BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA _ TRẦN VĂN TÌNH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI, 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA _ TRẦN VĂN TÌNH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO VÙNG ĐỒNG BẰNG SƠNG CỬU LONG Chun ngành: Quản lý cơng Mã số: 9.34.04.03 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1.PGS.TS Phạm Dũng 2.TS Hoàng Quang Đạt HÀ NỘI, 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA _ XÁC NHẬN CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 9.34.04.03 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1.PGS.TS Phạm Dũng 2.TS Hoàng Quang Đạt HÀ NỘI - 2018 LỜI CAM ĐOAN Nghiên cứu sinh xin cam đoan, Luận án tiến sĩ với đề tài “Quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo vùng đồng sơng Cửu Long” cơng trình nghiên cứu khoa học riêng nghiên cứu sinh; tài liệu trích dẫn luận án có nguồn gốc rõ ràng; kết luận khoa học luận án chưa công bố công trình khác Nghiên cứu sinh xin chịu hồn tồn trách nhiệm lời cam đoan Nghiên cứu sinh Trần Văn Tình LỜI CẢM ƠN Để hồn thành Luận án, trước hết, nghiên cứu sinh trân trọng cảm ơn PGS.TS Phạm Dũng, TS Hoàng Quang Đạt tận tâm hướng dẫn nội dung, phương pháp nghiên cứu, phong cách tư chuẩn mực khoa học, ứng xử suốt trình thực luận án Nghiên cứu sinh trân trọng cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Hành Quốc gia, Khoa Quản lý nhà nước xã hội, Khoa Sau đại học; đặc biệt PGS.TS Hoàng Văn Chức, PGS.TS Vũ Trọng Hách, PGS.TS Nguyễn Thanh Xn, PGS.TS Hồng Minh Đơ, TS Chu Xn Khánh, TS Nguyễn Thị Hường, TS Lê Anh Xuân, TS Bùi Hữu Dược có nhiều ý kiến đóng góp cụ thể để nghiên cứu sinh hoàn thành Luận án Nghiên cứu sinh trân trọng cảm ơn Ban Lãnh đạo, chun viên Ban Tơn giáo Chính phủ, Bộ Cơng an, Ban Tôn giáo tỉnh, thành phố mà đề tài khảo sát, vấn, tạo điều kiện thuận lợi, đóng góp ý kiến, giúp đỡ nghiên cứu sinh suốt trình nghiên cứu Nghiên cứu sinh bày tỏ lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè đồng nghiệp hỗ trợ động viên, tạo điều kiện thuận lợi giúp nghiên cứu sinh vượt qua khó khăn để hoàn thành luận án Do nhiều điều kiện chủ quan, khách quan, kết nghiên cứu luận án khơng tránh khỏi thiếu sót Nghiên cứu sinh chân thành lắng nghe tiếp thu ý kiến đóng góp để nội dung nghiên cứu hoàn thiện Trân trọng ! Hà Nội, ngày 21 tháng 12 năm 2018 Nghiên cứu sinh Trần Văn Tình MỤC LỤC MỞ ĐẦU Chương 1: TỔNG QUAN CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO 10 1.1 Nghiên cứu lý luận tôn giáo 10 1.2 Nghiên cứu thực trạng hoạt động tôn giáo 15 1.2.1 Nghiên cứu thực trạng hoạt động tôn giáo giới 15 1.2.2 Nghiên cứu thực trạng hoạt động tôn giáo Việt Nam 17 1.3 Nghiên cứu quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo 21 1.3.1 Nghiên cứu quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo số quốc gia 21 1.3.2 Nghiên cứu quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo Việt Nam 23 1.4 Nhận xét chung cơng trình nghiên cứu có liên quan đến quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo hướng nghiên cứu luận án 30 1.4.1 Những vấn đề đề cập cơng trình nghiên cứu có liên quan đến quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo 30 1.4.2 Những vấn đề chưa đề cập cơng trình nghiên cứu có liên