Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ  TRẦN THỊ LINH MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƢỜNG ĐỊNH HƢỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM HIỆN NAY KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Kinh tế trị Ngƣời hƣớng dẫn khoa học ThS TRẦN THỊ HOA LÝ HÀ NỘI - 2012 Th.s Trần Thị Hoa Lý Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Vào thập kỷ cuối kỷ XX, người liên tiếp làm nên nhiều điều kỳ diệu bay vào vũ trụ để tìm hiểu hành tinh khác, sâu tìm hiểu nguồn nguyên liệu quý, sản vật lòng đất, lòng đại dương, phát triển mạnh mẽ công nghệ thông tin, công nghệ sinh học nhiều phát minh sáng chế khoa học khác phục vụ cho sống người Bước sang kỷ XXI, kỷ văn minh cơng nghiệp, người làm nên điều kỳ diệu với khả tiềm ẩn sức sáng tạo phong phú Con người ngày trở thành tài nguyên vô quý giá Trong phát triển kinh tế - xã hội, nhân tố người trở thành yếu tố nhất, nguồn nhân lực vốn quý để khai thác cạn kiệt Nước ta xây dựng kinh tế thị trường định hướng XHCN với mục tiêu đưa đất nước phát triển ngang tầm với nước khu vực giới Nghị trung ương Đảng khóa XI rõ: “Xây dựng người phát triển toàn diện - nhân tố phát triển xã hội kỷ XXI mục tiêu” Việt Nam sớm chuyển sang giai đoạn cơng nghiệp hóa, năm tới đòi hỏi nhiều nguồn nhân lực cho phát triển, đặc biệt nguồn nhân lực chất lượng cao Do đó, nguồn nhân lực trở thành mục tiêu phát triển Tuy nhiên, nguồn nhân lực, đặc biệt nhân lực chất lượng Th.s Trần Thị Hoa Lý Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị cao tồn nhiều bất cập, chưa đáp ứng với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội Vì tơi chọn đề tài: “Một số giải pháp phát triển nguồn nhân lực kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam nay” làm đề tài khóa luận Lịch sử nghiên cứu vấn đề Trong văn kiện Đảng, chủ chương, sách Nhà nước thời kỳ đổi đất nước đề cập đến vấn đề nguồn nhân lực phục vụ cho nghiệp CNH, HĐH đất nước Nhiều nhà nghiên cứu đề cập đến vấn đề nguồn nhân lực nhiều góc độ khác nhau: + Trương Giang Long: “Vấn đề phát triển nguồn nhân lực nước ta nay” + Mai Thế Hởn: “Phát triển nguồn nhân lực cho nghiệp CNH, HĐH nước ta nay” + Vũ Bá Thể: “Phát huy nguồn lực người để CNH, HĐH Kinh nghiệm quốc tế thực tiễn Việt Nam” Nhìn chung tác giả nghiên cứu nguồn nhân lực góc độ khác nhau, sâu vào vai trò loại nhân lực cụ thể, có đánh giá cách tổng quát nguồn nhân lực phạm vi rộng Trên sở nghiên cứu nguồn nhân lực, tơi xin trình bày số giải pháp phát triển nguồn nhân lực kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam Mục đích nhiệm vụ nghiên cứu - Mục đích nghiên cứu: Phân tích thực trạng nguồn nhân lực nước ta ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân hạn chế nguồn nhân lực để từ đưa phương hướng, giải pháp phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt Th.s Trần Thị Hoa Lý Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị nguồn nhân lực chất lượng cao nhằm hoàn thành nghiệp CNH, HĐH, phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam - Nhiệm vụ nghiên cứu: + Làm rõ sở lý luận nguồn nhân lực kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam + Chỉ thực trạng nguồn nhân lực nước ta + Đưa số giải pháp cụ thể nhằm phát triển nguồn nhân lực kinh tế thị trường nước ta Phƣơng pháp nghiên cứu Đề tài dựa phương pháp luận chủ nghĩa vật biện chứng chủ nghĩa vật lịch sử Ngồi cịn sử dụng phương pháp: + Phương pháp phân tích tổng hợp + Phương pháp thống kê, so sánh + Phương pháp kết hợp lý luận thực tiễn Ý nghĩa đề tài - Ý nghĩa lý luận: + Đề tài tiếp tục bổ sung, làm rõ, hoàn thiện giải pháp phát triển nguồn nhân lực với phát triển kinh tế - xã hội kinh tế thị trường định hướng XHCN + Tạo sở lý luận cho việc nghiên cứu vấn đề nguồn nhân lực - Ý nghĩa thực tiễn: Đánh giá thực trạng đưa số giải pháp có tính khả thi nhằm phát triển nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu đất nước, đưa nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng đại Kết cấu đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo Đề tài gồm chương tiết Th.s Trần Thị Hoa Lý Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị NỘI DUNG Chƣơng 1: MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ NGUỒN NHÂN LỰC VÀ KINH TẾ THỊ TRƢỜNG ĐỊNH HƢỚNG XHCN 1.1 Một số lý luận nguồn