MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU CHƯƠNG I: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ GIA ĐÌNH 1.1 Các khái niệm 1.1.1 Khái niệm gia đình 1.1.2 Khái niệm Mơ hình gia đình 1.2 Bản chất gia đình .6 1.3 Lịch sử hình thành phát triển mơ hình Gia đình Sơ lược lịch sử hình thành phát triển hệ thống pháp luật Việt Nam Gia đình .7 1.3.1 Lịch sử hình thành phát triển mơ hình Gia đình 1.3.2 Sơ lược lịch sử hình thành phát triển hệ thống pháp luật Việt Nam Gia đình 11 1.4 Vai trị Gia đình .17 CHƯƠNG II: NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TRƯỚC ĐÂY VÀ LUẬT HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH 2014 VỀ MƠ HÌNH GIA ĐÌNH 20 2.1 Những quy định pháp luật trước mơ hình gia đình 20 2.1.1 Xác lập quan hệ nhân 20 2.1.2 Thiết lập mối quan hệ cha mẹ 27 2.1.3 Chấm dứt quan hệ hôn nhân 34 2.1.4 Nghĩa vụ cấp dưỡng .37 2.2 Những quy định luật Hơn nhân gia đình 2014 mơ hình gia đình………………………………………………………………………… 39 2.2.1 Những điểm Luật nhân gia đình 2014 39 2.2.2 Quy định Luật hôn nhân gia đình 2014 Mơ hình Gia đình 49 CHƯƠNG III: THỰC TRẠNG VỀ MƠ HÌNH GIA ĐÌNH THEO LUẬN HƠN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH 2014 VÀ PHƯƠNG HƯỚNG HỒN THIỆN MƠ HÌNH GIA ĐÌNH 62 3.1 Thực trạng mô hình gia đình theo Luật nhân gia đình 2014 62 3.1.1 Nhìn nhận vấn đề gia đình Việt Nam 62 3.1.2 Những sai lầm thường thấy gia đình .71 3.2 Thực trạng địa bàn phường Hàng Bột trước áp dụng Luật hôn nhân gia đình 2014 74 3.3 Thực trạng địa bàn phường Hàng Bột sau Luật hôn nhân gia đình 2014 áp dụng 76 3.4 Những giải pháp nhằm nâng cao hiệu việc thực Luật hôn nhân gia đình 2014 địa bàn phường Hàng Bột 79 3.5 Phương hướng hồn thiện mơ hình gia đình 83 KẾT LUẬN 91 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .92 ii LỜI MỞ ĐẦU Tính cấp thiết việc nghiên cứu đề tài Gia đình tế bào xã hội, nôi nuôi dưỡng người, môi trường quan trọng hình thành giáo dục nhân cách góp phần vào nghiệp xây dựng bảo vệ Tổ quốc Trong quan niệm truyền thống, đất nước hình dung gia đình lớn mà việc tổ chức vận hành phóng to mơ hình gia đình nhỏ, gồm người gắn bó với sở quan hệ huyết thống hôn nhân Gia đình tổ chức xã hội hình thành từ sớm lịch sử loài người Ngay từ buổi đầu lịch sử, người tách khỏi giới động vật tự tổ chức sống với tư cách cộng đồng độc lập lúc hình thức sơ khai gia đình đời Lúc đầu gia đình bao gồm thành viên có quan hệ trực huyết với nhau, chủ yếu người mẹ con, cháu (giai đình mẫu hệ) Sau mở rộng bao gồm thành viên khác có huyết thống song khơng huyết thống Về quy mơ ga đình, lúc đầu số lượng thành viên gia đình tương đối đơng có lên tới hàng trăm người Về sau, yêu cầu thích ứng với sống ngày phát triển xã hội loài người nên số lượng thành viên gia đình giảm dần Mơ hình gia đình đại ngày nay, số thành viên có có từ 01 đến 03 người Mặc dù định nghĩa Gia đình theo Luật Hơn nhân gia đình năm 2014 khơng có thay đổi so với Luật Hơn nhân gia đình năm 2000 là: Gia đình tập hợp người gắn bó với nhân, quan hệ huyết thống quan hệ nuôi dưỡng, làm phát sinh quyền nghĩa vụ họ với theo quy định Luật Tuy nhiên Luật hôn nhân gia đình năm 2014 đời có nhiều điểm liên quan đến việc hình thành gia đình, mối quan hệ người gia đình chấm dứt mối liên hệ Gia đình Luật Hơn nhân gia đình năm 2014 đáp ứng kịp thời yêu cầu khách quan đời sống nhân gia đình nay, bảo đảm thực tốt quyền người, bình đẳng giới góp phần phát huy giá trị văn hóa, phong tục tập quán tốt đẹp người Việt Nam Để có hội nghiên cứu sâu mơ hình gia đình tơi lựa chọn đề tài “Mơ hình gia đình Việt Nam theo Luật nhân gia đình 2014” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp Tính đề tài Do Luật nhân gia đình 2014 vừa có hiệu lực ngày 01/01/2015 nên chưa có nhiều cơng trình nghiên cứu mơ hình gia đình theo Luật Mặt khác đề tài “Mơ hình gia đình Việt Nam theo Luật nhân gia đình 2014” khơng vào nghiên cứu nội dung cụ thể mà đánh giá chung quy định Luật Hôn nhân gia đình năm 2014, tham khảo quy định số nước giới vấn đề Mục đích, phạm vi nghiên cứu Mục đích việc nghiên cứu đề tài tìm hiểu quy định pháp luật mơ hình Gia đình nay, xem xét thực trạng quan hệ thành viên gia đình thời gian qua để đưa kiến nghị số giải pháp pháp lý nhằm áp dụng Luật Hơn nhân gia đình năm 2014 cách hiệu Phạm vi nghiên cứu đề tài chủ yếu tập trung vào quy định Luật Hơn nhân gia