người sống trong túp lều tranh suy nghĩ khác với người sống trong cung điện

Vấn đề cơ bản của triết học Triết học là hệ thống những quan điểm chung về thế giới, nó xuất hiện vào thời kỳ phát sinh và phát triển của xã hội chiếm hữu nô lệở thời cổđại, vào khoảng t

LỜI MỞ ĐẦU

Triết học ra đời và phát triển cho đến nay đã có lịch sử gần 3000 năm

Sự phát triển những tư tưởng triết học của nhân loại là một quá trình không đơn giản Cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm, và gắn với nó là cuộc đấu tranh giữa các phương pháp nhận thức hiện thực – phương pháp biện chứng và phương pháp siêu hình - tuy là cái trục xuyên suốt lịch sử triết học, làm nên cái “logic nội tại khách quan” của sự phát triển, song lịch sử diễn biến của nó lại hết sức phức tạp

Triết học Mác là một hệ thống triết học khoa học và cách mạng, chính

vì vậy nóđã trở thành thế giới quan và phương pháp luận khoa học của giai cấp công nhân và nhân loại tiến bộ trong thời đại mới Triết học Mác đã kế thừa những tinh hoa, từđóđưa ra những nguyên lý khoa học giúp con người nhân thức đúng và cải tạo thế giới

Sự ra đời triết học Mác tạo nên sự biến đổi cóý nghĩa cách mạng trong lịch sử phát triển triết học của nhân loại C.Mác và Ph.Ăngghen đã kế thừa một cách có phê phán những thành tựu tư duy nhân loại, sáng tạo nên chủ nghĩa duy vật triết học triệt để, không điều hoà với chủ nghĩa duy tâm và phép siêu hình Để xây triết học duy vật biện chứng, Mác đã phải cải cả chủ nghĩa duy vật cũ và cả phép biện chứng duy tâm của Hêghen Đó là một cuộc cách mạng thật sự trong học thuyết về xã hội, một trong những yếu tố chủ yếu của bước ngoặt cách mạng mà Mác vàĂngghen đã thực hiện trong

triết học Vì vậy em nghiên cứu vấn đề“Người sống trong túp lều tranh suy

nghĩ khác với người sống trong cung điện” cho bài tiểu luận của mình

Lời mởđầu 1

Nội dung 1 Vấn đề cơ bản của triết học 2

2 Tư tưởng triết học của Hêghen và Phoi ơbắc và nguồn gốc ra đời của Triết học Macxit 4

3 Thực chất cuộc cách mạng trên lĩnh vực triết học do Mác - Ănghen thực hiện 9

4 Ý nghĩa 13

Kết luận 15

Tài liệu tham khảo 16

1 Vấn đề cơ bản của triết học

Triết học là hệ thống những quan điểm chung về thế giới, nó xuất hiện vào thời kỳ phát sinh và phát triển của xã hội chiếm hữu nô lệở thời cổđại, vào khoảng từ thế kỷ VIII đến thế kỷ VI trước công nguyên với những thành tựu rực rỡ trong các nền triết học cổđại ở Trung Quốc, ấn Độ và Hy Lạp

Trong gần 3000 năm tồn tại và phát triển, triết học có nhiều trường phái và hệ thống khác nhau Các hệ thống và trường phái đó phản ánh trình

độ phát triển về kinh tế – xã hội, chính trị và trình độ phát triển của các tri thức khoa học tự nhiên của các nước Lẽđương nhiên, sự phản ánh đó tuỳ thuộc vào lập trường của các giai cấp nhất định

Khi nghiên cứu các hệ thống, các trường phái triết học, chủ nghĩa Mác cho rằng, vấn đế quan trọng hàng đầu, “vấn đề cơ bản lớn” hay “vấn đề tối cao” của triết học là vấn đề quan hệ giữa tư duy và tồn tại, giữa tinh thần và thế giới tự nhiên Vấn đề cơ bản của triết học có hai mặt:

Thứ nhất, giữa vật chất vàý thức, cái nào có trước, cái nào có sau và

cái nào quyết định?

Thứ hai,ý thức của chúng ta có thể phản ánh trung thực thế giới khách

quan không? Hay nói một cách khác, con người có khả năng nhận thức thế giới hay không?

