BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHM H NI NGUYN MINH THU KIểU TRUYệN HÔN NHÂN NGƯờI TIÊN TRONG TRUYệN Cổ VIệT NAM Và ĐÔNG NAM ¸ Chuyên ngành: Văn học dân gian Mã số: 9.22.01.25 LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS.Phạm Thu Yến HÀ NỘI – 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan kết đề tài Kiểu truyện hôn nhân người – tiên truyện cổ Việt Nam Đông Nam Á công trình nghiên cứu thực cá nhân, thực hướng dẫn PGS.TS Phạm Thu Yến Các kết nghiên cứu trình bày luận án trung thực chưa công bố hình thức Tơi xin chịu trách nhiệm nghiên cứu Hà Nội, ngày… tháng … năm 2020 Tác giả Nguyễn Minh Thu MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN KẾT CẤU CỦA LUẬN ÁN CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1 TỔNG QUAN LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ .7 1.1.1 Lịch sử nghiên cứu kiểu truyện hôn nhân người - tiên Đông Bắc Á .7 1.1.2 Lịch sử nghiên cứu kiểu truyện hôn nhân người - tiên Đông Nam Á 1.1.3 Lịch sử nghiên cứu kiểu truyện hôn nhân người - tiên Việt Nam 13 1.2 GIỚI THUYẾT MỘT SỐ KHÁI NIỆM 16 1.2.1 Khái niệm nhân vật “tiên” 16 1.2.2 Khái niệm “hôn nhân” hôn nhân “người - tiên” 23 1.2.3 Khái niệm “kiểu truyện” “kiểu truyện hôn nhân người – tiên” .23 1.2.4 Khái quát Đông Nam Á 24 1.3 CƠ SỞ LÝ THUYẾT CỦA ĐỀ TÀI 28 1.3.1 Lý thuyết loại hình học 28 1.3.2 Lý thuyết giao lưu, tiếp biến văn hóa 32 1.3.3 Lý thuyết loại địa văn hóa 36 Tiểu kết chương 39 Chương 2: NHẬN DIỆN KIỂU TRUYỆN VÀ HỆ THỐNG NHÂN VẬT TRONG KIỂU TRUYỆN HÔN NHÂN NGƯỜI - TIÊN CỦA VIỆT NAM VÀ ĐÔNG NAM Á 40 2.1 NHẬN DIỆN KIỂU TRUYỆN HÔN NHÂN NGƯỜI – TIÊN CỦA VIỆT NAM VÀ ĐÔNG NAM Á 40 2.1.1 Nhận diện kiểu truyện hôn nhân người - tiên Việt Nam 40 2.1.2 Nhận diện kiểu truyện hôn nhân người - tiên Đông Nam Á 47 2.2 HỆ THỐNG NHÂN VẬT TRONG KIỂU TRUYỆN HÔN NHÂN NGƯỜITIÊN CỦA VIỆT NAM VÀ ĐÔNG NAM Á 52 2.2.1 Nhân vật kiểu truyện hôn nhân người - tiên Việt Nam 53 2.2.2 Nhân vật kiểu truyện hôn nhân người - tiên Đông Nam Á 62 2.2.3 Nhận xét 67 Tiểu kết chương 75 Chương 3: KẾT CẤU CỐT TRUYỆN VÀ HỆ THỐNG MƠ TÍP TRONG KIỂU TRUYỆN HÔN NHÂN NGƯỜI –TIÊN CỦA VIỆT NAM VÀ ĐÔNG NAM Á 77 3.1 CỐT TRUYỆN HÔN NHÂN NGƯỜI – TIÊN CỦA VIỆT NAM VÀ ĐÔNG NAM Á 77 3.1.1 Cốt truyện hôn nhân người - tiên truyện cổ Việt Nam 77 3.1.2 Cốt truyện hôn nhân người - tiên truyện cổ Đông Nam Á 81 3.1.3 Nhận xét 82 3.2 HỆ THỐNG CÁC MƠTÍP TRONG KIỂU TRUYỆN HƠN NHÂN NGƯỜI – TIÊN Ở VIỆT NAM VÀ ĐÔNG NAM Á 85 3.2.1 Hệ thống mơtíp kiểu truyện nhân người - tiên Việt Nam 85 3.2.2 Hệ thống mơtíp kiểu truyện nhân người - tiên Đông Nam Á 97 3.2.3 Nhận xét 105 Tiểu kết chương 116 Chương 4: LÝ GIẢI SỰ TƯƠNG ĐỒNG VÀ KHÁC BIỆT TRONG KIỂU TRUYỆN HÔN NHÂN NGƯỜI – TIÊN Ở VIỆT NAM VÀ ĐÔNG NAM Á 117 4.1 LÝ GIẢI SỰ TƯƠNG ĐỒNG TRONG KIỂU TRUYỆN HÔN NHÂN NGƯỜI – TIÊN CỦA VIỆT NAM VÀ ĐÔNG NAM Á 117 4.1.1 Sự tương đồng nhìn từ góc độ địa văn hóa 117 4.1.2 Sự tương đồng nhìn từ góc độ tín ngưỡng tôn giáo 120 4.1.3 Sự tương đồng nhìn từ trình giao lưu, tiếp xúc văn hóa 127 4.2 LÝ GIẢI SỰ KHÁC BIỆT TRONG KIỂU TRUYỆN HÔN NHÂN NGƯỜI – TIÊN CỦA VIỆT NAM VÀ ĐÔNG NAM Á 131 4.2.1 Sự khác biệt nhìn từ điều kiện tự nhiên, môi trường sinh thái, lịch sử, văn hóa tộc người .131 4.2.2 Sự khác biệt nhìn từ tín ngưỡng tơn giáo 141 4.2.3 Sự khác biệt dựa phương thức lưu truyền 144 4.2.4 Sự khác biệt dựa thiết chế xã hội 147 Tiểu kết chương 148 KẾT LUẬN 149 DANH MỤC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 152 TÀI LIỆU THAM KHẢO .153 PHỤ LỤC DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1.1 Thống kê nhóm truyện cổ Việt Nam .40 Bảng 2.1.2 Thống kê nhóm truyện cổ Đông Nam Á .48 Bảng 2.2.3.1 Thống kê điểm tương đồng hệ thống nhân vật 67 Bảng 2.2.3.2 Thống kê điểm khác biệt hệ thống nhân vật truyện cổ Việt Nam Đông Nam Á 71 Bảng 3.1.3.2.2 So sánh cốt truyện Thi Thôn Việt Nam Đông Nam Á 84 Bảng 3.2.3.1 Điểm tương đồng hệ thống mơ típ truyện cổ Việt Nam Đơng Nam Á 106 Bảng 3.2.3.2 Điểm khác biệt hệ thống mơtíp truyện cổ Việt Nam Đông Nam Á 111 MỞ ĐẦU LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1.1 Việt Nam - quốc gia nằm khu vực Đông Nam Á, nơi giao thoa, chịu ảnh hưởng sâu rộng hai văn hóa cổ đại vĩ đại Trung Hoa Ấn Độ Trên tảng lịch sử sức mạnh giao lưu đó, người dân Việt Nam từ ngàn đời tiếp nhận chuyển giao yếu tố văn hóa, văn