đình năm 2014, văn hướng dẫn tài liệu nước nước Phương pháp nghiên cứu Đề tài thực sở phương pháp luận Chủ nghĩa MácLênin, tư tưởng Hồ Chí Minh quan điểm Đảng Nhà nước ta Nhà nước Pháp luật, nhân gia đình Việc nghiên cứu thực từ góc độ lý luận chung nhân gia đình Các phương pháp nghiên cứu cụ thể sử dụng phân tích, tổng hợp, lịch sử, so sánh, thống kê v.v Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu kết luận luận văn gồm chương: Chương I: Khái quát chung Gia đình Chương II: Những quy định pháp luật nói chung Luật nhân gia đình 2014 mơ hình Gia đình Chương III: Thực trạng Mơ hình gia đình theo Luật nhân gia đình 2014 phương hướng hoàn thiện pháp luật CHƯƠNG I: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ GIA ĐÌNH 1.1 Các khái niệm 1.1.1 Khái niệm gia đình Theo Việt Nam Dân luật lược khảo, so sánh cách tổ chức gia đình giới lịch sử, nói nhân loại có hai quan niệm yếu gia đình là: “Quan niệm cổ Đơng phương quan niệm cổ La Mã quan niệm đại gia đình, gồm tất bà huyết thống”, trái lại theo quan niệm mới, Tây phương Đơng phương, gia đình gồm có hai vợ chồng chưa trưởng thành sống với cha mẹ”[15] Theo Từ điển tiếng Việt: “Gia đình tập hợp người sống chung thành đơn vị nhỏ xã hội, gắn bó với quan hệ nhân dịng máu, thường gồm có vợ chồng, cha mẹ cái”[12] Với cách hiểu này, “Gia đình” cho hạt nhân nhỏ để xây dựng hình thành nên xã hội Bên nội hàm “Gia đình” thường bao gồm chủ thể gắn kết với quan hệ hôn nhân hay quan hệ trực hệ - có liên kết với huyết thống Do đó, hiểu “Gia đình” theo Từ điển tiếng Việt định nghĩa gia đình theo nghĩa hẹp nhất, khơng có bao hàm trường hợp thực tế gia đình có quan hệ ni ni Dưới góc độ xã hội học, gia đình coi tế bào xã hội[2] Khơng giống nhóm xã hội khác, gia đình có đan xen yếu tố sinh học, kinh tế, tâm lý, văn hóa Mối quan hệ gia đình thể khía cạnh như: có quan hệ vợ chồng, sinh nuôi dạy cái, lao động tạo cải vật chất để trì đời sống gia đình đóng góp cho xã hội Mối liên hệ dựa pháp lý dựa thực tế cách tự nhiên, tự phát Dưới góc độ pháp lý, Khoản Điều Luật Hôn nhân gia đình năm 2014 quy định : Gia đình tập hợp người gắn bó với nhân, quan hệ huyết thống quan hệ nuôi dưỡng, làm phát sinh quyền nghĩa vụ họ với theo quy định luật này”[6] Tuy nhiên, thực tế đời sống có nhiều cách hiểu khác khái niệm gia đình: gia đình tập hợp người có tên sổ hộ khẩu; gia đình tập hợp người chung sống với mái nhà…Từ góc độ nghiên cứu khác nhau, gia đình chia thành nhiều dạng thức khác nhau: gia đình đại gia đình truyền thống; gia đình hạt nhân gia đình đa hệ; gia đình khuyết thiếu gia đình đầy đủ…[13,15] 1.1.2 Khái niệm Mơ hình gia đình Đại gia đình mơ hình gia đình tổ chức theo tộc họ đặt chế độ phụ quyền Song quy mơ tổ chức gia đình - tộc họ cách vận hành chế độ phụ quyền khơng giống theo gia đình hình dung góc độ kinh tế hay góc nghi lễ, tín ngưỡng Ở góc độ kinh tế, gia đình - tộc họ gồm tất người thuộc hệ khác sống nhà (gọi gia tộc) Gia đình có người đứng đầu gọi gia trưởng (chủ gia đình) Gia đình, nhân, chủ thể quyền sở hữu tài sản việc thực quyền sở hữu gia trưởng Cũng gia trưởng người điều hành công việc thược sinh hoạt nội gia đình, kể việc dựng vợ, gả chồng cho con, cháu[1] Ở góc độ nghi lễ, tín ngưỡng, gia đình - tộc họ (cịn gọi dịng họ hay tơng tộc) gồm tất người có chung tổ tiên Người đứng đầu gia đình gọi trưởng tộc Các thành viên gia đình có mối quan hệ gắn bó trước hết họ có quan tâm chung việc thờ cúng tổ tiên việc gìn giữ phát huy truyền thống[13] Những mối quan tâm gắn với lợi ích tinh thần Bởi vậy, chế độ phụ quyền xoay quanh nhân vật trung tâm trường tộc, có nhiều nét giống với chế độ trưởng giáo giáo phái Mơ hình gia đình - Tộc họ theo chế độ phụ quyền quyền trì luật Việt Nam chấm dứt chế độ thuộc địa Gia đình - hộ mơ hình gia đình người làm luật XHCN lựa chọn biện pháp đấu tranh chống tàn dư chế độ nhân gia đình thực dân phong kiến thúc đẩy q trình dân chủ hóa đời sống gia đình Việt Nam Tổ chức gia đình gồm cha mẹ đối tượng quy tắc tạo thành Luật nhân gia đình năm 1959 Gia đình hộ tiếp thục đề tài Luật nhân gia đình năm 1986 chi phố Luật hệ thống quy tắc chi tiết[10,20] 1.2 Bản chất gia đình Theo Việt Nam dân luật lược khảo: Về phương diện xã hội, gia đình tảng quốc gia Theo kinh nghiệm, người công dân biết làm tron bổn phận Tổ quốc người hấp thụ giáo dục tốt gia đình Trái lại, phần