Mục tiêu nghiên cứu bài viết nhằm xác định ảnh hưởng của nhận thức về lợi ích tuân thủ đúng các hoạt động nghề nghiệp của người bán lẻ thuốc đến kết quả thực hiện của họ tại các cơ sở đã đạt tiêu chuẩn GPP.
Tạp chí y - dợc học quân số 6-2016 KHẢO SÁT ẢNH HƯỞNG CỦA NHẬN THỨC VỀ LỢI ÍCH ĐẾN VIỆC THỰC HIỆN CÁC HOẠT ĐỘNG NGHỀ NGHIỆP CỦA NGƯỜI BÁN LẺ THUỐC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐỒNG NAI Trịnh Hồng Minh*; Phạm Đình Luyến**; Phan Văn Bình*** TĨM TẮT Mục tiêu: xác định ảnh hưởng nhận thức lợi ích tuân thủ hoạt động nghề nghiệp người bán lẻ thuốc đến kết thực họ sở đạt tiêu chuẩn GPP Phương pháp: nghiên cứu mô tả cắt ngang Kết quả: tỷ lệ dược sỹ đại học nhận thức lợi ích mà họ đạt thực tốt hoạt động nghề nghiệp 28,1% dược sỹ trung cấp 16,9% Ảnh hưởng từ nhận thức người bán lẻ thuốc lợi ích đến tỷ lệ thực hoạt động nghề nghiệp có ý nghĩa thống kê, hệ số tương quan theo chiều thuận mức chặt chẽ trung bình Kết luận: người bán thuốc lẻ nhận thức lợi ích mà họ đạt thực tốt hoạt động nghề nghiệp cao tỷ lệ thực hoạt động nghề nghiệp cao ngược lại * Từ khoá: Người bán lẻ thuốc; Nhận thức; Lợi ích; Hoạt động nghề nghiệp; Đồng Nai The Survey on Effects of Awareness of the Benefits and Professional Activities of Medicine Retailers in Dongnai Province Summary Objectives: To determine the impact of awareness of benefits of complying with the professional activities of drug retailers on their performances at the facilities with GPP standard Methods: Cross-sectional descriptive study Results: 28.1% of the university pharmacists had proper awareness of benefits when they implemented activities of drug-retailer well whereas the ratio of 16.9% was found in intermediate pharmacists There was a statistical significance in drug-retailers’ awareness of the benefits of complying with their professional activities The correlation coefficient was closely and fairly reversible Conclusion: The better awareness of proffessional activities the drug-retailers have, the better their performance is and vice versa * Key words: Drug-retailers; Awareness; Benefit; Professional activities; Dongnai province ĐẶT VẤN ĐỀ Đảm bảo sử dụng hợp lý, an tồn có hiệu hai mục tiêu Chính sách Quốc gia thuốc Việt Nam Mọi nguồn thuốc sản xuất nước hay nhập đến tay người tiêu dùng hầu hết qua hoạt động sở bán lẻ thuốc * Trường Cao đẳng Y tế Đồng Nai ** Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh *** Học viện Quân y Người phản hồi (Corresponding): Trịnh Hồng Minh (hongminh@cyd.edu.vn) Ngày nhận bài: 03/06/2016; Ngày phản biện đánh giá báo: 22/07/2016 Ngày báo đăng: 30/07/2016 240 tạp chí y - dợc học quân số 6-2016 Để nâng cao hiệu hoạt động nghề nghiệp sở này, từ năm 2007, nước ta áp dụng tiêu chuẩn “Thực hành tốt nhà thuốc” (Good pharmacy practice) để đưa nguyên tắc, tiêu chuẩn thực hành nghề nghiệp nhà thuốc dược sỹ nhân dược, nguyên tắc hàng đầu tiêu chuẩn là: đặt lợi ích người bệnh sức khỏe cộng