minh bên ngồi vào truyền thống văn hóa, văn minh dân tộc mình, đồng thời phát huy ảnh hưởng nước khác,… Chính vậy, phận quan trọng văn hóa Việt Nam văn hóa dân gian với tác phẩm sử thi, thần thoại, truyện cổ tích, thơ ca dân gian khơng tách rời văn hóa dân gian Đơng Nam Á nói riêng văn hóa châu Á nói chung mà ln gắn bó, chứa đựng sâu sắc nét tương đồng dị biệt với văn hóa khu vực 1.2 Truyện kể dân gian nảy sinh, phát triển sở sống mn hình mn vẻ dân tộc mang đậm tính chất dân tộc Nhưng nhiều truyện kể cịn có tính chất quốc tế giống kết cấu, môtif, đề tài, nhân vật, hành động truyện… tính lặp lại Vì vậy, nghiên cứu văn học dân gian theo phương pháp so sánh - lịch sử, B N Putilốp xem “tính lặp lại” đặc tính bật dịng văn học [chuyển dẫn theo 47; 7] Các nhà khoa học phát “tính lặp lại” nên xuất nhiều khuynh hướng nghiên cứu truyện dân gian theo kiểu truyện (type) Thực tế nghiên cứu cho thấy rằng: không dừng lại biên giới dân tộc, quốc gia, nhiều kiểu truyện mang yếu tố tương đồng với dân tộc xa địa lý, văn hóa Nhiều cơng trình thành cơng vận dụng ngun tắc vào việc tìm hiểu kiểu truyện kiểu truyện Thạch Sanh, kiểu truyện Cô tro bếp (Cinderella), kiểu truyện người em út, kiểu truyện người riêng, kiểu truyện chàng ngốc, kiểu truyện người mang lốt,… Tiếp cận truyện kể theo hướng giúp thấy nguyên tắc sáng tác truyền thống thể loại qua cách xây dựng nhân vật, cách xây dựng cốt truyện, cách dẫn dắt, xâu chuỗi tình tiết, motif truyện 1.3 Ở kho tàng truyện kể dân gian giới nói chung nước khu vực Đơng Nam Á nói riêng, kiểu truyện nhân người - tiên kiểu truyện phổ biến quen thuộc lôi hấp dẫn Kiểu truyện gắn bó chặt chẽ với đặc điểm tự nhiên, địa danh, phong tục tập quán, lễ hội,… liên quan đến đời sống văn hóa dân tộc, quốc gia Nhận sức hấp dẫn kiểu truyện hôn nhân người - tiên kho tàng truyện kể dân gian nên có số cơng trình nghiên cứu đạt thành tựu lớn nước Đông Bắc Á “Kiểu truyện trinh nữ Thiên Nga”,“Nghiên cứu kiểu truyện Chàng Ngưu Nàng tiên dệt vải” Cơng trình “Nghiên cứu so sánh văn hóa dân gian Nhật Bản Inđơnêsia”, tác giả James Danandjaja so sánh kiểu truyện Chàng Ngưu Nàng Tiên dệt vải cơng trình “Khảo sát so sánh số típ mơtíp truyện cổ dân gian Việt Nam - Nhật Bản”“Nghiên cứu so sánh số type truyện cổ tích Việt Nam Hàn Quốc” tác giả Park yeon kwan đề cập type truyện người lấy vợ chồng tiên truyện cổ tích Việt Nam, Hàn Quốc, Nhật Bản,… Nhưng từ trước đến chưa có cơng trình nghiên cứu kiểu truyện nhân người - tiên truyện cổ Việt Nam Đông Nam Á Việc nghiên cứu văn học nước khu vực Đơng Nam Á, cịn có ý nghĩa làm thay đổi nhận thức giới văn nghệ văn học Việt Nam “quen thuộc chủ nhân từ phương xa - vốn xa lạ với nhiều phương diện, lại lạ với người bà bên cạnh - vốn gần gũi, có quan hệ gắn bó mặt với cộng đồng khu vực mà thành viên” [80; 57] 1.4 Trong tình nay, quốc gia giới xích lại gần xu hịa bình nhu cầu tìm hiểu, trao đổi giao lưu kinh tế, văn hóa dân tộc ngày mạnh mẽ, động lực phát triển cho nghành du lịch Đông Nam Á khu vực có ý nghĩa quan trọng trở thành “ngã tư đường”, cầu nối Trung Quốc, Nhật Bản với khu vực Tây Á Địa Trung Hải Khơng vậy, Đơng Nam Á có điều kiện tự nhiên thuận lợi: Khí hậu tính chất gió mùa nóng ẩm tạo nên mơi trường sinh thái đa dạng Các nước Đơng Nam Á lục địa có nhiều dịng sơng lớn: Sơng Mêkơng, sơng Chao Phraya, sơng Irawadi Cịn nước Đơng Nam Á hải đảo – tập trung núi lớn dãy núi thiêng Penanggungan, Puncak Jaya hình ảnh núi ảnh hưởng đến vũ trụ quan người dân nơi Chính điều kiện tự nhiên ấy, tạo điều kiện cho ngành du lịch văn hóa nước Đơng Nam Á phát triển Có nhiều địa danh Đông Nam Á gắn với câu chuyện hôn nhân người – tiên nên nghiên cứu kiểu truyện hôn nhân người – tiên truyện cổ Việt Nam Đông Nam Á có ý nghĩa quan trọng việc bảo tồn lưu giữ địa danh, phong tục, tập quán tín ngưỡng, điệu múa, tộc người sống thực Từ lý trên, chọn nghiên cứu đề tài với mong muốn tìm đến chứng xác thực, minh chứng cho đặc sắc kiểu truyện, qua có nhìn bản, đa diện, đa chiều kiểu truyện từ văn hóa tộc người khác khu vực MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Thứ nhất, nghiên cứu kiểu truyện hôn nhân người - tiên truyện cổ Việt Nam Đông Nam Á để rút đặc điểm mang tính loại hình kiểu truyện Từ đó, so sánh giống, khác truyện Việt Nam nước khu vực để hiểu quy luật vận động kiểu truyện hồn