đơng phần tử xấu xa phạm tội lỗi xã hội người khơng có gia đình bị gia đình ruồng bỏ[15] Về phương diện trị, tổ chức gia đình vấn đề hệ trọng Sự suy vọng hưng thịnh quốc gia vốn có liên lạc chặt chẽ với vấn đề sinh sản tức vấn đề gia đình Ở nước Pháp chẳng hạn, đầu kỷ thứ 20 sinh sản sút kém, dân số đứng nguyên dân số Đức tăng gia cách đáng lo ngại cho Pháp Vì vậy, phủ Pháp phải theo đuổi sách bảo vệ gia đình từ năm 1939, khuyến khích lập gia đình sinh sản cách trợ cấp gia đình đơng Số tiền trợ cấp cho gia đình lớn số đơng Nhờ thế, sinh sản sau nước pháp giải phóng tăng lên đơi chút [2] Về phương diện kinh tế, gia đình vón đồn thể kinh tế chặt chẽ Hơn nữa, gia đình động lực khuyến khích mạnh mẽ tồn tích nước Trong đời sống hàng ngày, có nhiều hoạt động kinh tế thích ứng cho khn khổ gia đình như: kinh doanh nông nghiệp, tiểu công nghệ, tiểu kỹ nghệ, tiểu thương mại ”[1,11] Như chất gia đình dựa trên: - Quan hệ nhân: quan hệ người đàn ông với người đàn bà, dựa nhu cầu tính giao (sự ham muốn khác giới) pháp luật công nhận không (không cần) pháp luật cơng nhận, có thừa nhận cộng đồng theo luật tục (chủ yếu cộng đồng chưa có pháp luật giá thú) theo qui định tôn giáo, tập quán cộng đồng… Quan hệ hôn nhân quan hệ gia đình tạo quan hệ khác làm tảng cho bền vững gia đình - Quan hệ huyết thống: quan hệ sinh học – xã hội cha mẹ nảy sinh từ quan hệ hôn nhân Quan hệ huyết thống biểu gắn bó cha mẹ và anh, chị, em cha, mẹ sinh Do tiếp nối hệ gia đình, ngồi quan hệ cịn có quan hệ khác: Ơng bà con, cháu, chắt… - Quan hệ pháp lý tình cảm: Mối qua hệ thành viên gia đình quyền lợi, nghĩa vụ, cải, tài sản “ cấp dưỡng” nghĩa vụ tình cảm, cấm đốn tính giao người có huyết thống gần, hay cha mẹ nuôi ni…mà pháp luật quy định 1.3 Lịch sử hình thành phát triển mơ hình Gia đình Sơ lược lịch sử hình thành phát triển hệ thống pháp luật Việt Nam Gia đình 1.3.1 Lịch sử hình thành phát triển mơ hình Gia đình Theo Ăngghen, mơ hình gia đình lịch sử gắn với phương thức sản xuất chế độ xã hội định Sự vận động, biến đổi gia đình phụ thuộc vào vận động biến đổi xã hội Gia đình “là sản vật chế độ xã hội định, hình thức phản ánh trạng thái phát triển chế độ xã hội đó”[1.2] Ăngghen vạch rõ nguồn gốc phát triển hình thức gia đình lịch sử tác động quy luật đào thải tự nhiên phát triển điều kiện kinh tế - xã hội, phát triển tâm lý, đạo đức, tình cảm người, phát triển điều kiện kinh tế - xã hội yếu tố định Những điều kiện kinh tế - xã hội thời kỳ lịch sử định có tác dụng định đến hình thức tổ chức kết cấu gia đình “Chế độ gia đình hồn tồn bị quan hệ sở hữu chi phối” Ngược lại, gia đình trình độ phát triển gia đình có tác động quan trọng tồn phát triển xã hội, ảnh hưởng trực tiếp đến việc tái tạo thân người để bảo vệ nòi giống tái tạo sức lao động cho sản xuất xã hội Thực tế lịch sử cho thấy, gia đình biến đổi tương ứng với giai đoạn phát triển xã hội khác Theo Ăngghen, xã hội cơng xã ngun thủy, trình độ lực lượng sản xuất thấp, cá nhân không tách rời tập thể, sống cộng đồng nhiều mặt… tạo nên hình thức gia đình tập thể – quần hôn Mỗi bước tiến xã hội cộng đồng nguyên thủy kết đào thải tự nhiên lại đưa đến dạng mới, mang sắc thái tiến cho hình thái gia đình Giai đoạn đầu xã hội cộng đồng nguyên thủy có gia đình dịng máu ( huyết thống ), tập đồn nhân phân theo hệ Đến giai đoạn xã hội cộng đồng nguyên thuỷ xuất gia đình punaluna ( bạn thân), quan hệ tỉnh giao anh ẹm trai với chị em gái bị hủy bỏ giai đoạn cuối xã hội hình thành gia đình cặp đơi ( đối ngẫu), kết cặp tồn ( lỏng lẻo); số vợ đơng mình, người đàn ơng có người vợ chính, số nhiều người chồng khác, lại người chồng người đàn bà Những kiểu cúa gia đình tập thể – quần có Cơng an phường Hàng Bột phối hợp Ủy ban nhân dân có kế hoạch biện pháp ngăn ngừa hành vi vi phạm pháp luật nhân gia đình bạo lực gia đình Và tùy vào mức độ vi phạm mà xử lý lập hồ sơ để truy tố trước pháp luật Hội phụ nữ phường Hàng Bột thành lập câu lạc ông bà cháu Thông qua hoạt động cán hội tham gia tuyên truyền lĩnh vực liên quan đến hôn nhân gia đình, bảo vệ phụ nữ trẻ em gia đình có mâu thuẫn góp phần nâng cao hiểu thực Luật nhân gia đình 2014 Đồn niên việc phối hợp với tổ chức khác cịn thơng qua hoạt động giáo dục đồn viên niên chấp hành sách Đảng pháp luật nhà nước nhân gia đình Qua năm thực Luật nhân gia đình 2014, điều kiện cịn khó khăn