Đại học Quốc gia Hà nội Khoa luật Đỗ Thị Thu Hiền Thanh tra lao động theo pháp luật lao động Việt nam Luận văn thạc sĩ luật học Hà nội – 2010 Đại học Quốc gia Hà nội Khoa luật Đỗ Thị Thu Hiền Thanh tra lao động theo pháp luật lao động Việt nam Chuyên ngành : Luật kinh tế Mã số Luận văn thạc sĩ luật học Người hướng dẫn khoa học: TS Lưu Bình Nhưỡng Hà nội - 2010 Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục MỞ ĐẦU Chương 1: KHÁI QUÁT TRA LAO Đ 1.1 Những vấn đề chung v 1.1.1 Khái niệm tra 1.1.2 Đặc điểm tra 1.1.3 Phân loại tra 1.1.3.1 Thanh tra nhà nước 1.1.3.2 Thanh tra nhân dân 1.1.4 Vị trí, vai trị 1.2 Thanh tra lao động - th 1.2.1 Vị trí chức củ Xã hội 1.2.2 Nhiệm vụ quyền hạ binh xã hội 1.2.3 Tổ chức hoạt động binh Xã hội 1.2.3.1 Tổ chức Thanh tra 1.2.3.2 Hoạt động Thanh t 1.2.4 Các loại Thanh tra Lao 1.2.5 Vai trò Thanh tra L 1.2.6 Thanh tra lao động th tế (ILO) kinh ngh 1.2.6.1 Thanh tra lao động th 1.2.6.2 Kinh nghiệm mộ Chương 2: THỰC TR ĐỘNG Ở 2.1 Pháp luật tr 2.1.1 Nội dung 2.1.1.1 Những quy định 2.1.1.2 Những quy định 2.1.2 Đặc điểm pháp lu 2.1.3 Một số nhận xét p 2.1.3.1 Những ưu điểm p 2.1.3.2 Hạn chế pháp luậ 2.2 Khái quát thực trạng động việt nam hiệ 2.2.1 Thực trạng tổ chức c 2.2.1.1 Thực trạng tổ chức c binh Xã hội 2.2.1.2 Thực trạng tổ chức c binh Xã hội 2.2.2 Thực trạng hoạt động 2.2.2.1 Hoạt động giải 2.2.2.2 Hoạt động tra h 2.2.2.3 Hoạt động tra v 2.2.2.4 Hoạt động tra a 2.3 Những hạn chế tồ tra lao động 2.3.l Những hạn chế tồn 2.3.2 Những hạn chế tồ lao động 2.4 Nguyên nhân nhữ Chương 3: MỘT SỐ G LUẬT VỀ 3.1 Sự cần thiết hoàn thiệ Việt Nam 3.1.1 Xuất phát từ yêu cầu 3.1.2 Xuất phát từ yêu cầu 3.1.3 Xuất phát từ yêu cầu tổ chức hoạt động 3.2 Giải pháp cụ thể 3.2.1 Hoàn thiện pháp luật 3.2.1.1 Về tra hành ch 3.2.1.2 Về trách nhiệm c quản lý nhà nước 3.2.1.3 Về chế tài xử lý, cưỡ 3.2.2 Hoàn thiện pháp luật 3.2.3 Hoàn thiện pháp luật 3.2.4 Hoàn thiện pháp luật phạm pháp luật lao đ 3.2.5 Các giải pháp khác KẾT LUẬN DANH MỤC TÀI LIỆU T PHỤ LỤC MỞ ĐẦU l Tính cấp thiết đề tài Lao động hoạt động quan trọng người, tạo cải vật chất giá trị tinh thần xã hội Lao động có suất, chất lượng hiệu cao nhân tố định phát triển đất nước (Lời nói đầu Bộ luật Lao động năm l994 - sửa đổi, bổ sung năm 2002, 2006, 2007) Trong quan hệ lao động người lao động người sử dụng lao động, yếu thuộc người lao động Người sử dụng lao động, lợi ích kinh tế, ln có xu hướng vi phạm pháp luật lao động, xâm hại đến quyền lợi ích đáng người lao động pháp luật bảo vệ Một thực tế đáng lo ngại tình hình vi phạm pháp luật lao động ngày phức tạp gia tăng, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp khơng ngừng tăng qua năm, chí nghiêm trọng Hơn 400 Thanh tra viên lao động thực toàn hoạt động tra nước; khoảng gần 50 vạn doanh nghiệp thành lập hoạt động; 6.250 vụ tai nạn lao động, có 507 vụ tai nạn lao động làm 550 người chết, 1.221 người bị thương nặng số vụ tai nạn nghiêm trọng khác, làm thiệt hại vật chất 39.388 tỷ đồng thiệt hại tài sản 2.7 tỷ đồng… (số liệu thống kê 63 tỉnh thành, phạm vi nước, năm 2009) "con số biết nói", làm cho cá nhân, quan, tổ chức thấy "giật mình" lo ngại, đặc biệt quan thực chức quản lý nhà nước lao động Bộ Lao động - Thương binh Xã hội Thanh tra