cảnh lịch sử cụ thể Thứ hai, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa tín ngưỡng, phong tục tập quán dân tộc khu vực, hiểu biết văn hóa tộc người đáp ứng nhu cầu du lịch văn hóa tâm linh Thứ ba, xác lập hệ thống kể không làm tư liệu khảo sát phục vụ đề tài mà làm nguồn tư tiệu tham khảo lâu dài, có điều kiện thuận lợi, bổ sung đời tuyển tập truyện cổ có nội dung nhân người – tiên khu vực Đông Nam Á NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU Để đạt mục đích trên, đặt nhiệm vụ luận án sau: 3.1 Xác lập khung lý thuyết giới thuyết khái niệm liên quan đến đề tài kiểu truyện hôn nhân người - tiên truyện cổ Việt Nam Đông Nam Á 3.2 Tập hợp, thống kê số lượng, khảo sát kiểu truyện hôn nhân người - tiên truyện cổ Việt Nam Đông Nam Á 3.3 Chỉ diện mạo đặc điểm kiểu truyện hôn nhân người - tiên truyện cổ Việt Nam 3.4 Từ đặc điểm kiểu truyện kho tàng truyện kể Việt Nam nhìn đặc điểm kiểu truyện kho tàng truyện kể Đông Nam Á 3.5 So sánh điểm tương đồng khác biệt kiểu truyện Việt Nam nước khu vực phương diện nhân vật, motif, kết cấu… kiểu truyện Lý giải nét tương đồng khác biệt truyện kể dân gian nói riêng, văn hóa quốc gia nói chung từ đặc điểm tự nhiên, địa danh, phong tục tập quán, lễ hội, tư nghệ thuật, tâm lý, tính cách tộc người khu vực… ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU Đối tượng nghiên cứu luận án kiểu truyện hôn nhân người - tiên truyện cổ Việt Nam Đơng Nam Á Chúng tơi tiến hành nghiên cứu 40 tổng tập, tuyển tập tập truyện cổ dân tộc thiểu số, truyện cổ nước thuộc khu vực Đông Nam Á sưu tầm, biên soạn xuất Phạm vi nghiên cứu: Về phạm vi tư liệu luận án, khảo sát 59 truyện kể Việt Nam 47 truyện kể số nước khác thuộc khu vực Đông Nam Á từ tổng tập, tuyển tập trang văn hóa dân gian nước khu vực Tuy nhiên, chúng tơi gặp khó khăn lớn vấn đề nguồn tư liệu khảo sát truyện kể quốc gia Đơng Nam Á cịn hạn chế, nhiều truyện khu vực chưa nhà sưu tầm, tuyển tập nước nước dịch sang tiếng Việt, tiếng Anh Nếu đặt việc so sánh ngang truyện kể Việt Nam quốc gia khác Sinalimba, lướt nhanh mây Chàng gái bầu trời Buhong sống với hạnh phúc bên cạnh người thân yêu lành có Katuusan - nơi khơng có chết Nguồn: Damiana L Eugenio (2007), Philippine Folk Literature: An Anthology, The University of the Philippin Press, Diliman Quezon city (tự dịch) trang 113 Câu chuyện Bugan and Kinggauan Vợ vị thần Hinumbian Dakaue Bà có người gái tên Bugan Bugan bố mẹ Luktag Có điều đặc biệt vị thần thuộc vùng cao Skyworld không lưu tâm trực tiếp đến điều diễn vùng thấp Vị thần biết đến sớm gọi Bungongol lệnh cho trai ông Ampual, Ampual lại tiếp tục truyền lệnh cho trai Balittion, mệnh lệnh truyền tới Liddum vùng trời thấp hay gọi Kabunian Liddum người liên lạc trực tiếp với Ifugaos Bugan – gái thần Hinumbian, lúc thiếu nữ xinh đẹp sống vùng cao Luktag Bugan cha mẹ khuyên nên kết hôn Luktag cô không đồng ý, vậy, Chú Bugan Baiyubbi bảo cô nên rời nơi xuống vùng thứ Hubulan Nghe theo lời chú, Bugan xuống Hubulan Hubulan - nơi sinh sống Dologdogan Dologdogan anh trai Balittion Dologdogan cho biết anh đến Hubulan để cưới Bugan khác Bugan sống ổn định vùng trời cô lại khuyên cô nên kết hôn cô không muốn điều Trước thái độ cô, Dologdogan khuyên cô nên xuống Kabunian nhà Liddum (người họ hàng cô trai Amgalingan) Liddum nói nên kết hôn Kabunian, cô từ chối điều Gần thị trấn Liddum, có ngơi làng tên Habiatan Tên ngơi làng tên người có chức vụ cao làng Habiatan đến nhà Liddum, nhìn thấy Bugan trẻ đẹp chưa kết hôn ông ta hỏi Liddum: Tại cô gái không kết hôn? Liddum trả lời ông ta: Chúng khuyên cô cô không đồng ý làm Habiatan trực tiếp hỏi cô: - Tại cô không muốn kết hơn? Cơ cười Habiatan nói với rằng: “ Nếu cô không muốn kết hôn Kabunian tốt hết nên trở với gia đình Luktag” Cơ trả lời: “Điều khơng cần thiết, tơi nghĩ nên lại đây, tơi gặp kết theo ý Lúc đó, tơi thông báo lại với ông” Habiatan nghe xong câu trả lời nói với Liddum: “Tơi đưa Bugan trẻ đẹp đến nhà trang trại Habiatan để xem có muốn cưới trai tơi Bagilat hay khơng” Liddum nói: “Nếu Bugan muốn ông” Bugan đồng ý Habiatan đến nhà làng ông ta Đến nơi, Bugan nhìn thấy chàng Bagilat trẻ tuổi, Habiatan hỏi có muốn cưới trai ta khơng? Cơ trả lời: “ Làm tơi cưới được, kẻ với giáo tay! Hơn luôn di chuyển quanh bầu trời Skyworld từ phía bắc qua phía nam, từ phía đơng qua