phường Hàng Bột có nhiều biện pháp hoạt động thiết thực để bước đưa Luật vào đời sống xã hội người dân giúp cho hiểu biết người dân nâng lên, góp phần hạn chế vi phạm pháp luật tranh chấp lĩnh vực nhân, gia đình 3.4 Những giải pháp nhằm nâng cao hiệu việc thực Luật nhân gia đình 2014 địa bàn phường Hàng Bột: - Tuyên truyền rộng rãi Luật hôn nhân gia đình 2014 đến hộ gia đình: Luật nhân gia đình 2014 sở pháp lý toàn diện hướng vào xây dựng, hoàn thiện bỏ vệ chế dộ nhân gia đình tiến bộ, xây dựng chuẩn mực pháp lý cho cách ứng xử thành viên gia đình, kế thừa phát huy truyền thống đạo đức tốt đẹp gia đình Việt Nam nhằm xây dựng gia đình no ấm, bình đẳng, tiến bộ, hành phúc, bền vững Do vậy, tun truyền Luật nhân gia đình hướng tác động tầu tiên, quan trọng nghiệp xây dựng gia đình Phải xem việc tun truyền Luật nhân gia đình nhiệm vụ trọng tâm cấp quyền, đồn thể xã hội nhằm phổ biến, giáo dục pháp luật cho công dân giúp họ nắm được, hiểu đường lối, sách Đảng, pháp luạt nhà nước nhân gia đình để người dân trang bị kiến thức pháp luật bảo vệ lợi ích cho Đồng thời giáo dục cơng dân thực quyền nghĩa vụ nhà nước xã hội, nâng cao ý thức pháp luật cho nhân dân, ngăn chặn hành vi vi phạm pháp luật, bảo đảm việc thực thi pháp luật Để tuyên truyền có hiệu phải có chương trình, kế hoạch cụ thể với nội dung, hình thức biện pháp tuyên truyền hữu hiệu phù hợp với nhiệm vụ 79 trị địa phương, với trình độ dân trí đối tượng, nội dung hình thức phải ln có đổi mới, phải tổ chức kiểm tra, sau đợt tuyên truyền có tổng kết rút kinh nghiệm Phải xây dựng đội ngũ cán có đủ khả tuyên truyền yêu cầu có trình độ hiểu biết pháp luật, kiến thức xã hội định có khả truyền đạt - Nhà nước chăm lo phát triển kinh tế hồn thiện hệ thống sách xã hội nhằm xây dựng gia đình Việt Nam: Để chăm lo phát triển kinh tế cho nhân dân, nhà nước phải hoạch định sách kinh tế phù hợp giúp cho gia đình có định hướng xây dựng kinh tế tạo việc làm cho thành viên gia đình Đồng thời nhà nước phải có hệ thống sách gia đình bao gồm: Chính sách trực tiếp, sách gián tiếp; Chính sách chung cho loại hình gia đình sách riêng cho đối tượng đặc thù gia đình thương binh liệt sỹ, tàn tật, nghèo đói; Chính sách phát huy chức gia đình sách góp phần nâng cao chất lượng y tế, giáo dục Trong thực tế, hệ thống sách xã hội có tác động lớn đến gia đình, việc hồn thiện thực tốt sách xã hội phương hướng tích cực xây dựng gia đình địa phương Trong có số sách cấp bách như: Tạo cơng ăn việc làm, xóa đói giảm nghèo, đèn ơn đáp nghĩa, bảo hiểm xã hội từ thiện, nâng cao thể chất người Thực tốt góp phần hạn ché tình hình vi phạm pháp luật vể nhân Gia đình - Tổng kết phong trào xây dựng gia đình Văn hóa: Gia đình văn hóa gia đình phải hội tụ đủ nội dung tiêu chuẩn: Đời sống vật chất ổn định, phát triển; Đời sống văn hóa tinh thần lành mạnh, phong phú; gia đình hạnh phúc, hịa thuận; chấp hành tốt chủ chương sách nhà nước đồn kết với xóm giềng Phong trào xây dựng gia đình văn hóa có phát triển rộng rãi, vấn đề cần trú trọng đến bề sâu, bền vững phong trào Chuẩn mực gia đình văn hóa chung ghi nhận Khoản 3, Điều Luật nhân gia đình 2014 cần cụ thể hóa địa phương cụm dân cư khác để xây dựng có hiệu quả, thiết thực Xây dựng gia đình văn hóa cần gắn liền với phong trào khác xây dựng cụm dân cư văn hóa Cần kết hợp lực lượng xã hội đẻ xây dựng gia đình văn hịa Xây dựng gia đình trước hết cố gắng thành viên gia đình 80 Hàng năm phải có kế hoạch tổng kết, sở đánh giá mặt đạt được, mặt cịn hạn chế phong trào, kịp thời có đề xuất, chỉnh lý nội dung cho phù hợp - Quan tâm đến phụ nữ nghiệp giải phóng bảo vệ phụ nữ: Phụ nữ mà trước hết bà mẹ người vợ, nhân vật trung tâm gia đình Trong thực tế, phụ nữ người có tâm huyết đóng góp nhiều cho xây dựng gia đình Do cần quan tâm đến phụ nữ giải phóng phụ nữ Giải phóng phụ nữ khắc phục bất bình đẳng nam nữ giảm bớt gánh nặng nội trợ người phụ nữ Tuyệt đối không để người phụ nữ trở thành nạn nhân nạn bạo lực gia đình Biến lao động gia đình, nội trợ thành lao động xã hội, tạo điều kiện phát triển người phụ nữ mội mặt trình độ, sức khỏe để đưa phụ nữ vào tham gia hoạt động xã hội, sở đồng tình, hỗ trợ, giúp đỡ thành viên gia đình, tước hết người chồng - Chú trọng cơng tác tun truyền đính hướng thơng tin gia đình, sử dụng thành tựu khoa học cơng nghệ vào hoạt động gia đình: Khi hịa nhập với