Vấn đề quan hệ giữa tồn tại và tư duy hay giữa vật chất vàý thức là vấn đề cơ bản trong tất cả vấn đề mà triết học tập trung giải quyết Bởi vì, một là, đó là vấn đề triết học rộng nhất, chung nhất; hai là, nếu không giải quyết được vấn đề này thì không thể tiếp tục giải quyết các vấn đề khác, những vấn đềít chung hơn; ba là, giải quyết vấn đề này như thế nào sẽ quyết định tính chất của thế giới quan của các nhà triết học Và thế giới quan ấy là

cơ sở tạo ra phương hướng để xem xét và giải quyết tất cả những vấn đề còn lại Các học thuyết triết học được chia thành hai trào lưu cơ bản: duy vật hay duy tâm, điều đó tuỳ thuộc vào việc giải quyết vấn đề cơ bản này

Các hệ thống triết học thừa nhận tồn tại, tự nhiên, vật chất là cái có trước; ý thức, tinh thần, tư duy là cái có sau, đó là chủ nghĩa duy vật Còn các hệ thống triết học coi ý thức là cái có trước, tồn tại là cái có sau là trào lưu duy tâm Việc xem xét và giải quyết vấn đề cơ bản của triết học là tiêu chuẩn khoa học duy nhất để xác định các học thuyết triết học đã, đang và sẽ tồn tại là thuộc trào lưu nào: duy tâm hay duy vật

Các trào lưu cơ bản trong triết học – chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm – luôn luôn đấu tranh với nhau Cuộc đấu tranh giữa các trào lưu triết học là biểu hiện về mặt tư tưởng của cuộc đấu tranh giai cấp và phản ánh tồn tại xã hội của các giai cấp, các tầng lớp trong xã hội Thông thường, chủ nghĩa duy vật là biểu hiện về mặt triết học của hệ tư tưởng các giai cáp

và các tầng lớp tiến bộ, các lực lượng xã hội quan tâm đến sự phát triển xã hội Chủ nghĩa duy tâm là biểu hiện về mặt triết học của các giai cấp, các nhóm xã hội bảo thủ, các đảng phái chính trị phản động, không quan tâm đến

sự phát triển xã hội Các nhà duy vật với tư cách là các nhà tư tưởng của các lực lượng xã hội tiến bộ thường lấy những thành tựu, kết quả của khoa học tiến tiến mà thực tiễn làm cơ sở cho thế giới quan của mình Còn các nhà duy tâm luôn luôn gắn với tôn giáo, củng cố vị trí của tôn giáo bằng những luận

cứ triết học duy tâm

Sự xuất hiện các giai cấp đối kháng và chếđộ người bóc lột người, việc tách lao động tríóc khỏi lao động chân tay là những nguyên nhân xã hội làm cho chủ nghĩa duy tâm xuất hiện Các đại biểu của các giai cấp bóc lột, thống trịđộc quyền hoạt động tríóc luôn mong muốn tạo ra ấn tượng rằng, dường như lao động chân tay, hoạt động sản xuất vật chất của quần chúng lao động là cái thứ yếu, cái phụ thuộc của lao động tríóc Họ cho rằng lao động tríóc đóng vai trò chủ yếu trong đời sống xã hội Sự khẳng định này của các tư tưởng gia của giai cấp phản động không tránh khỏi dẫn tới chủ nghĩa duy tâm triết học, tới những mưu toan, luận chứng các hiện tượng tinh thần là cái có trước, các hiện tượng vật chất là cái có sau

2 Tư tưởng triết học của Hêghen và Phoi ơbắc và nguồn gốc ra đời của Triết học Mácxít

a) Tư tưởng triết học của Hêghen và Phoi ơbắc

- Hêghen: Triết học Hêghen là biểu hiện của sự phát triển đầy đủ nhất

và rực rỡ nhất của chủ nghĩa duy tâm cổđiển Đức Hêghen là nhà tư tưởng của giai cấp tư sản Đức, người thể hiện chính sách thoả hiệp về chính trị của giai cấp tư sản với giai cấp phong kiến quý tộc Phổ Quan điểm triết học của ông là hệ thống duy tâm cổđiển cuối cùng, là trình độ cao nhất của sự phát triển phép biện chứng duy tâm

Hêghen là nhà duy tâm khách quan Ông coi tinh thần thế giới là cái

có trước, vật chất với tính cách dường như là sự thể hiện, sự biểu hiện cụ thể của tinh thần thế giới, là cái có sau; tinh thần làđấng sáng tạo ra vật chất

