Từ trước tới nay, nói đến Trung Dung, người ta thường quan niệm đó là một cuộc sống không thái quá, không bất cập, nước đôi lấp lửng giữa dòng. Thậm chí nhà học giả Lâm Ngữ Đường còn đề cao lối sống lừng chừng, trung lập, nước đôi đó, và giới thiệu nó như là một đời sống lý tưởng với các độc giả Âu Châu, qua mấy vần thơ của Lý Mật Am, mà tôi xin tạm dịch như sau: Ta sống quá nửa đời phù phiếm, Mới nhận ra huyền nhiệm Trung Dung. Trung Dung hương vị khôn cùng, Làm cho lòng dạ tưng bừng niềm vui. Lúc mà cái con người sướng nhất, Chính là khi tới cấp trung niên, Quang hoa dùng dắng triền miên, Như chờ như đợi gót tiên tạm ngừng. Cõi trần lọt giữa chừng trời đất, Giữa tỉnh quê ta cất nhà ta, Thảnh thơi ta mở trại hoa, Giữa chừng sông núi la đà nước non. Biết vừa đủ tiền nong vừa đủ, 12202015 nhantu.netTonGiaoConduongHuyennhiemTrungdung.htm http:nhantu.netTonGiaoConduongHuyennhiemTrungdung.htm 217 Vòng lợi danh vương nửa tấm son, Không xinh nhưng cũng dễ ...
12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm CON ĐƯỜNG HUYỀN NHIỆM TRUNG DUNG [1] Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ Từ trước tới nay, nói đến Trung Dung, người ta thường quan niệm sống khơng thái q, khơng bất cập, nước đơi lấp lửng dịng Thậm chí nhà học giả Lâm Ngữ Đường đề cao lối sống lừng chừng, trung lập, nước đơi đó, giới thiệu đời sống lý tưởng với độc giả Âu Châu, qua vần thơ Lý Mật Am, mà xin tạm dịch sau: Ta sống nửa đời phù phiếm, Mới nhận huyền nhiệm Trung Dung Trung Dung hương vị khôn cùng, Làm cho lòng tưng bừng niềm vui Lúc mà người sướng nhất, Chính tới cấp trung niên, Quang hoa dùng dắng triền miên, Như chờ đợi gót tiên tạm ngừng Cõi trần lọt chừng trời đất, Giữa tỉnh quê ta cất nhà ta, Thảnh thơi ta mở trại hoa, Giữa chừng sông núi la đà nước non Biết vừa đủ tiền nong vừa đủ, http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 1/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm Vòng lợi danh vương nửa son, Không xinh dễ nom, Không giàu dòn Nhà ta xây nửa đài nửa các, Đồ đạc ta lác đác đủ chơi, Áo cũ chơi vơi, Uống ăn na ná người bậc trung Vài tớ không thông không dở, Vợ ta đỡ ta ưng, Nửa tiên nửa tục lừng chừng, Nửa thần thánh, nửa thê nhi Nửa bụng lo cái, Nửa tâm hồn gửi lại Hồng Thiên, Để xác ta yên, Biết đường thưa gửi, biết niềm tới lui Ngà say lúc ly bơi, Đóa hoa hàm tiếu thời mê ly Buồm nửa cánh thuyền thong thả, Cương vừa dong, vó ngựa hay Quá giàu phiền lụy dày, Quá nghèo sống đầy truân chuyên Trần sướng với phiền khó tách, Trong ngào pha phách đắng cay Hưởng đời đừng mê say, Lừng chừng đại khái tháng ngày tiêu dao [2] Nhưng Đức Khổng danh nho đưa cho nhân quần mục phiêu, lý tưởng tầm thường có đáng cho thiên hạ kính tơn? Nếu Trung Dung danh nho coi tâm pháp Khổng giáo, tuyệt phẩm phải có cao siêu gấp bội Trong thuyết trình này, tơi cố gắng chứng minh Trung Dung, hiểu cho mức Thiên đạo, đạo Vơ Thượng thiên hạ, chỗ đạt đạo, đạt đích Trung Dung tương đồng với chỗ đạt đạo đạt đích đạo giáo thiên hạ Tôi lần lượt: - Định nghĩa khai thác hai chữ Trung Dung - Trình bày Thiên đạo với nét đặc thù, yếu nó, theo Trung Dung http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 2/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm I. HAI CHỮ TRUNG DUNG Chữ Trung 中, theo từ nguyên, mũi tên bắn trúng hồng tâm Trình tử Chu Hi giải Trung bất thiên, bất ỷ, nghĩa không thiên lệch, không dựa dẫm vào đâu Chữ Dung 庸, theo Trịnh Huyền có nghĩa dùng, áp dụng, cịn theo Trình Tử có nghĩa khơng biến đổi Sau hội ý tiên nho, giải hai chữ Trung Dung cách thông thường sau: - Trung Tâm điểm, - Dung bất biến Trong vịng biến thiên ảo hóa vũ trụ vạn hữu, có tâm điểm bất biến cửu, Bản thể, Tuyệt đối, Thánh Cực, Đạo, Trời Chính thế, mà Dịch Kinh vẽ Thái Cực tâm điểm vòng Dịch, hào quái, tượng trưng cho vạn hữu, hình tướng biến thiên bên ngồi vẽ lên vịng trịn bên ngồi, lên vịng Dịch bên ngồi Tâm điểm vịng biến thiên vạn hữu, nên khơng nghiêng lệch bên Tâm điểm, cấu, gốc gác mn lồi nên khơng phải dựa nương vào đâu Vì nên Trình tử nói Trung bất thiên, bất ỷ Mn lồi, mn vật biến thiên phải có bất biến hay cửu, làm chủ chốt Chính mà Trình tử giải Trung Dung bất biến Thế tức với hai chữ TRUNG