nhuận phát sinh quý báo cáo Trường hợp tài khoản 4212 có số dư Nợ số liệu tiêu ghi số âm hình thức ghi ngoặc đơn ( ) Số liệu để ghi vào tiêu “Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối kỳ này” Bảng cân đối kế toán năm số dư Có tài khoản 4212 “Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối năm nay” Trường hợp tài khoản 4212 có số dư Nợ số liệu tiêu ghi số âm hình thức ghi ngoặc đơn ( ) - Nguồn vốn đầu tư xây dựng (Mã số 422) Chỉ tiêu phản ánh tổng số nguồn vốn đầu tư xây dựng có thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có tài khoản 441 “Nguồn vốn đầu tư xây dựng bản” i) Nguồn kinh phí quỹ khác (Mã số 430) Là tiêu tổng hợp phản ánh tổng số kinh phí nghiệp, dự án cấp để chi tiêu cho hoạt động nghiệp, dự án (sau trừ khoản chi nghiệp, dự án); Nguồn kinh phí hình thành TSCĐ thời điểm báo cáo Mã số 430 = Mã số 431 + Mã số 432 + Nguồn kinh phí (Mã số 431) Chỉ tiêu phản ánh nguồn kinh phí nghiệp, dự án cấp chưa sử dụng hết, số chi nghiệp, dự án lớn nguồn kinh phí nghiệp, dự án Số liệu để ghi vào tiêu số chênh lệch số dư Có tài khoản 461 “Nguồn kinh phí nghiệp” với số dư Nợ tài khoản 161 “Chi nghiệp” Trường hợp số dư Nợ TK 161 lớn số dư Có TK 461 tiêu ghi số âm hình thức ghi ngoặc đơn ( ) + Nguồn kinh phí hình thành TSCĐ (Mã số 432) Chỉ tiêu phản ánh tổng số nguồn kinh phí hình thành TSCĐ có thời điểm báo cáo Số liệu để ghi vào tiêu số dư Có tài khoản 466 “Nguồn kinh phí hình thành TSCĐ” k) Tổng cộng nguồn vốn (Mã số 440) Phản ánh tổng số nguồn vốn hình thành tài sản doanh nghiệp thời điểm báo cáo Mã số 440 = Mã số 300 + Mã số 400 Chỉ tiêu “Tổng cộng Tài sản = Chỉ tiêu “Tổng cộng Nguồn vốn Mã số 270” Mã số 440” 5.2.1.5 Tính cân đối bảng cân đối kế tốn Tính cân đối Bảng cân đối kế toán: Tổng Tài sản = Tổng Nguồn vốn Ta chứng minh tính chất cân đối sau: - Ban đầu thành lập doanh nghiệp, toàn tài sản doanh nghiệp phản ánh Bảng cân đối kế toán theo mặt biểu tài sản (theo loại) nguồn hình thành tài sản (các loại nguồn vốn) Đây hai mặt đối tượng (tài sản), tổng số mặt, tức tổng số phần tài sản tổng số phần nguồn vốn phải Trong kỳ có nghiệp vụ kinh tế phát sinh thuộc loại quan hệ đối ứng kế toán: + Trường hợp thứ I : Thuộc quan hệ đối ứng loại 1: Chỉ ảnh hưởng đến loại tài sản, làm cho loại tài sản tăng, đồng thời loại tài sản khác giảm tương ứng Tổng số tài sản nguồn vốn không thay đổi + Trường hợp thứ II: Thuộc quan hệ đối ứng loại II ,Chỉ ảnh hưởng đến nguồn vốn, làm cho nguồn vốn tăng, đồng thời nguồn vốn khác giảm tương ứng Tổng số nguồn vốn tài sản không thay đổi + Trường hợp thứ III: Thuộc quan hệ đối ứng loại III, Ảnh hưởng đến tài sản nguồn vốn, làm cho tài sản tăng đồng thời nguồn vốn tăng tương ứng Tổng số tài sản nguồn vốn tăng lượng nhau, tức tổng số tài sản nguồn vốn + Trường hợp thứ IV: Thuộc quan hệ đối ứng loại IV, Ảnh hưởng đến tài sản nguồn vốn, làm cho tài sản giảm đồng thời nguồn vốn giảm tương ứng Tổng số tài sản nguồn giảm lượng nhau, tức tổng số tài sản nguồn vốn 5.1.2 Mối quan hệ Bảng cân đối kế toán tài khoản kế toán Mối quan hệ bảng cân đối kế toán tài khoản kế toán thể hiện: - Bảng cân đối kế toán tài khoản kế toán sử dụng để