đồng lên hết [1] Sau năm thực GPP, năm 2014, tiến hành khảo sát thực trạng hoạt động nghề nghiệp người bán lẻ thuốc sở bán lẻ đạt tiêu chuẩn GPP địa bàn tỉnh Đồng Nai, nhiên kết thấp so với tiêu chuẩn GPP Kết thực sáu hoạt động nghề nghiệp 180 người bán lẻ thuốc tuân thủ quy định tiêu chuẩn GPP 32 dược sỹ đại học chiếm tỷ lệ cao 60,9% thấp 21,7%; 148 dược sỹ trung cấp quầy thuốc, cao 52,2% thấp 8% [5] Điều cho thấy, việc chấp hành quy định hoạt động nghề nghiệp người bán lẻ thuốc chưa cao, ảnh hưởng đến việc dùng thuốc người bệnh Chúng cho rằng, việc nhận thức chưa lợi ích tuân thủ hoạt động nghề nghiệp nhà thuốc bán lẻ yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hành hoạt động nghề nghiệp họ [2] Vì vậy, chúng tơi tiến hành nghiên cứu nhằm: Xác định ảnh hưởng nhận thức người bán lẻ thuốc lợi ích mà họ nhận thực tốt hoạt động nghề nghiệp đến tỷ lệ thực hoạt động nghề nghiệp sở đạt tiêu chuẩn GPP ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Đối tượng nghiên cứu Tổng số người bán lẻ thuốc vấn: 180 người (gồm: 32 dược sỹ đại học 148 dược sỹ trung cấp) Phương pháp nghiên cứu * Thiết kế nghiên cứu: mô tả cắt ngang [4] * Phương pháp thu thập số liệu: dùng phiếu vấn * Cách thức xây dựng thang đo: để xây dựng thang đo với độ tin cậy cao trình thu thập số liệu, tiến hành nghiên cứu dẫn đường 30 người bán lẻ (gồm 15 dược sỹ đại học 15 dược sỹ trung cấp) để xác định biến đưa vào nghiên cứu thức thơng qua tương quan biến tổng hệ số Cronbach’s Alpha [7] - Nội dung vấn liên quan đến lợi ích sở hoạt động nghề nghiệp quan sát không công khai, gồm 09 nội dung: + Việc thực tốt quy định hoạt động nghề nghiệp định đến thành công sở bán lẻ quan tâm đến sở vật chất + Việc thực tốt quy định hoạt động bán thuốc không theo đơn giúp cho sở hoạt động ổn định nâng cao uy tín người bán + Việc thực tốt quy định hoạt động thông tin thuốc với người mua thuốc giúp người bán lẻ trau dồi kinh nghiệm chuyên môn để hoạt động người bán lẻ ngày tt hn 241 Tạp chí y - dợc học quân sù sè 6-2016 + Việc thực tốt quy định bán thuốc tình bệnh lý đặc biệt giúp người bán lẻ nhận tin tưởng người mua - Đánh giá ảnh hưởng mức độ tương quan từ nhận thức lợi ích người bán lẻ đến tỷ lệ thực hoạt động nghề nghiệp + Việc thực tốt quy định cung cấp thông tin thuốc bán cho người mua giúp người bán lẻ chia sẻ kinh nghiệm chuyên môn với để tăng cường hoạt động nghề nghiệp * Phân tích xử lý số liệu: so sánh kết thực hai nhóm phép kiểm bình phương với p = 0,05, độ tự = phép kiểm Kruskal - Wallis H test [6] mức độ đồng ý tỷ lệ thực hoạt động nghề nghiệp; đánh giá mức độ tương quan hệ số tương quan Spearman [6] + Việc thực tốt quy định bán thuốc theo đơn giúp người bán lẻ có thêm khách hàng tăng cường mối liên hệ với bác sỹ điều trị + Việc thực tốt quy định giá thuốc hợp lý công khai giá thuốc giúp người bán lẻ nhận niềm tin người mua uy tín sở + Việc thực tốt quy định chuyên môn khác (nhiệt độ, độ ẩm, xếp thuốc, trang phục mang