DUNG, Khổng tử vạch cho chúng chương trình hành động, đường giải Nghĩa : - Sống muôn vàn tượng biến thiên, phải tìm cho bất biến - Ở đầu có biến thiên, có bất biến làm chủ chốt - Ở nơi người ta đày dãy tưởng biến thiên, người chúng ta, phải có bất biến làm chủ chốt - Mà có Trời, có Đạo, có Thái Cực bất biến Suy ta, chắn phải có Đạo, có Trời, có Nguồn sống siêu nhiên vĩnh cửu làm chủ chốt - Cái biến thiên cịn vịng sinh tử Cái bất biến ngồi vịng biến thiên sinh tử, nên, người muốn vịng sinh tử, phải đạt Tâm Điểm bất biến, đạt tới TRUNG DUNG Đức Phật nói: «Hỡi tì khưu, có thực trạng bất sinh, bất thành, bất ỷ bất tạo, khơng có thực trạng ấy, mà giải thoát sinh thành, ỷ tạp Nhưng có thực trạng ấy, nên có đường thoát cho sinh, thành, ỷ, tạp.” [3] Vivekananda viết: «Chúng ta trước hết phải tìm cho tâm điểm phát sinh bình diện sinh hoạt khác Khi tìm tâm điểm rồi, mong tìm giải pháp Đó chương trình ta Tâm điểm đâu? Thưa lịng ta Các hiền triết cổ thời tìm sâu vào tâm người, khám phá tâm khảm người trung tâm vũ trụ Tất bình diện khác xoay quanh tâm điểm ấy,và từ đó, tìm giải http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 3/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm pháp chung cho người.» [4] Văn Đạo Tử cho rằng: Tâm điểm Thiên đạo Vào tâm điểm lòng người, tức vào tâm điểm vòng dịch, thoát luân hồi sinh tử, tức vào trục Pháp luân theo danh từ Phật giáo Ta nghe Văn Đạo Tử trình bày: «Thiên đạo cư trung, lập cực, nên vận chuyển muôn đời mà không sai thất, bánh xe, vành xe tai hoa xe vận chuyển không ngừng nhờ trục xe Nếu ta giữ vững Trung điểm, tận dụng Thái Cực, chuyển vần với vạn vật mà góp phần với trời đất cơng trình hóa dục.» «Cho nên người quân tử tu nhân đạo để hợp thiên đạo Hợp thiên đạo, tức vào trục vòng Dịch, ngồi vịng kiềm tỏa tượng; hỗ trợ mn vật mà khơng tơ vương dính bén mn vật, xoay chuyển vòng biến dịch, mà chẳng chuyển dịch vịng bánh xe biến thiên, ln hồi «Hồng đế nói: «Vũ trụ tay, vạn hóa sinh mình.» «Phật nói: Thu bể khơi vào sợi lơng, đem núi Tu Di lồng vào hạt cải, đâu phải thuật lạ Ngài nắm trục pháp luân Ôi vi diệu thay, trục Pháp luân, hỏi biết? Chẳng rõ trục mà biết nói pháp ln ln vận chuyển, chóng chày bị vận chuyển theo pháp ln, vịng sinh tử được!» [5] - Như vậy, ta đặt hai chữ Trung Dung vào tâm điểm vịng trịn, ta có chìa khóa thần để mở chốt then đạo giáo thấu triệt huyền vũ trụ người Thực vậy, ta nhận định rằng, Tuyệt đối cửu bất biến tâm điểm vòng biến dịch, ta định Tuyệt đối cửu tâm điểm, trung tâm não chúng ta, đầu ta hình trịn Lão giáo gọi nơi Huyền quan khiếu, Cốc thần Nê Hoàn Phật giáo, với lời Oum Mani Padme Hum, xác nhận Hoa Sen đầu não chúng ta, có sẵn Ngọc Châu Viên giác Học giả Lilian Silburn, tác phẩm Instant et Cause viết: «Tìm Chân tâm, tương đương với Brahman Thượng đế vừa Tâm điểm lịng mình, vừa Tâm điểm Vũ trụ, khám phá lớn lao vị đạo sĩ Bà La Môn, khám phá dẫn tới hình thành Áo Nghĩa Thư.» [6] - Sau trình bày hai chữ Trung Dung Tâm điểm bất biến Vũ Trụ lịng người, ta nói cách chắn sau: Bất kỳ tơn giáo nào, người chưa tìm Chân tâm, Trung điểm, Trung đạo, chưa tìm Thượng đế ngự tâm khảm mình, làm chủ chốt cho tâm tư hành vi mình, người cịn vịng mê lạc, chưa thể giải Tất lời trình bày, minh biện có mục đích đưa tới nhận xét sơ khởi là: Trung Dung Thiên đạo TRUNG DUNG LÀ THIÊN ĐẠO Để cho vấn đề sáng tỏ, dựa vào thuyết Tam tài Nho giáo mà nhận định rằng: Thực người khơng phải có thứ đạo, mà có đến ba thứ đạo: - Trước hết, có xác nên người cần phải khai thác ngoại cảnh, để nuôi dưỡng, chăm sóc xác thân cho no ấm, khỏe mạnh Đó Địa đạo, hay Vật đạo - Thứ đến, có tâm hồn, nên người cần phải ăn cho xứng đáng, đối đãi với cho hẳn hoi, http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 4/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm để khỏi hổ thẹn với danh hiệu người Đó Nhân đạo - Sau hết người có Thiên tính, có Thần, nên người phải sống siêu việt lên bình diện tâm hồn, sống bình diện siêu linh, thần thánh hóa mình, để sống phối hợp với Thượng đế từ cịn gian trần Đó Thiên đạo Người xưa gọi đạo Trung đạo, đạo Trung Dung, Chân đạo hay Đại đạo Thiên đạo thực không dạy ta van vái thần minh nào, dù siêu việt đến đâu, mà khuyên nhủ, nhắc nhở nên nhớ thần minh, nên cần phải trở thành thần thánh Trung đạo hay Thiên đạo, thực lời Hegel nói, cao mà người đạt được, sau tháo gỡ phiền trược, trở ngại, để vào đời sống vô cùng.