phía tây Anh ta tạo tia sét làm hại cối, hoa màu chí cịn làm hại tơi nữa” Habiatan nói: “ Cơ thật khó tính suy nghĩ cô kết hôn vùng đất này, tốt cô nên trở nhà cô” Cô trả lời rằng: “Cô không muốn trở lại nhà mình, đến nơi mà thích” Sau trả lời Habiatan xong, từ phía nhà ơng ta, nhìn xuống phía thấy bốn quầng sáng tinh khiết Cơ nhìn thấy rõ địa điểm trái đất có tên Pangagauan Umbuk Ở đây, có chàng trẻ chưa lập gia đình, anh khơng mặc Anh làm bẫy để bắt nai bên cạnh lều Anh ta tên Kinggauan thuộc người Ifugao Khi nhìn thấy anh, Bugan lên: “Ơi! Một người đàn ơng tội nghiệp! Thật đáng thương!” Cô không cho Habiatan biết điều vừa nhìn thất, định quay trở lại vùng trời Luktag để cầu xin với cha cô mong muốn xuống Trái đất để kết hôn với người Ifugao tội nghiệp Cơ cho phép người cha, cô sẵn sàng mang theo số đồ dùng cần thiết như: ống để nấu cơm, vải để vá quần áo Cô tới túp lều Kinggauan nói: Ai chủ lều này? Kinggauan nói: “ Chính tơi, tơi cảm thấy xấu hổ đến gần đàn ông lại không mặc gì” Bungan trả lời: “Tơi khơng để tâm đến chuyện đó, tơi có miếng vải cho anh đây” khơng dám gần sợ xấu hổ, cô ném miếng vải đến chỗ để che Người đàn ơng ngạc nhiên bày tỏ nói với rằng: “Tại lại tới nơi đây, có biết xuất người đàn bà trở thành điềm xấu cho người đàn ông săn không?” Cô trả lời: “Khơng phải anh nghĩ mà ngược lại, anh vô may mắn Hiện ăn ngủ túp lều Ngày mai, anh thấy may mắn săn Ngày hôm sau, anh thăm hố thấy thú sập bẫy Kinggauan mang lều hai lợn (một đực, cái) cịn sống bảo Bungan trói chúng lại, cịn thú khác chết xác Vào ngày thứ hai, Bungan hỏi Kinggauan: “Tại anh lại đến nơi đầy rẫy hiểm nguy này” Kinggauan trả lời: “Vì cha mẹ tơi tính kĩ lưỡng cho đời tơi” Sau đó, Bungan nói: “ Hãy cho tơi đến nhà anh” Kinggauan đồng ý, họ mang theo hai heo sống trở nhà Còn xác thú để lại lều Đến nhà Kinggaua, bước vào trước theo sau Bungan Mẹ ngạc nhiên hỏi: “Người phụ nữ ai?” Người trai trả lời: “Khi nơi săn bắn tự nhiên đến giới thiệu Cịn đến từ đâu khơng biết” Người mẹ già nhìn gái lúc hỏi: “Con ai? Con từ đâu đến ? Làm đến nơi đây” Cô gái trả lời: “ Con nàng tiên, tên Bugan, gái Hinumbian Dakaue sống vùng trời Luktag Lí khiến tới vùng đất khắc nghiệt nhìn anh nghèo, thương anh đến tặng cho anh giáo” Và cịn nói với mẹ anh lần sau săn bà nên cử nhiều khác không nguy hiểm có anh lều Một trùng lặp đến ngạc nhiên mẹ Bungan bổ nhiệm làm na kan ta lao Hai người trở thành vợ chồng sống hạnh phúc mà khơng phải làm thủ tục quy định nơi Họ sinh đứa trẻ khỏe mạnh đặt tên Balituk Cả lợn mà họ mang đến kì sinh nở Lúc này, đứa trẻ lớn lên chút, chưa biết Nàng Bungan bị người Thị trấn Kiangan đố kị nàng khơng thích ăn loại rau họ trồng nơi đây, nàng muốn ăn cơm với thịt chim thú rừng làm Những người đánh cược cô sinh đến từ bầu trời Luktag Họ tìm cách để khiến phải rời khỏi thị trấn Người dân Thị trấn này, ngày ghét họ thấy sống giàu có với vườn rau xanh tốt tươi với đàn gia cầm phong phú Họ căm thù muốn đuổi cô để chiếm tất thứ Bằng nhiều việc làm, người dân Thị trấn làm Bungan sốt cao dị ứng, lí đó, phải từ bỏ nhà đến sống nơi khác gần ruộng lúa Nhưng người dân Thị trấn không dừng lại, họ lại cố tình hại chết lần nơi cô Lần này, cô bị ngộ độc đau bụng buồn nôn ăn thực phẩm Trước hành động độc ác vậy, Bugan cầu xin Kinggauan mang theo trở vùng trời sinh sống với cảnh hạnh phúc ln có bơng hoa nở vào mùa xuân Chồng cô trả lời: “Anh muốn anh lại sợ độ cao” Cô trả lời: “Anh khơng có lí phải sợ, em đưa anh lên ayud (một loại võng) Cô cố gắng thuyết phục anh ta, cô đưa anh lên dây, điều cô làm thất bại Đầu tiên, cô đưa đứa trẻ lên cao tới vùng trời Luktag, cô nhận chồng khơng theo cơ, lại xuống với trai hát nhạc người Ifugaos Cơ nói chuyện thẳng thắn với chồng theo dõi tin tức này, cô sống với người dân nơi họ tìm cách hại chết Cả anh khơng dám lên Luktag Những làm lúc chia trai Bugan giật lấy dao chia trai Balituk làm đơi bắt đầu tính từ phần thắt lưng Cô để lại cho chồng từ phần thân lên đầu phần tái tạo tốt cịn lấy phần thân gồm ruột, gan chí phần phân Cô chia xong, gắn tất phần thân vào lâu đài bầu trời Cô trở trời, mang lại thở sống cho phần thân, biến thành thiên thể mang tên Balituk Những phần cô để lại cho chồng trái đất lại bị phân hủy, thối rữa Kinggauan khơng biết làm cách để tái tạo chúng Mùi hôi thối bốc lên đến tận nơi Bungan - vùng