PHẦN CHÍNH Vấn đề gì? Trái Đất hành tinh kì diệu khác biệt Nó khác với hành tinh khác chỗ có sống ngơi nhà Sự sống Trái Đất thành phần nhỏ bé Sự sống phát triển lên ngày lớn mạnh Thế người xuất Kể từ lúc ấysự sống Trái Đất thực khác trước Con người làm biến đổi giới xung quanh họ cách mạnh mẽ sinh vật khác tồn Trái Đất Điều làm cho họ có khả - tư để hành động Một số vấn đề làm cho người phải tư nhiều nhất, có lịch sử lâu dài mối quan hệ tự nhiên xã hội Tự nhiên xã hội hai khái niệm lớn gần gũi với người Con người đồng thời tồn sản phẩm tự nhiên xã hội người quan tâm đến hai thực thể lẽ đương nhiên Kể từ đời quan điểm mối quan hệ thay đổi nhiều Trong thời gian dài hai khái niệm đem đối lập nhau, theo quan điểm tự nhiên xã hội hồn tồn tách rời nhau, khơng liên quan đến Quan điểm ngày tồn quan điểm nhiều người dẫn đến nhiều hành vi phá hủy thiên nhiên mà họ phá hủy tương lai em Quan niệm sai lầm lớn, thưc tế lí luận khoa học chứng tỏ tự nhiên xã hội có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, nằm tổng thể bao gôm tự nhiên, người xã hội Con người xã hội dựa tảng tự nhiên mà tồn phát triển, trình tồn phát triển ấythì tảng tự nhiên lại bị phá hủy, đăc biệt thời đại khoa học kĩ thuật phát triển mạnh mẽ va dân số toàn cầu bùng nổ tự nhiên mơi trường bị phá hủy mạnh mẽ Các nhà bác học nhìn xa trông rộng Z.Lamark, 1820 viết: "Mục đích người dường tiêu diệt nịi giống mình, trước hết làm cho Trái Đất trở thành khơng thích hợp với cư trú" Nếu khơng muốn tiên đốn oan nghiệt trở thành thật đến lúc để hành động trước muộn Đã đến lúc người cần xác định rõ mối quan hệ xã hội họ vơí tự nhiên quan tâm đến vấn đề mơi trường Việt Nam nước q trình CNH-HĐH đất nước, có vấn đề mơi trường, cần phải có quan điểm đắn để giải vấn đề trước việc trở nên tồi tệ Mục đích đề tài Tiểu luận viết nhằm nêu lại quan điểm Triết học Mác-Lênin mối quan hệ tự nhiên xã hội đồng thời sở: Mối quan hệ biện chứng tự nhiên xã hội phân tích vấn đề bảo vệ mơi trường Việt Nam Bên cạnh hi vọng thay đổi nhận thức xã hội nhằm tạo thay đổi tích cực hành động cá nhân, tạo thuận lợi cho việc bảo vệ môi trường Việt Nam MỤC LỤC MỤC TRANG PHẦN MỞ ĐẦU  Vấn đề gì?  Mục đích đề tài PHẦN CHÍNH 1 Cơ sở lí luận 1.1 Các khái niệm 1.2 Mối quan hệ biên chứng tự nhiên xã hội 1.2.1 Xã hội - phận đặc thù tự nhiên 1.2.2 Tự nhiên - Con người - Xã hội nằm chỉnh thể thống 1.2.3 Tự nhiên - tảng xã hội 1.2.4 Tác động xã hội đến tự nhiên 1.2.5 Những yếu tố tác động đến mối quan hệ tự nhiên xã hội 1.2.6 Môi trường - vấn đề Vấn đề bảo vệ môi trường Việt Nam 2.1 Khái quát môi trường nguồn tài nguyên Việt Nam 2.1.1 Tài nguyên đất Việt Nam 2.1.2 Tài nguyên nước Việt Nam 2.1.3 Tài ngun khống sản Việt Nam 2.1.4 Mơi trường tài nguyên biển Việt Nam 2.1.5 Tài nguyên rừng đa dạng sinh học 2.1.6 Vấn đề môi trường Việt Nam 2.2 Nhìn giới - Những học mục lục mục trang PHẦN MỞ ĐẦU  Vấn đề gỡ?  Mục đớch đề tài PHẦN CHÍNH Cơ sở lớ luận 1.1 Cỏc khỏi niệm 1.2 Mối quan hệ biờn chứng tự nhiờn xó hội 1.2.1 Xó hội - phận đặc thự tự nhiờn 1.2.2 Tự nhiờn - Con người - Xó hội nằm chỉnh thể thống 1.2.3 Tự nhiờn - tảng xó hội 1.2.4 Tỏc động xó hội đến tự nhiờn 1.2.5 Những yếu tố tỏc động đến mối quan hệ tự nhiờn xó hội 1.2.6 Mụi trường - vấn đề chỳng ta Vấn đề bảo vệ mụi trường Việt Nam 2.1 Khỏi quỏt mụi trường cỏc nguồn tài nguyờn Việt Nam 2.1.1 Tài nguyờn đất Việt Nam 12 2.1.2 Tài nguyờn nước Việt Nam 12 2.1.3 Tài nguyờn khoỏng sản Việt Nam 13 2.1.4 Mụi trường tài nguyờn biển Việt Nam 13 2.1.5 Tài nguyờn rừng đa dạng sinh học 13 2.1.6 Vấn đề mụi trường Việt Nam 15 2.2 Nhỡn