phản ánh tài sản nguồn vốn Trong Bảng cân đối kế tốn phản ánh cách tổng qt, tồn diện trạng thái tĩnh thời điểm lập bảng Tài khoản kế toán phản ánh tài sản nguồn vốn theo loại trạng thái tĩnh (số dư tài khoản) trạng thái vận động (số phát sinh tài khoản) Vì tài liệu phản ánh bảng cân đối kế toán tài khoản kế toán bổ sung cho phuc vụ công tác quản lý tổng quát, toàn diện, thường xuyên, liên tục tồn hoạt động kinh tế tài đơn vị Trong trường hợp, tài khoản Bảng cân đối kế tốn có mối quan hệ chặt chẽ chu trình kế tốn, cụ thể: + Đầu kỳ, vào số liệu Bảng cân đối kế toán để ghi số dư đầu kỳ vào tài khoản kế toán + Trong kỳ, nghiệp vụ kinh tế phát sinh ghi trực tiếp vào tài khoản sở chứng từ + Cuối kỳ, số dư tài khoản kế toán để lập Bảng cân đối kế toán Tuy nhiên, lập bảng cân đối kế toán cần phải ý số trường hợp ngoại lệ sau: - Các tài khoản phản ánh hao mòn TSCĐ, dự phòng giảm giá tài sản, như: TK 214, TK 129, TK 139, TK 159, TK 229 có số dư Có ghi âm phần Tài sản - Các TK 412,TK 413, TK 421 có số dư Có ghi bình thường, có số dư Nợ ghi âm phần Nguồn vốn - Các tài khoản toán, như: TK 131, TK 136, TK 138, TK 331, TK 334, TK 336, TK 338 phải tổng hợp từ sổ chi tiết theo đối tượng để ghi cụ thể khoản phải thu khoản phải trả Những TK có số dư Nợ phản ánh phần Tài sản, có số dư có phản ánh phần Nguồn vốn * Tính cân đối bảng cân đối kế tốn Tính cân đối Bảng cân đối kế tốn: Tổng Tài sản = Tổng Nguồn vốn Ta chứng minh tính chất cân đối sau: - Ban đầu thành lập doanh nghiệp, toàn tài sản doanh nghiệp phản ánh Bảng cân đối kế toán theo mặt biểu tài sản (theo loại) nguồn hình thành tài sản (các loại nguồn vốn) Đây hai mặt đối tượng (tài sản), tổng số mặt, tức tổng số phần tài sản tổng số phần nguồn vốn phải Trong kỳ có nghiệp vụ kinh tế phát sinh thuộc loại quan hệ đối ứng kế toán: + Trường hợp thứ I : Thuộc quan hệ đối ứng loại 1: Chỉ ảnh hưởng đến loại tài sản, làm cho loại tài sản tăng, đồng thời loại tài sản khác giảm tương ứng Tổng số tài sản nguồn vốn không thay đổi + Trường hợp thứ II: Thuộc quan hệ đối ứng loại II ,Chỉ ảnh hưởng đến nguồn vốn, làm cho nguồn vốn tăng, đồng thời nguồn vốn khác giảm tương ứng Tổng số nguồn vốn tài sản không thay đổi + Trường hợp thứ III: Thuộc quan hệ đối ứng loại III, Ảnh hưởng đến tài sản nguồn vốn, làm cho tài sản tăng đồng thời nguồn vốn tăng tương ứng Tổng số tài sản nguồn vốn tăng lượng nhau, tức tổng số tài sản nguồn vốn + Trường hợp thứ IV: Thuộc quan hệ đối ứng loại IV, Ảnh hưởng đến tài sản nguồn vốn, làm cho tài sản giảm đồng thời nguồn vốn giảm tương ứng Tổng số tài sản nguồn giảm lượng nhau, tức tổng số tài sản nguồn vốn 5.2 HỌC PHẦN KẾ TOÁN TÀI CHÍNH 1 Hạch tốn NVL CCDC 1.1 Tính giá vật liệu, CCDC nhập kho - Mua Giá thực tế nhập kho = Giá mua chưa thuế GTGT ghi hóa đơn+ Thuế khơng hồn lại + Các chi phí thu mua có liên quan – Các khoản CKTM, GGHM - Nhập kho mua trả chậm, trả góp: Giá thực tế nhập kho = Giá mua trả + Thuế khơng hồn lại + Các chi phí liên quan + Chi phí vay vốn hóa 1.2 Tính giá vật liệu, CCDC xuất kho a Theo PP LIFO Theo phương pháp số lượng ngun vật liệu, cơng cụ, dụng cụ nhập kho trước xuất dùng trước theo gía nhập kho chúng ,khi hết tính tới vật liệu nhập kho Cách tính cụ thể sau: Trong đó: GXK = QXK x PNT GXK : Giá thực tế NVL & CCDC xuất kho QXK : Số lượng NVL & CCDC xuất kho thuộc số lượng lần nhập kho trước PNT : Đơn giá NVL & CCDC nhập kho theo lần nhập kho trước b.Phương pháp nhập sau, xuất trước (LIFO) Theo phương pháp số lượng nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ nhập kho sau xuất dùng trước theo giá nhập kho chúng Cách tính cụ thể sau: Trong đó: GXK : GXK = QXK x PNS Giá thực tế NVL & CCDC xuất kho QXK PNT : Số lượng NVL & CCDC xuất kho thuộc số lượng lần nhập kho sau : Đơn giá NVL & CCDC nhập kho theo lần nhập kho sau 1.2 Hạch toán tổng hợp NVL, CCDC theo phương pháp KKTX a Hạch toán nghiệp vụ tăng vật liệu, CCDC a1 Tăng mua Ø Trường hợp hàng hoá đơn ü Khi mua nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ nước nhập kho, vào hoá đơn phiếu nhập kho, kế toán ghi: - Đối với nguyên vật liệu, công cụ dụng cụ mua vào dùng để sản xuất sản phẩm, dịch vụ chịu thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ, ghi: Nợ TK 152, 153: Phản ánh giá chưa thuế GTGT Nợ TK 133 (1331) Phản ánh số thuế GTGT đầu vào khấu trừ Có TK 111, 112, 331…Phản ánh tổng giá tốn + Các chi phí thu mua thực tế phát sinh - Đối với nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ mua vào dùng để sản xuất sản phẩm, dịch vụ chịu thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ, ghi: Nợ TK 152, 153: Chi phí thu mua thực tế phát sinh Nợ TK 133 (1331) Phản ánh thuế GTGT đầu vào khấu trừ Có TK 111, 112,331…Phản ánh tổng giá toán ü Khi nhập nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ, vào phiếu nhập kho, kế toán ghi: - Đối với nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ nhập dùng để sản xuất sản phẩm, dịch vụ chịu thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ, ghi: + Phản ánh giá nhập bao gồm thuế nhập Nợ TK 152, 153 : Giá mua chưa thuế GTGT + Thuế nhập Nợ TK 635: Chênh lệch tỷ giá xuất ngoại tệ > tỷ giá thực tế Có TK 111, 112, 331…: Tổng giá tốn Có TK 333(3333): Thuế nhập phải nộp Có TK 515: Chênh lệch tỷ giá xuất ngoại tệ < tỷ giá thực tế + Phản ánh thuế GTGT hàng nhập Nợ TK 133( 1331): Thuế GTGT đầu vào khấu trừ Có TK 333(33312): Thuế GTGT hàng nhập Ø Trường hợp hoá đơn chưa có hàng Trường hợp đơn vị nhận hố đơn lơ ngun vật liệu, cơng cụ, dụng cụ đường chưa nhập kho kế tốn lưư hố đơn vào tập hồ sơ “ Hàng mua đường chờ đến nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ nhập kho ghi sổ kế toán: ü Nếu kỳ kế tốn, ngun vật liệu cơng cụ, dụng cụ hố đơn phiếu nhập kho ghi tương tự trường hợp hàng hoá đơn ü Nếu đến cuối kỳ kế toán, nguyên vật liệu công cụ, dụng cụ chưa vào hoá đơn, kế toán ghi: - Đối với nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ mua vào dùng để sản xuất sản phẩm, dịch vụ chịu thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ, ghi: Nợ TK 151: Giá trị NVL, CC, DC mua đường Nợ TK 133(1331): Thuế GTGT đầu vào khấu trừ Có TK 111, 112, 331…: Tổng giá toán ü Sang kỳ sau, nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ nhập kho, hoá đơn phiếu nhập kho, ghi: Nợ TK 152, 153: Giá thực tế NVL, CC, DC nhập kho Có TK 