cơng nghệ thơng tin đại địi hỏi Đảng Nhà nước ta phải có tuyên truyền định hướng chọn lọc thông tin Điều yêu cấu cấp,các ngành, trước hết ngành văn hóa- thơng tin cần tiếp tục tổng kết thực có hiệu quy định pháp lý thơng tin, báo chí, xuất bản… nước ta Cũng vậy, cần sử dụng hợp lý thành tựu khoa học công nghệ phục vụ việc thực chức gia đình nói chung – phù hợp với điều kiện kinh tế, yếu tố pháp lý, đạo đức truyền thống văn hóa dân tộc - Cần giải vấn đề ly hôn cách tích cực có tính nhân văn Ly có chiều hướng tăng, lại mang tính phức tạp hơn- ly hôn nhiều lứa tuổi, khắp tầng lớp xã hội, có vợ chồng người nước ngồi, khơng trường hợp ly khơng đáng … Do vậy, cần tập trung vào : , tìm nguyên nhân để qua tác động nhằm hạn chế ly ; hai , đến độ phải giải ly hôn cần thực luật, giảm thiểu đổ vỡ không cần thiết; ba , giải hậu ly hơn: chăm sóc đến cháu nhỏ, tạo điều kiện cho người ly hôn, phụ nữ vượt qua khó khăn, để mau chóng trở lại sống bình thường sớm đến với hạnh phúc 81 - Giải pháp tăng cường lãnh đạo cấp ủy Đảng, nâng cao lực quản lý UBND cấp phát huy vai trị tổ chức trị -xã hội + Đối với cấp ủy Đảng: Tăng cường lãnh đạo cấp ủy Đảng việc tuyên truyền, thực luật Hơn nhân gia đình, nội dung không đưa vào nghị Đảng thành phố, quận mà cấp ủy phường , khu phố, chi phải đưa nội dung vào nghị Trên sở nghị chung lĩnh vực gia đình cần phải nghị chuyên đề Ngoài cấp ủy Đảng phải có kế hoạch tăng cường cơng tác kiểm tra, giám sát cấp quyến, ban ngành đoàn thể hoạt động lĩnh vực Giáo dục đảng viên gương mẫu chấp hành vận động người thân chấp hành sách Đảng pháp luật Nhà nước có Luật Hơn nhân gia đình + Đối với quyền Ủy ban nhân dân có trách nhiệm cụ thể hóa nghị cấp ủy thành chương trình hoạt động cụ thể tạo điều kiện mặt cho đoàn thể, tổ chức trị - xã hội, nhân dân hoạt động vấn đề thực Luật Hôn nhân Gia đình truyền thống văn hóa tốt đẹp dân tộc Đối với quan bảo vệ pháp luật bên cạnh việc phối hợp với ban ngành tổ chức tuyên truyền pháp luật nhân dân cần tăng cường việc phòng ngừa, kịp thời ngăn chặn xử lý nghiêm minh hành vi vi phạm pháp luật lĩnh vực hôn nhân gia đình tượng xã hội phức tạp diễn hàng ngày sống cộng đồng làm ảnh hưởng lớn đến trình xây dựng gia đình văn hóa kiểu + Đối với tổ chức trị - xã hội Các thành viên Ủy ban Mặt trận Tổ quốc, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên bên cạnh việc phối hợp với ban ngành tổ chức tuyên truyền pháp luật nhân dân phải thành lập câu lạc tư vấn lĩnh vực nhân già đình, trợ giúp cho Phụ nữ cho niên kiến thức vướng mắc lĩnh vực nhân gia đình 3.5 Phương hướng hồn thiện mơ hình gia đình 82 Gia đình truyền thống hun đúc từ lâu đời lịch sử dân tộc Bước vào thời kỳ gia đình bộc lộ mặt tích cực tiêu cực Nhà nước quan văn hóa ban ngành lên quan phải xác định, trì nét đẹp có ích: đồng thời, tìm hạn chế tiến tới khắc phục hủ tục gia đình cũ Tất nhiên, kết thừa “ phục cổ” Nhưng tiếp thu gia đình khứ nhằm bổ sung làm phong phú thêm gia đình Gia đình cịn liên quan chịu ảnh hưởng tình hình quốc tế, ngày nay, có phương tiện thơng tin đại việc mở rộng giao lưu quốc tế Nhiều tượng tiêu cực khắp châu lục diễn ra, lo lắng cho người tác hại đến phát triển gia đình lành mạnh gia đình nhiều quốc gia, tính thực dụng tình u, quan hệ tình dục phóng đãng… nhưng, xã hội mang lại nhiều nội dung tiến đến cho gia đình như: dân chủ hóa quan hệ gia đình, tơn trọng nhân cách thành viên khác, đại hóa nhu cầu vật chất tinh thần gia đình, cộng đồng hổ trợ gia đình phát triển, hình thức gia đình hạt nhân tăng lên, thu hẹp quy mơ gia đình …[21] Để xây dựng gia đình phải ngăn chặn tượng tiêu cực, mạnh dạn lựa chọn xử lý đắn yếu tố sinh, quan trọng hơn, biết tiếp thu nội dung tiến thời đại Xử lý tiếp thu vấn đề thời đại cách tân đơn giản mà phải phù hợp với truyền thống dân tộc, gia đình phát triển chung xã hội Hơn nhân tiến coi tình u sở tinh thần chủ yếu, yếu tố định nhân Tình u phạm lớn vấn đề nhân gia đình Những yếu tố tình u chân Ph Ăngghen nêu tác phẩm “ Nguồn gốc gia đình, chế độ tư hữu 83 Nhà nước” Theo Ăngghen, tình yêu trạng thái say mê thực không rơi vào tầm thường, dung tục[2] Nó khác hẳn với tình dục đơn Tình yêu thực phải phù hợp với đạo đức, có trách nhiệm nồng nhiệt với hai phía lứa đơi Tình u lành mạnh phải tíến tới nhân, với Ph.