Luktag Cơ cảm nhận thấy mùi đó, cô xuống Kabunian để kiểm tra Từ Kabunian, cô ngửi thấy mùi phân hủy từ phần mà nàng gửi lại cho chồng trái đất Người chồng khơng biết tái tạo Sau đó, khóc đau khổ, cô thương phần ấy, cô xuống trái đất buộc tội Kiangan: “Tại anh lại phần thối rữa? Tại anh khơng tái tạo nó?” Anh trả lời anh khơng biết nghệ thuật làm tái tạo chúng Bugan nỗ lực loại bỏ phần hỏng trai, cô lấy đầu cú – loài chim sống đêm thay đầu Balituk gọi akup (theo tiếng người Ifugao) Từ trở đi, người dân nơi thấy xuất loài chim báo hiệu điềm gở, vậy, họ cúng tế gia cầm cho Bugan để mong lồi chim khơng xuất mang điều xấu đến cho họ Đôi tai cô ném vào rừng rừng xuất lồi có hình cầu lồi nấm Chiếc mũi ném biến thành loại vỏ Hơn nửa số phân trai cô biến thành mỏ chim nhỏ gọi ido, từ Ifugaos tiên đốn có điều tốt hay điều xấu xảy dựa tiếng hót chúng Chiếc mũi vứt biến thành loại vỏ gắn liền với Từ lưỡi thối rữa, cô tạo bệnh lưỡi người đàn ơng khiến sưng phồng lên chữa khỏi trứng nóng với gà mà Bungan cho Phần xương ức cô tạo rắn độc, từ trái tim trai tạo thành cầu vồng, ngón tay trai tạo thành vỏ sị, từ mái tóc trai ném xuống nước tạo thành giun giòi, từ da tạo thành chim màu đỏ gọi kukuk Từ phần máu cịn lại tạo thành dơi nhỏ, từ gan cô tạo bệnh vú, từ ruột cô tạo loại động vật giống thỏ, từ xương cánh tay cô tạo thành cành khơ mục nát Cịn nửa thân sau Balituk Bugan tái tạo vùng trời Luktag Nguồn: Damiana L Eugenio (2007), Philippine Folk Literature: An Anthology, The University of the Philippin Press, Diliman Quezon city trang 24 (Tự dịch) Cuộc đời Lam-ang (Bản hùng ca Ilokano) Lam – ang sinh Namongan, đứa trẻ có sức mạnh lịng can đảm đáng kinh ngạc Cậu bé hỏi mẹ nơi cha biết chiến đấu với người Igorot Trong giấc mơ, anh biết cha Don Juan Panganiban bị giết người Igorot Lam-ang định lên đường tìm cha mang theo vịng ma thuật Sau đó, Lam-ang tìm thấy người Igorot “Sagang”, họ vui mừng nhảy múa trước thành săn đầu người Đầu cha anh có mặt bữa tiệc Lam-ang tức giận giết tất bọn chúng giáo Trên đường Lam-ang trở nhà, thấy 99 nàng tiên nữ gội đầu sơng Anh ta gội đầu đầu anh có nhiều rơm rạ, rác rưởi Khi anh gội, bụi bẩn từ tóc anh làm nhiễm giết chết tất cá dịng sơng cá sấu bị chết Sau anh vác cá sấu lên bờ tràng pháo tay người bạn đồng hành Lam-ang nghe nói tiên nữ xinh đẹp tên Ines Cannoyan, gái người đàn ơng giàu Kalanutian Anh ta nói với mẹ mong muốn cầu với tiên nữ Mặc dù, mẹ anh khơng khuyến khích anh, dù anh mặc áo vàng với gà trống, chó trắng tới Người khổng lồ Sumarang coi thường chặn đường Lam-ang đánh bại tên khổng lồ trận đấu ném cách xa tới chín đồi Sau đó, Sarindadan cố gắng quyến rũ anh ta, Lam – ang không rung động Đến Kalanutian, anh gây ấn tượng với Ines phép thuật Tiếng gáy gà trống làm lật đổ ngơi nhà nhỏ Con chó anh sủa nhà xây dựng lại Ines mời anh đến ngơi nhà nơi gà trống đóng vai trị người phát ngôn Lam-ang Cha mẹ Ines yêu cầu lễ vật để cưới cô dâu Lam-ang đồng ý với lễ vật cha mẹ cô đưa Lam-ang trở nhà để chuẩn bị cho đám cưới quà Anh ta người dân thị trấn hai thuyền tồn vàng đến Kalanutian nơi tổ chức hôn lễ Lamang Ines theo Đạo Thiên chúa Sau đó, người dân thị trấn tiếp tục lên hai thuyền đến Nalbuan - nơi sinh Lam-ang để chúc mừng hôn nhân họ Sau lễ thành hôn, Lam-ang đồng ý bắt sị "rarang" Nhưng khơng may anh bị cá khổng lồ "berkakang" nuốt chửng Tuy nhiên, thợ lặn cứu sống anh Lam-ang thưởng cho người thợ lặn sống hạnh phúc bên vợ thú yêu quý Nguồn: Damiana L Eugenio (2007), Philippine Folk Literature: An Anthology, The University of the Philippin Press, Diliman Quezon city trang 39 (Tự dịch) Bài ca Labaw Donggon (của người Sulod miền trung Panay) Labaw Donggon ba người trai tuấn tú bà "diwata" Abyang Alunsina với người chồng trần Buyung Paubari Hai người anh em lại Humadapnon Dumalapdap Cả ba anh em sinh mang dòng máu vị thần người, họ có sức mạnh phi thường Như Labaw Donggon chàng trai có sức mạnh thần kì Ngay từ sau sinh chàng có niềm vui thích phưu lưu Người gái mà Labaw Donggon thích Abyang Ginbitinan – người gái sống Handog bên cạnh dịng sơng Halawud Labaw Donggon mặc quần áo đẹp đến nhà Ginbitinan để thăm cô nói với anh nói với bố mẹ đến nhà cô để xin cầu hôn Hôn lễ tổ chức với lễ vật nhà gái đưa Không lâu sau đám cưới với Ginbitinan, Labaw Donggon nghe nói người gái xinh đẹp