bảng tên) nâng cao vị người bán thu hút khách hàng + Việc thực tốt trách nhiệm hợp tác với quan quản lý nhà nước, đấu tranh với tượng tiêu cực hoạt động nghề nghiệp tạo uy tín sở - Nhóm nghiên cứu sử dụng thang đo 05 mức độ theo thang điểm Likert [3]: 1: hồn tồn khơng đồng ý; 2: khơng đồng ý; 3: bình thường; 4: đồng ý; 5: hồn tồn đồng ý Sử dụng phần mềm thống kê SPSS 20.0 - Địa điểm nghiên cứu: sở bán thuốc lẻ đạt tiêu chuẩn GPP địa bàn tỉnh Đồng Nai - Thời gian nghiên cứu: tháng 10 đến tháng 11 - 2014 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN Kết thu thập nghiên cứu dẫn đường Bảng 1: Kết tính tương quan biến tổng hệ số Cronbach’s Alpha câu hỏi đánh giá nhận thức người bán lẻ lợi ích hoạt động nghề nghiệp Các lợi ích Tương quan biến tổng Hệ số Cronbach’s Alpha Trước Sau Trước Sau Lợi ích 0,513 0,505 0,827 0,859 Lợi ích 0,686 0,681 0,806 0,837 Lợi ích 0,739 0,733 0,800 0,831 Lợi ích 0,476 0,503 0,830 0,858 - Tỷ lệ % mức độ đồng ý lợi ích mà người bán lẻ nhận hoạt động nghề nghiệp so sánh nhóm người bán lẻ Lợi ích 0,729 0,754 0,799 0,827 Lợi ích 0,495 0,480 0,827 0,859 Lợi ích 0,762 0,752 0,796 0,828 Lợi ích 0,469 0,497 0,830 0,858 - Tỷ lệ % có nhận thức lợi ích người bán lẻ xác định từ mức độ đồng ý đồng ý với lợi ích Lợi ích -0,053 - 0,862 - 0,838 0,862 * Các số nghiên cứu: 242 Số biến loại: Hệ số Cronbach's Alpha tạp chí y - dợc học quân sè 6-2016 Trong 09 nội dung hỏi, tổng hệ số Cronbach’s Alpha thang đo ban đầu 0,838 > 0,7 nội dung có tương quan biến tổng < 0,3 Vì vậy, phải loại biến (nội dung 9) Sau loại 01 biến, hệ số Cronbach’s Alpha tổng thang đo 0,862 > 0,7; thang đo vấn có 08 câu hỏi đạt độ tin cậy mong muốn đưa vào nghiên cứu Các biến biến định lượng khơng có phân phối chuẩn Kết vấn người bán lẻ * Thống kê so sánh kết nhận định người bán lẻ lợi ích mà họ nhận thực tốt hoạt động nghề nghiệp Bảng 2: Kết thống kê so sánh nhận định dược sỹ đại học dược sỹ trung cấp lợi ích mà họ nhận thực tốt hoạt động nghề nghiệp Lợi ích mà người bán lẻ nhận thực tốt hoạt động nghề nghiệp Lợi ích thành công sở tập trung thực tốt hoạt động nghề nghiệp Lợi ích hoạt động ổn định nâng cao uy tín người bán lẻ thực tốt quy định bán thuốc khơng theo đơn Lợi ích việc trau dồi kinh nghiệm chuyên môn người bán lẻ thực tốt quy định hoạt động thông tin thuốc Lợi ích tin tưởng người mua người bán lẻ thực tốt quy định bán thuốc tình bệnh lý đặc biệt Mức độ Dược sỹ đại học (n = 32) Dược sỹ trung cấp (n = 148) n % n % 12,5 44 29,7 28,1 50 33,8 12,5 25 16,9 25,0 22 14,9 21,9 4,7 18,7 54 36,5 10 31,3 45 30,4 28,1 26 17,5 9,4 14 9,5 12,5 6,1 10 31,3 45 30,4 21,9 66 44,6 21,9 20 13,5 18,7 11 7,4 6,2 4,1 18,8 44 29,7 12 37,5 65 43,9 21,9 26 17,6 4 12,5 6,1 9,4 2,7 Kiểm bình phương p < 0,05 p > 0,05 p > 0,05 p > 0,05 243 T¹p chÝ y - dợc học quân số 6-2016 Li ớch việc chia sẻ kinh nghiệm chuyên môn với người bán lẻ thực tốt quy định cung cấp thông tin thuốc bán cho người mua Lợi ích việc tăng thêm