Ăngghen cho việc yêu lấy – hình thành gia đình nghĩa vụ chân Cịn nói chất tình yêu, Người nhấn mạnh đến chung thủy… Bởi vậy, quy định phong kiến khắt khe, kiểu tự tư sản quan hệ nam nữ hạn chế ngăn cản tình u chân Hơn nhân tiến cịn bao hàm nguyên tắc tự nguyện Hôn nhân tự nguyện đảm bảo tối đa cho tình u tiến tới nhân cách thực Để cho nam nữ tự tìm hiểu, đến với có ý nghĩa họ tự định đoạt lấy tương lai hạnh phúc Sau thành lập gia đình, họ có trách nhiệm với lúc thuận lợi khó khăn Hơn nhân tự nguyện điều kiện hạnh phúc vững bền gia đình Nhân loại ngày nhận thức hôn nhân tự nguyện nội dung quan trọng nhân quyền tiến xã hội Xây dựng gia đình cần khắc phục loại trừ tệ nạn cưỡng ép quan điểm ; “ bố mẹ đặt đâu ngồi đó” hôn nhân Tất nhiên, xã hội mới, hạnh phúc lứa đôi cần hướng dẫn, khuyên nhủ người thân, bạn bè họ tìm hiểu định vấn đề phù hợp nhất[21] Hôn nhân tiến hình thức gia đình vợ chồng Bản chất tình u địi hỏi nhân tất yếu phải hôn nhân cá thể Đây điều kiện quan trọng để tiếp tục trì tình yêu sau hôn nhân Đảng Nhà nước quán triệt phương hướng phát triển đới với xây dựng gia đình hịa thuận, bình đẳng hạnh phúc[19,23] Thứ nhất: Tiếp tục vận dụng sáng tạo định hướng chủ yếu xây dựng gia đình chủ nghĩa xã hội thực xây dựng gia đình 84 nước ta Những quy định phải xuất phát từ hoàn cảnh lịch sử Việt Nam đà đổi tồn diện từ dạng hình gia đình cụ thể khác Thực chất xây dựng gia đình nhằm góp phần xây dựng văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà sắc dân tộc, hướng tới hình thành người Việt Nam với đặc tính Nghị quyêts Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương khóa VIII nêu Bởi thế, gia đình Việt Nam gia đình văn hóa Gia đình văn hóa Việt Nam sở giữ gìn phát huy phong tục, tập quán tốt đẹp dân tộc, xóa bỏ lạc hậu, tàn tích chế độ nhân gia đình phong kiến, chống lại ảnh hưởng xấu chế độ nhân gia đình tư sản, đồng thời biết tiếp thu tiến văn hóa nhân loại Đại hội đại biểu Quốc hội lần X đảng nêu rõ ” Xây dựng gia đình no ấm, bình đẳng, tiến hạnh phúc, làm cho gia đình thật tế bào xã hội, tổ ấm người phát huy trách nhiệm gia đình việc lưu truyền giá trị văn hóa dân tộc từ hệ sang hệ khác Thực tốt Luật Hôn nhân gia đình” Trước mắt, ” no ấm, bình đẳng, tiến hạnh phúc” chuẩn mực cần vươn tới gia đình nước ta Sự no ấm phải kết lao động cần cù, sáng tạo đáng gia đình Sự bình đẳng vừa thể dân chủ vừa thể tính nề nếp hòa thuận thành viên gia đình[22] Gia đình tiến sở tiến thành viên tách rời tiến chung xã hội No ấm, bình đẳng, tiến tạo nên hạnh phúc cho gia đình Gia đình hạnh phúc khơng phải trìu tượng mà tổng hòa nét đẹp thường ngày sống gia đình Thứ hai: Xây dựng gia đình văn hóa đem lại lợi ích cá nhân xã hội Con người xã hội phải có ý chí vun đắp cho hạnh phúc gia đình Từ chuẩn mực gia đình, ta nhận thấy, nghiệp xây dựng gia đình hịa thuận – bình đẳng – hạnh phúc cố gắng chung người Mỗi 85 gia đình, lực lượng tổ chức xã hội nước, cịn có giúp đỡ quốc tế Kế hoạch xây dựng cố gia đình phải gắn với kế hoạch xây dựng phát triển xã hội địa phương phạm vi quốc gia Nhiều loại sách xã hội tác động gia đình hình thành Chính nói lên trọng trách Nhà nước việc xây dựng gia đình Từ thực tiễn vấn đề gia đình Việt Nam, mặt tiếp tục tuyên truyền đạo thực tốt sách nnn, mặt khác cần rà soát lại để đề nghị bổ sung, sửa đổi số sách có liên quan đến gia đình, góp phần củng cố phát triển gia đình nước ta Thứ ba: Quan tâm cách thiết thực toàn diện đến phụ nữ vừa mục tiêu vừa điều kiện quan trọng để xây dựng củng cố gia đình hịa thuận – bình đẳng – hạnh phúc nước ta Những quan điểm lớn giải phóng phụ nữ ghi nhận nhiều văn pháp luật Cần tích cực để đạt tực tế mục tiêu mà kế hoạch đưa Qua phụ nữ Việt Nam có điều kiện làm tốt cơng việc gia đình làm trịn nhiệm vụ xã hội Điều 36 Khoản Hiến pháp 2013 có quy định “Nhà nước bảo hộ nhân gia đình, bảo hộ quyền lợi người mẹ trẻ em” sở Luật Hơn nhân gia đình 2014 khẳng định nguyên tắc chế độ HNGD “Hôn nhân tự nguyện, tiến bộ, vợ chồng, vợ chồng bình đẳng” ( Khoản Điều 2) Nguyên tắc thể cụ thể quy định kết hôn, thực quan hệ vợ chồng, ly hôn nguyên tắc hôn nhân tự nguyện, tiến bộ, vợ, chồng Quyền nhân gia đình biểu quyền người lĩnh vực cụ thể đời sống xã hội Nhà nước thừa nhận bảo vệ quyền tự 86 cá nhân xác lập chấm dứt quan hệ hôn nhân[6] Điều khoản Luật Hôn nhân gia đình 2014 quy định “Cấm hành vi sau đây: Kết hôn giả tạo, ly hôn giả tạo; Tảo hôn, cưỡng ép kết