khác có tên Anggoy Doronoon sống lịng đất Labaw Donggon tìm cách tán tỉnh Anh đến thăm lấy khơng gặp chút khó khăn Sau hai người quay sống với Abyang Ginbitinan Handog Tuy nhiên, không sau Labaw Donggon lại mong muốn lấy người phụ nữ khác Lần này, anh chọn người phụ nữ có chồng tên Malitung Yawa Sinagmaling Diwata sống nơi mặt trời chiếu sáng Cô vợ Saragnayan cai quản mặt trời Như thường lệ, chàng Labaw Donggon mặc trang phục đẹp ngắm nhìn Malitung Yawa qua vầng sáng để biết nàng xinh đẹp Hơm đó, chàng ngồi thuyền thần kì bay từ trái đất đến xứ sở mặt trời Nhưng đáng tiếc, xuất chàng lại bị phát Saragnayan, Saragnayan chặn chàng lại Biết ý định Labaw Donggon cướp vợ nên Saragnayan tức giận nói với chàng: “ Ngươi có Malitung Yawa ta chết” Một chiến kéo dài hai người đàn ông phép thuật sức mạnh riêng hai người đàn ông Mặc dù Labaw Donggon nhấn chìm Saragnayan xuống nước bảy năm đặt lên đá đánh thân dừa, giết Saragnayan Lý sống Saragnayan không nằm thể mà giữ bên thể lợn Sau nhiều năm chiến đấu, Labaw Donggon suy yếu Saragnayan cuối đánh bại anh ta, trói tay chân lại, đặt vào chuồng lợn bên bếp anh Trong đó, Handog, Anggoy Ginbitinan sinh đứa trai tên Asu Mangga Asu Mangga hỏi mẹ cha đâu Và giới lòng đất, Anggoy Doronoon sinh đứa trẻ trai tên Buyung Baranugun Baranugun hỏi cha mẹ anh cho phép anh tìm cha lúc dây rốn anh chưa cắt Baranugun mặc quần áo vào hỏi mẹ mũi tên tẩm độc xun qua bảy người đàn ơng Asu Mangga định tìm cha mặc quần áo đẹp Mẹ Asu Mangga cảnh báo có khả gặp em trai họ gặp không nên đánh Asu Mangga ngồi thuyền ma thuật Baranugun dạo biển hai người gặp lên kế hoạch tìm kiếm Nhìn vào vầng sáng bầu trời, họ tìm hiểu nơi cha thấy tình trạng đáng thương cha Người cha già nua lông mọc đầy người Đây điều nhục nhã, họ thề trả thù cho cha Hai anh em lái thuyền ma thuật với sức mạnh "pamlang" từ trái đất lên đến mặt trời vào buổi sáng sớm Sự xuất họ khơng khỏi tầm nhìn Saragnayan Saragnayan tự hỏi họ Hai anh em Asu Mangga nhìn thấy thuyền cha, họ sửa lại thuyền tìm thấy cha bên nhà Saragnayan Ho phá tan sắt chuồng khả thần kì đưa cha đến thuyền ma thuật họ Ở đó, họ tắm rửa cho cha nhìn cha vị thần Labaw Donggon nói với hai chiến dài vơ tận ơng ta với Saragnayan Sau đó, hai người trai hét lên thách thức với Saragnayan Tiếng ồn đến mức Saraganayan hết bình tĩnh Trong nỗi sợ hãi mình, Saragnaya triệu tập giúp đỡ từ giới lòng đất giới trời Đối mặt với đội quân khổng lồ, Asu Mangga Baranugun khuyên họ nên nhà chiến với Saragnayan khơng liên quan đến họ Nhưng người đàn ông khăng khăng chiến đấu, hai anh em bắt đầu bắn hạ họ mũi tên tẩm độc cịn lại Saragnayan Hai anh em Asu Mangga khơng thể giết Saragnayan, Baranugun gửi Taghuy - người bạn tinh thần đến bà Abyang Alunsina sống bầu trời phía đơng để xin lời khuyên Alunina gửi lại thông tin sống Saragnaya Tang lưu giữ bên lợn rừng núi Paling Bukid Bà tìm cách cho lợn ngủ để họ lấy trái tim Hai anh em tìm thấy lợn lịi ngủ, họ móc trái tim nướng ăn Sau đó, họ trở lại để tiếp tục chiến với Saragnayan Đột nhiên, Saragnayan cảm thấy yếu đuối khắp thể Saragnayan khóc biết bị giết chết bàn tay Buyung Baranugun Do đó, Saragnayan yêu cầu Baranugun cho phép nói lời tạm biệt với vợ Một cảnh dịu dàng diễn ra, Saragnayan đung đưa vợ võng âu yếm vợ nói với thất bại trước bàn tay Baranugun Saragnayan khuyên nên lời Labaw Donggon cố gắng hịa thuận với người vợ khác Anh ta rời khỏi cô sau cô ngủ thiếp sau hướng dẫn người hầu trông chừng cô cẩn thận đuổi ruồi để giấc ngủ cô không bị xáo trộn Cuộc chiến Baranugun Saragnayan dội diễn nhanh chóng Baranugun chiến thắng việc trèo lên đầu Saragnaya Baranugun bắn vào mắt Saragnayan mũi tên tẩm độc Với tiếng kêu lớn, Saragnayan rơi xuống, chết anh khiến cho giới phải rung chuyển Sau giết Saragnayan, Baranugun trở lại thuyền để đưa cha nhà không thấy cha đâu Labaw Donggon chạy trốn cuộn lưới đánh cá Hai anh em nghĩ cha nhà họ chèo thuyền vui vẻ trái đất Cha khơng có nhà hai anh em lại tiếp tục tìm kiếm Người anh tìm cha đất liền, người em tìm cha ngồi biển khơi Cuối cùng, họ tìm thấy cha ngồi cuộn lưới cá với tâm trạng run rẩy sợ hãi Họ đưa cha nhà người vợ Anggoy Ginbitinan Handog tiếp đó, đến nhà người vợ thứ hai Abyang Doronoon giới đất Nhưng Labaw Donggon bị trí đơi tai khơng cịn nghe Hai người vợ thương hại mong muốn phục hồi Mặc