nhân lực 1.1.1 Khái niệm nguồn nhân lực Nguồn nhân lực điều kiện, tiền đề, tảng cho phát triển bền vững quốc gia Thực chất việc phát triển nguồn nhân lực phát triển người mà phát triển người lại trung tâm phát triển Xét đến chiến lược phát triển nguồn nhân lực phải đặt người vị trí trung tâm, chiến lược chiến lược phát triển kinh tế - xã hội Vậy nguồn nhân lực gì? có nhiều quan niệm nguồn nhân lực, sau xem xét số quan niệm tiêu biểu sau: Theo Tiến sĩ Vũ Bá Thế cho rằng: “nguồn nhân lực tiềm lao động thời kỳ xác định quốc gia, suy rộng xác định phạm vi địa phương, ngành hay vùng” [16, 13] Theo Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Minh Hạc “nguồn nhân lực hiểu số dân chất lượng người Bao gồm thể chất lẫn tinh thần, sức khỏe trí tuệ, lực phẩm chất” [8, 238] Theo Tiến sĩ Phạm Văn Đức nguồn nhân lực “chỉ khả phẩm chất lực lượng lao động, không số lượng khả chuyên Th.s Trần Thị Hoa Lý Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị mơn mà cịn trình độ văn hóa, thái độ với cơng việc mong muốn tự hồn thiện lực lượng lao động” [7, 14] Theo Viện nghiên cứu phát triển Giáo dục “nguồn nhân lực người bổ sung vào lực lượng lao động xã hội đa dạng phong phú bao gồm hệ trẻ nuôi dưỡng, học tập sở giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp, Cao đẳng Đại học Nói đến nguồn nhân lực đề cập đến tiềm lực; tiến hành đào tạo, sử dụng phát huy, phát triển nguồn nhân lực trở thành lực tác động tới phát triển kinh tế - xã hội” [18, 243] Từ thấy rằng, nguồn lực người không đơn lực lượng lao động có có mà cịn tập hợp đa phức gồm nhiều nhân tố trí tuệ, sức lực, kỹ làm việc … người Trong phát biểu gặp gỡ doanh nghiệp, nhà khoa học – công nghệ tỉnh, thành phố phía Bắc, thủ tướng Phạm Văn Khải nhấn mạnh rằng: nguồn nhân lực người bao gồm sức lao động, trí tuệ tinh thần gắn với truyền thống dân tộc ta Như vậy, ta thấy có nhiều cách hiểu khác nguồn nhân lực Nhưng nhìn chung khái qt sau: Nguồn nhân lực hiểu theo nghĩa rộng nguồn lực người nghiên cứu nhiều khía cạnh khác Với tư cách nguồn cung cấp sức lao động cho xã hội Nó bao gồm tồn dân cư, có thể phát triển bình thường tham gia lao động Nguồn nhân lực hiểu theo nghĩa hẹp hiểu nguồn nhân lực với tư cách yếu tố phát triển kinh tế - xã hội nguồn nhân lực quốc gia phận dân số độ tuổi lao động có khả lao động Th.s Trần Thị Hoa Lý Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị Khi xem xét nguồn nhân lực cần phải xem xét hai khía cạnh mặt số lượng chất lượng Về mặt số lượng: nguồn nhân lực biểu qua tiêu như: quy mô dân số, quy mô nhân lực, tốc độ tăng nguồn nhân lực …Ví dụ: nguồn nhân lực thời điểm xác định bao nhiêu, chiếm tỷ lệ % tổng dân số, tăng trưởng %/ năm … tức tất tiêu ảnh hưởng trực tiếp đến quy mô tốc độ phát triển dân số Về mặt chất lượng: nguồn nhân lực biểu thơng qua tiêu thể lực, trí lực, phẩm chất đạo đức … + Về thể lực: thể lực có vai trị đặc biệt quan trọng tồn phát triển người quốc gia Sự cường tráng thể lực vốn quý để tạo tài sản trí tuệ cải vật chất cho cá nhân, gia đình xã hội Sự yếu đuối thể lực trở ngại, cản trở, gánh nặng cho gia đình xã hội Thể lực nguồn nhân lực biểu ở: chiều cao, trọng lượng thể, tuổi thọ, tỷ lệ mắc bệnh tật, tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng… Thể lực nguồn nhân lực phụ thuộc vào nhiều yếu tố: chế độ dinh dưỡng, chế độ chăm sóc sức khỏe, yếu tố di truyền, mức thu nhập, chế độ nghỉ ngơi … + Về trí lực: trí lực phát triển trí tuệ nguồn nhân lực Nó biểu trình độ học vấn, trình độ chun mơn kỹ thuật, khả tiếp thu sáng tạo, vận dụng làm chủ tri thức khoa học kỹ thuật công nghệ đại Trình độ văn hóa người lao động hiểu biết người lao động kiến thức phổ thông tự nhiên tương lai Trong chừng mực định, trình độ văn hóa dân số biểu dân trí quốc gia Trình độ văn hóa nguồn nhân lực tiêu quan trọng phản ánh chất lượng nguồn nhân lực Trình độ văn hóa cao tạo khả tiếp thu Th.s Trần Thị Hoa Lý Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị vận dụng tiến khoa học kỹ thuật vào thực tiễn Trình độ văn hóa biểu qua thơng số: số người biết chữ chưa biết chữ; số người có trình độ tiểu học, THCS, THPT, CĐ, ĐH, ĐH … Trình độ chun mơn nguồn nhân lực hiểu biết, khả thực hành chuyên mơn Nó biểu trình độ đào tạo trường trung học chuyên nghiệp, cao đẳng, đại học đại học.Có khả đạo, quản lý công