giới - Những học 17 2.2.1 Vấn đề mụi trường trờn giới 17 2.2.2 Thế giới hành động - Lối thoỏt 18 2.3 Việt Nam hành động 20 PHẦN KẾT 22 TÀI LIỆU THAM KHẢO 23 phần chớnh Vấn đề gỡ? Trỏi Đất hành tinh kỡ diệu khỏc biệt Nú khỏc với hành tinh khỏc chỗ nú cú sống nú ngụi nhà chỳng ta Sự sống trờn Trỏi Đất thành phần nhỏ Sự sống phỏt triển lờn ngày lớn mạnh Thế người xuất Kể từ lỳc ấysự sống trờn Trỏi Đất thực khỏc trước Con người làm biến đổi giới xung quanh họ cỏch mạnh mẽ bất kỡ sinh vật khỏc cựng tồn trờn Trỏi Đất Điều gỡ làm cho họ cú khả đú - đú tư để hành động Một số vấn đề làm cho người phải tư nhiều nhất, cú lịch sử lõu dài mối quan hệ tự nhiờn xó hội Tự nhiờn xó hội hai khỏi niệm lớn gần gũi với người Con người đồng thời tồn sản phẩm tự nhiờn xó hội đú người quan tõm đến hai thực thể lẽ đương nhiờn Kể từ đời quan điểm mối quan hệ thay đổi khỏ nhiều Trong thời gian dài hai khỏi niệm đem đối lập nhau, theo quan điểm đú tự nhiờn xó hội hồn tồn tỏch rời nhau, khụng liờn quan đến Quan điểm ngày cũn tồn quan điểm nhiều người dẫn đến nhiều hành vi phỏ hủy thiờn nhiờn mà họ khụng biết phỏ hủy tương lai chớnh em mỡnh Quan niệm sai lầm lớn, thưc tế lớ luận khoa học chứng tỏ tự nhiờn xó hội cú mối quan hệ chặt chẽ với nhau, nú cựng nằm tổng thể bao gụm tự nhiờn, người xó hội Con người xó hội dựa trờn tảng tự nhiờn mà tồn phỏt triển, chớnh quỏ trỡnh tồn phỏt triển ấythỡ tảng tự nhiờn lại bị phỏ hủy, đăc biệt thời đại khoa học kĩ thuật phỏt triển mạnh mẽ va dõn số toàn cầu bựng nổ thỡ tự nhiờn mụi trường bị phỏ hủy mạnh mẽ Cỏc nhà bỏc học nhỡn xa trụng rộng Z.Lamark, 1820 viết: "Mục đớch người dường tiờu diệt nũi giống mỡnh, trước hết làm cho Trỏi Đất trở thành khụng thớch hợp với cư trỳ" Nếu chỳng ta khụng muốn tiờn đoỏn oan nghiệt trở thành thật thỡ đến lỳc để hành động trước quỏ muộn Đó đến lỳc người cần xỏc định rừ mối quan hệ xó hội họ vơớ tự nhiờn quan tõm đến cỏc vấn đề mụi trường Việt Nam nước quỏ trỡnh CNH-HĐH đất nước, chỳng ta cú vấn đề mụi trường, chỳng ta cần phải cú quan điểm đỳng đắn để giải vấn đề trước việc trở nờn quỏ tồi tệ Mục đớch đề tài Tiểu luận viết nhằm nờu lại quan điểm Triết học Mỏc-Lờnin mối quan hệ tự nhiờn xó hội đồng thời trờn sở: Mối quan hệ biện chứng tự nhiờn xó hội phõn tớch vấn đề bảo vệ mụi trường Việt Nam Bờn cạnh đú nú hi vọng cú thể thay đổi nhận thức xó hội nhằm tạo thay đổi tớch cực hành động cỏ nhõn, tạo thuận lợi cho việc bảo vệ mụi trường Việt Nam phần Cơ sở lớ luận: Mối quan hệ tự nhiờn xó hội người quan tõm từ sớm, quan niệm vấn đề trở nờn hồn thiện hết 1.1 Cỏc khỏi niệm: Để bắt đầu chỳng ta hóy làm rừ cỏc khỏi niệm: Tự nhiờn: theo nghĩa rộng tự nhiờn toàn giới vật chất vụ cựng vụ tận Theo nghĩa thỡ người vó xó hội lồi người phận tự nhiờn Chỳng ta xem xột tự nhiờn theo nghĩa Xó hội: xó hội hỡnh thỏi vận động cao vật chất, hỡnh, thỏi lấy mối quan hệ người tỏc động lẫn người với người làm tảng Theo Mỏc: "Xó hội khụng phải gồm cỏc cỏ nhõn người Xó hội biểu tổng số mối liờn hệ quan hệ cỏc cỏ nhõn với nhau" 1.2 Mối quan hệ biờn chứng tự nhiờn xó hội: Tự nhiờn xó hội thực cú mối quan hệ chặt chẽ với nhau: 1.2.1 Xó hội - phận đặc thự tự nhiờn: Theo định nghĩa tự nhiờn toàn giới vật chất tồn khỏch quan người xó hội lồi người phận giới vật chất người xó hội ncũng phận tự nhiờn Nguồn gốc người tự nhiờn Quỏ trỡnh phỏt triển tự nhiờn sản sinh sống theo quy luật tiến húa, điều kiện định, người xuất hiờn từ động vật Con người sống giới tự nhiờn sinh vật khỏc người sinh vật tự nhiờn Ngay úc người, cỏi mà người tự hào chớnh sản phẩm cao vật chất Chớnh tự nhiờn