[7] Chân đạo vươn lên bình diện thần linh.[8] NHỮNG NÉT ĐẶC THÙ CỦA ĐẠO TRUNG DUNG A. Con người với Trời có đồng một bản tính Trung Dung với chữ vắn vỏi «Thiên mệnh chi vị Tính” cho thấy rằng: Con người muốn bước vào Thiên đạo, trước hết phải có nhận thức nghiêm chỉnh xác thể mình, tính Trung Dung cho Bản tính người Thiên tính Nói nơm na: Bản tính người Bản tính Trời Thế tức sau mặt nạ hóa trang mà sân khấu đời bắt ta phải mang, phải giữ, sau lớp bùn đất thời gian ngoại cảnh dơ bẩn bên người thực (moi empirique) luân lạc chốn bụi hồng trần tục lụy, cịn có mặt vơ xinh đẹp người lý tưởng (le moi idéal) ẩn khuất bên Bộ mặt người Á đơng theo Phật giáo thường gọi Bản lai diện mục Từ khám phá điều quan trọng này, dùng kim nam để tìm cho đại đạo khuất lấp cánh rừng sâu tôn giáo triết học giới Gần đây, có dịp đọc Lịch đại cao tăng cố sự, tơi thấy hồ thượng Đạo Sinh, sống vào thời đại Nam Bắc triều bên Tàu, đời Lưu Văn Đế (424-453) có chủ trương y hệt tơi Đạo Sinh bình rằng: Nhà Nho gọi Thiên mệnh, nhà Phật gọi Phật tính, mà Phật tính tức Thiên tính.[9] Bà La Mơn cho rằng: người chân thực ta Atman, Brahman Phật giáo, nơi kinh Đại Niết Bàn, chủ trương người có Phật tính Thánh kinh Cơng giáo có câu làm cho tơi sung sướng Đó là: «Thượng đế sống bạn.» [10] Nếu Thượng đế sống chúng ta, chắn Ngài Bản thể ta Hội Nghị Thông Thiên học họp Salzbourg nước Áo, năm 1968 đây, có lời tun ngơn nảy lửa Ví dụ: - Trong ta có Vơ cùng.[11] - Giác ngộ tâm linh mặc khải cho thấy yếu tố thần linh tâm thần người.[12] Thời buổi cần phải nhận chân người có tàn lửa thiên chân, khả vô biên vô tận.[13] http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 5/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm - Tôn giáo xưa cho Trời người xa cách nhau, Phẩm Chất xa cách Thông Thiên ngày dạy rằng: Trời người một.[14] B. Nhân tâm thuận tịng Thiên lý thế là ĐẠO (Suất tính chi vị đạo) Theo Trung Dung đạo Trời thật chí giản, chí dị Muốn theo đạo Trời, muốn theo Thiên lý, người cần lắng nghe tiếng gọi lương tâm Trung Dung gọi Suất tính Lương tâm ln ln dạy ta làm điều cao đại minh ln dạy ta từ bi, hỉ xả, coi người mình, trọng nghĩa khinh lợi Cịn tư tâm chúng ta, ln ln muốn làm điều tà ngụy, bất trung, bất chính, ích kỷ hại nhân, ln ln muốn vọng hành vọng niệm Như vầy, thuận tòng Thiên lý, tức gạt bỏ điều tà ngụy, để tiến tới cơng chính, từ bỏ điều ti tiện, cục cằn để vươn lên tới tinh hoa cao đại Vương Dương Minh nhận định Lương tâm, Lương tri sau: «Lương tâm tâm người ta, ví ánh sáng mặt trời không gian Khi ta ngồi vào chỗ tối, ta tưởng khơng có ánh sáng nữa, vằng vặc khoảng trời đất Chỗ tối vọng niệm, tư dục, che sáng, không làm sáng… Sự học cốt bỏ tối, che đi, để thấy rõ sáng lương tri vậy…» [15] Bà H.P Blavatsky, Mật giáo (Doctrine secrète) viết: «Chỉ có Nguyên Lý tuyệt đối, bất khả tư nghị, nguyên vạn hữu đáng có đền thờ bàn thờ khu đất thiêng liêng u tịch lòng ta Ngun lý ấy, nhìn khơng thấy, bắt khơng được, mung lung huyền ảo, (nhưng ta cảm thấy được) qua trung gian tiếng nói thầm lặng lương tâm Kẻ thờ phượng Nguyên lý tuyệt đối ấy, phải thờ yên lặng u tịch thiêng liêng tâm hồn mình.» [16] Bà Blavatsky cịn viết: «Atman, Đại Ngã… tỏ quyền cho kẻ có khả nghe tiếng nói thầm lặng lương tâm «Từ thủa ban sơ, thời đại, khơng có triết gia chân mà không mang đền đài u tịch tâm hồn Chân lý cao đại huyền diệu Nếu trường hợp người điểm đạo, học biết lương tâm, lại trở thành khoa học thiêng liêng…» [17] C. Trời, luật Trời, Đao Trời chẳng hề rời con người một phút giây Đọc câu «Đạo bất khả tu du ly» 道 不 可 須 臾 離, nơi đầu sách Trung Dung tơi tìm nhận định quan trọng người xưa Một Trời chẳng xa người Hai Luật Trời chẳng có người, mà ghi tạc lương tâm người Ba Chân đạo đường dẫn tới Trời có sẵn tâm thần người Tơi tin quan niệm xác đáng, phổ quát, cần bàn bạc, học hỏi, suy tư cho tận tường Trước hết ta bàn quan niệm TRỜI CHẲNG XA NGƯỜI Quan niệm trình bình nơi đoạn I, đoạn XVI sách Trung Dung, mà cịn