việc thuộc chuyên môn định Trình độ chun mơn biểu qua thơng số: tỷ lệ cán trung cấp, cao đẳng, đại học, đại học Trình độ kỹ thuật nguồn nhân lực thường để trình độ người đào tạo trường kỹ thuật, trang bị kiến thức định, kỹ thực hành cơng việc định Trình độ kỹ thuật biểu qua thông số: số lao động đào tạo lao động phổ thơng; số lao động có kỹ thuật khơng có bằng; trình độ tay nghề theo bậc thợ … Trình độ chun mơn kỹ thuật thường kết hợp chặt chẽ với + Về phẩm chất đạo đức, văn hóa nguồn nhân lực xem xét qua mặt: truyền thống dân tộc (yêu nước, ý chí xây dựng bảo vệ tổ quốc …); truyền thống văn hóa, văn minh dân tộc (lòng nhân ái, khoan dung, độ lượng, …); phong tục, tập quán, lối sống … Trong ba yếu tố để xem xét mặt chất lượng nguồn nhân lực thể lực đóng vai trị tảng để phát triển trí tuệ, phương tiện để truyền tải trí tuệ vào hoạt động thực tiễn, biến tri thức thành sức mạnh vật chất cải tạo tự nhiên xã hội Cịn trí lực yếu tố định, tài sản quý giá tài sản Do muốn phát triển nguồn nhân lực kinh tế thị trường định hướng XHCN ngồi việc nâng cao thể lực, trí lực cần phải coi trọng việc nâng cao giá trị phẩm chất đạo đức Th.s Trần Thị Hoa Lý Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị Các nhà khoa học chứng minh lịch sử loài người từ trước đến lịch sử phát triển người Con người đóng vai trò chủ thể sáng tạo lịch sử thông qua hoạt động thực tiễn cải tạo giới Qua đấu tranh đó, người sáng tạo lịch sử, xã hội, sáng tạo thân Khi người đạt tới giá trị cao nhất, có ý nghĩa thức đẩy vận động, phát triển xã hội Với tư cách chủ thể xã hội, người tham gia phát triển sản xuất vật chất sản xuất vật chất lại tái sản xuất người – nhân tố định tồn tại, phát triển xã hội Xã hội phát triển, người ngày hoàn thiện mặt Đích cuối chiến lược phát triển người, phục vụ người, tạo phát triển với mức sống vật chất cao, tinh thần phong phú, xã hội văn minh Muốn đạt mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế - xã hội phù hợp gắn liền với phát triển người kết hợp hài hòa tăng trưởng kinh tế với công xã hội Trong nhiều thập niên qua, nhiều quốc gia giới nhận thức tầm quan trọng chiến lược phát triển người nên tổ chức thực chiến lược quốc gia phát triển người đạt nhiều thành tựu to lớn Mặc dù, kinh tế giới phát triển mức cao, đời sống nhân dân nâng cao số khu vực, số quốc gia cịn nhiều người dân đói nghèo, đời sống vơ cực khổ như: Nam Á, chiếm 2/5 số người đói nghèo (515 triệu/1,3 tỷ người) Châu Phi có tỷ lệ số người đói nghèo lớn phải đối mặt với đại dich AIDS, đói nghèo Mơi trường giới xuống cấp trầm trọng Sự chênh lệch thu nhập quốc gia, khu vực, giới vấn đề lớn nhân loại Th.s Trần Thị Hoa Lý Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị Nhận thức tầm quan trọng to lớn người vừa sở, mục tiêu, vừa động lực phát triển Đảng Nhà nước ta ban hành hệ thống sách nhằm góp phần nâng cao chất lượng người thơng qua bồi dưỡng, đào tạo nguồn nhân lực Đồng thời tạo điều kiện để sử dụng phát huy có hiệu vốn người - nguồn tài sản giá trị cao quốc gia Để phát triển nguồn nhân lực kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam phải khơi dậy phát huy tiềm người nói chung, việc sử dụng, phát huy nguồn nhân lực phải tiến hành đồng từ vấn đề giáo dục - đào tạo, phổ cập nghề, chuẩn bị cho người lao động bước vào sống lao động đến vấn đề tự lao động hưởng thụ xứng đáng giá trị mà lao động tạo Tức là, sách sử dụng phát huy nguồn nhân lực phải lồng ghép với vấn đề giáo dục - đào tạo, sử dụng lực lương lao động tạo môi trường làm việc đãi ngộ thỏa đáng cho người lao động 1.1.2 Kết cấu nguồn nhân lực Hiện nước ta lựa chọn mơ hình kinh tế thị trường định hướng XHCN, bối cảnh nhân loại bước sang kỷ XXI với kinh tế tri thức khoa học cơng nghệ đại Để đưa nước ta tắt, đón đầu, tranh thủ thời cơ, vượt qua thách thức, hội nhập với kinh tế khu vực giới yêu cầu đặt với nguồn nhân lực nước ta phải có đủ mặt số lượng, phát triển cao mặt chất lượng để trở thành động lực quan trọng cho phát triển Trước nói đến nguồn nhân lực, người ta thường đồng với sức người sản xuất Từ quan niệm đơn giản này, dễ dẫn đến ngộ nhận sức người (sức lao động) hoạt động lao động sản xuất sức bắp Trước tiên, nguồn nhân lực thể sức người sản xuất, song sức bắp mà chủ yếu nguồn lực người thời đại Th.s Trần Thị Hoa Lý 10 Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị viên theo hướng đại hóa, mà giáo viên phải tự rèn luyện khả thích nghi, tự cập nhật kiến thức lực tư độc lập, sáng tạo Coi trọng bồi dưỡng cho giáo viên lực cải tiến phương pháp, có phương pháp tổng hợp để thích ứng, có phương pháp làm việc phù hợp với tình hình địa phương Ưu tiên đào tạo giáo viên người dân tộc giáo viên biết tiến dân tộc cho sở giáo dục vùng có nhiều người thuộc dân tộc thiểu số… Ngoài ra, phải xây dựng sách để thực cải thiện đời sống giáo viên, có sách lương hợp lý để giáo viên sống nghề mình, để họ chuyên tâm vào việc nâng cao chất lượng giảng dậy 3.2.1.6 Đẩy mạnh hợp tác quốc tế giáo dục Với xu quốc tế hóa, tồn cầu hóa diễn sôi tất lĩnh vực đời sống, xã hội GD - ĐT khơng nằm ngồi xu Nền giáo dục nước ta cần phải mở rộng quan hệ hợp tác với nước khu vực giới, tiếp cận với mơ hình giáo dục tiên tiến để học tập vận dụng Cụ thể: - Hợp tác đổi chuơng trình sách giáo khoa, đổi phuơng pháp giảng dạy nâng cao trình độ đội ngũ giáo viên, tạo điều kiện cho giáo viên, học sinh, sinh viên có nhiều hội tiếp cận với tri thức giáo dục đại nước - Tiếp tục đổi hoàn thiện môi trường pháp lý để mở rộng tăng cường hợp tác quốc tế đào tạo nguồn nhân lực chất luợng cao - Khuyến khích mở rộng tăng cường quan hệ giao lưu, hợp tác song phương đa phương tổ chức người dân Việt Nam với tổ chức quốc tế cơng dân nuớc ngồi Th.s Trần Thị Hoa Lý 61 Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị - Liên doanh, liên kết để xây dựng sở đào tạo ĐH, trung học chuyên nghiệp, dạy nghề nước ta nhằm hình thành hệ thống đào tạo lao động chun mơn kỹ thuật có uy tín khu vực giới - Hợp tác nghiên cứu, trao đổi thông tin chuyên gia lĩnh vực kinh tế, kỹ thuật Nhập thiết bị khoa học, thiết bị thí nghiệm tiên tiến để tăng cuờng hiệu công tác nghiên cứu khoa học phục vụ đào tạo lao động chuyên môn kỹ thuật - Mở rộng quan hệ trao đổi nghiên cứu sinh, thực tập sinh, đào tạo ĐH … nuớc ngồi Nhà nuớc cần có sách tăng cuờng thu hút chuyên gia quốc tế giỏi Việt kiều giỏi vào làm việc Việt Nam lĩnh vực GD - ĐT, y tế, hoạt động KH - CN, quản lý kinh doanh, … để nâng cao chất luợng giáo dục nguời đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao 3.2.2 Nhà nước cần thực đồng sách xã hội để tạo động lực kích thích giải phóng sức sáng tạo nguời 3.2.2.1 Thực cải cách sách tiền lương thu nhập, có chế độ sách đãi ngộ phù hợp Trong q trình tồn cầu hố, hội nhập kinh tế quốc tế, để phát huy trí tuệ tay nghề nguồn nhân lực kinh tế thị truờng định huớng XHCN phải có sách tiền lương chế độ đãi ngộ lao động phù hợp, xứng đáng nguồn nhân lực theo mức độ cống hiến khả phát triển tương lai Đối với sách tiền lương cần xây dựng thực cách linh hoạt theo tiêu chí tài năng, khơng nên hạn chế mức thu nhập, mức thu nhập đáng từ tài sáng tạo người lao động Đồng thời cần xây dựng chế độ sách ưu đãi nhân lực chất lượng cao để tạo động lực thu hút nhân tài nước vào làm việc Th.s Trần Thị Hoa Lý 62 Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị quan nghiên cứu, quan hoạch định sách để họ có điều kiện phát huy cao khả sáng tạo Các sách không dừng lại lương hay cổ phần mà phương thức khác cung cấp nhà ở, hỗ trợ dịch vụ bảo hiểm chăm sóc sức khoẻ chất lượng cao; tạo điều kiện, môi trường làm việc thuận lợi, hỗ trợ phương tiện truyền thông, lại, du lịch đào tạo nước ngoài, hỗ trợ dịch vụ gia đình cho nhân viên, … Ngồi ra, cần thường xun tơn vinh nhân tài kèm với chế khuyến khích lợi ích vật chất cống hiến mang lại nhiều lợi ích cho xã hội Xây dựng sách đãi ngộ phù hợp việc tạo điều kiện thăng tiến, đề bạt người trẻ tuổi có trình độ lên nắm vị trí chủ chốt, xố bỏ quan niệm phải có thâm niên cơng tác đề bạt lên chức danh quan trọng 3.2.2.2 Tăng cường, đầu tư cơng tác chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ cho người lao động Chúng ta biết nâng cao chất lượng nguồn nhân lực bao gồm nâng cao trí lực thể lực Sức khoẻ vốn quý người xã hội Vì vậy, vấn đề chăm sóc sức khoẻ cho người lao động nhiệm vụ vô quan trọng, nhiệm vụ cấp uỷ Đảng quyền, tổ chức xã hội, đồn thể nhân dân, có ngành y tế giữ vai trị nịng cốt Để tăng cường cơng tác chăm sóc bảo vệ sức khoẻ cho nhân dân người lao động cần phải thực tốt biện pháp sau: - Cần tập trung cho đầu tư phát triển y tế dự phòng, giảm tỉ lệ mắc bệnh, nâng