tiền đề cho tồn phỏt triển người Con người đời khụng nhờ quy luật sinh học mà cũn nhờ lao động Lao động quỏ trỡnh tiến hành người với tự nhiờn, quỏ trỡnh người khai thỏc cải tiến giới tự nhiờn để đỏp ứng nhu cầu tồn mỡnh Trong lao động cấu tạo thể người dần hoàn thiện nhu cầu trao đổi thụng tin ngụn ngữ xuất Lao động ngụn ngữ hai kớch thớch chủ yếu chuyển biến nóo động vật thành nóo người, tõm lý động vật thành tõm lý người Sự hỡnh thành người kốm với hỡnh thành cỏc quan hệ người vứi người, cộng đồng người dần thay đổi từ mang tớnh bầy đàn sang cộng đồng khỏc hẳn chất, ta gọi đú xó hội Đõy quỏ trỡnh chuyển biến từ vận động sinh học thành vận động xó hội Vậy xó hội gỡ? Xó hội hỡnh thỏi vận động cao vật chất, hỡnh thỏi lấy mối quan hệ người tỏc động lẫn người với người làm tảng Xó hội biểu tổng số mối liờn hệ quan hệ cỏc cỏ nhõn với nhau, "là sản phẩm tỏc động qua lại người" Như xó hội phận tự nhiờn Song phận cú tớnh đặc thự thể chỗ: phần cũn lại tự nhiờn cú nhõn tố vụ thức mự quỏng tỏc động lẫn nhau; cũn xó hội, nhõn tố hoạt động người cú ý thức, hành động cú suy nghĩ theo đuổi mục đớch định Hoạt động người khụng tỏi sản xuất chớnh thõn mỡnh mà cũn tỏi sản xuất giới tự nhiờn 1.2.2 Tự nhiờn - Con người - Xó hội nằm chỉnh thể thống nhất: Con người xó hội khụng phận tự nhiờn Hơn tự nhiờn - người - xó hội nằm chỉnh thể thống Theo nguyờn lớ tớnh thống vật chất giới thỡ giới vụ cựng phức tạp, đa dạng cấu thành từ nhiều yếu tố khỏc song suy đến cựng cú ba yếu tố tự nhiờn, người xó hội lồi người Ba yếu tố thống với hệ thống tự nhiờn - người - xó hội chỳng dạng thức khỏc nhau, trạng thỏi, đặc tớnh, mối quan hệ khỏc vật chỏt vận động Thế giới vật chất luụn luụn vận động theo qui luật, tất cỏc quỏ trỡnh tự nhiờn, người xó hội chịu chi phối qui luật phổ biến định Sự hoạt động cỏc qui luật đú nồi liền cỏc yếu tố giới thành chỉnh thể thống vĩnh viễn phỏt triển khụng ngừng khụng gian theo thời gian Con người thõn thống tự nhiờn xó hội: Con người sản phẩm tự nhiờn Con người tạo xó hội Con người vốn tồn tự nhiờn sau tạo xó hội thỡ lại khụng thể tỏch rời xó hội Để trở thành người đớch thực người cần sống mụi trường xó hội, mối quan hệ qua lại người với người với người.Con người mang mỡnh tớnh tự nhiờn chất xó hội Chớnh vỡ ta cú thể núi người cũn thõn thống xó hội tự nhiờn 1.2.3 Tự nhiờn - tảng xó hội: Xó hội tự nhiờn thống với nờn nú tương tỏc với Đõy mối quan hệ biện chứng hai chiều, trước hết ta xột chiều thứ tỏc động tự nhiờn lờn xó hội lồi người Tự nhiờn vụ cựng quan trọng với xó hội Tự nhiờn vừa nguồn gốc xuất xó hội vừa mụi trường tồn phỏt triển xó hội Tự nhiờn nguồn gốc xuất xó hội vỡ xó hội đựoc hỡnh thành tiến húa giới vật chất Tự nhiờn mụi trường tồn phỏt triển xó hội vỡ chớnh tự nhiờn cung cấp điều kiện cần thiết cho sống người cú tự nhiờn cung cấp điều kiện cần thiết cho cỏc hoạt động sản xuất xó hội Theo Mỏc, người khụng thể sỏng tạo cỏi gỡ canh tõn dừng lại ngay! Ở chõu õu thỡ khỏc: Một tiến bị ngăn chặn nước cú thể tiếp tục nước khỏc cỏc nước chõu Âu đủ gần gũi để chia sẻ ý kiến mới, quyền hành lại khụng tập trung đến độ cú thể hoàn toàn giết chết ý Cú nhiều người cú thể khụng thấy thực bị thuyết phục trọng tõm ý kiến ụng (mà họ cho rằng) theo đú việc hậu tất nhiờn địa lớ, cộng với tỡnh trạng dõn số ngày cao Nhiều người cho Diamond coi nhẹ vai trũ trớ tuệ đú khụng thấy hết quan trọng khoa học tiến trỡnh lịch sử Tuy nhiờn lời bạt viết thờm sỏch tỏi năm 2003, Diamond khẳng định ụng khụng xem nhẹ yếu tố người, tư tưởng hay văn húa ễng muốn núi nhỡn suốt nhiều nghỡn năm lịch sử thỡ vai