http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 6/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm trình bày Kinh Thi Trung Dung tin Trời tiềm ẩn sẵn lịng người nhìn thấy tỏ rõ tâm tư, niệm lự chúng ta, nên khun người qn tử phải ln ln e dè, kính sợ, phải luôn thận trọng bóng, Trung Dung viết: «E dè mắt khơng nhìn, Tai nghe khơng hãi hùng Càng ẩn áo lại rõ, Càng siêu vi tỏ sáng nhiều, Nên dù bóng tịch liêu, Đã quân tử chẳng xiêu lòng vàng…» [18] Kinh Thi viết: «Chái Tây bắc góc nhà vắng, Đừng làm chi đáng để hổ ngươi, Đừng tăm tối chơi vơi, Đừng tăm tối người thấy ta Thần giáng lâm mà hay biết? Nên dám đâu khinh miệt dễ ngươi.» [19] - LUẬT TRỜI CHẲNG LÌA XA CON NGƯỜI Chương XII Trung Dung viết: Đức Khổng nói: «Đạo ln gần gũi người đời, Những lập đạo xa rời chúng dân, Hiếu kỳ lập dị nhầm.» Kinh Thi viết: «Đẽo cán rìu, có liền bên cán mẫu, Trơng lại nhìn cố dấu cho in Ngắm ngắm lại liền liền, Đẽo lui, đẽo tới, mắt xem chưa vừa Nên quân tử lo giáo hóa, Sửa trị người sẵn có khn người Thấy người giác ngộ thời thơi, Đã chiều cải hóa liễu ta ngưng.» Cụ Phan Bội Châu bình giải câu «Dĩ nhân trị nhân» đoạn Trung Dung sau: «Chữ Nhân (trong câu dĩ nhân trị nhân) chân lý người tức đạo, chữ nhân thân http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 7/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm thể người tức nhân Lấy đạo người trì người, kiểu mẫu không xa, lại thiết tha phạt kha (tức đẽo rìu có sẵn cán mẫu bên cạnh mà theo) nữa.» (Khổng học đăng, I, 332) CON ĐƯỜNG TỪ NGƯỜI TỚI TRỜI ĐÃ CÓ SẴN TRONG TÂM THẦN CON NGƯỜI Nhận định suy diễn tự nhiên quan niệm TRỜI CHẲNG XA NGƯỜI đề cập tới nơi Thực đạo chẳng qua tìm Trời ngự trị lịng mình, tìm lại tính thần minh sang mình; bắt nhịp cầu lịng với Thần Trời mình, phạt quang gai góc lách lau thất tình, lục dục, phá tan lớp sương mù dày đặc ngu si, mê vọng, tức tìm lại Trời, Đạo nơi tâm Mới hay: Trời thị vô biên vô tận, Nhưng mà Trời lẩn tâm Thật kỳ ảo khôn cùng, Không không tiếng, lừng uy danh Khn phép Trời chí thành, chí thiện, Tiếng Trời tiếng lương tâm, Mới hay chốn cát lầm, Muôn ngàn sẵn vô ngần ngọc châu Mới hay sơng sân núi thẳm, Vốn có đường phẳng thênh thênh Đường Trời rong ruổi mặc tình, Khơng xiên, không vẹo, không vênh, không tà Đường Trời bao la thảng đãng, Không quanh co, không vặn không xiên Đường trời phẳng lặng êm đềm, Không tráo trở đảo điên vạy vò, Đường trời thẳng vo, thẳng tắp, Vút lèo tới cực cao minh Đó tinh, Đó Thái cực tinh thành xưa nay, Cuộc phù say danh lợi, Bả lợi danh phất phới hão huyền, Chớ mê đảo điên, Mà quên vững bền ngàn thu Sông ưa chèo ngược, http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 8/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm Chèo ngược dòng lên tuốt nguyên Căn ngun thiên, Vơ biên vơ tận, triền miên khơn Bỏ phù phiếm tìm tơng tìm tích, Dương cung thần ngắm đích thâm tâm Bắn vào trung điểm tâm thần, Ấy thoát cõi hồng trần lầm than Như trăng sáng băng ngàn trần thế, Rẽ Đẩu, Ngưu đượm vẻ thần tiên Đó tâm pháp thánh hiền, Đó Trung đạo tương truyền xưa nay… (Xem Trung Dung yếu tác giả) Thông Thiên Học chủ trương phải tìm Đạo, tìm Trời lịng Ơng Jey Mills, thuyết trình Đại Hội Thơng Thiên quốc tế Salzbeurg, có trích dẫn đoạn Upanishads sau: «Có ánh sáng chiếu soi khắp trời đất, ánh sáng chiếu soi lịng Có nhịp cầu nối liền thời gian vĩnh cửu, nhịp cầu Thần người Trên cầu ấy, chẳng có ngày đêm, chẳng có lão, tử, chẳng có sầu muộn ưu tư… «Một tìm thấy nhịp cầu ấy, người nhìn thấy rõ tương lai, khỏi hết thương tích, bệnh tật Đối với vượt cầu ấy, đêm trở thành ngày, giới thần linh, có ánh sáng vĩnh cửu…» [20] Đại hội Thông Thiên quốc tế Salzbourg cịn nhận định rằng: «Người ta thấy Thượng đế tạo vật Ngài… Ngay lịng mình, người tìm thấy đời sống Thượng đế Về phương diện đạo giáo, khám phá vĩ đại khám phá nguyên tử Nó cho người quyền lực tinh thần không bờ bến, nguyên tử cho người sức mạnh vật chất kỳ diệu…» [21] Nếu vị giáo chủ xưa thực không tạo đạo mà ngón tay cho ta thấy đạo sẵn có nơi ta, người có cơng giúp phạt quang gai góc, phạt quang lau lách mọc um tùm tâm hồn ta, làm cho hết dấu vết đại đạo mà Cũng lẽ chân đạo, xuất cảng từ nước sang nước nọ, tự trời xa lắc rơi tòm xuống tâm