Tinh thần thế giới – ý niệm tuyệt đối tồn tại vĩnh viễn và chứa đựng dưới dạng tiềm năng tất cả mọi hiện tượng của tự nhiên và xã hội Nó là nguồn gốc vàđộng lực của mọi hiện tượng tự nhiên và xã hội Tinh thần thế giới hay ý niêm tuyệt đối trong quá trình tự phát triển của nó diễn ra qua các giai đoạn khác nhau, ngày càng thể hiện đầy đủ nội dung bên trong của nó Đầu tiên nó phát triển trong bản thân nó, sau đó nó thể hiện dưới hình thức tự nhiên – thế giới vô cơ, hưu cơ và con người, tiếp nữa là thể hiện dứoi hình thức nhà nước, nghệ thuật, tôn giáo và triết học Theo hệ thống của Hêghen, toàn bộ thế giới muôn màu, muôn vẻ là sản phẩm của sự phát triển tự nhiên của ý niệm với tính cách là lực lượng sáng tạo, là tổng hoà của mọi hình thức khác nhau của sự biểu hiện của ý niệm Bởi vậy, học thuyết của Hêghen coi tính thứ nhất là tinh thần, tính thứ hai là vạt chất Đó cũng chính là sự thể hiện riêng về mặt triết học những lời khưảng định của tôn giáo rằng Thượng

đế sáng tạo ra thế giới

Có thể nói, trong việc giải quyết vấn đề cơ bản của triết học, Hêghen chỉ lặp lại những điều mà các nhà duy tâm trước đóđã nói Song, cái mới trong học thuyết của ông, chính là chỗông xem xét tinh thần thế giới, ý niệm

tuyệt đối lă một quâ trình tự phât triển không ngừng, vẵng lă một nhă triết học hoăn chỉnh phĩp biện chứng duy tđm, phĩp biện chứng của ý niệm tuyệt đối, tinh thần thế giới với tính câch lă cơ sởđầu tiín vă nguồn gốc của mọi tồn tại

Híghen đê phí phân phĩp siíu hình thống trị lúc đó vẵng đê lấy phĩp biện chứng đem đối lập với nó

Câc yếu tố biện chứng duy tđm có trong câc tâc phẩm triết học duy tđm trước Híghen, nhưng phĩp biện chứng duy tđm với tính câch lă phương phâp ít nhiều hoăn chỉnh thì do Híghen lập ra

Công lao của Híghen so với những người tiền bối của ông lăở chỗđê phđn tích một câch tổng hợp vă biện chứng tất cả câc phạm trù quan trọng nhất của triết học vă hình thănh trín cơ sở duy tđm ba quy luật cơ bản của tư duy: quy luật chuyển hoâ từ lượng thănh chất, quy luật thđm nhập lẫn nhau của câc mặt đối lập vă quy luật phủđịnh của phủđịnh

- Phoi ơbắc: lă nhă triĩt học duy vật, đại biểu cho tđng lớp dđn chủ cấ tiến trong giai cấp tư sản Đức Ông đấu tranh kiín quyết chống chủ nghĩa duy tđm của Híghen Ông đê phí phân ý niệm tuyệt đối của Híghen cũng như chủ nghĩa duy tđm vă tôn giâo nói chung, khôi phục vị trí xứng đâng của triết học duy vật

Khi chống lại quan điểm duy tđm của Híghen coi giới tự nhiín lă “tồn tại khâc” của tinh thần, Phoi ơbắc đê chứng minh thế giới lă vật chất, giới tự nhiín tồn tại ngoăi con người không phụ thuộc văo ý thức con người, lă cơ

sở sinh sống của con người Giới tự nhiín không do ai sâng tạo, nó tồn tại, vận động nhờ những cơ sở bín trong nó

Triết học của Phoi ơbắc mang tính chất nhđn bản Nó chống lại nhị nguyín luận về sự tâch rời giữa tinh thần vă thể xâc, ông coi ý thức tinh thần, cũng lă một thuộc tính đặc biệt của vật chất có tổ chức cao lẳc người Từđó cho phĩp khẳng định mối quan hệ khăng khít giữa tồn tại vă tư duy

Phoi ơbắc không chỉ chống lại chủ nghĩa duy tâm, mà với triết học nhân bản của mình ông còn đấu tranh chống những quan điểm duy vật tầm thường quy các hiện tượng tâm lý tinh thần về các quá trình lý hoá, không thấy sự khác nhau về chất giữa chúng, chẳng hạn như coi óc tiết ra tư tưởng cũng như gan tiết ra mật