151: Giá trị NVL, CC, DC đường Ø Trường hợp hàng chưa có hố đơn - Khi nhập kho, vào phiếu nhập kho, kế toán ghi: Nợ TK 152, 153: Giá tạm tính NVL, CC, DC nhập kho Có TK 111, 112, 331…Tổng giá tốn tạm tính - Khi hoá đơn về, kế toán tiến hành điều chỉnh giá tạm tính theo giá thực tế phương pháp chữa sổ kế toán Ø Trường hợp hàng thiếu so với hoá đơn Khi phát hàng thiếu so với hố đơn, doanh nghiệp phải lập biên tìm ngun nhân để có biện pháp xử lý thích hợp ü Khi nhập kho, vào phiếu nhập kho, hoá đơn biên kiểm nhận, kế toán ghi: - Đối vơi nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ mua vào dùng để sản xuất sản phẩm, dịch vụ chịu thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ, ghi: Nợ TK 152, 153:Giá trị NVL,CC,DC thực nhập chưa chịu thuế GTGT Nợ TK 138(1381): Giá trị NVL, CC, DC thiếu Nợ TK 133(1331): Thuế GTGT đầu vào khấu trừ theo hố đơn Có TK 111, 112, 331… Tổng giá tốn ü Sau tìm ngun nhân, số hàng bị thiếu xử lý sau: - Nếu người bán giao thiếu giao hàng bổ sung, kế toán ghi: Nợ TK 152, 153: Giá trị NVL, CC, DC giao bổ sung Có TK 138(1381): Giá trị NVL, CC, DC thiếu xử lý - Nếu người bán giao thiếu toán lại trừ nợ, ghi: Nợ TK 111, 112, 331… Nhận lại khoản tốn trừ vào nợ Có TK 138(1381): Giá NVL, CC, DC thiếu xử lý Có TK 133(1331): Thuế GTGT khấu trừ vào số NVL, CC, DC thiếu ( có) - Nếu nguyên nhân khác, ghi: Nợ TK 138(1388): Khoản bồi thường phải thu Nợ TK 334: Trừ vào lương người phạm lỗi Nợ TK 632: Giá trị NVL, CC, DC thiếu hụt ( khơng rõ ngun nhân) Có TK 138(1381): Giá trị NVL, CC, DC thiếu hụt xử lý Ø Trường hợp hàng thừa so với hoá đơn Khi phát hàng thừa so với hoá đơn, doanh nghiệp phải lập biên tìm ngun nhân để có biện pháp xử lý thích hợp ü Khi nhập kho, vào phiếu nhập kho, hoá đơn biên kiểm nhận, kế toán ghi: - Đối với nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ mua vào dùng để sản xuất sản phẩm, dịch vụ chịu thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ, ghi: Nợ TK 152, 153: Giá trị NVL, CC, DC thực nhập chưa thuế GTGT Nợ TK 133(1331): Thuế GTGT đầu vào khấu trừ theo hoá đơn Có TK 338(3381): Giá trị NVL, CC, DC thừa Có TK 111, 112, 331…Tổng giá toán theo hoá đơn ü Sau tìm nguyên nhân số hàng thừa xử lý sau: - Nếu người bán giao thừa doanh nghiệp đồng ý mua toàn số hàng thừa kèm hoá dơn bổ sung, kế toán ghi: Nợ TK 338(3381): Giá trị NVL, CC, DC thừa xử lý Nợ TK133(1331):Thuế GTGT đầu vào khấu trừ theo HĐ bổ sung Có TK 111, 112, 331…Tổng giá toán theo hoá đơn bổ sung - Nếu người bán giao thừa, doanh nghiệp xuất kho trả lại số hàng thừa, kế toán ghi: Nợ TK 338(3381): Giá trị NVL, CC, DC thừa xử lý Có TK 152, 153: Giá trị NVL, CC, DC thừa xuất kho trả lại - Nếu thừa không rõ nguyên nhân, kế toán ghi: Nợ TK 338(3381): Giá trị NVL, CC, DC thừa xử lý Có TK 711: Giá trị NVL, CC, DC thừa không rõ nguyên nhân A2 Tăng mua trả chậm, trả góp: - Khi mua nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ nhập kho theo phương thức trả chậm, trả góp, ghi: Nợ TK 152, 153: Giá mua trả Nợ TK 133(1331): Thuế GTGT đầu vào khấu trừ (tương ứng với giá mua trả ngay) Nợ TK 242: Tiền lãi phải trả Có TK 111, 112: Số tiền toán thời điểm mua Có TK 331: Số tiền cịn lại phải toán - Định kỳ phải toán cho người bán, kế toán ghi: Nợ TK 331: Tiền lãi + Gốc Có TK 111, 112: Tiền lãi + Gốc Đồng thời tính vào chi phí theo số lãi trả chậm, trả góp phải trả kỳ, ghi: Nợ TK 635: Chi phí tài Có TK 242: Chi phí trả trước dài hạn A3.Tăng trao đổi với tài sản khác không tương tự - Khi xuất kho nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ giao cho bên trao đổi, kế toán ghi: Nợ TK 632 : Giá trị thực tế xuất kho Có TK 152, 153: Giá trị thực tế xuất kho Đồng thời ghi tăng doanh thu trao đổi nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ, kế toán ghi: Nợ TK 131 : Tổng giá tốn Có TK 511: Giá trị hợp lý NVL, CCDC đưa trao đổi Có TK 3331: Thuế GTGT phải nộp (nếu có) - Khi nhận nguyên vật liệu, cơng cụ, dụng cụ trao đổi, kế tốn ghi: Nợ TK 152, 153: Giá trị hợp lý NVL, CCDC nhận trao đổi Nợ TK 133(1331): Thuế GTGT khấu trừ (nếu có) Có TK 131: Tổng giá tốn ü Trường hợp phải thu thêm tiền giá trị hợp lý nguyên vậ liệu, công cụ, dụng cụ đưa trao đổi lớn giá trị hợp lý nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ nhận nhận thêm tiền từ bên trao đổi, kế toán ghi: Nợ TK 111, 112: Số tiền thu thêm Có TK 131: Phải thu khách hàng ü Trường hợp phải trả thêm tiền giá trị hợp lý nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ đưa trao đổi nhỏ giá trị hợp lý ngun vật liệu, cơng cụ, dụng cụ nhận trả thêm tiền cho bên trao đổi, kế toán ghi: Nợ TK 131 Có TK 111, 112 b Hạch toán nghiệp vụ giảm NVL, CCDC b1 Xuất cho sản xuất kinh doanh ü Đối với nguyên vật liệu, CCDC ( thuộc loại phân bổ 100% lần) Nợ TK 621, 627, 641, 642 Có TK 152, 153: ü Đối với công cụ, dụng cụ - Phương pháp phân bổ nhiều lần: Phương pháp thích hợp với cơng cụ, dụng cụ có giá trị lớn, thời gian sử dụng dài + Khi xuất dùng công cụ, dụng cụ vào phiếu xuất kho, ghi: Nợ TK 242: giá trị CCDC phân bổ năm tài Có TK 153: Gía trị cơng cụ, dụng cụ xuất kho Căn vào giá trị công cụ, dụng cụ thức tế xuất kho, kế tốn tính tốn, phân bổ dần vào giá trị chi phí sản xuất, kinh doanh kỳ hoạch tốn Gía trị phân bổ cho kỳ xác định sau: + Gía trị phân bổ cho kỳ xác định sau: Giá trị CC,DC phân bổ cho kỳ Giá trị CC,DC thực tế xuất kho = Số kỳ sử dụng + Khi phân bổ giá trị công cụ, dụng cụ vào chi phí sản xuất kinh doanh kỳ, kế tốn ghi: Nợ TK 627: Gía trị cơng cụ, dụng cụ phân bổ phân xưởng sản xuất Nợ TK 641: Gía trị cơng cụ, dụng cụ phân bổ phận bán hàng Nợ TK 642: Gía trị CC,DC phân bổ phận quản lý doanh nghiệp Nợ TK 241: Gía trị CCDC phân bổ cho XDCB sửa chữa TSCĐ Có TK 242: Gía trị cơng cụ, dụng cụ phân bổ B2.Xuất kho đầu tư vào đơn vị khác Nợ TK 221, 222, 128 Nợ TK 811: Phần chênh lệch gía trị đầu tư < giá xuất kho Có TK 152, 153: Gía thực tế xuất kho Có TK 711: : Phần chênh lệch gía trị đầu tư > giá xuất kho B3 Xuất trả lại cho người bán Nợ TK 111, 112: Tổng số tiền trả lại tiền mặt, tiền gởi ngân hàng Nợ TK 331: Tổng số tiền trả lại trừ vào nợ Có TK 152, 153: Trị giá NVL, CC, DC trả lại Có TK 133(1331): Thuế GTGT khấu trừ(nếu có) c Hạch tốn nghiệp khác: - Trường hợp doanh nghiệp hưởng chiết khấu thương mại (Sau hóa đơn) giảm giá hàng mua, kế tốn ghi: Nợ TK 111,112, 331: CKTM, giảm