cao thể lực, tăng tuổi thọ phát triển giống nòi Chúng ta cần ưu tiên phát triển mạng lưới y tế, bảo đảm tất xã có trạm y tế, có đủ trang thiết bị thuốc men thiết yếu, tăng cường cán y tế cho miền núi, Th.s Trần Thị Hoa Lý 63 Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn; tăng cường đầu tư cho y tế dự phòng nâng cao sức khoẻ nhân dân - Tiếp theo phải tiếp tục đầu tư cải tạo nâng cấp hệ thống bệnh viện, phòng khám phù hợp với nhu cầu khả kinh tế - xã hội vùng, gắn với quy hoạch mạng lưới nâng cao chất lượng dịch vụ tế đặc biệt tuyến sở Đầu tư xây dựng sở y tế vùng thường bị thiên tai, bão lụt theo hướng kiên cố hoá, bảo đảm điều kiện chữa bệnh suốt bốn mùa Đồng thời, giải bước tình trạng thiếu giường bệnh, bảo đảm bình đẳng thụ hưởng dịch vụ chăm sóc sức khoẻ tầng lớp dân cư giảm sức ép lên bệnh viện tuyến Tăng cường trang thiết bị đại hoá số bệnh viện đầu ngành, trung tâm y tế chuyên sâu số bệnh viện khu vực Đồng thời thực sáh đãi ngộ tiền lương, ngày nghỉ cho cán y bác sĩ, cán y tế đặc biệt bệnh viện tuyến vùng sâu, vùng xa để tránh tượng “đổ máu chất xám” chênh lệch trình độ tuyến Ngồi ra, Chính phủ cần đưa sách khuyến khích cho phép tổ chức có đủ điều kiện mở bệnh viện phòng khám chữa bệnh tư nhân với thủ tục đơn giản hợp lý Nghiên cứu xây dựng “quỹ khám chữa bệnh cho người nghèo đối tượng sách” địa phương để thực chủ trương miễn phí y tế cho người nghèo - Nhà nước xây dựng hồn thiện sách trợ cấp bảo hiểm y tế cho người dân, nâng cao chất lượng bảo hiểm y tế, thực tiến tới bảo hiểm y tế cho toàn dân, phát triển mạnh loại hình bảo hiểm y tế tự nguyện, bảo hiểm y tế cộng đồng - Thực khám sức khoẻ định kỳ, đặc biệt với ngành độc hại hoá chất, khai thác mỏ … nhằm phát kịp thời bệnh liên quan đến Th.s Trần Thị Hoa Lý 64 Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị nghề nghiệp, đồng thời đánh giá tình trạng sức khoẻ người lao động Từ mà có xếp hợp lý - Đẩy mạnh hoạt động thể dục, thể thao quy mô chất lượng, khuyến khích tạo điều kiện để toàn xã hội tham gia hoạt động phát triển nghiệp thể dục, thể thao Như vậy, công tác chăm sóc bảo vệ sức khoẻ cho người lao động phải tiến hành thường xuyên liên tục Đó trách nhiệm tồn xã hội thân người lao động 3.2.2.3 Thực đồng sách nhằm giải việc làm, nâng cao đời sống vật chất tinh thần cho người lao động Giải việc làm sách quốc gia, yếu tố định để phát huy trí tuệ tay nghề cho nguồn nhân lực, ổn định phát triển kinh tế, xây dựng xã hội lành mạnh, đáp ứng nguyện vọng đáng, yêu cầu nhân dân Theo số liệu thống kê Bộ lao động Thương binh xã hội, số người thất nghiệp Việt Nam năm 2008 triệu người tác động khủng hoảng, đến cuối năm 2009 có 133 ngàn người thất nghiệp có khoảng 100 ngàn người phải giảm làm, nghỉ luân phiên Bên cạnh người thất nghiệp khu vực kinh tế thức, số người lao động bị việc khu vực phi thức làng nghề tăng nhanh Tỷ lệ thất nghiệp lực lượng lao động độ tuổi khu vực thành thị năm 2009 tăng nhẹ từ mức 4,64% (2007) lên 4,66% (2009) Cũng phân tích phần nguyên nhân dẫn đến hạn chế nguồn nhân lực nước ta đời sống nhân dân thấp, kinh tế chưa phát triển, cần có biện pháp cụ thể để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để nguồn nhân lực phát huy vai trị nhằm: “đưa nước ta khỏi tình trạng Th.s Trần Thị Hoa Lý 65 Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị phát triển, nâng cao rõ rệt đời sống vật chất; văn hoá, tinh thần nhân dân, tạo tảng để đến năm 2020 nuớc ta trở thành nước công nghiệp theo hướng đại” [2, 261] Như vậy, hàng năm có hàng triệu lao động bị thất nghiệp, ảnh hưởng đến chất lượng sống người lao động nói riêng nguồn nhân lực nói chung Do đó, cần phải thực tốt biện pháp sau để giải tốt việc làm, nâng cao đời sống vật chất tinh thần cho người lao động - Chuyển dịch cấu kinh tế theo hướng CNH, HĐH: cần tập trung đạo số chương trình phát kinh tế trọng điểm thu hút nhiều lao động như: + Trong lĩnh vực nông nghiệp: phải đẩy mạnh CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn, giải đồng vấn đề nông nghiệp, nông thôn, nông dân phải tiến hành phát triển nông nghiệp cách toàn diện, chuyển dịch cách mạnh mẽ cấu nông nghiệp kinh tế nông thôn theo hướng tạo giá trị gia tăng ngày cao, gắn với nông nghiệp chế biến thị trường; thực chuyển đổi cấu trồng, vật nuôi, phát triển kinh tế trang trại, xây dựng