trũ mụi trường địa lớ thực cú tớnh định Vài nột Jared Diamond: Jared Diamond (người Mỹ, sinh năm 1937) giỏo sư địa lớ trường Đại học California Los Angeles (UCLA) Tuy ụng cú tiến sĩ sinh lớ học, kiến thức ụng bao trựm ngành, từ kiến trỳc, ngụn ngữ, khảo cổ, đến động vật học, y học ễng khụng phải học giả "thỏp ngà": ụng khắp chõu lục, sống nhiều năm nơi "gần tận cựng giới" (như đảo Tõn Ghi-nờ, đảo Phục Sinh) Hai sỏch ụng (một năm 1997, đoạt giải Pulitzer, thuộc hàng "best seller", vừa cuối năm 2004) đặt ụng vào hàng ngũ nhà tư tưởng đại cú nhiều ảnh hưởng Mỹ Bài trớch trờm đưa nhằm đưa thờm ý kiến khẳng định tầm quan trọng mụi trường tự nhiờn với xó hội khụng cú ý định bỏc bỏ vai trũ người Sự bựng nổ dõn số: 17 Khi núi đến vấn đề mụi trường, tự nhiờn xó hội cú điểm ta khụng thể khụng đề cập, đú bựng nổ dõn số Mỗi cỏ thể người cú nhu cầu riờng nú, nú cần tiờu thụ cỏc nguồn tài nguyờn thiờn nhiờn, gõy cỏc ảnh hưởng định đến mụi trường Khi dõn số phỏt triển ngày cao thỡ cầu với tự nhiờn lớn; nhu cầu thiết yếu ăn mặc, thực phẩm, thuốc men, nước ngày thiếu thốn Đồng thời nhiều vấn đề mụi trường nảy sinh ụ nhiễm nguồn nước, rỏc thải đặc biệt việc tăng cường khai thỏc cỏc nguồn đến cạn kiệt cỏc nguồn tài nguyờn nhằm đỏp ứng cỏc nhu cầu người Áp lực lờn mụi trường ngày lớn thực khả chịu đựng mụi trường cú hạn Sự bựng nổ dõn số thực tế tăng lờn nhanh số lượng cỏ thể quần thẻ người vớ dụ cho phỏt triển vốn cú tất cỏc loài Một quy luật kốm theo là: Khi số lượng cỏ thể quần thể vượt quỏ khả chịu đựng mụi trường thỡ chết hàng loạt xảy thường vựng khụng phải quy mụ toàn cầu (I.M Barrett and oth, 1986) Nếu điều xảy với loài người thỡ tai họa Mà cỏch ứng xử sai người với tự nhiờn làm giảm sức chịu đựng tự nhiờn Do đú chỳng ta cần giải tốt vấn đề mụi trường va cư xử đỳng với tự nhiờn Nguyờn nhõn sai lầm chế độ tư hữu tư chủ nghĩa, cần xúa bỏ nú, xõy dựng đựoc chế độ xó hội chủ nghĩa, người cư xử tốt với tự nhiờn vỡ khụng cũn bị lợi nhuận chi phối Vấn đề bảo vệ mụi trường Việt Nam: Qua phần trờn chỳng ta thấy rừ ràng cần phải bảo vệ mụi trường, gỡn giữ cõn hệ thống tự nhiờn - xó hội nhằm đảm bảo tồn phỏt triển lõu 18 dài ổn định cho xó hội lồi người Giờ chỳng ta xem xột vấn đề điều kiện cụ thể Việt Nam 2.1 Khỏi quỏt mụi trường cỏc nguồn tài nguyờn Việt Nam: Việt Nam: Những số liệu thống kờ chớnh Thủ đụ : Hà Nội Ngụn ngữ chớnh thức : tiếng Việt Đơn vị tiền tệ : đồng Diện tớch : 329.566 km2 Dõn số ước tớnh (năm 1998) : 78 triệu người Tốc độ tăng trưởng dõn số : 2,3% Mật độ dõn cư : 210 người/km2 Thời gian tăng gấp đụi số dõn : 31 năm Diện tớch bảo tồn trờn tổng số diện tớch :7 % Tổng số diện tớch bảo tồn : 22.976 km2 Số khu vực bảo tồn : 101 Nguồn: UNFPA, Cục kiểm lõm, Bộ Nụng nghiệp phỏt triển nụng thụn Cỏc nguồn tài nguyờn Việt Nam: 2.1.1 Tài nguyờn đất Việt Nam: Quỹ đất việt Nam cú tổng diện tớch 33 triệu ha, tổng diện tớch đất bỡnh quõn đầu người 0,6 (đứng thứ 159 trờn giới) Tổng số cú 16 triệu đất feralit, triệu đất phự sa, đất mựn vàng đỏ triệu ha, đất xỏm bạc màu triệu Tổng tiềm dự trữ quỹ đất nụng nghiệp Việt Nam 10 - 11 triệu ha, đú gần triệu sử dụng vào nụng nghiệp, trờn số đú trồng cõy hàng năm 19 Mặn húa, chua phốn húa, bạc màu húa, cỏt lấn , đất trũng ỳng nước, đất dễ bị thoỏi húa, đất khú phục hồi vấn đề cần phải lưu ý 2.1.2 Tài nguyờn nước Việt Nam: Việt Nam cú khoảng 2345 sụng (dài từ 10 km trở lờn) Tổng dũng chảy hệ thống sụng Cửu long 520 km3 /năm, sụng Hồng sụng Thỏi bỡnh 120 km3/năm Nước ngầm cú thể khai thỏc khoảng 2,7 triệu km3/ngày Đến năm 2000 lượng nước lấy cho tiờu dựng Việt