gía, trả lại thuế Có TK 152, 153: Giá trị CKTM, giảm gía, xuất trả lại Có TK 133(1331): Thuế GTGT khấu trừ(nếu có) - Trường hợp doanh nghiệp mua nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ trả tiền trước thời gian quy định hưởng chiết khấu toán, ghi: Nợ TK 111, 112, 331: Tổng giá tốn Có TK 515: Doanh thu hoạt động tài Hạch tốn TSCĐ 2.1 Hạch toán tổng hợp TSCĐHH TSCĐVH 2.1.1 Hạch toán nghiệp vụ tăng TSCĐ a Tăng mua Khi mua TSCĐ( nước) đưa vào sử dụng, kế toán ghi: - Đối với TSCĐ sử dụng để sản xuất, kinh doanh sản phẩm, hàng hoá nộp thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ, ghi: Nợ TK 211, 213 – GM (Chưa bao gồm thuế GTGT) Nợ TK 133(1332) - Thuế GTGT đầu vào khấu trừ (nếu có) Có TK 111, 112, 341, 331…- Tổng giá tốn b.Tăng mua trả chậm, trả góp: Khi mua TSCĐ theo phương thức trả chậm, trả góp đưa vào sử dụng, ghi: - Đối với TSCĐ sử dụng để sản xuất, kinh doanh sản phẩm, hàng hoá nộp thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ, ghi: Phản ánh giá mua lãi trả chậm, trả góp Nợ TK 211,213 GM trả ngay/ VAT Nợ TK 133(1332) Thuế GTGT theo GM trả Nợ TK 242 Tiền lãi trả chậm Có TK 111, 112 Số tiền tốn mua Có TK 331 Số tiền cịn nợ Định kỳ toán nợ gốc lãi Nợ TK 331- Phải trả cho người bán Có TK 111,112 - Số trả định kỳ bao gồm gốc lãi trả chậm, trả góp Đồng thời tính vào chi phí theo số lãi trả chậm, trả góp, ghi: Nợ TK 635: Chi phí tài Có TK 242: Chi phí trả trước dài hạn d Tăng nhận vốn đầu tư từ đơn vị khác Nợ TK 211, 213: Giá bên đánh giá Có TK 411: Nguồn vốn kinh doanh d.Tăng nhận lại vốn đâu tư từ đơn vị khác Nợ TK 211, 213 : Giá bên đánh giá Có TK 221, 222, 228 Ghi chú: Trong tất trường hợp tăng TSCĐ, TSCĐ đầu tư nguồn vốn khác với lĩnh vực mà TSCĐ phục vụ kế tốn phải kết chuyển nguồn hình thành, ghi: - Nếu TSCĐ mua sắm, xây dựng…, tài trợ quỹ đầu tư phá, kế toán ghi: Nợ TK 414, 441, 353: Quỹ đầu tư phát triển ( ghi theo nguyên giá TSCĐ) Có TK 411: Nguồn vốn kinh doanh ë Các chi phí phát sinh liên quan đến việc tăng TSCĐ, ghi: Nợ TK 211, 213 Nợ TK 133(1332) Có TK 111, 112, 331… v Nếu TSCĐ đầu tư nguồn vốn vay, kế tốn khơng cần điều chuyển nguồn vốn Bởi vì, việc tăng TSCĐ làm tăng khoản nợ phải trả, không ảnh hưởng tới cấu vốn chủ sở hữu doanh nghiệp v Nếu TSCĐ dùng cho phúc lợi, nghiệp, dự án nguyên giá tổng giá tốn, khơng ghi Nợ TK 133(1332) 2.1.2 Hạch toán nghiệp vụ giảm TSCĐ a Giảm lý, nhượng bán - Khi lý, nhượng bán TSCĐ, vào biên giao, nhận TSCĐ, ghi: Nợ TK 214: Giá trị hao mịn Nợ TK 811: Giá trị cịn lại Có TK 211, 213: Nguyên gía TSCĐ - Số tiền thu từ việc lý, nhượng bán TSCĐ, ghi: Nợ TK 111, 112, 131 Có TK 711: Thu nhập lý, nhượng bán Có TK 333(3331): Thuế GTGT phải nộp - Các chi phí phát sinh q trình lý, nhượng bán, ghi: Nợ TK 811 Nợ TK 133( 1331) Có TK 111,112, 153, 334 b Giảm đầu tư vào đơn vị khác Nợ TK 214: Số khấu hao luỹ kế Nợ TK 221, 222, 228 Nợ TK 811: Phần chênh lệch( Gía trị đánh giá lại < Giá trị cịn lại) Có TK 211, 213: Ngun giá TSCĐ Có TK 711: Phần chênh lệch( Giá trị đánh giá > Giá trị cịn lại) b.Hạch tốn chiết khấu hưởng toán tiền mua TSCĐ - Trường hợp doanh nghiệp hưởng chiết khấu thương mại( Sau hóa đơn) giảm giá