quan đến quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo 32 1.4.3 Hướng nghiên cứu luận án 33 KẾT LUẬN CHƯƠNG 35 Chương 2: CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO 36 2.1 Những khái niệm 36 2.1.1 Khái niệm tín ngưỡng 36 2.1.2 Khái niệm tôn giáo 38 2.1.3 Khái niệm hoạt động tôn giáo 42 2.1.4 Khái niệm quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo 47 2.2 Sự cần thiết phải quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo 48 2.3 Nội dung quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo 55 2.3.1 Xây dựng, hoàn thiện tổ chức thực thể chế, sách quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo 55 2.3.2 Xây dựng tổ chức máy đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức làm công tác tôn giáo 57 2.3.3 Tuyên truyền, vận động chức sắc, chức việc, tín đồ tơn giáo thực quan điểm Đảng, sách, pháp luật Nhà nước 58 2.3.4 Hợp tác quốc tế quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo 59 2.3.5 Thanh tra, kiểm tra công tác quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo 60 2.4 Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo 61 2.4.1 Sự lãnh đạo đắn đảng cầm quyền 61 2.4.2 Quá trình phát triển kinh tế - xã hội hội nhập quốc tế 62 2.4.3 Sự phát triển giáo dục, khoa học công nghệ 64 2.4.4 Mối quan hệ phức tạp tôn giáo dân tộc (tộc người) 65 2.4.5 Hoạt động lợi dụng tín ngưỡng, tơn giáo 67 2.5 Kinh nghiệm quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo 68 2.5.1 Kinh nghiệm quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo số quốc gia 68 2.5.2 Kinh nghiệm quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo số khu vực Việt Nam 75 KẾT LUẬN CHƯƠNG 81 Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG 82 3.1 Đặc điểm điều kiện tự nhiên, lịch sử, văn hóa, kinh tế - xã hội đồng sông Cửu Long 82 3.1.1 Điều kiện tự nhiên 82 3.1.2 Điều kiện lịch sử, văn hóa 83 3.1.3 Điều kiện kinh tế - xã hội 86 3.2 Thực trạng quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo vùng đồng sông Cửu Long 88 3.2.1 Hệ thống sách, pháp luật quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo 88 3.2.2 Tổ chức máy trình độ, lực cán bộ, công chức công tác tôn giáo 92 3.2.3 Thực trạng công tác tun truyền vận động thực sách tơn giáo 101 3.2.4 Thực trạng hợp tác quốc tế quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo 103 3.2.5 Thực trạng công tác tra, kiểm tra hoạt động quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo 105 3.2.6 Thực trạng công tác tổ chức thực sách, pháp luật hoạt động tôn giáo 106 3.3 Nhận xét chung quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo vùng đồng sông Cửu Long 117 3.3.1 Những kết đạt 117 3.3.2 Những hạn chế, bất cập 120 3.3.3 Vấn đề đặt quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo vùng đồng sông Cửu Long 124 KẾT LUẬN CHƯƠNG 126 Chương 4: PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG 127 4.1 Dự báo xu hướng vận động tôn giáo quan điểm, phương hướng hoàn thiện quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo vùng đồng sông Cửu Long 127 4.1.1 Dự báo xu hướng vận động tôn giáo vùng đồng sông Cửu Long 127 4.1.2 Thống quan điểm, phương hướng hoàn thiện quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo vùng đồng sông Cửu Long 133 