hôn, lừa dối kết hôn, cản trở kết hơn; Người có vợ, có chồng mà kết hôn chung sống vợ chồng với người khác chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn chung sống vợ chồng với người có chồng, có vợ; Kết chung sống vợ chồng người dòng máu trực hệ; người có họ phạm vi ba đời; cha, mẹ nuôi với nuôi; người cha, mẹ nuôi với nuôi, cha chồng với dâu, mẹ vợ với rể, cha dượng với riêng vợ, mẹ kế với riêng chồng; Yêu sách cải kết hôn; Cưỡng ép ly hôn, lừa dối ly hôn, cản trở ly hôn; Thực sinh kỹ thuật hỗ trợ sinh sản mục đích thương mại, mang thai hộ mục đích thương mại, lựa chọn giới tính thai nhi, sinh sản vơ tính; Bạo lực gia đình; Lợi dụng việc thực quyền nhân gia đình để mua bán người, bóc lột sức lao động, xâm phạm tình dục có hành vi khác nhằm mục đích trục lợi” Việc kết nam nữ họ tự định sở tình u chân Được coi nam nữ tự nguyện việc kết hôn bày tỏ ý muốn kết hồn tồn phù hợp với ý chí họ, nghĩa xuất phát từ nội tâm, từ nguyện vọng muốn trở thành vợ, thành chồng với người u Sự tự nguyện kết nam nữ yếu tố quan trọng để hoàn thành quan hệ vợ chồng mặt pháp lý, sở để trì hạnh phúc Đồng thời tự nguyện kết chế độ nhân gia đình dân chủ Quyền tự nhân cịn thể quyền tự ly hôn Nếu khơng thể ép buộc họ tiếp trục trì sống vợ chồng, sống hoàn toàn dối trá, hôn nhân họ đổ vỡ gây cho họ mát đau khổ vợ chồng trường hợp Luật quy định hạn chế quyền yêu cầu ly hôn hôn người chồng bảo vệ đáng quyền 87 lợi phụ nữ nhỏ: “Chồng khơng có quyền u cầu ly trường hợp vợ có thai, sinh nuôi 12 tháng tuổi ( Khoản điều 51) Trong trường hợp hạn chế không áp dụng người vợ, nghĩa dù tình trạng mang thai hay ni 12 tháng tuổi người vợ có quyền yêu cầu ly có lý đáng Hơn nhân vợ chồng phù hợp với phát triển kinh tế – xã hội chủ nghĩa sở quan trọng đảm bảo bền vững nhân Chính vậy, nhân vợ chồng Luật Hơn nhân gia đình khẳng định nguyên tắc chế độ Hơn nhân gia đình (Điều 2) Quan hệ vợ chồng bình đẳng: Vợ chồng bên chủ thể quan hệ pháp luật Nhà nước bảo hộ, có nghĩa vụ quyền nhân thân, tài sản ngang gia đình xã hội Trong chế độ xã hội chủ nghĩa nam nữ kết hôn với sử tình yêu nhằm chung sống suốt đời, xây dựng gia đình ấm no, hạnh phúc, bền vững (Nam, nữ thức trở thành vợ chồng kể từ việc kết họ quan Nhà nước có thẩm quyền cơng nhận thủ tục đăng kí kết hôn theo quy định pháp luật ) Điều mà vợ chồng quan tâm lợi ích chung gia đình, vợ chồng “chung sức chung lịng” vun đắp cho hạnh phúc gia đình Vì vợ chồng có trách nhiệm việc xây dựng gia đình Pháp luật khơng vào giới tính để quy định nghĩa vụ quyền riêng cho bên vợ, chồng mà quy định nghĩa vụ quyền chung họ Những quy định nghĩa vụ quyền chung vợ chồng khung pháp lý cho xử vợ, chồng tất trường hợp thực quan hệ gia đình thể bình đẳng có bảo đảm vợ chồng nghĩa vụ quyền Sự bình đẳng vợ chồng phải thể đầy đủ mặt đời sống gia đình ngồi xã hội Như vợ chồng bình 88 đẳng với mặt gia đình ngồi xã hội nguyên tắc quán quan hệ Hôn nhân gia đình Việt Nam Luật Hơn nhân gia đình 2014 tạo sở pháp lý cho quyền bình đẳng vợ chồng lĩnh vực đời sống gia đình xã hội, giải phóng người phụ nữ khỏi tàn dư kìm hảm tư tưởng gia đình phong kiến, đồng thời bảo vệ quyền lợi vợ, chồng ( đặc biệt vợ ) sống phát triển gia đình dân chủ, hạnh phúc tham gia cơng tác trị, xã hội Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, Đảng ta coi gia đình khơng nơi sản sinh người mà bên cạnh cịn ngơi trường, có trách nhiệm trực tiếp giáo dục người đạo đức, lối sống, nếp sống Khơng thế, gia đình cịn nơi lưu trữ, sàng lọc lưu truyền giá trị truyền thống cho việc sản sinh, xây dựng, giáo dục, rèn luyện phát triển người - hệ kế cận Đây trách nhiệm nặng nề mà vẻ vang gia đình Việt Nam bối cảnh hội nhập quốc tế Và muốn làm vai trị ấy, hồn thành trách nhiệm gia đình Việt Nam phải có lọc tốt tinh hoa nhân loại mà cịn phải có lọc tốt với truyền thống để loại bỏ rào cản, tìm điểm tương thích truyền thống với đại, dung hòa truyền thống đại Đây vấn đề hệ trọng khó khăn, gia đình Việt Nam khơng làm nhiệm vụ giáo dục, rèn luyện hệ trẻ mà cịn phải đối mặt, phải trở thành ngơi trường có giáo dục, rèn luyện, đổi với thành viên “cũ” hệ trước Xây dựng gia đình Việt Nam bối cảnh hội nhập quốc tế ngày sâu rộng vấn đề khơng đơn giản, đặt cho gia đình Việt Nam nhiều hội thách thức phải đối mặt Cơ hội để đại hóa gia đình, nâng cao mức sống, chất lượng sống gia đình, giảm bớt