nam tổng số khoảng 90 đến 100 km3 (xấp xỉ 30% lượng nước sản sinh lónh thổ 2.1.3 Tài nguyờn khoỏng sản Việt Nam: Nước ta nằm hai vành đai tạo khoỏng lớn giới Thỏi Bỡnh Dương Địa Trung Hải Việt nam cú 3500 mỏ gồm 80 loại khoỏng sản Mới cú 270 mỏ khai thỏc gồm 32 loại khoỏng sản Khoỏng sản chủ yếu: Than trữ lượng đến 3,5 tỷ tấn; dầu mỏ trữ lượng Vịnh Bắc 500 triệu tấn, Nam Cụn sơn 400 triệu tấn, Cửu long 300 triệu tấn, Vịnh Thỏi lan 300 triệu tấn; quặng sắt trữ lượng 700 triệu tấn; khớ đốt thiờn nhiờn cú trữ lượng lớn Tài nguyờn khoỏng vật Việt nam đỏnh giỏ to lớn, đủ sở cho cụng nghiệp húa 2.1.4 Mụi trường tài nguyờn biển Việt Nam: Việt Nam cú vựng biển rộng trờn triệu km2 cú nhiều tiềm kinh tế cú độ đa dạng sinh học cao Việt Nam cú trờn 100 loài cỏ cú sản lượng cao, cũn cú nhiều hải sản quý như: cua, mực, sũ huyết, trai, hàu, hải sõm, bào ngư, rựa biển, đồi mồi, ngọc trai Ven bờ cú sũ, ngao , điệp, hàu, phi, don với sản lượng hàng chục vạn năm Biển Việt Nam nằm trong ổ bóo hành tinh Hơn 100 năm gần đõy cú 493 bóo, trung bỡnh 4,7 năm 20 2.1.5 Tài nguyờn rừng đa dạng sinh học: Việt Nam nước cú nguồn tài nguyờn rừng lớn cú giỏ trị Nhiều người dõn sống phụ thuộc vào rừng: Việt Nam cú từ đến triệu dõn sống rừng, 18 triệu dõn cú sống gắn với rừng Rừng cho vật liệu xõy dựng, lượng, dược liệu, gien động vật hoang dó Rừng ngập măn cỏi nụi tụm cỏ biển, bảo tồn sinh học, chống súi mũn đất, điều hũa khớ hậu, tăng nước ngầm, chống lũ lụt, xõm thực Thảm thực vật phong phỳ rừng Việt Nam tạo cho lónh thổ Việt Nam cú hệ động vật nguồn tài nguyờn động vật vụ cựng phong phỳ, đa dạng đày hấp dẫn Chớnh nguồn tài nguyờn động vật nguồn cung cấp thực phẩm, nguồn dược liệu độc đỏo, nguyờn liệu chế biến cỏc mặt hàng mỹ nghệ trang điểm cho sống Tuy nhiờn tài nguyờn rừng Việt Nam lại chưa khai thỏc hợp lý Trung bỡnh hàng năm Việt Nam 200 ngàn rừng Độ che phủ rừng từ 37% năm 1943, năm 2000 cũn khoảng 20%(66.420 km2) Về đa dạng sinh học, Việt nam cú độ đa dạng sinh học cao: Về thực vật: Cú khoảng 12.000 loài cõy cú mạch, 10% đặc hữu 800 loài rờu, 600 loài nấm lớn.2300 loài dựng làm lương thực, thực phẩm, thức ăn cho gia sỳc, lấy gỗ, tinh dầu,1500 loài cõy làm dược liệu Ở nước cú 1000 loài tảo Nhiều loài cú giỏ trị dinh dưỡng cao Ở biển cú 1000 loài tảo Giới động vật vụ cựng phong phỳ, đa dạng thành phần loài Bảng so sỏnh thành phần loài động vật Việt Nam so với giới (chỉ tớnh số nhúm động vật bậc loài) STT Nhúm động vật Thỳ Chim Bũ sỏt Số loài Việt Số loài trờn Nam giới 275 828 260 21 4.000 9.672 6.300 Lưỡng cư Cỏ Cụn trựng 82 2.600 7.000 4.184 19.000 751.000 Hệ động vật rừng Việt Nam khụng giàu thành phần loài mà cú nột đặc trưng cho hệ động vật Đụng Nam Á, khụng Việt Nam cú mức độ cao tớnh đặc hữu (endemic) so với cỏc nước vựng phụ Đụng Dương Thiờn nhiờn Việt Nam với đa dạng sinh học cú tầm cỡ quốc tế chỳ ý đỏnh giỏ cao Tuy nhiờn cỏc hoạt động khai thỏc khụng hợp lý cỏc nguồn tài nguyờn sinh vật, phỏ hủy mụi trường sống, đa dạng sinh học Việt Nam bị đe dọa nghiờm trọng Nhiều lồi động vật biến hoàn toàn (như tờ giỏc hai sừng), số loài bị đe dọa ngày nhiều Một số loài cú nguy bị tuyệt diệt là: tờ giỏc sừng, bũ xỏm, bũ rừng, hạc cổ trắng, đồi mồi, cúc tớa Tờ giỏc Java (tờ giỏc sừng: Rinoceros sondaicus) loài cú nguy tuyệt chủng cao hàng đầu Việt Nam trờn giới Ở Việt Nam cú khoảng cỏ thể loài Vườn quốc gia Cỏt Tiờn 2.1.6 Vấn đề mụi trường Việt Nam: Do chiến tranh tàn phỏ, gia tăng dõn số nhanh, phỏt triển cỏc ngành kinh tế, tài nguyờn mụi trườngViệt Nam bị phỏ hủy nhiều Thực Việt Nam gặp nhiều vấn đề mụi trường