4.2 Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo vùng đồng sông Cửu Long 140 4.2.1 Từng bước hồn thiện thể chế, sách quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh 140 4.2.2 Cải cách tổ chức máy quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo phù hợp với xu hướng phát triển 142 4.2.3 Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo 145 4.2.4 Đổi công tác tuyên truyền, vận động quần chúng, tín đồ tơn giáo thực chủ trương Đảng, sách, pháp luật Nhà nước .147 4.2.5 Nâng cao hiệu công tác tra, kiểm tra quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo 149 4.2.6 Phát huy vai trò hệ thống trị sở quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo 150 4.2.7 Phát triển kinh tế - xã hội nâng cao đời sống đồng bào có đạo vùng đồng sơng Cửu Long 154 KẾT LUẬN CHƯƠNG 158 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 159 DANH MỤC CƠNG TRÌNH CƠNG BỐ CỦA TÁC GIẢ 165 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 166 PHỤ LỤC 178 - Muốn bận việc ☐ ☐ - Không muốn nội dung không cần thiết ☐ ☐ 12/- Nội dung, phương thức tuyên truyền chủ trương Đảng, pháp luật Nhà nước hoạt động tôn giáo ? a) Tốt ☐ b) Khá ☐ c) Trung bình ☐ d) Chưa tốt ☐ III VỀ HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO 1/- Hiện nay, theo Q Ơng/Bà, hoạt động tơn giáo so với 10 năm trước ? - Khơng hoạt động hoặt hoạt động ☐ - Như trước ☐ - Tăng cường ☐ - Tăng cường nhiều hoạt động mới, hấp dẫn ☐ 2/- Theo Quý Ơng/Bà, tình hình kinh tế vùng có đơng đồng bào tín đồ ? a) Tốt ☐ b) Khá ☐ c) Trung bình ☐ d) Chưa tốt ☐ 3/- Theo Q Ơng/Bà, sinh hoạt tơn giáo ảnh hưởng đến đời sống kinh tế - xã hội tín đồ ? a) Tích cực ☐ b) Tiêu cực ☐ c) Không ảnh hưởng ☐ 4/- Theo Quý Ông/Bà, mức độ Quý Ông/Bà nắm bắt quan điểm Đảng, Chính sách, pháp luật Nhà nước nào? a) Tốt ☐ b) Khá ☐ c) Trung bình ☐ d) Chưa tốt ☐ 4a/- Q Ơng/Bà nắm chủ trương Đảng, sách, pháp luật Nhà nước cách ? Thường xuyên Thỉnh thoảng Ít Chưa lần a) Qua sách, báo, đài v.v ☐ ☐ ☐ ☐ b) Qua tuyên truyền từ công chức ☐ ☐ ☐ ☐ c) Qua tuyên truyền từ chức sắc ☐ ☐ ☐ ☐ 5/- Quý Ông/Bà có tham gia phổ biến chủ trương Đảng, pháp luật Nhà nước cho tín đồ ? a) Thường xuyên ☐ b) Thỉnh thoảng ☐ c) Ít ☐ d) Chưa ☐ 6/- Theo Quý Ông/Bà, khả huy động nguồn kinh phí cho hoạt động tổ 213 chức tôn giáo (bao gồm hoạt động từ thiện) ? Khơng có Nhiều Rất nhiều - Cá nhân/tổ chức tỉnh quyên góp ☐ ☐ ☐ ☐ - Cá nhân/tổ chức ngồi tỉnh qun góp ☐ ☐ ☐ ☐ - Cá nhân/tổ chức nước ngồi qun góp☐ ☐ ☐ ☐ 7/- Theo Quý Ông/Bà, mức độ trang nghiêm nghi lễ tôn giáo so với trước ? a) Tăng lên ☐ b) Giảm xuống ☐ c) Khơng thay đổi ☐ 8/- Theo Q Ơng/Bà, có cần thiết phải đơn giản hóa nghi lễ tơn giáo khơng ? a) Có ☐ b) Khơng ☐ c) Khơng ảnh hưởng ☐ 9/- Theo Q Ơng/Bà, nghi lễ tơn giáo thời gian qua so với 10 năm trước ? a) Đơn giản ☐ b) Phức tạp ☐ c) Không thay đổi ☐ Nếu câu trả lời khơng, vui lòng bỏ qua câu 9a, 9b 9a/- Nếu có có ảnh hưởng ? a) Tích cực ☐ b) Tiêu cực ☐ c) Không ảnh hưởng ☐ 9b/- Ảnh hưởng cụ thể ? Có Khơng - Hao tốn nhiều nhân lực, vật lực ☐ ☐ - Tiết kiệm thời gian kinh phí ☐ ☐ - Vẫn trì tính trang nghiêm ☐ ☐ - Mất tính trang nghiêm, linh thiêng ☐ ☐ - Tạo thuận lợi cho tín đồ tham gia ☐ ☐ 10/- Thời gian qua, theo Q Ơng/Bà, hoạt động tơn giáo có biểu bị số đối tượng lợi dụng khơng ? Có Khơng - Lợi dụng tín ngưỡng, tơn giáo để tun truyền mê tín ☐ ☐ - Lợi dụng tín ngưỡng, tơn giáo để trục lợi ☐ ☐ - Lợi dụng tín ngưỡng, tơn giáo để chống phá Việt Nam ☐ ☐ - Lợi dụng tín ngưỡng, tơn giáo để chia rẽ dân tộc ☐ ☐ 214 11/- Hiện nay, theo Q Ơng/Bà, có tượng tín đồ bỏ tơn giáo để theo tơn giáo khác khơng ? a) Có ☐ b) Khơng ☐ Nếu câu trả lời khơng, vui lòng bỏ qua câu 12a, 12b, 12c 11a/- Nếu có họ theo tôn giáo ? 