hàng mua, kế tốn ghi: Nợ TK 111,112, 331: CKTM, giảm gía, trả lại thuế Có TK 211: Giá trị CKTM, giảm gía, xuất trả lại Có TK 133(1332): Thuế GTGT khấu trừ(nếu có) - Trường hợp doanh nghiệp mua TSCĐ trả tiền trước thời gian quy định hưởng chiết khấu toán, ghi: Nợ TK 111, 112, 331: Tổng giá tốn Có TK 515: Doanh thu hoạt động tài 2.3 Hạch toán khấu hao TSCĐ HH VH + Tính mức khấu hao tháng theo phương pháp Theo phương pháp đương thẳng Mức trình khấu hao trung bình hàng năm Mức trích khấu hao Nguyên giá TSCĐ trung bình hàng năm = Thời gian sử dụng TSCĐ = NG x TK Trong đó: Tỷ lệ khấu hao ( TK) = Mức trích khấu hao trung bình q Mức trích khấu hao trung bình = hàng q TSCĐ Thời gian sử dụng Nguyên giá TSCĐ Thời gian sử dụng x x = 100% NG x TK Mức trích khấu hao trung bình hàng tháng Mức trích khấu hao trung bình hàng tháng TSCĐ = Nguyên giá TSCĐ Thời gian sử dụng x 12 NG x TK = + Hạch toán trích khấu hao TSCĐ hàng tháng Nợ TK 627, 641, 642 Có TK 214 + Hạch tốn khấu hao trường hợp giảm TSCĐ - Khi lý, nhượng bán TSCĐ, vào biên giao, nhận TSCĐ, ghi: Nợ TK 214: Giá trị hao mòn Nợ TK 811: Giá trị cịn lại Có TK 211, 213: Nguyên gía TSCĐ - Đi đầu tư vào đơn vị khác Nợ TK 214: Số khấu hao luỹ kế Nợ TK 221, 222, 228 Nợ TK 811: Phần chênh lệch( Gía trị đánh giá lại < Giá trị cịn lại) Có TK 211, 213: Nguyên giá TSCĐ Có TK 711: Phần chênh lệch( Giá trị đánh giá > Giá trị lại) - Khi trả lại TSCĐ, ghi: Nợ TK 214: Số khấu hao luỹ kế Nợ TK 411: Nguồn vốn kinh doanh Có TK 211, 213 - Trường hợp thiếu có định xử lý ngay, ghi: Nợ TK 214: Số khấu hao luỹ kế Nợ TK 138(1388): Người phạm lỗi phải bồi thường Nợ TK 411: Nếu phép ghi giảm vốn kinh doanh Nợ TK 811: Phần tổn thất doanh nghiệp chịu Có TK 211, 213 12 - Trường hợp thiếu phải chờ định xử lý, ghi: Nợ TK 214: Số khấu hao luỹ kế Nợ TK 138(1381): Giá trị cịn lại Có TK 211, 213 ð Khi có định xử lý, ghi: Nợ TK 111: Thu tiền mặt Nợ TK 112: Thu tiền gửi ngân hàng Nợ TK 138(1388): Phải thu khác Nợ TK 334: Khấu trừ vào lương Nợ TK 811: Chi phí khác Có TK 138(1381): Tài sản thiếu chờ xử lý - Khi chuyển TSCĐ ( sử dụng) thành CCDC, ghi: Nợ TK 214: Số khấu hao lũy kế Nợ TK 627, 641, 642: Nếu giá trị lại nhỏ Nợ TK 242: Nếu giá trị cịn lại lớn phải phân bổ dần Có TK 211: Nguyên giá TSCĐ - Khi mang TSCĐ cầm cố: Nợ TK 214: Số khấu hao lũy kế Nợ TK 244: Giá trị cịn lại Có TK 211, 213 - Đánh giá giảm TSCĐ Nợ TK412: Phần giá trị lại giảm Nợ TK 214: Phần khấu hao giảm Có TK 211, 213: Phần nguyên giá giảm Hạch toán tiền lương khoản trích theo lương Hạch tốn tổng hợp tiền lương khoản trích theo lương Tóm lại: khoản trích theo lương 34.5%, doanh nghiệp đưa vào chi phí 24 %( gồm 18% BHXH, 3% BHYT, 2% KPCĐ, 1% BHTN) 10,5% trừ vào lương cán công nhân viên doanh nghiệp (gồm 8% BHXH, 1,5% BHYT, 1% BHTN) - Hạch tốn nghiệp vụ tính tiền lương phải trả cho người lao động - Khi tính tiền lương khoản phụ cấp phải trả cho người lao động, ghi: Nợ TK 622: Số tiền phải trả cho công nhân sản xuất Nợ TK 627: Số tiền phải trả cho nhiên viên phân xưởng Nợ TK 641: Số tiền phải trả cho nhân viên bán hàng Nợ TK 642: Số tiền phải trả cho nhân viên QLDN Nợ TK 241: Số tiền phải trả người lao động XDCB Có TK 334: Tổng số tiền phải trả người lao động.