hồn ta Năm 1961, ghé qua Pháp, buổi tối, đứng tháp Eiffel ngắm cảnh trời mây ban đêm Paris với cảnh đèn rực rỡ mn óng ánh nhà nẻo đường Paris Tôi xúc động nhận thấy mặt trăng mây bầu trời Paris y hệt mặt trăng mây bầu trời Việt Nam, mà tơi thường xun có dịp thưởng ngoạn từ cịn bé Tơi suy mặt trời, mặt trăng cần yếu cho tơi, Thượng đế chẳng tỏ xẻn xe http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 9/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm ban cho mặt trời, mặt trăng y thức cho người giới Nếu khơng khí cần cho người, sinh hít thở bầu khơng khí Như vậy, đạo giáo cần cho người, sinh đời mang sẵn chân đạo tâm, người thời ban sơ, người thời mạt…, khơng phải nghểnh cổ ngóng trơng tới thời đó, có người đem chân đạo nhập cảng vào ban phát cho Và nhớ lời Thiên Chúa phán dân Do Thái, ban truyền 10 điều răn Thiên Chúa Chúa phán rằng: «Thực vậy, lề luật mà ta truyền dạy hơm nay, khơng có ngồi tầm kích Nó khơng trời, để phải nói: ‘Ai lên trời cho chúng tơi để tìm luật đó, để chúng tơi nghe biết thi hành.’ Nó chẳng cách trùng dương để phải nói: ‘Ai vượt biển cho chúng tơi, để tìm luật đó, để chúng tơi nghe biết thi hành.’ Đạo kề bên ngươi, Đạo miệng lịng ngươi, để đem thực hiện.» (Deutéronome, 30, 11-14) NHỮNG PHƯƠNG PHÁP TỔNG QUÁT ĐỂ TIẾN TỚI TRUNG DUNG, TIẾN TỚI THIÊN ĐẠO Sau vạch rõ cho người thấy có sang cả, Thiên tính, sau cho người thấy Trời, Đạo, định luật Trời sẵn có tâm linh người, Trung Dung đề phương pháp yếu để giúp người tiến tới hồn thiện: - Mở mang trí tuệ để đến chỗ đại trí, đại giác Đó TRÍ - Ln thực thi điều hay, điều phải để tiến tới nhân đức thực Đó NHÂN - Cố gắng không ngừng để phát triển lực tinh thần để tiến chỗ tinh vi, cao đại Đó DŨNG Trung Dung viết: Muốn thơng thái khơng ngồi học vấn, Muốn tu nhân phải gắng cơng lao, Muốn nên hùng dũng anh hào, Hai câu liêm sỉ ghi vào thâm tâm Trí, nhân, dũng tu thân lý, Biết tu thân trị người Trị người hiểu biết khúc nhôi, Con thuyền thiên hạ âu tài đẩy đưa… (Trung Dung, 20) Muốn phát huy lực nội tại, đức tính nội tại, người không cần phải vào thâm sơn cốc, bè bạn hùm beo, khỉ vượn, mà việc vui sống hồn cảnh gặp bước đường đời Trung Dung viết: Người quân tử sống theo địa vị, Không mơ ước suy nghĩ viễn vông Sang giàu sống lối giàu sang, Nghèo nàn sống lối nghèo nàn ngại chi Tới man di sống y man mọi, http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 10/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm Gặp gian lao vui nỗi gian lao, Bất kỳ sống cảnh nào, Lòng người quân tử vào thỏa thuê (Trung Dung, 14) Gần đây, Edgar Cayce, giấc thơi miên, nói: «Bạn sống cho xứng đáng nơi chốn bạn Khi bạn chứng minh điều đó, Thượng đế tìm cho bạn đường tốt hơn.» [22] Trung Dung cho rằng, theo đạo trời để mong làm điều quái dị, cho hậu ngợi khen, mà bền vững theo đường đạo đức, cơng Trung Dung viết: «Tìm bí ẩn làm điều qi dị, Cốt mong cho hậu ngợi khen, (Xá chi chuyện nhỏ nhen, Đã quân tử chẳng thèm quan tâm Làm trai chí tu thân,) Đường đường quân tử ta tuân đạo trời Giữa đường dứt gánh trở lui, «Bán đồ nhi phế» có đời đâu Trung Dung quân tử trước sau, Dẫu khơng tăm tiếng khơng rầu lịng ai, Thánh nhân, thánh nhân rồi.» (Trung Dung, 11) Về công tu thân, sách Bhagavad Gita Ấn Độ giáo, đả kích cách hành hạ xác thân phi lý, khuyên lời ý vị sau: «Thanh tịnh, khiết trinh, từ bi, trực, luyện thân Nói lời cho lành, cho đúng, cho khéo, cho hay, luyện Giữ cho tinh thần tịnh, tĩnh lãng, thái hòa, tự chủ mình, luyện thần.» [23] Tóm lại Trung Dung, bí để tiến tới tinh hoa cao đại học hỏi cho tinh tế, biện luận cho rạch rịi, tìm hiểu cho rốt ráo; nắm vững chân lý rồi, đem thi hành kết thành toàn Trung Dung viết: «Hồn tồn đạo Trời, Trở nên hồn thiện đạo người xưa Người hoàn thiện cất tay trúng, Chẳng cần suy chẳng sai Thung dung Trung đạo tháng ngày Ấy vị thánh từ lọt lịng, Cịn kẻ cố cơng nên thánh, Gặp điều lành phải mạnh tay co, Ra công học hỏi thăm dò, Học cho uyên bác, hỏi cho tận tường http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 11/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm Đắn đo suy nghĩ kỹ càng, Biện minh thấu triệt, mang thi hành Đã định học, chưa thành chưa bỏ, Đã hỏi han, chưa tỏ chưa Đã suy, suy hết khúc nhôi, Chưa manh mối chưa rời xét suy Biện luận tới vỡ lẽ, Chưa rõ ràng, bỏ qua Đã làm làm tới tinh hoa, Tinh hoa chưa đạt, việc ta cịn làm Người chuyến thâu tồn thắng lợi, Ta tốn cơng dở dói trăm khoanh, Người làm mười bận thành, Ta làm nghìn thứ ta ganh với người Đường lối theo được, Dẫu u mê, sau trước thông Dẫu mềm yếu khơng, Sớm chày lịng sắt son.» (Trung Dung, 20) ĐẠT ĐẠO TRUNG DUNG TỨC LÀ THÀNH THẦN THÁNH Sau dùi mài học hỏi, suy tư đến mức khai thông trí huệ, sau tha thiết đem thực thi điều hay điều phải đến mức nhân đức vẹn toàn; sau phát huy lực tinh thần, để tiến tới chỗ quảng đại tinh vi, đến chỗ chí cao, chí mỹ, chí thành, chí thiện, lúc người đạt tới Trung cung, Trung điểm, Trung đạo Người xưa gọi thung dung Trung đạo, «phối Thiên», «sống hợp với Thượng đế» Đó đạt đích chân đạo Bất kỳ hiền thánh hoàn vũ, lúc đạt đạo, tới lằn mức mà thơi Đại học gọi là: Chỉ chí thiện Phật giáo gọi Chính kiến, giác Pháp sư Đạo Sinh, thời Nam Bắc triều, nhận định đắc đạo đức Phật sau: «Thưa Phật tổ, Ngài kiến, giác, thực Ngài khế hợp với Thiên Tâm Thế tất đệ tử Ngài biết giữ qui luật thấp chẳng cần thiết, tập tục chẳng gì, rút họ đem hạnh, niệm Ngài, đem điều quan trọng, hết thiết yếu giáo lý Ngài tung lên chín tầng mây biếc.» [24] Trung Dung bình đấng thánh nhân đạt đạo Trung Dung sau: «Chỉ có đấng chí thánh trần thế, Mới có đầy đủ thơng minh trí huệ, Y thể có Trời ẩn áo giáng lâm http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 12/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm Mới khoan dung hịa nhã ơn thuần, Y thể có dung nhan trời phất phưởng Phấn phát tự cường, kiên cương hùng dũng, Y cầm giữ sức thiêng Trang trọng, khiết tinh, trang chính, triền miên, Y thừa hưởng đơi phần kính cẩn Nói văn vẻ rỡ ràng cẩn thận, Y chia phần thông suốt, tinh vi, Mênh mang sâu thẳm ứng dụng phải thì, Mênh mang khung trời bao la vô hạn, Sâu thẳm vực mn trùng sâu thăm thẳm Thấy bóng Ngài dân kính tơn, Nghe lời Ngài dân tin tưởng trọn niềm, Ngài hành động muôn dân hoan lạc Nên danh Ngài vang lừng Trung Quốc, Vượt biên cương lan tới nước ngồi Đâu xe đi, người tới lui, Đâu có trời che, đất chở, Đâu cịn có nhật nguyệt hai vừng tở mở, Đâu có móc đọng, đâu có sương rơi, Đâu cịn có dịng máu nóng người, Ở nơi đó, Ngài tơn sùng q báu, Thế nên gọi «Cùng Trời phối ngẫu» Trung Dung cho đạt điểm Thiên đạo phối Thiên, Sống hợp với Thượng đế Khảo sách Mật giáo bà Blavatsky giáo lý Thông Thiên, ta nhận thấy niềm tin then chốt Thông Thiên người, đạt tới chỗ toàn chân tồn thiện thơng phần tồn trí, tồn Thượng đế.[25] KẾT LUẬN Trên đây, cố gắng chứng minh Trung Dung có mục đích dạy Thiên đạo Tôi cố gắng chứng minh Thiên đạo sản phẩm riêng tư đạo đạo nọ, mà chung người Cái kho tàng vô giá Trời dành cho có lịng thành khẩn tìm cầu thiên đạo chẳng qua chặng đường tiến hóa tâm linh người, từ lúc cịn mầm mộng thần linh, đạt đạo, tiến tới cực tinh hoa cao đại, trở thành Chí thánh, Chí thiện Tơi lấy quan điểm Trung Dung, đem so sánh với quan niệm bậc thánh triết cổ kim thấy người có chất sang cả, định mệnh sang http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 13/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm Nếu sinh cõi đời này, sau trước phải thực hành trình khơng phải hành trình thiên sơn, vạn thủy nơi ngoại cảnh, mà hành trình nội tâm để tìm Đạo, tìm Trời Chúng ta vị thần minh, vị thiên tử lạc xuống hồng trần, va chạm với cảnh đời éo le, gian khổ, nên quên lãng dịng dõi cao sang mình, lạc lõng lao lung muôn nẻo đường trần ngoại cảnh, quên hẳn đường trở thiên quốc Như vậy, đôi lúc, nên cắm sào lại dịng sơng thời gian, dành để phút suy tư thân định mệnh mình, để hồi tưởng lại đường trở Thiên quốc Tôi xin nhắc nhở đường trở Thiên quốc tìm kiếm thấy mn vạn nẻo đường trần ngoại cảnh, mà có sẵn tâm thần Con đường ấy, lâu ngày ta chẳng ngó ngàng tới nên lau lách dục tình che khuất mất, mây mù vọng niệm bao phủ mất, dùng ánh sáng mặt trời tuệ giác, dùng lưỡi kiếm bén hùng dũng tinh thần, để trông cho tỏ hướng đi, để phạt cho quang lộ, ta thảnh thơi rong ruổi đường tìm đạo, tìm trời, ngày đó, ta diễm phúc trực diện với thiên nhan Và để kết thúc toàn khóa học Khổng giáo, tơi xin