vùng kinh tế mới, … ; thực khí hố, điện khí hố,thuỷ lợi hố, đưa tiến KHKT cơng nghệ sinh học vào sản xuất + Trong lĩnh vực công nghiệp: phải đại hoá nâng cao sức cạnh tranh phát triển ngành công nghệ cao, ngành có lợi cạnh tranh tạo nhiều sản phẩm xuất thu hút nhiều lao động, nâng cao hiệu khu công nghiệp, khu chế xuất Đẩy mạnh phát triển ngành công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng, hàng xuất Tăng cường hợp tác, liên kết đưa ngành công nghiệp - xây dựng nước ta hội nhập với khu vực giới, thu hút đầu tư vào ngành công nhiệp, đẩy mạnh việc đưa công nghệ đại vào sản xuất công nghiệp, phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng giá trị cơng nghiệp - xây dựng bình qn hàng năm từ 15% trở lên Có Th.s Trần Thị Hoa Lý 66 Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị chương trình phát triển làng nghề, xã nghề; xây dựng doanh nghiệp vừa nhỏ để tạo nhiều việc làm, góp phần rút dần lao động nông thôn khỏi khu vực nông nghiệp + Trong lĩnh vực dịch vụ: Từng bước phát triển nhanh chóng ngành dịch vụ, ngành mạnh tiềm Xây dựng đồng buớc đại hoá kết cấu hạ tầng để phát triển ngành dịch vụ Phấn đấu tốc độ tăng trưởng bình quân ngành dịch vụ từ 9% trở lên Với chuyển dịch cấu kinh tế theo hướng đại góp phần giải việc làm cho người lao động, đưa kinh tế nước ta phát triển nhanh bền vững Đời sống nhân dân bước cải thiện nâng cao Trên sở tạo điều kiện để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thể lực trí lực, tạo điều kiện để nguồn nhân lực có điều kiện phát huy hết khả mình, đóng góp cho phát triển chung đất nước - Tìm kiếm mở rộng thị trường lao động nước ngoài, đẩy mạnh xuất lao động: coi mũi nhọn góp phần làm giầu cho đất nước cho thân người lao động Xuất lao động cịn giúp cho người lao động có điều kiện học hỏi, tiếp thu tri thức KHCN tiên tiến, nâng cao trình độ hiểu biết, tay nghề tác phong lao động công nghiệp Đặc biệt, việc xuất lao động làm giảm sức ép việc làm nước Do vậy, cần phải tiếp tục đẩy mạnh việc xuất lao động, muốn cần: + Tiến hành GD - ĐT, nâng cao tay nghề, trình độ chuyên môn kỹ thuật cho người lao động + Nâng cao hiểu biết pháp luật, phong tục tập quán nước có lao động Việt Nam đến làm việc Th.s Trần Thị Hoa Lý 67 Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị + Nhà nước cần tìm kiếm, mở rộng thị trường, đa dạng hố hình thức tổ chức xuất lao động Hồn thiện xác, tập huấn nghiệp vụ cho cán làm công tác xuất lao động + Xây dựng doanh nghiệp chuyên kinh doanh xuất lao động, có đủ sức cạnh tranh thực tốt việc quản lý, bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho lao động Việt Nam nước ngồi + Tăng cường cơng tác quản lý nhà nước để đấu tranh, ngăn chặn loại trừ tổ chức, cá nhân hoạt động lừa đảo lĩnh vực xuất lao động - Tăng cường hoạt động dự báo cung - cầu nguồn nhân lực Việc dự báo cung - cầu nguồn nhân lực giúp cho nhà nước, doanh nghiệp có định hướng phát triển nguồn nhân lực, đồng thời việc dự báo giúp cho việc định hướng phát triển ngành giáo dục để đào tạo nguồn nhân lực có chun mơn, có tay nghề phù hợp với nhu cầu nhân lực đa dạng Để làm điều cần xây dựng số trung tâm dự báo nguồn nhân lực quốc gia chuyên nghiên cứu phát triển nguồn nhân lực đất nước Đi kèm với trung tâm này, có trung tâm dự báo vùng, tỉnh nhằm đưa dự báo xác cung cầu nguồn nhân lực vùng, tỉnh nhằm đáp ứng nhu cầu nhân lực cho giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội vùng, tỉnh Ngồi ra, khơng dự báo trung tâm dự báo quốc gia hay vùng, tỉnh dự báo cung - cầu nguồn nhân lực cần sở đào tạo, trường ĐH, CĐ, dạy nghề thực cách độc lập Từ sở đào tạo đưa chương trình đào tạo phù hợp, gắn với nhu cầu thực tế doanh nghiệp tương lai, góp phần giải việc làm cho người lao động Th.s Trần Thị Hoa Lý 68 Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị - Để giải việc làm cho người lao động cần phải thực có hiệu hoạt động hỗ trợ trực tiếp để tạo việc làm cho vay vốn Nhà nước cần phải hồn thiện hệ thống sách chế pháp luật nhằm tiếp tục giải phóng sức sản xuất, sức lao động, tạo mơi trường thơng thống điều kiện đầu tư thuận lợi để cá nhân, tổ chức nước đầu tư phát triển kinh tế, tạo nhiều việc làm cho người lao động 3.2.2.4 Giảm sức ép tăng lao động nhanh cách hạ thấp tỷ lệ sinh Việt Nam nước có quy mơ dân số tốc độ tăng dân số cao, lực