lao động chức thiếu quản lý nhà nước lao động, thực chức tra sách lao động, an toàn lao động vệ sinh lao động, với mục đích cuối nhằm phịng ngừa, phát xử lý hành vi vi phạm pháp luật; phát sơ hở chế quản lý, sách, pháp luật để kiến nghị với quan nhà nước có thẩm quyền biện pháp khắc phục, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu hoạt động quản lý nhà nước, đảm bảo quyền lao động người lao động, đảm bảo việc làm nhân văn Tuy nhiên, kết hoạt động thực tiễn cho thấy hoạt động tra lao động chưa phát huy hết hiệu lực hiệu quả, mục đích đạt cịn hạn chế Câu hỏi mà đặt "Vì sao?" Trước đòi hỏi ngày cao nhu cầu quản lý nhà nước nghiệp cơng nghiệp hóa, đại hóa đất nước, đặc biệt trước địi hỏi chế thị trường hội nhập quốc tế, tra lao động nói riêng tra nói chung cần phải nghiên cứu hồn thiện, đó, hoàn thiện pháp luật tra lao động vấn đề đặt cấp thiết, nguyên nhân thực trạng đáng lo ngại Đó lý lựa chọn, đồng thời nhiệm vụ giải luận văn này, với đề tài: "Thanh tra lao động theo pháp luật lao động Việt Nam" Tình hình nghiên cứu đề tài Trong năm qua, có số luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ, cơng trình nghiên cứu, đề tài khoa học viết liên quan đến tra ngành Lao động - Thương binh Xã hội, đáng lưu ý số cơng trình sau: "Hồn thiện pháp luật tra giai đoạn nay", Luận án tiến sĩ Luật học Nguyễn Thị Thương Huyền (2009); "Tổ chức hoạt động Thanh tra Lao động - Thương binh Xã hội, thực trạng giải pháp", Luận văn thạc sĩ Luật học Nguyễn Thị Hồng Diệp (2009); "Quy trình phương pháp tiến hành tra sách lao động", Nguyễn Xuân Bân chủ biên (2000), Nxb Lao động - Xã hội, Hà Nội; "Các điều kiện giải pháp để chuyển phương thức tra theo đoàn sang Thanh tra viên phụ trách vùng", Đề tài cấp Bộ Bộ Lao động - Thương binh Xã hội TS Bùi Sỹ Lợi chủ nhiệm (2003); "Nâng cao lực hệ thống tra ngành Lao động - Thương binh Xã hội", Đề án Thanh tra ngành Lao động - Thương binh Xã hội (2005); "Qua đợt thí điểm Thanh tra viên phụ trách vùng phát phiếu tự kiểm tra doanh nghiệp", TS Bùi Sỹ Lợi (2005), Tạp chí Lao động Xã hội; "Vai trị tra lao động việc thúc đẩy trách nhiệm xã hội doanh nghiệp", TS Bùi Sỹ Lợi (2006), Tạp chí Lao động Xã hội… Ngồi cịn có nhiều viết báo, tạp chí trang website phản ánh vấn đề này… Tính đến nay, khẳng định rằng, Việt Nam chưa có cơng trình sâu nghiên cứu cách bản, tồn diện có hệ thống tra lao động theo pháp luật lao động Việt Nam Trên sở tiếp thu kế thừa kết đạt cơng trình trước đó, luận văn đưa lý luận tra, tra chuyên ngành thực trạng hoạt động tra lao động; phân tích, đánh giá, nhận xét hệ thống pháp luật tra nói chung pháp luật tra lao động nói riêng; đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu công tác tra lao động, nâng cao hiệu quản lý nhà nước lao động bối cảnh Mục đích nhiệm vụ luận văn Mục đích luận văn góp phần xây dựng vấn đề lý luận pháp lý tra lao động; đánh giá hệ thống pháp luật tra lao động hành đưa kiến nghị nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu hệ thống pháp luật tra lao động để nâng cao lực tra lao động Việt Nam Luận văn có nhiệm vụ tìm hiểu quan điểm, quan niệm, quy định pháp luật lao động Việt Nam tra lao động, soi vào thực tiễn hoạt động tra lao động; tìm hiểu khó khăn, vướng mắc; đề xuất kiến nghị