11b/- Theo Q Ơng/Bà, việc tín đồ bỏ tôn giáo truyền thống để theo tôn giáo khác dẫn đến vấn đề ? Có Khơng - Mất đồn kết nội gia đình ☐ ☐ - Ảnh hưởng tiêu cực đến truyền thống văn hóa ☐ ☐ - Gây chia rẽ cộng đồng dân tộc ☐ ☐ - Dễ bị lực thù địch lợi dụng ☐ ☐ - Làm giàu thêm văn hóa dân tộc ☐ ☐ - Những vấn đề tiêu cực khác ☐ ☐ - Những vấn đề tích cực khác ☐ ☐ 11c/- Theo Q Ơng/Bà, tín đồ bỏ tơn giáo truyền thống theo tơn giáo khác ? Có Khơng - Do nhận hỗ trợ (tiền, nhà …) ☐ ☐ - Do người khác mời, tác động ☐ ☐ - Do tín đồ thay đổi đức tin ☐ ☐ - Lý khác…………………………………………………………………… 12/- Theo Quý Ông/Bà, mức độ ảnh hưởng đội ngũ chức sắc, nhà tu hành so với 10 năm trước ? a) Tăng lên ☐ b) Giảm xuống ☐ c) Không thay đổi ☐ 13/- Theo Q Ơng/Bà, tình trạng vi phạm giới luật chức sắc, nhà tu hành so với 10 năm trước ? a) Tăng lên ☐ b) Giảm xuống ☐ c) Không thay đổi ☐ _ Tác giả xin chân thành cảm ơn ! 215 Phụ lục 18 Phiếu dành cho tín đồ tơn giáo PHIẾU KHẢO SÁT KHOA HỌC (P3) (Phiếu dành cho tín đồ tơn giáo) Phiếu khảo sát nhằm mục đích nghiên cứu khoa học mà khơng lý khác _ I MỘT SỐ THƠNG TIN CÁ NHÂN 1/- Anh/Chị vui lòng cho biết số thông tin cá nhân: Hiện nay, Anh/Chị cư trú đâu ? Xã ………………… Huyện Năm sinh: 2/- Anh/Chị có tín đồ tơn giáo khơng ? a) Có ☐ b) Khơng ☐ Nếu câu trả lời khơng, vui lòng bỏ qua câu 2a 2a/- Anh/Chị theo tơn giáo ? 3/- Trình độ học vấn Anh/Chị ? - Lớp đến tốt nghiệp lớp - Đại học, cao đẳng ☐ - Lớp 10 đến tốt nghiệp lớp 12 ☐ - Thạc sỹ ☐ - Trung cấp - Tiến sĩ ☐ ☐ ☐ 4/- Anh/Chị đồng bào dân tộc ? a) Kinh ☐ b)Khmer ☐ a) Hoa ☐ d) Chăm ☐ e) Dân tộc khác ☐ II ĐÁNH GIÁ CHUNG 1/- Theo Anh/Chị, mức độ cần thiết quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo ? a) Rất cần thiết ☐ b) Cần thiết ☐ c) Không cần thiết ☐ 2/- Theo Anh/Chị, mục đích quản lý nhà nước hoạt động tơn giáo ? Có Khơng - Tạo điều kiện cho tổ chức tôn giáo phát triển ☐ ☐ - Đảm bảo, tạo điều kiện tôn giáo hoạt động pháp luật ☐ ☐ - Hạn chế hoạt động tổ chức tôn giáo ☐ ☐ 6/- Anh/Chị đến quan nhà nước để làm thủ tục liên quan đến tôn giáo lần năm gần ? 216 a) Không lần ☐ c) Ba đến năm lần ☐ b) Một đến hai lần ☐ d) Trên năm lần ☐ 7/- Theo Anh/Chị, thái độ công chức làm công tác tôn giáo mà Anh/Chị biết ? a) Tốt ☐ b) Khá ☐ c) Trung bình ☐ d) Chưa tốt ☐ 10/- Anh/Chị có thường xuyên trao đổi với công chức làm công tác tôn giáo ? a) Thường xuyên ☐ b) Thỉnh thoảng ☐ c) Ít ☐ d) Chưa ☐ 11/- Trong năm gần đây, Anh/Chị mời dự tuyên truyền chủ trương Đảng, pháp luật Nhà nước tôn giáo lần ? Nếu câu trả lời khơng, vui lòng bỏ qua câu 11a, 11b, 11c, 11d 11a/- Anh/Chị có thường xun dự khơng ? a) Đầy đủ ☐ b) Thường xuyên ☐ c) Không thường xuyên ☐ c) Không ☐ 11b/- Theo Anh/Chị đánh giá, kiến thức, kỹ cán tập huấn, bồi dưỡng pháp luật ? Tốt Khá Trung bình Chưa tốt - Nắm quy định ☐ ☐ ☐ ☐ - Tổ chức truyền đạt sinh động ☐ ☐ ☐ ☐ - Truyền đạt dễ hiểu ☐ ☐ ☐ ☐ 11c/- Qua tuyên truyền, mức độ tiếp nhận, hiểu biết Anh/Chị ? a) Tốt ☐ b) Khá ☐ c) Trung bình ☐ d) Không hiểu ☐ 11d/- Anh/Chị không dự tuyên truyền ? Có Khơng - Khơng mời ☐ ☐ - Muốn bận việc ☐ ☐ - Không muốn nội dung không cần thiết ☐ ☐ - Lý khác ☐ ☐ 12/- Nội dung, phương thức tuyên truyền chủ trương Đảng, pháp luật Nhà nước ? a) Tốt ☐ b) Khá ☐ c) Trung bình ☐ III VỀ HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO 217 d) Chưa tốt ☐ 1/- Hiện nay, địa phương Anh/Chị, hoạt động tôn giáo so với 10 năm trước ? - Khơng hoạt động hoặt hoạt động ☐ - Như trước ☐ - Tăng cường ☐ - Tăng cường nhiều hoạt động mới, hấp dẫn ☐ 2/- Theo Anh/Chị, tình hình kinh tế Anh/Chị ? a) Tốt ☐ b) Khá ☐ c) Trung bình ☐ d) Chưa tốt ☐ 3/- Theo Anh/Chị, sinh hoạt tôn giáo ảnh hưởng đến đời sống kinh tế - tinh thần Anh/Chị ? a) Tích cực ☐ b) Tiêu cực ☐ c) Khơng ảnh hưởng ☐ 4/- Theo Anh/Chị, Anh/Chị nắm bắt quan điểm Đảng, sách, pháp luật Nhà nước hoạt động tôn giáo ? a) Tốt ☐ b) Khá ☐ c) Trung bình ☐ d) Chưa tốt ☐ 4a/- Anh/Chị nắm chủ trương Đảng, sách, pháp luật Nhà nước cách ? Thường xuyên Thỉnh thoảng Ít Chưa lần a) Qua sách, báo, đài v.v ☐ ☐ ☐ ☐ b) Qua tuyên truyền từ công chức ☐ ☐ ☐ ☐ c) Qua tuyên truyền từ chức sắc ☐ ☐ ☐ ☐ 5/- Anh/Chị có thấy chức sắc tìm hiểu quan điểm Đảng, sách pháp luật Nhà nước không ? a) Thường xuyên ☐ b) Thỉnh thoảng ☐ c) Ít ☐ d) Chưa ☐ 6/- Theo Anh/Chị, khả huy động nguồn kinh phí cho hoạt động tổ chức tôn giáo (bao gồm hoạt động từ thiện) ? Khơng có Nhiều Rất nhiều - Cá nhân/tổ chức tỉnh quyên góp ☐ ☐ ☐ ☐ - Cá nhân/tổ chức ngồi tỉnh qun góp ☐ ☐ ☐ ☐ - Cá nhân/tổ chức nước ngồi qun góp ☐ ☐ ☐ ☐ 218 7/- Theo Anh/Chị, mức độ trang nghiêm nghi lễ tôn giáo so với trước ? a) Tăng lên ☐ b) Giảm xuống ☐ c) Khơng thay đổi ☐ 8/- Theo Anh/Chị, có cần thiết phải đơn giản hóa số nghi lễ tơn giáo khơng ? a) Có ☐ b) Khơng ☐ 9/- Theo Anh/Chị, nghi lễ tôn giáo thời gian qua so với 10 năm trước ? a) Đơn giản ☐ b) Phức tạp ☐ c) Không thay đổi ☐ Nếu câu trả lời khơng, vui lòng bỏ qua câu 9a, 9b 9a/- Nếu có ảnh hưởng ? a) Tích cực ☐ b) Tiêu cực ☐ c) Khơng ảnh hưởng 9b/- Ảnh hưởng cụ thể ? Có Khơng - Hao tốn nhiều nhân lực, vật lực ☐ ☐ - Tiết kiệm thời gian kinh phí ☐ ☐ - Vẫn trì tính trang nghiêm ☐ ☐ - Mất tính trang nghiêm, linh thiêng ☐ ☐ - Tạo thuận lợi cho tín đồ tham gia ☐ ☐ 10/- Thời gian qua, theo Anh/Chị, hoạt động tơn giáo có biểu bị số đối tượng lợi dụng khơng ? Có Khơng - Lợi dụng tín ngưỡng, tơn giáo để tun truyền mê tín ☐ ☐ - Lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để trục lợi ☐ ☐ - Lợi dụng tín ngưỡng, tơn giáo để chống phá Việt Nam ☐ ☐ - Lợi dụng tín ngưỡng, tơn giáo để chia rẽ dân tộc ☐ ☐ 11/- Hiện nay, theo Anh/Chị, có tượng tín đồ bỏ tơn giáo truyền thống (đã có từ trước) để theo tơn giáo khác khơng ? a) Có ☐ b) Khơng ☐ Nếu câu trả lời khơng, vui lòng bỏ qua câu 12a, 12b, 12c 11a/- Nếu có họ theo tơn giáo ? 