Ngày Việt Nam quỏ trỡnh cụng nghiệp húa - hiờn đại húa đất nước, kinh tế chuyển đổi sang kinh tế thị trường Sự phỏt triển cụng nghiệp với cụng nghệ ớt thõn thiện với mụi trường đồng thời với hệ thống chớnh sỏch thực ớt hiệu việc bảo vệ mụi trường làm cho mụi trường Việt Nam trở nờn ụ nhiễm Cơ chế thị trường cựng với phận nhõn dõn thiếu hiểu biết sẵn sàng khai thỏc đến cạn kiệt nguồn tài nguyờ vỡ lợi nhuận Đúi nghốo đẩy nhiều người vào cảnh 22 phải tàn phỏ thiờn nhiờn vỡ miếng cơm manh ỏo hàng ngày Ngay du lịch sinh thỏi, tổ chưc khụng hợp lớ phỏ hủy cảnh quan mụi trường Rỏc thải sinh hoạt, cụng nghiệp, khúi bụi ngày nhiều thực khú giải Bảy vấn đề mụi trường gay cấn Việt Nam: Nạn phỏ rừng: Năm 1943 ta cú 37% đất phủ xanh Năm 1975 " 29,1% " Năm 1983 " 23,6% " Đối với vựng nhiệt đới 30% khủng hoảng mụi trường Chế độ thủy văn thay đổi g khớ hậu thay đổi g cảnh quan thay đổi g suy thoỏi độ đa dạng sinh học Suy giảm tài nguyờn đất: Giảm diện tớch bỡnh quõn đầu người dõn số tăng Năm 1940 Việt Nam cú 0,2 ha/ người 1960 Việt Nam cú 0,18 ha/ người 1970 Việt Nam cú 0,15 ha/ người 1980 Việt Nam cú 0,13 ha/ người 1990 Việt Nam cú 0,11 ha/ người Năm 2000 Việt Nam cú 0,06 ha/ người 2010 Việt Nam cú 0,04 ha/ người Đất bị xúi mũn, rửa trụi, laterit húa, chua phốn húa, mặn húa Sử dụng tài nguyờn nước khụng hợp lệ Khụng giữ nước vỡ khụng cú hồ chứa nước, kĩ thuật điều tiết nước thấp Thiếu nước nghiờm trọng vào khụ ễ nhiễm nước nặng nề Đồng sụng Cửu Long ễ nhiễm mặn khai thỏc nước ngầm Tài nguyờn khoỏng sản bị tổn thất, khai thỏc khụng hợp lớ Than lộ thiờn 15-20% Hầm lũ 30-40% Sử dụng đỏ granit để rải đường 23 Gõy ụ nhiễm mụi trường khai thỏc khoỏng sản Khai thỏc vàng, đỏ quý bừa bói Suy thoỏi đa dạng sinh học: Nhiều loài cú nguy tuyệt chủng.Sỏch đỏ liệt kờ 500 lồi động gặp nguy hiểm, 60 loài tuyệt chủng Cỏc hệ thống vườn quốc gia xõy dựng bảo vệ tốt khú khăn thể lệ, nguồn lực để bảo vệ Cú 3200 km bờ biển khụng đủ vốn để sắm tàu nờn khai thỏc bừa bói vựng ven bờ, nuụi thủy sản khụng khoa học ễ nhiễm mụi trường từ nước, khụng khớ, rỏc, chất thải, tiếng ồn Cỏc khu cụng nghiệp ụ nhiễm húa chất Hậu chiến tranh: Hiện chất độc chiến tranh cũn ảnh hưởng, nhiều người cũn di chứng khụng khắc phục Nhỡn chung chất lượng mụi trường Việt Nam ngày xấu 2.2 Nhỡn giới - Những học: 2.2.1 Vấn đề mụi trường trờn giới: Rất nhiều nước trờn giới gặp vấn đề mụi trường Việt Nam Trung Quốc cựng giai đoạn phỏt triển Việt Nam song cú trước Việt Nam thời gian, vấn đề mụi trường Trung Quốc nan giải: ụ nhiễm nước, rừng khụng cũn, khúi bụi Nhiều nơi khỏc gặp thảm họa từ bõy giờ: Biển Aral điển hỡnh thảm họa sinh thỏi người gõy Biển Aral Trung Á - nơi ụ nhiễm trờn Trỏi Đất Một thời tiếng la Biển Xanh, hồ nước lớn thứ tư giới, vũng 30 năm, nú bị thu hẹp tới nửa diện tớch nước nú trở nờn mặn nước biển Khi nguồn nước cạn kiệt bốc hơi, để lại lũng hồ3,6 triệu đất bị ụ nhiễm trận bóo dội lại quột lượng đất ụ nhiễm đổ sang cỏc vựng đất xung quanh Thực phẩm đõy khan hiếm, tỉ lệ tử vong trẻ sơ sinh tăng lờn tuổi thọ người dõn vựng này, theo số chuyờn gia, giảm xuống 20 năm 24 Thảm họa sinh thỏi qua nhiều thập kỉ biển Aral khụng chỳ ý đến bị quản lớ sai lầm, khai thỏc nước quỏ mức hệ thống tưới tiờu, để cỏc chất thải chảy từ sụng biển cỏch bừa bói, sử dụng lượng nước lớn cho thủy điện Ngày nay, Liờn Hợp Quốc, Ngõn hàng Thế Giới, Liờn hiệp chõu Âu số nước khỏc huy động nỗ lực quốc tế để phục hồi cõn sinh thỏi vựng biển Aral, bổ sung nguồn tài nguyờn cấp bỏch giải cỏc vấn đề sức khỏe cộng đồng, nước, thuốc trừ sõu vấn đề khẩn cấp khỏc chạy đua