lượng lao động hàng năm tăng thêm lên khoảng triệu người, kinh tế tăng trưởng chậm, gây sức ép lớn đến vấn đề giải việc làm Do đó, cần phải hạ thấp tỷ lệ sinh để giảm sức ép tăng lao động nhanh, vấn đề có tính chiến lược cấp bách lâu dài nước ta Để làm điều phải thực cách kiên quyết, triệt để có hiệu sách dân số kế hoạch hố gia đình, phát triển mạng lưới kế hoạch hố gia đình khắp nước đặc biệt nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số Cần thực sách cặp vợ chồng nên có từ đến 3.2.3 Nhà nước cần xây dựng đội ngũ cán khoa học nhà quản lý giỏi làm nòng cốt cho nghiệp phát triển kinh tế - xã hội Nhìn lại phát triển đội ngũ cán khoa học nhà quản lý năm qua ta thấy đội ngũ cán nước ta không ngừng phát triển trưởng thành, đáp ứng yêu cầu tổ chức thực nhiệm vụ đất nước Qua quy hoạch đào tạo bồi dưỡng cán bộ, trình độ đội ngũ cán bộ, công chức cán khoa học, quản lý, chyên môn kiến thức quản lý kinh nghiệm lãnh đạo có nhiều triển vọng vươn lên nhiệm kỳ 2005 - 2010 Tuy nhiên ta thấy đội ngũ cán có phát triển Th.s Trần Thị Hoa Lý 69 Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị chất lượng chưa đồng cịn tình trạng vừa “thừa”, vừa “thiếu”, thiếu cán lãnh đạo giỏi kinh tế, quản lý hành chính, KHKT, pháp luật; nhiều cán đào tạo chưa tích luỹ kinh nghiệm hoạt động thực tiễn Xét chất lượng cấu cịn có mặt chưa ngang tầm với địi hỏi thời kỳ CNH - HĐH đất nước, phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN Vì vậy, để đáp ứng yêu cầu đất nước nhằm phát triển kinh tế, nhà nước cần xây dựng đội ngũ cán khoa học đủ mạnh nhà quản lý giỏi làm nòng cốt Hiện phấn đấu nỗ lực để đến năm 2020 nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng đại xây dựng kinh tế trí thức phát triển Do đó, đội ngũ cán khoa học đầu đàn có vị trí quan trọng việc sử dụng công nghệ đại, tiên tiến Họ người tập hợp lực lượng nghiên cứu phát minh khoa học có giá trị Căn vào tình hình thực tiễn việc đào tạo xây dựng đội ngũ cán khoa học nhà quản lý giỏi đặc biệt lĩnh vực kinh tế thì: - Việc lựa chọn cán khoa học đầu đàn phải tiến hành thông qua hoạt động nghiên cứu hoạt động thực tiễn Từ phát tài ưu việt, khiếu phẩm chất tâm lý đặc biệt mà tuyển chọn họ nhằm bồi dưỡng, đào tạo họ có đủ trình độ học vấn, lực chun mơn, uy tín nghề nghiệp, khả thích nghi công việc … nghĩa cần tuyển chọn cách cẩn thận người có tài thực tuyển chọn cách ạt - Cần có kế hoạch đào tạo bồi dưỡng, phát triển đội ngũ nhà khoa học xã hội nhân văn đầu đàn đội ngũ nhà khoa học có đủ lĩnh trị, có tầm chiến lược nghiên cứu sâu vấn đề có tính khoa học giúp cho Đảng Nhà nước hoạch định đường lối phát triển Th.s Trần Thị Hoa Lý 70 Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị kinh tế đường xây dựng CNXH nước ta cho năm trước mắt trình lâu dài - Khi chuyển sang kinh tế thị trường định hướng XHCN gặp nhiều khó khăn vấn đề cấp bách đội ngũ cán quản lý kinh tế vừa yếu, vừa thiếu Nhất nhà quản lý kinh tế lĩnh vực kiểm toán, đấu thầu quốc tế, thị trường chứng khốn, tài chính, ngân hàng, cơng nghệ thông tin, … chuyển đổi chế, chưa có trường đào tạo chuyên sâu nghề quản lý Do đó, để xây dựng nhà quản lý giỏi cần mở rộng việc tuyển chọn cán quản lý, chuyên gia nhân tài từ khu vực thành phần kinh tế, phải ý đổi toàn diện nội dung chương trình Tập trung sâu nghiên cứu công nghệ quản lý kinh tế thị trường lý thuyết lẫn tay nghề Đồng thời, để có doanh nghiệp giỏi, đội ngũ quản lý kinh tế theo tính chất tay nghề địi hỏi phải cải cách lại hệ thống giáo dục quốc dân Đảng Nhà nước cần có đạo tập trung thống tồn cơng tác đào tạo cán Việc đào tạo cán phải thực theo quy trình chặt chẽ từ thi tuyển, học tập, nghiên cứu đến kiểm tra, đánh giá chất lượng trường Th.s Trần Thị Hoa Lý 71 Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị KẾT LUẬN Là thành viên thức tổ chức Thương mại giới (WTO) từ đầu năm 2007, Việt Nam ngày hội nhập sâu rộng toàn diện vào kinh tế tồn cầu Điều mở nhiều thời song tạo thách thức lớn phát triển nhiều lĩnh vực kinh tế - xã hội đất nước Với vai trò nhân tố định chủ thể thực sứ mệnh lịch sử đất nước, câu hỏi lớn đặt làm để nguồn nhân lực Việt Nam có đủ trình độ lực sức mạnh để phát triển đất nước bền vững hội nhập quốc tế có hiệu điều kiện KH - CN tiến nhanh, hình thành kinh tế trí thức, cạnh tranh khu vực toàn cầu ngày gay gắt