MRI THỐI HĨA KHỚP GỐI BS CK2 CAO THIÊN TƯỢNG Khoa CĐHA-BVCR Đại cương thối hóa khớp • Là bệnh khớp gặp chủ yếu ngưới lớn tuổi • Hình ảnh học ngày có vai trị quan trọng chẩn đốn, tiên lượng, theo dõi điều trị • X quang qui ước tiêu chuẩn vàng để đánh giá thối hóa khớp, có nhiều hạn chế • Thơng thường, sụn khớp cho đặc điểm thối hóa khớp đích để can thiệp • Hiện nay, thối hóa khớp xem bệnh toàn khớp bao gồm xương, khớp mơ quanh khớp Vai trị MRI thối hóa khớp • Chỉ có MRI đánh giá toàn cấu trúc khớp như: sụn khớp, sụn chêm, dây chằng, cơ, tủy xương, bao hoạt dịch • Có thể phát thay đổi bệnh học trước X quang thay đổi sinh hóa khớp sụn khớp trước có thay đổi hình thái • Phân loại thể phì đại thể teo dựa vào gai xương kèm có hay khơng có hẹp khe khớp • Đánh giá diễn tiến bệnh lâm sàng Tiêu chuẩn chẩn đốn thối hóa khớp gối MRI Do nhóm hình ảnh học thối hóa khớp OARSI* Định nghĩa thối hóa khớp chày-đùi MRI = diện hai đặc điểm nhóm A đặc điểm nhóm A nhiều đặc điểm nhóm B • Nhóm A sau loại trừ chấn thương khớp vòng tháng cuối (bệnh sử) loại trừ viêm khớp (X quang, bệnh sử xét nghiệm): (i) (ii) • Gai xương Khuyết sụn tồn bề dày Nhóm B (i) (ii) (iii) (iv) Tổn thương tủy xương nang xương sụn không liên quan chỗ bám sụn chêm dây chằng Bán trật sụn chêm, tiêu rách sụn chêm thối hóa (rách ngang) Khuyết sụn phần Mịn xương *OARSI: Hội nghiên cứu thối hóa khớp quốc tế (Osteoarthritis Research Society International.) Các chuỗi xung MRI không tiêm thuốc đánh giá thối hóa khớp gối Đặc điểm thối hóa khớp Mặt cắt Chuỗi xung đề nghị (không tiêm thuốc) Sụn khớp Thay đổi 3D GRE phân giải cao ( FLASH, DESS, SPGR) T2w, IW, or PDw TSE (FS or không FS tùy trường hợp cụ thể) Sụn chêm Sagittal/Coronal T1w, T2w, or PDw FS Tổn thương tủy xương Axial/sagittal/coronal T2w, IW, or PDw FS TSE/FSE, or STIR Nang xương sụn Axial/sagittal/coronal T2w, IW, or PDw FS TSE/FSE, or STIR Gai xương Axial/sagittal/coronal 3D GRE phân giải cao (FLASH, DESS, SPGR) không FS TE ngắn (T1 > PD không FS >FS) Viêm bao hoạt dịch Hoffa Sagittal lát cắt đường T2w, IW, or PDw FS Viêm bao hoạt dịch tràn dịch Axial T2w, IW, or PDw TSE (FS or không FS tùy trường hợp cụ thể) Dây chằng Axial/sagittal/coronal IW or PDw FS TSE Nang quanh khớp, viêm túi hoạt dịch thể Axial T2w or PDw loose Hayashi et al, Imaging in Osteoarthritis, Radiologic Clinics, Vol 55, Issue 5, p1085–1102 So sánh chuỗi xung IW FLASH 3D IW FLASH 3D Khuyết sụn hoàn toàn Hayashi et al, Imaging in Osteoarthritis, Radiologic Clinics, Vol 55, Issue 5, p1085–1102 FLASH F.W Roemer et al., The role of imaging in osteoarthritis, Best Practice & Research Clinical Rheumatology 28 (2014) 31–60 IW FS IW FS F.W Roemer et al., The role of imaging in osteoarthritis, Best Practice & Research Clinical Rheumatology 28 (2014) 31–60 DESS 3D 3D SPGR IM-FSE 2D Link, MR Imaging in Osteoarthritis: Hardware, Coils, and Sequences, Radiol Clin N Am 47 (2009) 617–632 SSFP (FIESTA) Tổn thương sụn, phù tủy xương, gai xương, gân, sụn chêm, dây chằng Chuỗi xung IM FSE (TE trung gian ~3060ms) Link, MR Imaging in Osteoarthritis: Hardware, Coils, and Sequences, Radiol Clin N Am 47 (2009) 617–632 Bờ tổn thương sụn • Có chứa sụn bình thường xung quanh khơng? • Đường bờ sắc nét hay không đều, tạo sợi? MRI