dù, người vợ giúp cho đổ lỗi cho xảy ra, trách móc chồng ham muốn người đàn ông mong lấy người phụ nữ khác Tuy nhiên người vợ thứ hai lại bảo vệ chồng: “Chị thân mến! Đó việc làm người đàn ông trưởng thành tài giỏi, việc làm chiến binh nên làm” Sau đó, nói tiếp: “Liệu khơng biết, có thêm người chị em khác khơng? Khi biết hai chị em có hai người đáng yêu” Họ để Labaw Donggon nằm xuống hai người phụ nữ nhảy qua đầu chân anh ta, họ gọi "pamlang" họ đến để khơi phục cho Labaw Donggon với tồn sức mạnh dũng cảm Sức mạnh anh hồi phục, sau họ yêu cầu phát tiếng kêu lớn Labaw Donggon phát tiếng kêu mạnh mẽ cành gãy khỏi thân cầu gần bị tách ra, tiếng thở dài sức mạnh anh phục hồi hoàn toàn Labaw Donggonspeaks, nhắc nhở họ anh phải lấy Malitong Yawa làm vợ Hai người vợ giây lát cảm thấy ghen tuông đe dọa lấy lại sức mạnh Labaw Donggon Nhưng họ đồng ý chấp nhận bắt phải yêu thương ba người vợ cịn kế thừa dịng họ cha Nguồn: Damiana L Eugenio (2007), Philippine Folk Literature: An Anthology, The University of the Philippin Press, Diliman Quezon city trang 89 (Tự dịch) Truyền thuyết núi Arayat Ngày xưa, trái đất hình thành, có thiên thần xinh đẹp tên Maria Sinukuan Bathala tạo cô với thiên thần khác để chăm sóc thiên nhiên Ơng hài lịng với sáng tạo hạnh phúc với giới hịa bình Mặc dù, Bathala có tình u lớn nhân loại, ông đưa quy tắc nghiêm ngặt không cho phép người thiên thần kết với nói trật tự tự nhiên, thứ cần phải tôn trọng không làm cân Một ngày nọ, sau Maria Sinukuan hoàn thành việc trao tặng trái cho làng, cô biến thành người ngồi lặng lẽ cành cô chờ người dân đến hái trái Cô cảm thấy hạnh phúc thấy vui mừng họ, biểu cảm vui mừng họ họ cầu nguyện cảm ơn Bathala phước lành họ nhận từ Bathala Đột nhiên, giật cú bay nhanh trước mặt cô khiến cô ngã xuống trước mặt chàng trai tuấn tú tên Ara-At Họ nhìn vào mắt nhau, họ yêu ngày qua ngày khác Maria Sinukuan Ara-At bí mật hẹn khu rừng vào đêm trăng đẹp Cả hai biết rõ quy tắc Bathala, họ sẵn sàng phá vỡ Nhưng tất điều tốt đẹp không kéo dài Bathala không nhiều thời gian để tìm hiểu gặp gỡ bí mật Sinukuan Ara-At Bathala tức giận khơng tn thủ Sinukuan Ơng triệu tập hai người họ trước mặt Bathala hét lên giận dữ: “Có dám thách thức ta khơng Sinukuan? ” Con tiếc, u Ara-At Cơ nhanh chóng trả lời với tôn trọng Ara-At quỳ xuống cầu xin: “ Người cha vĩ đại, xin cho hội để chứng minh với cha xứng đáng với tình u Sinukuan Bathala khơng nghe họ ơng ta q tức giận Ơng ta giơ tay phía Ara-At nói: “Từ trái đất nơi tạo ngươi, quay trở lại!” Ara-At biến thành hình dạng khổng lồ từ từ tạo thành núi lớn Sinukuan khơng thể làm khác ngồi khóc với xảy tình u Bathala trừng phạt Maria Sinukuan khơng cịn sức mạnh thần kì nữa, khơng cịn khả biến thành hình dạng người Mỗi ngày, Sinukuan đến núi lớn khóc lóc Những giọt nước mắt cô tưới nước vào đất chẳng chốc, nơi trở thành khu rừng Thấy khóc lóc nhiều ngày, Bathala định giải phóng linh hồn bị mắc kẹt núi Ara-At Đơi tình nhân bên linh hồn hòa vào núi mà sau gọi Arayat Nguồn: Damiana L Eugenio (2007), Philippine Folk Literature: An Anthology, The University of the Philippin Press, Diliman Quezon city trang 204 (Tự dịch) Biuag and Malana Biuag đến từ Enrile thuộc phía nam Cagayan Khi anh chào đời, anh người phụ nữ vô xinh đẹp có sức mạnh thần kì đến thăm Khi nhận vị khách đặc biệt này, mẹ anh quỳ xuống cầu xin nữ thần cho trai sống lâu dài Nữ thần khơng trả lời, bà yêu quý đứa trẻ Bà đặt ba viên đá nhỏ quanh cổ đứa trẻ Viên đá thứ nhất: Có khả bảo vệ sống, kể sau anh lớn lên anh bơi qua dịng sơng lớn mà khơng gặp nguy hiểm có bảo vệ cá sấu Những cá sấu tạo đường cho anh bơi Hai viên đá khác cho anh sức mạnh siêu nhiên: Anh bay nhanh gió phi giáo băng qua đồi mười hai tuổi Anh kéo lên giáo lớn thể gỗ thơng thường Sức mạnh phi thường anh nhiều người biết đến Mặc dù có tất sức mạnh không vui vẻ chút chí cịn gặp rắc rối Ở thị trấn Tuao, anh phải lịng gái trẻ có sắc đẹp tuyệt vời khơng sánh Những người nơi đây, cô ta ai? Cô từ đâu đến Mỗi sớm thức dậy anh suy nghĩ tới Biuag muốn tìm Có chàng trai trẻ khác đến từ Malaueg, gọi Malana, người có sức mạnh Biuag Khi Malana mười tám tuổi, bão lớn phá hủy tất loại trồng người dân sống Malaueg Người dân tình trạng đói khủng khiếp Để tránh đói, họ nghĩ bỏ nơi đến nơi xa Sto – Niê Để đến nơi mới, người dân phải trải