219 11b/- Theo Anh/Chị, việc tín đồ bỏ tơn giáo truyền thống để theo tôn giáo khác dẫn đến vấn đề ? Có Khơng - Mất đồn kết nội gia đình ☐ ☐ - Ảnh hưởng tiêu cực đến truyền thống văn hóa ☐ ☐ - Gây chia rẽ cộng đồng dân tộc ☐ ☐ - Dễ bị lực thù địch lợi dụng ☐ ☐ - Làm giàu thêm văn hóa dân tộc ☐ ☐ - Những vấn đề tiêu cực khác ☐ ☐ - Những vấn đề tích cực khác ☐ ☐ 11c/- Theo Anh/Chị, tín đồ bỏ tơn giáo truyền thống theo tơn giáo khác ? Có Khơng - Do nhận hỗ trợ vật chất (tiền, nhà v.v ) ☐ ☐ - Do người khác mời, tác động ☐ ☐ - Do thay đổi đức tin ☐ ☐ - Lý khác ………………………………………………………… 12/- Theo Anh/Chị, mức độ ảnh hưởng đội ngũ chức sắc, nhà tu hành so với 10 năm trước ? a) Tăng lên ☐ b) Giảm xuống ☐ b) Không thay đổi ☐ 13/- Theo Anh, Chị, tình trạng vi phạm giáo luật chức sắc, nhà tu hành so với 10 năm trước ? a) Tăng lên ☐ b) Giảm xuống ☐ Tác giả xin chân thành cảm ơn ! 220 c) Không thay đổi ☐ Phụ lục 19 Thống kê kết điều tra xã hội học Tổng số phiếu hợp lệ thu được: 236 phiếu; đó, phân theo đối tượng, có 128 phiếu dành cho cơng chức, có 74 phiếu dành cho chức sắc, nhà tu hành, có 34 phiếu dành cho tín đồ tôn giáo I/- Đặc điểm đối tượng khảo sát 1/- Đối với công chức: - Phân theo lĩnh vực cấp hành chính, có 108 phiếu dành cho cơng chức công tác lĩnh vực tôn giáo (18 phiếu công chức cấp tỉnh, 36 phiếu công chức cấp huyện, 74 phiếu cơng chức cấp xã), có 20 phiếu dành riêng cho cơng chức văn hóa - xã hội cấp xã - Phân theo dân tộc, cơng chức dân tộc kinh có 126 (98,4%), cơng chức dân tộc Khmer có 02 (1,6%) - Phân theo tín ngưỡng, cơng chức tín đồ tơn giáo có (4,7%) - Phân theo trình độ đào tạo, trung học phổ thơng có 06 người (4,7%), trung cấp 19 (14,8%), cao đẳng - đại học 102 (79,7%), thạc sỹ (0,8%); đó, cơng chức cơng tác lĩnh vực tơn giáo có: trung học phổ thơng có 05 người (5,6%), trung cấp 11 (10,2%), cao đẳng - đại học 90 (83%), thạc sỹ (0,9%) 2/- Đối với chức sắc - Phân theo tôn giáo, Phật giáo 18 (24,3%), Công giáo 10 (13,5%), Cao Đài 26 (35,1%), Phật giáo Hòa Hảo (8,1%), Tin Lành 10 (13,5%), Tịnh độ cư sỹ Phật hội (5,4%) - Phân theo dân tộc, dân tộc Kinh 64 (86,5), dân tộc Khmer 10 (13,5%) - Phân theo trình độ đào tạo: trung học sở 30 (40,5%); trung học phổ thông 19 (25,7%), cao đẳng - đại học 25 (32,4%), thạc sỹ (1,4%) - Phân theo nơi đào tạo, nước 73 (98,6%), nước (1,4%) 3/- Đối với tín đồ - Phân theo tơn giáo, Phật giáo (26,5%), Công giáo (11,8%), Cao Đài 12 (35,3%), Phật giáo Hòa Hảo (8,8%), Tin Lành (14,7%), Tịnh độ cư sỹ Phật hội (2,9%) - Phân theo dân tộc, dân tộc Kinh 28 (82,4%), dân tộc Khmer (8,8%), dân tộc Hoa (8,8%) 221 - Phân theo trình độ đào tạo, trung học sở 20 (58,8%), trung học phổ thông (23,5%), cao đẳng - đại học (17,6%) II/- Thống kê kết chủ yếu thu qua khảo sát: 1/- Đánh giá hoạt động liên quan trực tiếp đến quản lý nhà nước - Đánh giá hệ thống sách, pháp luật, mức trung bình 23 (9,7%), mức 46 (19,5%), mức tốt 155 (65,7%) Trong đó, cơng chức đánh giá, mức trung bình 14 (10,9%), mức 26 (21,1%), mức tốt 87 (68%); chức sắc đánh giá mức trung bình (12,2%), mức 10 (13,5%), mức tốt 55 (74,3%) Đánh giá việc cụ thể hóa sách, pháp luật quyền địa phương, mức chưa tốt (2,7%), mức trung bình 29 (12,9%), mức 83 (37,1%), mức tốt 106 (47,3%) Trong đó, cơng chức đánh giá, mức chưa tốt (4,7%), mức trung bình 21 (16,4%), mức 58 (45,3%), mức tốt 43 (33,6%); chức sắc đánh giá, mức trung bình (5,4%), mức 23 (31,1%), mức tốt 47 (63,5%) Đánh giá thủ tục hành hoạt động quản lý, đơn giản, dễ thực 164 (78,1%), có số thủ tục cần thiết khơng nhiều 35 (16,7%), có nhiều loại thủ tục