cấu, kết cấu hệ gia đình, tạo động cho gia đình Việt Nam,… thách thức khơng nhỏ, bấp 89 bênh, nguy đổ vỡ gia đình; thờ ơ, khơng muốn kết hơn, chịu trách nhiệm gia đình; trở lại với hủ tục tính khoe khoang, sĩ diện hão, đề cao giá trị đồng tiền, đánh đồng giàu có đại văn hóa ứng xử xã hội,… phận không nhỏ cư dân Các tượng chạy đua dòng họ, bất bình đẳng giới dẫn đến tan nát gia đình vài nơi biểu vấn đề Điều làm giảm sút vai trò hiệu gây dựng, định hướng giá trị gia đình việc xây dựng phát triển người Việt Nam năm tới, địi hỏi Đảng tiếp tục có giải pháp, chủ trương, đường lối đắn kịp thời 90 KẾT LUẬN Để đề cao vai trị gia đình đời sống xã hội, giữ gìn phát huy truyền thống phong tục, tập quán tốt đẹp dân tộc Việt Nam, xóa bỏ phong tục, tập qn lạc hậu nhân gia đình nâng cao trách nhiệm công dân, Nhà nước xã hội việc xây dựng, củng cố chế độ nhân gia đình Việt Nam Tại kỳ họp thứ 7, khóa XIII Quốc hội thơng qua Luật Hơn nhân Gia đình số 52/2014/QH13 ngày 19-06-2014 (hiệu lực từ ngày 01-01-2015) Như vậy, tầm vĩ mơ cơng tác chăm lo cho gia đình năm qua nhà nước quan tâm cách toàn diện, với nhiều biện pháp nhiều hình thức đa dạng Nhưng chăm lo Nhà nước tổ chức xã hội thay cho vai trò chủ động thành viên gia đình Hiện tại, tâm lý thích giàu nhanh thích hưởng thụ vật chất vượt khả cho phép có phần lấn át tình cảm u thương gắn bó nhiều gia đình.Trong bối cảnh đó, chủ đề thắp sáng tình u thương gia đình thơng điệp gửi đến tất người, nhắc nhở giữ gìn phong mỹ tục, đề cao giá trị tốt đẹp gia đình Việt Nam Dù thời đại nào, có tình u thương sưởi ấm trái tim người mang lại cho người hạnh phúc 91 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO L Anđrêép, Về tác phẩm Ph Ăngghen: Nguồn gốc gia đình, chế độ tư hữu nhà nước, Nxb Tiến Mátxcơva, 1987, dịch tiếng Việt Nxb Sự thật, Hà Nội; C Mác - Ph Ăngghen (1984), Nguồn gốc gia đình, chế độ tư hữu nhà nước, Tuyển tập, tập VI, xb Sự thật, Hà Nội; Dân luật Bắc Kỳ năm 1931 Hiến pháp năm 1992 (Đã sửa đổi, bổ sung năm 2001) Quốc hội nước CHXHCNVN (2005), Bộ luật Dân nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam Quốc hội nước CHXHCNVN (2014), Luật nhân gia đình Quốc hội nước CHXHCNVN (2015), Luật hộ tịch Quốc hội nước CHXHCNVN (2000), Luật Hôn nhân gia đình Trường Đại học Luật Hà Nội (2009), Giáo trình Luật Hơn nhân Gia đình Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội 10 Trường Đại học luật Hà Nội (1994), Giáo trình Luật nhân gia đình Việt Nam 11 Khoa Luật - Đại học cần Thơ, Giáo trình Luật nhân Gia đình - Tập 12 Viện Ngôn ngữ học (2000), Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng 13 Nguyễn Văn Cừ Ngô Thị Hường (2002), Một số vấn đề lý luận thực tiễn Luật hôn nhân gia đình năm 2000, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội; 92 14 Nguyễn Ngọc Điện (2002), Bình luận khoa học Luật Hơn nhân gia đình, Tập – Gia đình, Nxb Trẻ Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh 15 Vũ Văn Mẫu (1962), Dân luật Việt Nam Lược khảo, I 16 Nguyễn Thế Giai (1991), Luật nhân gia đình, trả lời 120 câu hỏi, Nxb Pháp lý 17 Nguyễn Văn Thông (2001), Hỏi đáp luật nhân gia đình, Nxb Đồng Nai 18 Nguyễn Ngọc Điện (2002), Bình luận khoa học Luật nhân gia đình Việt Nam, Tập 1, Nxb Trẻ, TPHCM; 19 Văn kiện Đảng: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005, t 47, tr 429-430 20 Văn kiện Đảng: Toàn tập, Sđd, t 51, tr 140 – 141 21 Văn kiện Đảng thời kỳ đổi mới, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005, tr 427 22 Các nghị Trung ương Đảng 1996 - 1999, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr 170, 103 – 104 23 Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI Đảng, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr 76 – 77 93 ...2.2.2 Quy định Luật nhân gia đình 2014 Mơ hình Gia đình 49 CHƯƠNG III: THỰC TRẠNG VỀ MƠ HÌNH GIA ĐÌNH THEO LUẬN HƠN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH 2014 VÀ PHƯƠNG HƯỚNG HỒN THIỆN MƠ HÌNH GIA ĐÌNH ... đình đại gia đình truyền thống; gia đình hạt nhân gia đình đa hệ; gia đình khuyết thiếu gia đình đầy đủ…[13,15] 1.1.2 Khái niệm Mơ hình gia đình Đại gia đình mơ hình gia đình tổ chức theo tộc họ... kết luận luận văn gồm chương: Chương I: Khái quát chung Gia đình Chương II: Những quy định pháp luật nói chung Luật nhân gia đình 2014 mơ hình Gia đình Chương III: Thực trạng Mơ hình gia đình theo