hoàn thiện pháp luật tra lao động nâng cao hiệu quản lý nhà nước lĩnh vực lao động Phƣơng pháp nghiên cứu đề tài Đề tài thực sở phương pháp luận vật biện chứng vật lịch sử mácxít; quan điểm Đảng xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu khoa học cụ thể phương pháp phân tích, thống kê, tổng hợp, so sánh đối chiếu khảo sát thực tiễn Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn gồm chương: Chương 1: Khái quát chung tra tra lao động Chương 2: Thực trạng pháp luật tra lao động Việt Nam Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật tra lao động Việt Nam Chương KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THANH TRA VÀ THANH TRA LAO ĐỘNG 1.1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ THANH TRA 1.1.1 Khái niệm tra Trong công tác quản lý, khái niệm tra, kiểm tra sử dụng rộng rãi sử dụng cụm từ liền Theo Từ điển Tiếng Việt, kiểm tra xem xét tình hình thực tế để đánh giá, nhận xét, từ tác động, điều chỉnh hoạt động người cho phù hợp mục đích đặt Thanh tra kiểm tra, xem xét chỗ việc làm địa phương, quan, xí nghiệp Thanh tra cịn dùng để nghề nghiệp, tên gọi chức danh người làm nhiệm vụ tra, Đoàn tra Như vậy, khía cạnh hiểu, kiểm tra nội dung hoạt động tra Thanh tra, kiểm tra nhằm phát huy nhân tố tích cực, phát phịng ngừa vi phạm, góp phần thúc đẩy hồn thành nhiệm vụ hoạt động quản lý nhà nước Thanh tra, kiểm tra phát hiện, phân tích, đánh giá thực tiễn cách xác, khách quan, trung thực, làm rõ sai, nguyên nhân dẫn đến sai phạm, từ đề xuất khắc phục xử lý sai phạm Thanh tra, kiểm tra hoạt động mang tính tự thân quản lý Trong công tác quản lý, quan, đơn vị chủ thể kiểm tra Các quan quản lý nhà nước, tổ chức kinh tế, đồn thể, lực lượng vũ trang có trách nhiệm tự kiểm tra hoạt động Kiểm tra hoạt động có tính chất thường xun, liên tục hoạt động quản lý, kể hoạt 12 Nguyễn Thị Hồng Diệp (2009), Tổ chức hoạt động Thanh tra Lao động - Thương binh Xã hội - Thực trạng giải pháp, Luận văn thạc sĩ Luật học 13 Đảng Cộng sản Việt Nam (2008), Chỉ thị số 22-CT/TW ngày 5/6 Ban Bí thư Trung ương tăng cường cơng tác lãnh đạo, đạo việc xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định tiến doanh nghiệp, Hà Nội 14 Trần Trọng Đào (2004), "Một số ý kiến tai nạn lao động năm qua", Lao động Xã hội, (245), tr 16-17 15 Nguyễn Thị Thương Huyền (2009), Hoàn thiện pháp luật tra giai đoạn nay, Luận án tiến sĩ Luật học 16 Khoa Luật - Đại học quốc gia Hà Nội (2007), Giáo trình Lý luận chung Nhà nước pháp luật, Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội 17 Khoa Luật - Đại học quốc gia Hà Nội (2007), Giáo trình Luật hành Việt Nam, Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội 18 Nghiêm Phú Lai (2005), "Thanh tra Lao động - Thương binh Xã hội 60 năm xây dựng trưởng thành", Lao động Xã hội, (số 268-269), tr 33-35 19 Bùi Sỹ Lợi (2003), Các điều kiện giải pháp để chuyển phương thức tra theo Đoàn sang tra viên phụ trách vùng, Đề tài cấp Bộ, Bộ Lao động - Thương binh - Xã hội 20 Bùi Sỹ Lợi (2004), "Thanh tra lao động kinh tế hội nhập: thách thức giải pháp", Lao động Xã hội, (245), tr 11-13 21 Bùi Sỹ Lợi (2005), "Từ tra theo Đoàn đến Thanh tra viên phụ trách vùng", Lao động Xã hội, (268-269), tr 68-69 22 Lưu Bình Nhưỡng (2007), "Luật lao