Nghị Trung ương II khoá VII nêu rõ: “những người thừa kế xây dựng CNXH vừa “hồng”, vừa “chuyên” người hệ tha thiết gắn bó với lý tưởng độc lập dân tộc CNXH, có đạo đức sáng, có ý chí kiên cường, có tư sáng tạo, có kỹ thực hành giỏi, có tác phong cơng nghiệp, có tính tổ chức kỷ luật, có sức khoẻ” Đó phẩm chất cần có người công dân Việt Nam giai đoạn xây dựng đất nước XHCN nói chung, xây dựng kinh tế thị trường định hướng XHCN nói riêng Nghiên cứu đề tài: “Một số giải pháp phát triển nguồn nhân lực kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam nay”, rút số kết luận sau: - Phải đánh giá đề cao vai trò nhân tố người Nếu nguồn tài nguyên thiên nhiên, KH - CN, … vật vô tri vô giác người người sống, biết tư duy, biết suy nghĩ, … người trung tâm vũ trụ, người định việc sử dụng yếu tố khác, đồng Th.s Trần Thị Hoa Lý 72 Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị thời nhân tố định thành bại công phát triển kinh tế - xã hội Vì vậy, cần phải khẳng định nêu cao vai trò người, đặc biệt kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam - Cần đánh giá thực trạng nguồn nhân lực, bên cạnh ưu điểm nguồn nhân lực nước ta cịn nhiều hạn chế, từ đưa số giải pháp để phát triển nguồn nhân lực, phát triển ưu điểm khắc phục hạn chế nguồn nhân lực Th.s Trần Thị Hoa Lý 73 Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Bộ GD - ĐT (2005), Giáo trình kinh tế trị học Mac - Lênin, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội Giáo sư Vũ Đình Bách (2008), Kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội Giáo sư Vũ Đình Bách, Giáo sư Trần Minh Hạo (2006), Đặc trưng kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội Tiến sĩ Đỗ Minh Cương (2001), Phát triển nguồn nhân lực giáo dục ĐH Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội C.Mac Ph.Ăngghen toàn tập (1995), tập 4, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội Đảng cộng sản Việt Nam (1997), Văn kiện hội nghị lần thứ II, BCH Trung ương Đảng khóa VIII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội Tiến sĩ Phạm Văn Đức (1993), “Mấy suy nghĩ vai trò nguồn lực người nghiệp CNH, HĐH”, tạp trí Triết học, (số 1) Giáo sư Phạm Minh Hạc (2001), Nghiên cứu người nguồn nhân lực vào CNH, HĐH, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội Mai Thế Hởn (2002), “Phát triển nguồn nhân lực cho nghiệp CNH HĐH nước ta”, Tạp chí nghiên cứu kinh tế, (số 229) 10 Trương Giang Long (2002), “Về vấn đề phát triển nguồn nhân lực nước ta nay”, Tạp chí cộng sản, (số 1) 11 Nguyễn Hữu Long (2010), Giáo trình phát triển nguồn nhân lực, Nxb Đại học sư phạm, Hà Nội 12 Lênin toàn tập (1997), tập 38, Nxb Tiến Matxcơva 13 Hồ Chí Minh tồn tập (1996), tập 10, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội Th.s Trần Thị Hoa Lý 74 Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP Khóa luận tốt nghiệp đại học Khoa Giáo dục Chính trị 14 Dương Ngọc (2006), “Kinh tế Việt Nam 61 năm sau cách mạng, phấn đấu trở thành Quốc gia công nghiệp năm 2020”, Thời báo kinh tế Việt Nam, (số 175) 15 Tiến sĩ Nguyễn Thanh (2002), Phát triển nguồn nhân lực phục vụ CNH, HĐH đất nước, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 16 Tiến sĩ Vũ Bá Thế (2005), Phát huy nguồn lực người để CNH, HĐH Kinh nghiệm quốc tế thực tiễn Việt Nam, Nxb Lao động xã hội, Hà Nội 17 Học viện hành (2009), Giáo trình quản lý nguồn nhân lực xã hội, Nxb Khoa học kỹ thuật 18 Viện nghiên cứu phát triển giáo dục (2002), Chiến lược phát triển giáo dục, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội Th.s Trần Thị Hoa Lý 75 Trần Thị Linh - K34GDCD-GDQP ... VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢN NHẰM PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƢỜNG ĐỊNH HƢỚNG XHCN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 3.1 Phƣơng hƣớng phát triển nguồn nhân lực chất lƣợng cao kinh tế thị. .. cầu phát triển kinh tế - xã hội Vì tơi chọn đề tài: ? ?Một số giải pháp phát triển nguồn nhân lực kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam nay? ?? làm đề tài khóa luận Lịch sử nghiên cứu vấn đề Trong. .. Đặc trưng kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam thể hiện: Thứ nhất, mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế thị trường Kinh tế thị trường XHCN nước ta nhằm mục tiêu phát triển lực lượng