khách hàng tăng cường mối liên hệ với bác sỹ điều trị người bán lẻ thực tốt quy định bán thuốc theo đơn Lợi ích việc có niềm tin người mua uy tín sở người bán lẻ thực tốt quy định tính giá thuốc hợp lý cơng khai giá thuốc Lợi ích việc nâng cao vị thu hút khách hàng người bán lẻ thực tốt quy định chuyên môn khác (nhiệt độ, độ ẩm, xếp thuốc, trang phục mang bảng tên) 13 40,6 54 36,5 28,1 52 35,1 12,5 23 15,5 4 12,5 12 8,1 6,3 4,7 10 31,3 35 23,6 28,1 62 41,9 21,9 20 13,5 4 12,5 20 13,5 6,3 11 7,4 12,5 47 31,8 18,8 45 30,4 18,8 20 13,5 11 34,4 21 14,2 5 15,6 15 10,1 21,9 46 31,1 12 37,5 48 32,4 18,8 22 14,9 6,2 21 14,2 5 15,6 11 7,4 p > 0,05 p > 0,05 p < 0,05 p > 0,05 Từ 08 lợi ích mà người bán lẻ có thực tốt hoạt động nghề nghiệp theo tự nhận định, tỷ lệ đồng ý đạt kết thấp, có lợi ích liên quan đến việc thực quy định giá thuốc có mức độ đồng ý cao Khi so sánh kết đồng ý lợi ích hoạt động nghề nghiệp dược sỹ đại học dược sỹ trung cấp, 02 nội dung có mức độ đồng ý, khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) 06 nội dung có mức độ đồng ý khác biệt khơng có ý nghĩa thống kê (p > 0,05) Tổng hợp mức độ nhận thức lợi ích dược sỹ đại học 28,1% dược sỹ trung cấp 16,9% (khác biệt ý nghĩa thống kê, p > 0,05) Kết cho thấy khơng có khác biệt nhiều dược sỹ đại học dược sỹ trung cấp nhận định lợi ích mà họ nhận việc thực tốt hoạt động nghề nghiệp Kết áp dụng vào cơng tác tun truyền Ngành Y tế đến người bán lẻ 244 tạp chí y - dợc học quân số 6-2016 * Đánh giá ảnh hưởng chiều hướng ảnh hưởng từ nhận thức lợi ích hoạt động nghề nghiệp đến tỷ lệ thực hoạt động nghề nghiệp dược sỹ đại học: Bảng 3: Tỷ lệ thực hoạt động nghề nghiệp (%) Số lượng dược sỹ đại học tương ứng 21,7 24,0 26,1 30,4 32,0 34,8 39,1 43,5 44,0 47,8 52,2 60,9 Kết nhận thức lợi ích hoạt động nghề nghiệp dược sỹ đại học (n = 32) 05 mức độ Lợi Lợi Lợi Lợi Lợi ích ích ích ích ích 4 10 10 4 5 Lợi ích Lợi ích Lợi ích 13 10 7 12 9 12 7 6 4 11 2 5 p: kiểm Kruskal - Wallis H test < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 r: hệ số tương quan Spearman 0,61 0,59 0,93 0,61 0,76 0,64 0,62 0,80 Ảnh hưởng có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) nhận thức lợi ích tỷ lệ thực hoạt động nghề nghiệp dược sỹ đại học Kết có tương quan thuận, 03 nhận định lợi ích có tương quan chặt chẽ (lợi ích 2, 6), lợi ích lại có mức độ tương quan trung bình Từ mức độ tương quan cho thấy chiều hướng ảnh hưởng với dược sỹ đại học có nhận thức lợi ích mà họ nhận cao, tỷ lệ thực hoạt động nghề nghiệp cao ngược lại 245 T¹p chÝ y - dợc học quân số 6-2016 * ỏnh giỏ s ảnh hưởng chiều hướng từ nhận thức lợi ích hoạt động nghề nghiệp thực trạng hoạt động nghề nghiệp dược sỹ trung cấp: Bảng 4: Tỷ lệ thực hoạt động nghề nghiệp (%) Số lượng dược sỹ trung cấp tương ứng 8,0 8,7 12,0 13,0 16,0 17,4 20,0 21,7 24,0 11 26,1 19 28,0 30,4 19 32,0 34,8 17 39,1 22 43,5 47,8 52,2 Kết nhận định lợi ích hoạt động nghề nghiệp dược sỹ trung cấp (n = 148) 