qua nguy hiểm băng qua dịng sơng lớn đầy cá sấu Malana hiểu tất mối nguy hiểm nên tình nguyện giúp người dân đưa hành lý lên bảy bè tre Mọi người vui sướng nhờ giúp đỡ Malana.Tất người cầu nguyện cho Malana an toàn Anh quay trở lại, người dân mừng rỡ Anh phát gạo cho tất người dân Khi đến nhà, anh thấy cung mũi tên ghế băng Malana cho cung tên người cha để lại, người cha biết trai thích Anh lắp mũi tên vào, anh thấy hai viên đá nhỏ giống viên đá quanh cổ Biuag Trong đó, Biuag lại khơng nản lòng trước ngưỡng mộ tất người dân dành cho Malana Chỉ có người phụ nữ xinh đẹp chiếm giữ tâm trí anh Một ngày nọ, anh đến thăm cô phát Malana Biuag trở nên tức giận Anh nói với cô rằng: “Anh ta chứng minh cho cô thấy Malana khơng xứng đáng với tình u cơ” Anh ta cầm giáo thần kì lao vào Malana Malana nhanh chóng bắt nói sức mạnh anh không dành cho việc Biuag cười nói với giọng mỉa mai: “ Người cầu hôn cô khỏe ta lại kẻ hèn nhát” Vào buổi chiều, Biuag nâng gái trẻ lên nghe thấy âm ngàn ống tre từ đằng xa Biuag nhìn thấy nhiều người đến từ Malaueg Dẫn đầu nhóm người Malana tuấn tú đẹp trai Biuag run rẩy nhìn thấy Malana Biuag nói:"Bây tơi biết anh thách thức Anh thèm muốn người phụ nữ yêu Các vị thần cấm dám lấy thứ thuộc người khác, sẵn sàng cho anh hội suy nghĩ lại” Malana trả lời: “Nếu cô cho phép chúng tôi, chúng tơi sẵn sàng chiến đấu ấy” Cuộc tranh cãi tay đơi diễn ra, tin tức nhanh chóng lan truyền khắp nơi buổi chiều, tất người đàn ông người phụ nữ, trẻ em tới xem kín hai núi Biuag đến với người Enrile Anh ta leo lên núi phía đơng dịng sơng, mang theo dừa lớn giáo sắc nhọn Khi leo đến đỉnh núi cao, anh nghe thấy tiếng thổ dân cổ vũ Malana Anh ta tức giận lệnh cho người theo giết tất người Malana Malana lên núi đối diện Từ vị trí họ, họ thấy số người lên từ bè Những người đến gần, Biuag Malana nhìn thấy người phụ nữ xinh đẹp bè Nỗi buồn rõ ràng khắc sâu khuôn mặt cô điều làm tăng thêm vẻ đẹp cao cô Khi cô tới gần, Biuag hét lên với Malana: "Người phụ nữ mà hai trân trọng đứng trước Nếu anh dũng cảm anh tuyên bố nhận q tơi từ người Enrile." Biuag nhanh tên ném dừa vào Malana Mọi người nín thở, dịng sơng n lặng Cây dừa bay mũi tên lên không trung Malana bắt khơng giống Biuag, ném theo hướng Yeluru Ngày nay, rãnh dừa dày đặc cịn nơi Biuag trở nên điên rồ Anh ta phi giáo từ mặt đất cạnh chỗ đứng Anh nhắm vào trái tim Malana Người dân sợ hãi nghĩ giáo đâm trúng trái tim Malana Như vậy, Malana chết điều khủng khiếp đến với họ Ngực Malana bị thương trái tim anh khơng bị xun thủng Thay vào đó, giáo vỡ làm hai cắm xuống đáy sơng Malana hét lên: "Có ta đây! Giờ đến lượt ta Biuag hết vũ khí rồi” Trước Malana nói xong lời cảnh báo, Biuag nhảy xuống sông Những sóng khổng lồ lao vào tảng đá làm rung chuyển núi nơi Malana đứng Biuag lên với cá sấu lớn Con cá sấu mở rộng hàm Malana chấp nhận thách thức nhảy từ núi xuống Hàng trăm người theo dõi chiến quỳ xuống Họ thấy ánh sáng chói lóa lấp lánh Cơ bay lên khơng trung chứng kiến cảnh Malana lao xuống Người gái xinh đẹp nhìn xuống Biuag nói: "Anh thể kẻ hèn nhát cách nhờ giúp đỡ cá sấu Tôi gái nữ thần ban cho anh sức mạnh siêu nhiên Anh khơng xứng đáng với quà đó" Với đũa thần, người xinh đẹp ban phước lành cho tất người dân bên sau bay lên trời Malana đến vương quốc nơi trị nằm khơng khí đám mây Nguồn: Damiana L Eugenio (2007), Philippine Folk Literature: An Anthology, The University of the Philippin Press, Diliman Quezon city trang 218 (Tự dịch) PHỤ LỤC: PHỤ LỤC ẢNH Ảnh 1: Ngơi chùa Phật Tích (Ảnh NCS, 2017) Ảnh 2: Điệu múa công Thái Lan (Ảnh NCS, 2018) Ảnh 3: NCS bên vũ công (Ảnh NCS, 2018) Ảnh 4: NCS bên chùa Âng người dân Khmer (Ảnh NCS, 2019) Ảnh 5: Hình tượng Kinari kiến trúc ngơi chùa Âng (Ảnh NCS, 2019) ... DIỆN KIỂU TRUYỆN VÀ HỆ THỐNG NHÂN VẬT TRONG KIỂU TRUYỆN HÔN NHÂN NGƯỜI - TIÊN CỦA VIỆT NAM VÀ ĐÔNG NAM Á 40 2.1 NHẬN DIỆN KIỂU TRUYỆN HÔN NHÂN NGƯỜI – TIÊN CỦA VIỆT NAM VÀ ĐÔNG NAM Á. .. kiểu truyện hôn nhân người - tiên Việt Nam 40 2.1.2 Nhận diện kiểu truyện hôn nhân người - tiên Đông Nam Á 47 2.2 HỆ THỐNG NHÂN VẬT TRONG KIỂU TRUYỆN HÔN NHÂN NGƯỜITIÊN CỦA VIỆT NAM VÀ ĐÔNG... quan đến đề tài kiểu truyện hôn nhân người - tiên truyện cổ Việt Nam Đông Nam Á 3.2 Tập hợp, thống kê số lượng, khảo sát kiểu truyện hôn nhân người - tiên truyện cổ Việt Nam Đông Nam Á 3.3 Chỉ diện