động Việt Nam thời kỳ đổi mới", Luật học, (l), tr 27-34 23 Lưu Bình Nhưỡng (2008), "Quan hệ lao động thời đại cơng nghiệp hóa, đại hóa kinh tế thị trường", Luật học, (2), tr 31-36 87 24 "Phải kiên xử lý vi phạm" (2009), http://www.laodong.com.vn, ngày 19/3 25 Quốc hội (1946), Hiến pháp, Hà Nội 26 Quốc hội (1992), Hiến pháp, Hà Nội 27 Quốc hội (1994), Bộ luật lao động, Hà Nội 28 Quốc hội (1998), Luật Khiếu nại, tố cáo, Hà Nội 29 Quốc hội (2001), Hiến pháp (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội 30 Quốc hội (2002), Bộ luật lao động (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội 31 Quốc hội (2004), Luật Khiếu nại, tố cáo (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội 32 Quốc hội (2004), Luật Thanh tra, Hà Nội 33 Quốc hội (2005), Luật Khiếu nại, tố cáo (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội 34 Quốc hội (2006), Luật Dạy nghề, Hà Nội 35 Quốc hội (2006), Luật Người lao động Việt Nam làm việc nước theo hợp đồng, Hà Nội 36 Quốc hội (2006), Luật Bảo hiểm xã hội, Hà Nội 37 Quốc hội (2006), Bộ luật lao động (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội 38 Quốc hội (2007), Bộ luật lao động (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội 39 Quốc hội (2010), Luật Thanh tra, Hà Nội 40 "Sẽ riết Thanh tra lao động cơng trình trọng điểm" (2008), Vnexpress.net, ngày 08/1 41 Thanh tra Bộ Lao động - Thương binh xã hội (2004), Báo cáo tổng kết công tác tra năm 2004, Hà Nội 42 Thanh tra Bộ Lao động - Thương binh xã hội (2005), Đề án nâng cao lực tra, Hà Nội 43 Thanh tra Bộ Lao động - Thương binh xã hội (2005), Đề án nâng cao lực tra, Hà Nội 88 44 Thanh tra Bộ Lao động - Thương binh xã hội (2005), Báo cáo tổng kết công tác tra năm 2005, Hà Nội 45 Thanh tra Bộ Lao động - Thương binh xã hội (2006), Báo cáo tổng kết công tác tra năm 2006, Hà Nội 46 Thanh tra Bộ Lao động - Thương binh xã hội (2007), Báo cáo tổng kết công tác tra năm 2007, Hà Nội 47 Thanh tra Bộ Lao động - Thương binh xã hội (2008), Báo cáo tổng kết công tác tra năm 2008, Hà Nội 48 Thanh tra Bộ Lao động - Thương binh xã hội (2009), Báo cáo tổng kết công tác tra năm 2009, Hà Nội 49 Thanh tra Bộ Lao động - Thương binh xã hội (2010), Báo cáo tổng kết 05 năm việc thực phương thức hoạt động Thanh tra viên phụ trách vùng sử dụng phiếu tự kiểm tra thực pháp luật lao động doanh nghiệp, Hà Nội 50 "Thiếu trầm trọng Thanh tra lao động" (2008), vnexpress.net, ngày 16/1 51 Nguyễn Xuân Thu (2008), "Cơ chế ba bên lĩnh vực lao động", Nghiên cứu lập pháp, (4) 52 Nguyễn Văn Tiến (2009), "Đánh giá việc thực Bộ luật lao động thông qua kết tra từ năm l995 đến năm 2008 đề xuất sửa đổi, bổ sung Bộ luật lao động", Luật học, (9), tr 82-88 53 Tổ chức Lao động Quốc tế (2004), Thanh tra lao động hướng dẫn chuyên ngành, Nxb Lao động xã hội, Hà Nội 54 Trường Đại học Luật Hà Nội (1999), Từ điển giải thích thuật ngữ Luật học, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội 55 Trường Đại học Luật Hà Nội (2008), Giáo trình Thanh tra giải khiếu nại, tố cáo, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội 56 Ủy ban Thường vụ Quốc hội (1990), Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính, Hà Nội 89 57 Ủy ban Thường vụ Quốc hội (1998), Pháp lệnh Thanh tra, Hà Nội 58 