05 mức độ Lợi ích Lợi ích Lợi ích Lợi ích Lợi ích Lợi ích Lợi ích Lợi ích 44 54 45 44 54 35 47 46 50 45 66 65 52 62 45 48 25 26 20 26 23 20 20 22 22 14 11 12 20 21 21 11 15 11 p: kiểm Kruskal - Wallis H test < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 r: hệ số tương quan Spearman 0,51 0,69 0,57 0,70 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 0,60 0,70 0,50 0,56 - Sự ảnh hưởng có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) nhận thức lợi ích tỷ lệ thực hoạt động nghề nghiệp dược sỹ trung cấp - Kết hệ số tương quan cho thấy có tương quan thuận, 02 nhận định lợi ích có tương quan chặt chẽ (lợi ích 6), lợi ích lại có mức độ tương quan trung bình, từ mức độ tương quan cho thấy chiều hướng ảnh hưởng dược sỹ trung cấp có nhận thức lợi ích mà họ nhận cao, tỷ lệ thực hoạt động nghề nghiệp cao ngược lại 246 t¹p chí y - dợc học quân số 6-2016 KT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Tỷ lệ nhận thức lợi ích mà người bán lẻ có thực tốt hoạt động nghề nghiệp thấp (dược sỹ đại học 28,1%; dược sĩ trung cấp 16,9%) Sự ảnh hưởng có ý nghĩa thống kê kết nhận thức lợi ích tỷ lệ thực hoạt động nghề nghiệp họ Kết hệ số tương quan thuận cho thấy: người bán lẻ nhận thức lợi ích mà họ có với tỷ lệ cao, tỷ lệ thực hoạt động nghề nghiệp cao ngược lại Kiến nghị Sở Y tế tỉnh tăng cường công tác tuyên truyền đến người bán lẻ thuốc để họ có nhận thức lợi ích mà họ nhận cho sở họ, góp phần tăng cường thực hoạt động nghề nghiệp người bán lẻ thuốc sở bán lẻ thuốc đạt chuẩn GPP TÀI LIỆU THAM KHẢO Bộ Y tế Nguyên tắc, tiêu chuẩn: Thực hành tốt nhà thuốc Thông tư 46/2011/TT-BYT Ngày 21 tháng 12 năm 2011 2011 Bộ Giáo dục Đào tạo Nguyên lý chủ nghĩa Mác-Lê Nin Nhà xuất Giáo dục 2010 Huỳnh Quang Minh Các loại thang đo Tài liệu giảng dạy môn marketing Trường Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh 2006 Nguyễn Khắc Minh, Đinh Thanh Huề Dịch tễ học quản lý sức khỏe Nhà xuất Y học 2014 Trịnh Hồng Minh, Phạm Đình Luyến, Phan Văn Bình Khảo sát thực trạng hoạt động nghề nghiệp người bán lẻ thuốc sở bán lẻ thuốc đạt tiêu chuẩn GPP địa bàn tỉnh Đồng Nai Tạp chí Y - Dược học Quân 2015, 4, tr.15-22 Nguyễn Ngọc Rạng Phân phối phép kiểm bình phương Kiểm định phi tham số Website: bvag.com.vn 2012 Nunnally JC Psychometric theory (2nd ed.) New York: McGraw-Hill 1978 247 ... 44,0 47,8 52,2 60,9 Kết nhận thức lợi ích hoạt động nghề nghiệp dược sỹ đại học (n = 32) 05 mức độ Lợi Lợi Lợi Lợi Lợi ích ích ích ích ích 4 10 10 4 5 Lợi ích Lợi ích Lợi ích 13 10 7 12 9 12 7... sánh nhận định dược sỹ đại học dược sỹ trung cấp lợi ích mà họ nhận thực tốt hoạt động nghề nghiệp Lợi ích mà người bán lẻ nhận thực tốt hoạt động nghề nghiệp Lợi ích thành công sở tập trung thực. .. chưa lợi ích tuân thủ hoạt động nghề nghiệp nhà thuốc bán lẻ yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hành hoạt động nghề nghiệp họ [2] Vì vậy, tiến hành nghiên cứu nhằm: Xác định ảnh hưởng nhận thức người