đánh giá thành phần sụn khớp Các kỹ thuật MRI đánh giá sụn • Hình ảnh 2D • Hình ảnh 3D • • DESS, SPGR… Hình thái sụn: Kích thước tín hiệu SPACE • T2 mapping • Kỹ thuật MRI sụn tăng tương phản muộn (dGEMRIC) • T1ρ (rho) • DWI • Sodium MRI Thành phần sụn Thành phần sụn khớp • Tế bào sụn (4%) • Cơ chất ngoại bào • Đặc: • • • Collagens-Type II (15-20%) Dịch • Choi & Gold, MR Imaging of Articular Cartilage Physiology, Magn Reson Imaging Clin N Am 19 (2011) 249–282 Proteoglycans (3-10%) Nước (65-85%) Các kỹ thuật MRI 3D đánh giá thành phần sụn Kỹ thuật T2 Mapping Đánh giá thành phần sụn Mạng lưới collagen, hàm lượng nước Điểm mạnh/ứng dụng đề nghị • • Rất có giá trị, tương thích với hầu hết máy MRI Đánh giá mô phục hồi sụn sau thủ thuật vi gãy xương, ghép xương Điểm yếu • • Thời gian khảo sát dài với chuỗi xung multiecho SE • Khơng có giá trị hồn tồn, nhạy với tính khơng đồng từ trường sau Hoạt động thể lực dường có vai trị giá trị T2 sụn sụn, ghép tự thân có hỗ trợ chất; đánh giá trưởng thành mảnh ghép sau ghép tế bào sụn tự thân T2*Mapping T1ρ (rho) Mạng lưới collagen, hàm lượng nước Mạng lưới collagen, glycosaminoglycans • Khơng cần dùng thuốc tương phản • • • Khảo sát nhanh T2 mapping • • • Nhạy với thối hóa sụn sớm Đánh giá mô phục hồi sụn sau thủ thuật vi gãy xương phẫu thuật ảnh giả góc ảo Khơng cần dùng thuốc tương phản • Đánh giá mơ phục hồi sụn sau thủ thuật vi gãy xương Không cần dùng thuốc tương phản Hướng sợi collagen nồng độ đại phân tử khác góp phần thay đổi giá trị T1ρ • Có thể khơng đặc hiệu cho thay đổi đại phân tử thối hóa, “khơng đặc hiệu” cho tổn thương thối hóa sớm • • Địi hỏi chuỗi xung đặc biệt, thường có viện nghiên cứu Đòi hỏi nhiều liệu thời gian Các kỹ thuật MRI 3D đánh giá thành phần sụn Kỹ thuật MRI sụn tăng tương Đánh giá thành phần sụn Glycosaminoglycans (GAG) phản muộn Điểm mạnh/ứng dụng đề nghị • • (dGEMRIC) Sodium (Na-23) MRI Rất có giá trị Đo tương quan gián tiếp với hàm lượng Điểm yếu • • glycosaminoglycans Glycosaminoglycans • • • Liên quan trực tiếp với GAG Không dùng thuốc tương phản Phân biệt sụn khớp bình thường mơ phục hồi ghép Cần dùng thuốc tương phản với muộn trước chụp Chỉ số dGERMIC chứng minh chịu ảnh hưởng yếu tố sinh lý gồm hoạt động thể lực số khối thể • • • Tỉ lệ tín hiệu độ nhiễu thấp so với MRI proton • • Địi hỏi xử lý hình ảnh bán định lượng Cần phần cứng đặc biệt, có vài nơi Thời gian khảo sát dài tự thân có hỗ trợ chất DWI Mạng lưới collagen, glycosaminglycans • • Thời gian chuỗi xung ngắn Phân biệt sụn khớp bình thường thủ thuật vi gãy xương và/hoặc mô phục hồi ghép tự thân có hỗ trợ chất • Khơng cần dùng thuốc tương phản Nhạy với ảnh giả cử động T2 mapping • Mạng lưới collagen, hàm lượng nước • Đánh giá mô phục hồi sụn sau thủ thuật vi gãy xương, ghép xương sụn, ghép tự thân có hỗ trợ chất; đánh giá trưởng thành mảnh ghép sau ghép tế bào sụn tự thân A Guermazi et al., Compositional MRI techniques for evaluation of cartilage degeneration in osteoarthritis, Osteoarthritis and Cartilage 23 (2015) 1639-1653 T2*mapping Khoa CĐHA-BVCR T1ρ (rho) mapping • Mạng lưới collagen, glycosaminoglycans • Nhạy với thối hóa sụn sớm • Đánh giá mơ phục hồi sụn sau thủ thuật vi gãy xương A Guermazi et al., Compositional MRI techniques for