- Khi nộp BHXH (26%), KPCĐ ( 1%) cho quan quản lý quỹ, nộp BHYT ( 4,5%) nộp BHTN ( 2%) để mua thẻ cho người lao động, ghi: Nợ TK 338 - Phải trả, phải nộp khác ( 3382, 3383, 3384, 3389) Có TK 111, 112 - Hạch tốn nghiệp vụ trích BHXH, BHYT, KPCĐ BHTN - Khi trích BHXH, BHYT, KPCĐ, BHTN theo tỷ lệ quy định, ghi: Nợ TK 622: Các khoản trích theo lương cơng nhân sản xuất Nợ TK 627: Các khoản trích theo lương nhân viên phân xưởng Nợ TK 641: Các khoản trích theo lương nhân viên bán hàng Nợ TK 642: Các khoản trích theo lương nhân viên QLDN Nợ TK 334: BHXH, BHYT, BHTN trừ vào lương người lao động Có TK 338: Các khoản trích theo lương người lao động ( 3382, 3383, 3384, 3389) - Khi nộp BHXH (26%), KPCĐ ( 1%) cho quan quản lý quỹ, nộp BHYT ( 4,5%) nộp BHTN ( 2%) để mua thẻ cho người lao động, ghi: Nợ TK 338 - Phải trả, phải nộp khác ( 3382, 3383, 3384, 3389) Có TK 111, 112 - Hạch toán khoản khấu trừ vào lương ( BHXH, BHYT, BHTN, Tạm ứng, bồi thường vật chất…) - Khi khấu trừ vào lương người lao động tiền tạm ứng, BHXH, BHYT, tiền thu bồi thường theo định xử lý…, ghi: Nợ TK 334: Phải trả cho người lao động Có TK 141: Số tiền tạm ứng Có TK 338: Số BHXH, BHYT, BHTN khấu trừ vào lương Có TK 138( 1388): Tiền thưởng, tiền bồi thường phải thu - Khi tính thuế thu nhập người lao động phải nộp Nhà Nước, ghi: Nợ TK 334: Phải trả cho người lao động Có TK 333( 3335): Số thuế thu nhập cá nhân phải nộp Nhà nước - Khi tốn tiền lương, tiền cơng, phụ cấp, tiền thưởng, BHXH trả thay lương, tiền ăn ca…, ghi: + Nếu toán tiền: Nợ TK 334: Phải trả cho người lao động Có TK 111, 112 + Nếu toán vật tư, sản phẩm: - Đối với sản phẩm, hàng hoá thuộc đối tượng chịu thuế GTGT tính theo phương pháp khấu trừ, kế tốn phản ánh doanh thu bán hàng nội theo giá bán chưa có thuế GTGT, ghi: Nợ TK 334: Phải trả cho người lao động Có TK 512: Doanh thu nội ( Giá bán chưa có thuế GTGT) Có TK 3331: Thuế GTGT phải nộp ( có) Đồng thời xác định giá vốn, ghi: Nợ TK 632 Có TK 152,153, 154, 155 - Hạch toán nghiệp vụ toán khoản phải trả người lao động - Khi ứng lương cho người lao động, kế toán ghi: Nợ TK 334 Có TK 111, 112 - Chi phí tiền ăn ca phải trả cho người lao động, ghi: Nợ TK 622, 627, 641, 642, 241 Có TK 334: Phải trả cho người lao động - Khi tính tiền thưởng phải trả cho người lao động, ghi: Nợ TK 353( 3531): Quỹ khen thưởng, phúc lợi (Tiền thưởng thi đua) Có TK 334: Phải cho người lao động - Khi tính tiền BHXH ( ốm đau, thai sản, tai nạn lao động ) phải trả người lao động, ghi: Nợ TK 338(3383): Tiền trợ cấp từ quỹ BHXH Có TK 334: Phải trả cho người lao động III TÀI LIỆU THAM KHẢO Th.s Nguyễn Thị Kim Hương, Giáo trình nội Nguyên lý kế toán 1, Đại học Duy Tân, 2013 TS Trần Đình Khơi Ngun, Ngun lý kế tốn, NXB Giáo dục, 2009 TS Nguyễn Thị Đông, Lý thuyết hạch tốn kế tốn, Nxb Tài chính, 2010 ThS Nguyễn Phi Sơn, Kế tốn tài 1, 2011 PGS TS Võ Văn Nhị, Kế tốn tài chính, NXB Thống kê, 2010 Các tập giảng Kế tốn tài 1, Khoa Kế tốn, Đại học Duy Tân, 2011 Các văn kế toán tài Bộ Tài ban hành đến tháng 12/2012 Ban giám hiệu Phòng Đào tạo Đà Nẵng, ngày 23 tháng 01 năm 2014 Khoa ĐTQT Tổ PSU-KKT