với thời gian Haiti vớ dụ khỏc, nước bị toàn rừng nhiệt đới chặt phỏ bừa bói dựng làm chất đốt Cứ mưa đến nước lại phải chịu lũ lụt khủng khiếp, lở đất xúi mũn rửa trụi đất canh tỏc xảy khắp nơi Số liệu sinh cảnh số nước cú độ đa dạng sinh học cao: Nước INDONESIA NAM PHI ETHIOPIA MYANMAR MANDAGASCAR CAMEROON MALAYSIA VIỆT NAM BỜ BIỂN NGÀ PHILIPPIN Diện tớch cũn Diện tớch ban lại đầu km2 746.860 531.700 330.300 225.980 148.800 192.450 210.190 66.420 66.780 64.720 km2 1.446.430 1.236.500 1.101.000 774.820 595.200 469.400 356.250 332.100 318.000 308.200 %bị 49% 57% 70% 71% 75% 59% 41% 80% 79% 79% Nguồn: WWF Mất sinh cảnh làm giảm độ đa dạng sinh học, phỏ vỡ cõn sinh thỏi Một nửa số loài tồn ngày hụm cú thể bị tuyệt chủng vào cuối kỉ tới Nếu khụng hành động, sau đú chỳng ta 2.2.2 Thế giới hành động - Lối thoỏt 25 Tỡnh trạng hủy hoại mụi trường khụng ảnh hường đến quốc gia riờng lẻ, mà nú tỏc động đến toàn giới Giờ đõy vấn đề mụi trường mang tớnh tồn cầu Muốn giải nú khụng dễ cần cú phối hợp nhiều quốc gia Thay đổi khớ hậu vấn đề toàn cầu Cỏc nhà khoa học cảnh bỏo Trỏi Đất núng lờn, tỡnh trạng khụng giải thỡ mang đến thảm hoạ mà người khụng thể tưởng tượng Tuy nhiờn cú thể phỏc thảo thảm họa sau: Trỏi Đất núng lờn g băng cực tan g cỏc dũng hải lưu thay đổi g cỏc vựng đất thấp ngập nước, khớ hậu biến đổi g màng thất bỏt, bệnh dịch, sinh cảnh, đa dạng sinh học g khủng hoảng lương thực g khủng hoảng kinh tế, tài chớnh toàn cầu: đú thảm họa Songcú nhiều người khụng cụng nhận Trỏi Đất núng lờn, nhỡn năm thỡ cú năm núng cú năm lạnh Phải nhỡn vào xu hàng chụ c nămmới thấy nhiệt độ tăng lờn Việc giải vấn đề naỳ cần cú thời gian, khớ hậu cú sức ỳ lớn Ngay lượng khớ thải gõy hiệu ứng nhà kớnh bõy chấm dứt cỏch thần kỳ thỡ ảnh hưởng việc xả khớ thải từ trước cũn làm tăng nhiệt độ mực nước biển kỉ tới Bờn cạnh đú cũn cú nhiều thảm họa toàn cầu khỏc đợi chỳng ta Mà với tốc độ tăng trưởng khiờm tốn 3% năm, kinh tế toàn cầu 50 năm tới cú quy mụ gấp bốn lần Liệu kinh tế to lớn đú cú tạo ớt căng thẳng xó hội mụi trường kinh tế nhỏ nhiều khụng?Hay liệu chỳng ta cú giải vấn đề hay khụng? Cõu trả lời cú lối thoỏt phỏt triển bền vững: Phỏt triển bền vững (sustainable development) khỏi niờm đời từ Hội nghị mụi trường Rio de Zanero năm 1992 cú ý nghĩa: phỏt triển coi bền vững nú khụng làm ảnh hưởng đến khả cung cấp cỏc nhu cầu thiết yếu cho cỏc hệ mai sau 26 Những nội dung phỏt triển bền vững chủ yếu quy hoạch sử dụng hợp lý lõu bền cỏc nguồn ttài nguyờn thiờn nhiờn, chỳ ý bảo vệ mụi trường gỡn giữ đa dạng sinh học, cõn cỏch hài hũa lợi ớch người dõn cỏc mục tiờu bảo vệ mụi trường, chỳ ý đến giỏo dục, y tế sống nhõn dõn Một Mục tiờu phỏt triển Thiờn niờn kỉ (MDGs) LHQ phỏt triển bền vững Mục tiờu 7: Đảm bảo bền vững mụi trường - Lồng ghộp phỏt triển bền vững vào cỏc chớnh sỏch quốc gia đảo ngược tổn thất tài nguyờn mụi trường - Giảm nửa số người khụng cú khả tiếp cận nước - Cải thiện đỏng kể sống ớt 100 triệu cư dõn xúm liều Con đường tới tương lai bền vững: Hầu hết vốn vật chất cần thiết cho kinh tế 50 năm vẫưn cũn chưa xõy dựng Đõy hội để đưa tiờu bền vững vào cỏc dự ỏn đầu tư Khi đú, cú khả thay đổi đường phỏt triển, với điều kiện cú thể xõy dựng thể chế cho phộp ỏp dụng thực chớnh sỏch tốt 2.3 Việt Nam hành động: Trong xu hành động giới, Việt Nam cú hành động mỡnh: - Từ năm 1981 nhà nước cho tập hợp cỏc trường đại học, cỏc viện, thành lập Chương trỡnh Quốc gia Bảo vệ mụi trường - Cụng tỏc mụi trường nước ta cú giai đoạn: + Từ 1975-1980 : Hồi phục + Từ 1981-1990 : Xử lớ mụi trường phỏt triển sau chiến