Mặt tích cực trong triết học nhân bản của Phoi ơbắc còn thể hiện ở chỗông đấu tranh chống các quan niệm tôn giáo chính thống của đạo Thiên chúa, đặc biệt quan niệm về Thượng đế Trái với các quan niệm truyền thống của tôn giáo và thần học cho rằng Thượng đế tạo ra con người, ông khẳng định, chính con người sáng tạo ra Thượng đế Khác với Hêghen nói đến sự tha hoá của ý niệm tuyệt đối, Phoi ơbắc nói đến sự tha hoá của bản chất con người vào Thượng đế Ông lập luận rằng, bản chất tự nhiên của con người là muốn hướng tới cái chân, cái thiện nghĩa là hướng tới nhứng cái gìđẹp nhất trong một hình tượng đẹp nhất về con người, nhưng trong thực tế những cái

đó con người không đạt được nên gửi gắm tất cảước muốn của mình vào hình tượng Thượng đế Từđó Phoi ơbắc đãđi đến phủ nhận mọi thứ tôn giáo

và thần học về một vị Thượng đế siêu nhiên, đứng ngoài, sáng tạo ra con người, chi phối cuộc sống con người

Triết học của Phoi ơbắc cũng bộc lộ những hạn chế Chẳng hạn, kho ông đòi hỏi triết học mới – triết học nhân bản, phải gắn liền với tự nhiên đồng thời đãđứng trên lập trường của chủ nghĩa tự nhiên để xem xét mọi hiện tượng thuộc về con người và xã hội Con người, theo quan niệm của Phoi ơbắc là con người trừu tượng, phi xã hội mang những thuộc tính sinh học bẩm sinh Triết học nhân bản của Phoi ơbắc chứa đựng những yếu tố của chủ nghĩa duy tâm Ông nói rằng, bản tính con người là tình yêu, tôn giáo cũng là một tình yêu Do vậy, khi thay thế cho thứ tôn giáo tôn sùng một vị thượng đế siêu nhiên cần xây dựng một thứ tôn giáo mới phù hợp với tình yêu của con người Ông cho rằng cần phải biến tình yêu thương giữa con người thành mối quan hệ xã hội khác, thành lý tưởng xã hội Trong điều kiện

của xã hội tư sản Đức bấy giờ, với sự phân chia vàđối lập giai cấp thì chủ nghĩa nhân đạo của Phoi ơbắc về tình yêu thương giữa con người trở thành chủ nghĩa nhân đạo trừu tượng, duy tâm

Trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa duy tâm của Hêghen, Phoi ơbắc

đã không biết rút ra từđó cái “hạt nhân hợp lý” màđã vứt bỏ luôn cả phép biện chứng của Hêghen

Mặc dù có nhưng hạn chế, triết học của Hêghen và Phoi ơbắc cóý nghĩa to tớn trong lịch sử triết học và trở thành một trong những nguồn gốc

lý luận quan trọng của triết học Mác

b) Nguồn gốc ra đời của triết học Mác xít

Triết học Mác (chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử) là bộ phận cấu thành và là cơ sở triết học của chủ nghĩa Mác, đồng thời

là chìa khoáđể giải thích trên cơ sở khoa học quá trình phát triển của tư tưởng nhân loại

Quê hương của chủ nghĩa Mác là nước Đức Sự phát triển mạnh mẽ của lực lượng sản xuất ở Anh, Pháp, Đức và các nước tư bản chủ nghĩa khác

đã chứng tỏ phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa ưu việt hớn hẳn phương thức sản xuất phong kiến Song, cùng với sự phát triển của chủ nghĩa tư bản, những mâu thuẫn giai cấp – xã hội vốn có của bản thân nó cũng nảy sinh và ngày càng bộc lộ gay gắt, trước hết là mâu thuẫn giữa hai giai cấp vô sản và

tư sản Mâu thuẫn này là biểu hiện về mặt xã hội của mâu thuẫn cơ bản của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, mẫu thuẫn giữa tính chất xã hội hoá

và trình độ phát triển ngày càng cao của lực lượng sản xuất với quan hệ sản xuất tư nhân tư bản chủ nghĩa

Trong thời kỳ này, phong trào đấu tranh của giai cấp vô sản phát triển mạnh mẽ Cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản ở nhiều nơi đã trở thành cuộc khởi nghĩa với những yêu sách giai cấp rõ ràng Khởi nghĩa của công nhân Liông (Pháp) năm 1831 và năm 1834, cuộc khởi nghĩa của thợ dệt ở Xilêdi (Đức) năm 1844, phong trào Hiến chương ở Anh vào cuối những năm 30 đầu

những năm 40 của thế kỷ XIX đã thu hút sự chúý của các đại biểu tiên tiến của các tầng lớp tri thức tư sản tiến bộ, trước hết là C.Mác và Ph.Ănghen tới vấn đề nguyên nhân, bản chất của các cuộc đấu tranh giai cấp – xã hội và những triển vọng của các cuộc đấu tranh giai cấp ấy Rõ ràng những cuộc đấu tranh giai cấp ở các nước tư bản chủ nghĩa tiên tiến ở châu Âu những năm 30-40 của thế kỷ XIX là nhân tố khách quan chứng tỏ rằng đã có những tiền đề xã hội- giai cấp và những điều kiện để xuất hiện chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; là chứng cứđể nói rằng nhu cầu xã hội đã chín muồi đề xuất hiện một thế giới quan triết học mới – triết học mácxít