mượn lời kinh Vệ Đà, mà mạo muội dịch thành câu thơ lục bát sau đây: Đường trời cao vút tầng mây, Ai đừng có ngày lui chân, Đức Trời lồng với kinh luân, Ta đem ta sẻ, ta phần cho ai, Hãy lên rong ruổi xe trời, Băng miền cực lạc muôn đời trường sinh Răng long đầu bạc mặc tình, Đừng nói già nua Thần thông Trời phú cho, Bạc đầu, lòng phởn phơ nhẹ nhàng Vén mây, vượt núi băng ngàn, Đường Trời chót vót màng lui chân [26] CHÚ THÍCH [1] Bài thuyết trình CQPTGL [2] Cf Lâm Ngữ Đường (Lin Yu Tang) L’Importance de vivre, p 123-124 [3] «O moines, il y a un état non-né, non-devenu, non-conditionné, non-composé S’il n’y avait pas un tel état qui soit non-né, non-devenu, non-conditionné, non-composé, il n’y aurait aucune évasion possible pour ce qui est né, ce qui est devenu, ce qui est conditionné Puisqu’il y a un tel état, il y a http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 14/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm une évasion de ce qui est né, de ce qui est devenu, de ce qui est conditionné, et de ce qui est composée.» (Présence du Bouddhisme, p 268 - Udanâ, p.129, Colombo, 1929.) [4] Nous devons donc d’abord trouver quelque part un centre d’où partent pour ainsi dire tous les autres plans de l’existence une fois là, nous devons esayer de trouver une solution Voilà la programme Où est ce centre? Il est au dedans de nous Les anciens sages ont cherché de plus en plus profondément jusqu’à ce qu’ils aient trouvé qu’au coeur le plus intime de l’âme humaine est le centre de l’univers tout entier Tous les plans gravitent vers seul point; il est leur terrain commun et c’est seulement en que nous pourrons trouver une solution commune [5] Xem Văn Đạo Tử giảng đạo tinh hoa lục (chữ Hán), tr 36b [6] «La découverte du centre du Soi qui coincide avec Brahman, et qui correspond au centre de l’espace et au centre du temps, ces deux centres qui permettent au sacrificiant d’échapper l’espace et au temps, est la grande découverte des Bramanes, celle qui mène l’orée de l’Upanishad.» Lilian Silburn, Instant et Cause, p 103 [7] Cette grandeur que l’homme a acquise par lui-même, en se dégageant de ses entraves pour entrer dans la vie de l’infini, c’est cela le Religion – Robert Tucker, Philosophie et Mythe chez Karl Marx, Paris, Payot, p 32 [8] La Réligion consiste s’élever au niveau de la vie divine Ib 32 [9] Sở vị Phật tính, tựu thị Thiên tính Dã tựu thị Nhu gia chi sở vị Thiên mệnh, sở vị Đạo liễu Nan quái Khổng phu tử thuyết: Triêu văn đạo, tịch tử khả hỹ Lịch đại cao tăng cố sự, 7, tr 30 [10] Dieu, dit l’Ecriture est la vie de l’homme: Ipse est vita tua (Deutéronome XXX, 20 Texte de la Vulgate cité par Saint Thomas d’Aquin, Summa Theologica, Ia-IIae, q.110 a.I, obj.2.) et Saint Augustin a souvent affirmé au Dieu est la vie de l’âme, comme l’âme elle-même est la vie du corps Il est donc la vie de notre vie (Saint Augustin, Confessions, VII, 1,2 et X,6,10) Cf Etienne Gilson, Théologie et histoire de la spiritualité, Paris, Librairie philosophique, J vrin, 1943, p.10 [11] Il y a un infini en nous (Florilège de la pensée théosophique moderne, Lotus Bleu, 71 Année, No 11, Novembre 1967, p 293.) [12] L’Illumination spirituelle rélève l’élément unique qui est dans l’esprit et le coeur de tout être humain (Florilège de la pensée théosophique, in Lotus Bleu, 72 è Année, Aout Septembre 1967, p 235.) [13] Notre temps a besoin de reconnaitre en tout homme une étincelle divine et de possibilités infinites http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 15/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm (Ib 235) [14] Pour la religion, Dieu et l’homme, la qualité et la forme étaient séparées, elle enseigne maintenant qu’ils sont un (Lotus Bleu, 72 è Année, Decembre 1967, p 326) [15] Trần Trọng Kim, Vương Dương Minh, Tân Việt xuất bản, tr 43 [16] Madame Blavatsky, dans la Doctrine Secrète, fait allusion cette mystérieuse voix intérieure, dans ce beau passage (I, 277 édition, I, 270, 7e édition): «Seul, l’inconnaissable et incognoscible Kârana, la Cause sans Cause de toutes les causes, devrait avoir son sanctuaire et son autel sur le terrain sacré et solitaire de notre coeur – invisible, insaisissable, indistinct, sauf par la «petite voix silencieuse» de notre conscience spirituelle Ceux qui l’adorent devraient le faire dans le silence et la solitude sanctifiée de leurs âmes …» Lotus Bleu, 75e Année, Janvier, 1968, p 17 [17] «L’Atman, Le Soi… montrait toute sa puissance celui qui était capable de reconnaitre la «petite voix silencieuse» Depuis les jours de l’homme primitif… jusqu’à notre âge moderne il n’y a pas eu un philosophe digne de ce nom qui n’ait pas porté dans le sanctuaire silencieux de son coeur la grande et mystérieuse vérité Si c’était un initié, il l’apprenait comme une science sacrée …» (Doctrine Secrète, Volume 5, p 67 – Lotus Bleu, 73e Année No 1, p 18) [18] Xem Trung Dung chương [19] Kinh Thi, Đại Nhã, ức thiên [20] «Il est une Lumière qui brille au-delà de toutes, su terre au-delà de nous tous, au delà des cieux vraiment les plus hauts C’est une lumière qui brille dans nos coeurs Il y an un pont entre le temps et l’éternité, et ce pont est l’Esprit dans l’homme Ni le jour, ni la nuit ne traversent ce pont, ni la vieillesse, ni la mort, ni le chagrin… Quand on a trouvé ce pont, les yeux de l’avenir peuvent voir, les blessures du blessé guérissent, et le malade guérit de sa maladie Pour celui qui franchit ce pont, la nuit devient comme le jour, parce que, dans le monde de l’Esprit, il y a une Lumière qui est éternelle.» Lotus Bleu, 72e Année, No 4, Avril, 1967, p.115 [21] On trouve Dieu dans sa création… Dans le coeur même de l’homme on peut trouver la vie Divine En religion, cette découverte est aussi révolutionnaire que la découverte atomique Elle place dans la main de l’homme un pouvoir spirituel sans limite, comme l’énergie atomique lui a donné un prodigieux pouvoir physique Lotus Bleu, 72e Année No 12, Décembre 1967, p 327 http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 16/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm [22] Soyez ce que vous devriez être l’endroit où vous vous trouvez! Et quand vous aurez fait vos preuves, Il vous trouvera des voies meilleures (Cina Cerminara, De nombreuses demeures, Adya Paris, 1966, p 287) [23] La pureté, la droiture, la chasteté, la mansuétude sont appelées austérités du corps Un langage dépourvu de malveillance qui est vérédique, agréable, bienfaisant… est appelé l’austérité de la parole Le calme de l’esprit, l’équilibre, le silence la maýtrise de soi-même, la pureté de l’être, telle est l’austérité de l’esprit (Bhagavad XVII, 14-16) (Leadbeater, l’Occultis dans la Nature, p 164) [24] Xem Lịch đại Cao tăng cố sự, Đạo Sinh, tr I, tr [25] Et ainsi, nous sommes installés dans notre schéma planétai et réalisons qu’il est une partie de la Doctrine Secrète que l’attributs de Dieu «Omniprésence, Omnisoience et Omnipotence» peuvent être réalisés par l’homme dans sa plénitude comme homme et humanité, les réalisant et les libérant en lui-même (E L Gardner, Le Jeu de la Connaissance, p.10) C’est ce que nous voulons dire quand nous parlons de la Divinité de l’homme (Wallace V Slater, in Lotus Bleu, Décembre 1967, p 318) [26] Steep and high is your path of pilgrimage, o mana never descending low I have equipped thee with the divine wisdom and power to live a full and vigorous life Come and enter in the divine chariot of immortal bliss Never say you are old o my traveller, with the advancing age, blessed with the weal of wisdom, you shall ever remain young and vigorous Up and high goes your path never descending low Atharvaveda http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 17/17 ... đoạn XVI sách Trung Dung, mà http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 6/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm trình bày Kinh Thi Trung Dung tin Trời... Dung http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 2/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm I. HAI CHỮ? ?TRUNG? ?DUNG Chữ Trung 中, theo từ nguyên, mũi tên... http://nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm 10/17 12/20/2015 nhantu.net/TonGiao/ConduongHuyennhiemTrungdung.htm Gặp gian lao vui nỗi gian lao, Bất kỳ sống cảnh nào, Lòng người quân tử vào thỏa thuê (Trung