tranh + Từ 1990 đến phỏt triển mụi trường bền vững 27 - Canada, ta trỡnh bày chiến lược quốc gia mỡnh bảo vệ mụi trường: + Bảo vệ cỏc hệ sinh thỏi, hệ nụng nghiệp, thủy sản, rừng +Bảo vệ độ đa dạng sinh học +Khuyến cỏo sử dụng lượng tiết chế, tiết kiệm +Bảo đảm chất lượng sống cho cộng đồng +Bảo vệ mụi trường cú liờn quan tới toàn cầu - Năm 1985 Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng thị Bảo vệ mụi trường -1991- 2000 ta chấp nhận phỏt triển bền vững hội nghị RIO -Chương trỡnh quốc gia phỏt triển bền vững cú nội dung hoạt động theo hướng : + Cú luật lệ chớnh sỏch mụi trường + Xõy dựng cỏc quan mụi trường Đầu 1992, Bộ Khoa học Cụng nghệ va Mụi trường đời + Khuyến cỏo phải quan trắc thụng tin bảo vệ mụi trường Thực Monitoring + Xõy dựng chiến lược phỏt triển bền vững cho ngành địa phương + Đỏnh giỏ tỏc động mụi trường, tai biến mụi trường - chương trỡnh hành động: + Quản lớ xõy dựng + Quản lớ tổng hợp lưu vực cỏc sụng + Quản lớ tổng hợp vựng ven biển, cửa sụng + Bảo vệ vựng đất ngõp nước + Bảo vệ đa dạng sinh học, cỏc vườn quốc gia + Kiểm soỏt ụ nhiễm xử lớ phế thải - Hai chương trỡnh hỗ trợ là: + Giỏo dục đào tạo + Quản lớ hợp tỏc quốc tế 28 Hiện chỳng ta cú Bộ Tài nguyờn Mụi trường riờng để quản lý cỏc vấn đề tài nguyờn mụi trường Những hoạt động mang lại số kết qua ban đầu song cần phải tiếp tục trỡ lõu dài nhằm đạt chiến lược phỏt triển bền vững nước nhà Thực cũn nhiều việc phải làm 29 phần kết Mụi trường thực vấn đề lớn cấp bỏch song việc giải nú lại cần thời gian dài Việc giải định trực tiếp đến tương lai loài người chỳng ta Điều quan trọng đõy chỳng ta phải nhận thức cỏch đỳng đắn mối quan hệ tự nhiờn, mụi trường xó hội Đõy sở đầu tiờn cho việc giải vấn đề mụi trường Sau nhận thức tốt chỳng ta cần biến nhận thức đú thành hành động thực tế Việc bảo vệ mụi trường phỏt triển bền vững vấn đề toàn cầu điều đú cú nghĩa nú việc chỳng ta Để giải cỏc vấn đề mụi trường chỳng ta cần cú tư dài hạn hành động từ bõy Đõy việc khú khăn chỳng ta cần phải làm làm cho thành cụng, nều khụng chỳng ta chết Mỗi ngừơi với hành động nhỏ thiết thực chỳng ta cú thể gúp phần thay đổi tương lai Mỗi sỏng hóy xe đạp tới trường, hóy tắt cỏc thiết bị điện khụng cần thiết, hóy trồng chậu hoa, cần thụi " Chẳng cần phải thật thụng thỏi cao siờu chỳng ta hiểu khụng nờn tàn phỏ thiờn nhiờn vỡ mún lợi trước mắt, chỳng ta muốn chỏu chỳng ta cú sống tốt đẹp giới tốt đẹp "( VTV2) 30 tài liệu tham khảo Bộ GD - ĐT, Giỏo trỡnh Triết học Mỏc - Lờnin, 2004, tr 331- 348 Nguyễn Văn Tuyờn, Sinh thỏi mụi trường, 2000, tr 190 - 199 Ngõn hàng Thế giới, Bỏo cỏo phỏt triển giới 2003, tr 27 Trần Hữu Dũng, Jared Diamond vận mệnh cỏc xó hội lồi người - Tia sỏng số 3/2005, tr 19 - 21 WWF Chương trỡnh ĐụngDương, Việt Nam - Thụng tin khỏi quỏt, 1999, tr 2, tr WWF, Sự huyền diệu đất ngập nước, 1999, tr 12 - 13 WWF, Tớnh đa dạng sống, 1999, tr15 Đặng Huy Huỳnh, Bảo vệ phỏt triển lõu bền nguồn tài nguyờn động vật rừng Việt Nam, 1997,tr 9, tr 12 31 ... mối quan hệ tự nhiên xã hội đồng thời sở: Mối quan hệ biện chứng tự nhiên xã hội phân tích vấn đề bảo vệ môi trường Việt Nam Bên cạnh hi vọng thay đổi nhận thức xã hội nhằm tạo thay đổi tích. .. thù tự nhiên 1.2.2 Tự nhiên - Con người - Xã hội nằm chỉnh thể thống 1.2.3 Tự nhiên - tảng xã hội 1.2.4 Tác động xã hội đến tự nhiên 1.2.5 Những yếu tố tác động đến mối quan hệ tự nhiên xã hội. .. việc bảo vệ môi trường Việt Nam MỤC LỤC MỤC TRANG PHẦN MỞ ĐẦU  Vấn đề gì?  Mục đích đề tài PHẦN CHÍNH 1 Cơ sở lí luận 1.1 Các khái niệm 1.2 Mối quan hệ biên chứng tự nhiên xã hội 1.2.1 Xã hội