Những tư tưởng xã hội trực tiếp xuất hiện trước chủ nghĩa Mác và biểu hiện rõ ràng nhất và kinh tế chính trị cổđiển Anh, chủ nghĩa xã hội không tưởng pháp, triết học cổđiển Đức Trong những học thuyết ấy chứa đựng những giá trị về mặt lịch sử Đó là, lý luận giá trị lao động của Smith

và Ricardo, là những dựđoán thiên tài của Xanh ximông và Phuriee về một sốđặc điểm của xã hội xã hội chủ nghĩa tương lai và sự phê phán của các ông đối với xã hội tư bản Đó là phép biện chứng duy tâm của Hêghen và kiến giải duy vật về vấn đề cơ bản của Triết học trong các tác phẩm của Phoiơbắc Những học thuyết đó là những đỉnh cao của sự phát triển tư tưởng lý luận xã hội loài người trong thời kỳ trước Mác Sự phát triển hơn nữa về kinh tế chính trị học, lý luận về chủ nghĩa xã hội khoa học và triết học chỉ có thể cóđược với sự ra đời của phép biện chứng duy vật Song, rõ ràng những thành tựu đãđạt tới của nhân loại lại là những tiền đề lý luận tất yếu về mặt lịch sử và là nguồn gốc của chủ nghĩa Mác nói chung, của triết học mácxít nói riêng

Vào giữa thế kỷ XIX, nhân loại đãđạt tời những đỉnh cao trong khoa học tự nhiên Các nhà khoa học tự nhiên như R.Maye (Đức), P.P Giulơ (Anh), E.Kh Lenxơ (Nga), L.A.Cônđinh (Đan Mạch) đã xác định sự thật về chuyển hoá năng lượng R.Maye và P.P Giulơđã nên lên thành định luật bảo

toàn và chuyển hoá năng lượng, đã chứng minh sự phát triển của vật chất là một quá trình vô tận của sự chuyển biến những hình thức vận động của chúng Các nhà sinh vật học người Đức như Svan và Slâyđen đãđưa ra lý luận tế bào, chứng minh rằng các tế bào là cơ sở của kết cấu và sự phát triển của tất cả các cơ thểđộng vật và thực vật, và do vậy tìm ra bản chất sự phát triển của cơ thểđộng vật, thực vật đều là sự phát triển bằng sự hình thành tế bào

Nhà khoa học người Anh làĐácuyn cũng đã phát hiện là lý luận duy vật về nguồn gốc và sự phát triển của các loài thực vật vàđộng vật Chính định luật bảo toàn và chuyển hoá năng lượng, lý luận tế bào, học thuyết về

sự xuất hiện và phát triển các loài là tiền đề về mặt khoa học tự nhiên của chủ nghĩa duy vật biện chứng

Chủ nghĩa Mác ra đời trong bối cảnh ấy và nó là sản phẩm mang tính quy luật của khoa học và triết học mà nhân loại đãđạt tới, nóđược hình thành như là kết quả của các phát hiện của Mác vàĂngghen về những quy luật chung nhất của sự phát triển thế giới Chủ nghĩa Mác do C.Mác và Ph.Ăngghen sáng lập là một học thuyết thống nhất, hoàn chỉnh, gồm ba bộ phận cấu thành: triết học mácxít, kinh tế chính trị học mácxít và chủ nghĩa

xã hội khoa học

3 Thực chất cuộc cách mạng trên lĩnh vực triết học do Mác -Ăngghen thực hiện

Sự hình thành thế giới quan duy vật của Mác vàĂngghen cũng đồng thời là qúa trình nghiên cứu những cơ sở của chủ nghĩa duy vật biện chứng của các ông diễn ra trong nửa đầu của những năm 40 thế kỷ XIX dưới ảnh hưởng trực tiếp của phong trào công nhân và những phát minh về khoa học

tự nhiên và khoa học xã hội, trong quá trình đấu tranh chống phép biện chứng duy tâm của Hêghen và phê phán chủ nghĩa duy vật siêu hình của Phoiơbắc