Ủy ban Thường vụ Quốc hội (2008), Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung số điều Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính, Hà Nội 59 Ủy ban Thường vụ Quốc hội (2010), Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi), Hà Nội 60 Viện Khoa học Xã hội Việt Nam - Viện ngôn ngữ học (1992), Từ điển Tiếng Việt, Hà Nội 61 Nguyễn Thành Vinh (2004), "Giải pháp cho việc thực kiến nghị tra", Lao động Xã hội, (245), tr 18-19 90 PHỤ LỤC Phụ lục Biên chế Thanh tra qua năm 2004-2009 Năm 2004 2006 2008 2009 Tổng Nguồn: Báo cáo tổng kết công tác Thanh tra ngành lao động Thương binh xã hội năm 2005-2009 Phụ lục Kết hoạt động tra hành năm 2005-2009 Năm 2005 2006 2007 2008 2009 Tổng Nguồn: Báo cáo tổng kết công tác Thanh tra ngành lao động Thương binh xã hội năm 2005-2009 91 Phụ lục Kết Thanh tra an toàn vệ sinh lao động toàn ngành năm 2005-2009 Năm 2005 2006 2007 2008 2009 Tổng Nguồn: Hồ sơ quốc gia an tồn vệ sinh lao động phịng chống cháy nổ Việt Nam giai đoạn 2005-2009 92 Phụ lục Kết giải khiếu nại, tố cáo năm 2008-2009 Năm Lĩnh vực 2008 Chính sách lao động Bảo hiểm xã hội Tổng Chính sách lao động 2009 Bảo hiểm xã hội Tổng Nguồn: Báo cáo tổng kết công tác Thanh tra ngành lao động Thương binh xã hội năm 2008-2009 Phụ lục Kết tra việc thực pháp luật lao động theo vùng theo kế hoạch Thanh tra Sở Năm Nội dung Thanh tra vùng 2005 Thanh tra theo kế hoạch Thanh, kiểm tra liên ngành Tổng năm 2005 2006 Thanh tra vùng Thanh tra theo kế hoạch Thanh, kiểm tra liên ngành Tổng năm 2006 Thanh tra vùng 2007 Thanh tra theo kế hoạch Thanh, kiểm tra liên ngành Tổng năm 2007 Thanh tra vùng 2008 Thanh tra theo kế hoạch Thanh, kiểm tra liên ngành Tổng năm 2008 Thanh tra vùng 2009 Thanh tra theo kế hoạch Thanh, kiểm tra liên ngành Tổng năm 2009 Nguồn: Báo cáo tổng kết công tác Thanh tra ngành Lao động - Thương binh Xã hội năm 2005 đến 2009 Phụ lục Kết tra việc thực pháp luật lao động Thanh tra Bộ qua năm 2005-2009 Số DN đượ TT Nội dung 200 Phối hợp với 31 tra Bộ Thanh tra chuyên đề Thanh tra liên ngành 28 Thanh tra đưa người Việt Nam làm 19 việc theo hợp đồng nước Thanh tra dạy nghề Thanh tra đột xuất Thanh Công ty đơn vị thành viên tra Tổng 46 Kiểm hoạch, chiến lược tra việc quy hoạch, kế thực Tổng Nguồn: Báo cáo tổng kết công tác Thanh tra ngành Lao động - Thương binh Xã hội năm 2005 đến 2009 125 Phụ lục Tình hình tai nạn lao động năm 2005-2009 Năm Tổng số vụ tai nạn lao động 4050 2006 5881 2007 5951 2008 5836 2009 6250 Tổng 23918 2005 Nguồn: Thơng báo tình hình tai nạn lao động năm 2005 đến 2009 Bộ Lao động - Thương binh Xã hội ... chung tra tra lao động Chương 2: Thực trạng pháp luật tra lao động Việt Nam Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật tra lao động Việt Nam Chương KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THANH TRA VÀ THANH TRA LAO. .. định pháp luật lao động Thanh tra lao động, văn pháp luật có liên quan, nhận thấy pháp luật Thanh tra lao động Việt Nam có ưu điểm hạn chế sau đây: 2.1.3.1 Những ưu điểm pháp luật Thanh tra lao động. .. nhược điểm pháp luật Thanh tra lao động phải đặt mối liên hệ với pháp luật tra nói chung pháp luật lao động Cũng Thanh tra Bộ, ngành khác, Thanh tra lao động tra chuyên ngành lĩnh vực lao động Trên