evaluation of cartilage degeneration in osteoarthritis, Osteoarthritis and Cartilage 23 (2015) 1639-1653 Kỹ thuật MRI sụn tăng tương phản muộn (dGEMRIC) • Glycosaminoglycans (GAG) • Đo tương quan gián tiếp với hàm lượng glycosaminoglycans • Thời gian delay 90 phút A Guermazi et al., Compositional MRI techniques for evaluation of cartilage degeneration in osteoarthritis, Osteoarthritis and Cartilage 23 (2015) 1639-1653 Chẩn đốn phân biệt thối hóa khớp • Hoại tử xương khớp gối tự phát • Thường người già, sau vi chấn thương, thường khoang chày đùi • Mịn xương rõ rệt ảnh hưởng đến khoang chày đùi • Nhiều thể loose nội khớp Thối hóa khớp số lượng thể loose • Viêm khớp dạng thấp • Bệnh lý lắng đọng Calcium pyrophosphate dehydrate • Tăng sinh xương sụn bao hoạt dịch (synovial osteochondromatosis) Điểm cạm bẫy MRI thối hóa khớp • Điểm • • MRI nhìn đặc điểm thối hóa khơng xương sụn khơng thấy X quang • Khuyết sụn khu trú tổn thương tủy xương bị ước lượng mức bỏ sót chuỗi xung GRE Viêm bao hoạt dịch đánh giá tốt hình sau tiêm thuốc tương phản • Cạm bẫy • GRE có khuynh hướng ảnh giả nhạy từ , đọc nhầm khuyết sụn rách sụn chêm Kết luận • MRI nhận diện thay đổi cấu trúc sớm trước có triệu chứng và/hoặc X quang • MRI đánh giá toàn khớp sụn khớp, xương sụn, dây chằng mơ mềm quanh khớp • Sử dụng chuỗi xung thích hợp cho phép đánh giá xác định lượng thay đổi • MRI tăng thêm chứng để hiểu rõ yếu tố nguy thối hóa khớp • MRI có khả cải thiện xử trí thối hóa khớp cung cấp dấu ấn sinh học có hiệu để nghiên cứu thối hóa khớp Tài liệu tham khảo Hayashi et al, Imaging in Osteoarthritis, Radiologic Clinics, Vol 55, Issue (2017), p1085–1102 F.W Roemer et al., The role of imaging in osteoarthritis, Best Practice & Research Clinical Rheumatology 28 (2014) 31–60 Link, MR Imaging in Osteoarthritis: Hardware, Coils, and Sequences, Radiol Clin N Am 47 (2009) 617–632 Friemert B et al., Diagnosis of chondral lesions of the knee joint: can MRI replace arthroscopy? A prospective study, Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc, 2004 Jan;12(1):58-64 Strickland & Kijowski, Morphologic Imaging of Articular Cartilage, Magn Reson Imaging Clin N Am 19 (2011) 229–248 Forney et al., MR Imaging of the Articular Cartilage of the Knee and Ankle, Magn Reson Imaging Clin N Am 19 (2011) 379–405 A Guermazi et al., Compositional MRI techniques for evaluation of cartilage degeneration in osteoarthritis, Osteoarthritis and Cartilage 23 (2015) 1639-1653 Crema et al, MR Imaging of Intra and Periarticular Soft Tissues and Subchondral Bone in Knee Osteoarthritis, Radiol Clin N Am 47 (2009) 687–701 Xin cám ơn lắng nghe quí vị ... 687–701 MRI đánh giá sụn • MRI đánh giá trực tiếp sụn • Đánh giá tin cậy sụn thể tích • Đánh giá thành phần chất sụn MRI vs nội soi khớp đánh giá sụn • MRI khơng thể thay nội soi khớp • Kỹ thuật MRI. .. Kích thước tín hiệu SPACE • T2 mapping • Kỹ thuật MRI sụn tăng tương phản muộn (dGEMRIC) • T1ρ (rho) • DWI • Sodium MRI Thành phần sụn Các kỹ thuật MRI đánh giá hình thái sụn Kỹ thuật Điểm mạnh/ứng... 379–405 Đọc tổn thương sụn nào? • Phân nhóm • • • Tổn thương đa khoang Tổn thương khoang Một hai tổn thương đơn độc Tổn thương đa khoang n u tổ â s ộ n th ổ t Với ươ a kh đ g n oa ch ng , ô ỉm đ