không cần thiết (3,8%), phức tạp, nhiều loại khơng cần thiết (1,4%) Trong đó, cơng chức đánh giá, đơn giản, dễ thực 87 (76,3%), có số thủ tục cần thiết không nhiều 21 (18,4%), có nhiều loại thủ tục khơng cần thiết (3,5%), phức tạp, nhiều loại không cần thiết (1,8%); chức sắc đánh giá, đơn giản, dễ thực 63 (85,5%), có số thủ tục cần thiết không nhiều 10 (13,5%), phức tạp, nhiều loại không cần thiết (1,4%) Đánh giá thời gian giải thủ tục hành cho tổ chức tơn giáo, chậm trễ 18 (8,1%), quy định 190 (85,2%), sớm quy định 15 (6,7%) - Đánh giá tổ chức máy quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo, mức chưa tốt (3,6%), mức trung bình 19 (8,5%), mức 69 (30,8%), mức tốt 128 (57,1%) Trong đó, cơng chức đánh giá, mức chưa tốt (6,3%), mức trung bình 10 (7,8%), mức 65 (50,8%), mức tốt 45 (35,2%); chức sắc đánh giá, mức trung bình (12,2%), mức (2,7%), mức tốt 63 (85,1%) Sự cần thiết phải thay đổi cấu tổ chức máy làm công tác tôn giáo, cần thiết 86 (38,6%), không cần thiết 91 (40,8%), không quan tâm 46 (20,6%) Trong 222 đó, cơng chức đánh giá, cần thiết 78 (61,4%), không cần thiết 49 (38,6%); chức sắc đánh giá, không cần thiết 28 (37,8%), không quan tâm 46 (62,2%) Nơi đặt quan quản lý hoạt động tôn giáo vào tái cấu tổ chức máy (nếu có), đặt ngành Nội vụ bổ sung thêm số chức 13 (201,6%); đặt ngành Nội vụ sáp nhập thêm Ban Dân tộc (12,7%); nên tách khỏi ngành Nội vụ để tái lập thành đơn vị độc lập 22 (34,9%); tách khỏi ngành Nội vụ kết hợp với Ban Dân tộc địa bàn có nhiều đồng 18 (28,6%) - Đánh giá trình độ, lực cán bộ, công chức quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo, chưa tốt (0,4%), mức trung bình 47 (21%), mức 120 (53,6%), mức tốt 56 (25%) Trong đó, cơng chức đánh giá, mức chưa tốt (0,8%), mức trung bình 24 (18,8%), mức 90 (70,3%), mức tốt 13 (10,2%); chức sắc đánh giá mức trung bình 21 (28,4%), mức 26 (35,1%), mức tốt 27 (36,5%) Mức độ am hiểu công chức công tác tôn giáo, chức sắc đánh giá mức trung bình 30 (41,7%), mức 23 (31,9%), mức tốt 19 (26,4%) Thái độ phục vụ công chức công tác lĩnh vực tôn giáo, mức chưa tốt (1,7%), mức trung bình 19 (8,2%), mức 102 (43,8%), mức tốt 108 (46,4%) Trong đó, cơng chức tự đánh giá, mức chưa tốt (3,2%), mức trung bình (6,4%), mức 74 (59,2%), mức tốt 39 (31,2%); chức sắc đánh giá, mức trung bình (12,2%), mức 12 (16,2%), mức tốt 53 (71,6%) - Công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức công tác lĩnh vực tôn giáo, công chức qua đào tạo chuyên ngành quản lý công 19 (15%), qua bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý 50 (39,4%), qua đào tạo chuyên ngành tôn giáo 18 (14,4%), qua bồi dưỡng kiến thức tôn giáo 107 (87%) Trong đó, cơng chức cơng tác văn hóa - xã hội, qua đào tạo chuyên ngành quản lý công (10,5%), qua bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý 10 (52,6%), qua đào tạo chuyên ngành tôn giáo (5,9%), qua bồi dưỡng kiến thức tôn giáo (47,1%) Chất lượng tập huấn, bồi dưỡng kiến thức quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo, mức trung bình 15 (15,2%), mức 57 (57,6%), mức tốt 27 (27,3%) - Đánh giá tính ổn định đội ngũ cán bộ, công chức quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo, mức chưa tốt 23 (10,3%), mức trung bình 55 (24,7%), mức 60 (26,9%), mức tốt 85 (38,1%) Trong đó, cơng chức đánh giá, 223 mức chưa tốt 23 (18,1%), mức trung bình 52 (40,9%), mức 39 (30,7%), mức tốt 13 (10,2%); chức sắc đánh giá mức trung bình (1,4%), mức 17 (23%), mức tốt 56 (75,7%) - Đánh giá công tác phối hợp quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo, mức chưa tốt 15 (6,7%), mức trung bình 39 (17,4%), mức 66 (29,5%), mức tốt 104 (46,4%) Trong đó, cơng chức đánh giá, mức chưa tốt (2,3%), mức trung bình 37 (28,9%), mức 55 (43%), mức tốt 33 (25,8%); chức sắc đánh giá, mức chưa tốt 11 (14,9%) mức trung bình (1,4%), mức 10 (13,5%), mức tốt 52 (70,3%) - Đánh giá công tác tuyên truyền, vận động quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo, mức chưa tốt 15 (6,7%), mức trung bình 32 (14,3%), mức 77 (34,4%), mức tốt 100 (44,6%) Trong đó, cơng chức đánh giá, mức chưa tốt (1,6%), mức trung bình 31 (24,2%), mức 63 (49,2%), mức tốt 32 (25%); chức sắc đánh giá, mức chưa tốt 13 (17,6%) mức 13 (17,6%), mức tốt 48 (64,9%) Đánh giá mức độ trao đổi, bày tỏ nguyện vọng công chức chức sắc tôn giáo, chưa 11 (4,7%), 27 (11,5%), 110 (46,8%), thường xuyên 87 (37%) Đánh giá nội dung, phương thức tuyên truyền sách, pháp luật chức sắc, nhà tu hành, tín đồ tơn giáo, mức chưa tốt 16 (8,3%), mức trung bình 29 (15,1%), mức 86 (44,8%), mức tốt 61 (31,8%) Đánh giá nội dung, phương thức tuyên truyền sách, pháp luật tín đồ tơn giáo, mức chưa tốt 15 (9,2%), trung bình 37 (22,7%), 57 (35%), tốt 54 (33%) Đánh giá mức độ chức sắc nắm bắt sách, pháp luật, mức chưa tốt 13 (5,5 %), mức trung bình 45 (19,1%), mức 105 (44,5%), mức tốt 73 (30,9%) Phương thức chủ yếu để chức sắc nắm bắt sách, pháp luật, qua sách, báo 52 (22%), 48 (20,3%), thường xuyên 136 (57,6%); qua công chức tuyên truyền, chưa 23 (9,7%), 28 (11,9%), 73 (30,9%), thường xuyên 112 (47,5%); qua chức sắc, nhà tu hành khác, chưa 29 (12,4%), 70 (29,9%), 51 (21,8%), thường xuyên 84 (35,9%) 224 * Đánh giá công chức liên quan số nội dung cụ thể công tác tuyên truyền, vận động Đánh giá công chức nội dung, phương thức tuyên truyền sách, pháp luật tơn giáo cán bộ, cơng chức, mức trung bình 15 (11,8%), mức 59 (46,5%), mức tốt 53 (41,7%) Đánh giá cơng chức phạm vi tun truyền sách, pháp luật, công chức, hẹp (5,5%), hợp lý 73 (57,5%), rộng 47 (37%); chức sắc, hẹp (0,8%) hẹp 15 (11,9%), hợp lý 77 (59,5%), rộng 35 (27,8%); tín đồ, hẹp (1,6%), hẹp 47 (36,7%), hợp lý 51 (39,8%), rộng 28 (21,9%) * Đánh giá chức sắc liên quan số nội dung cụ thể công tác tuyên truyền, vận động Mức độ chức sắc tham dự buổi tuyên truyền sách, pháp luật/số lần mời, chức sắc đánh giá, chưa (15,5%), thường xuyên 49 (84,5%); cơng chức đánh giá, (3,9%), 60 (46,9%) thường xuyên 63 (49,2%) Chức sắc, tín đồ đánh giá công chức tuyên truyền, kiến thức pháp luật, mức trung bình (3,7%), mức 11 (20,4%), mức tốt 41 (75,9%)); cách thức tuyên truyền sinh động, mức trung bình (13%), mức (13%), mức tốt 40 (74,1%)); truyền đạt dễ hiểu, mức chưa tốt (3,7%), mức trung bình 12 (22,2%), mức (11,1%), mức tốt 34 (63%) Chức sắc đánh giá mức độ tiếp nhận qua tuyên truyền, mức trung bình (16,3%), 27 (62,8%), tốt (20,9%) Chức sắc đánh giá mức độ nắm bắt sách, pháp luật, mức trung bình 34 (45,9%), mức 31 (41,9%), mức tốt (12,2%) Chức sắc cho nội dung tuyên truyền không cần thiết nên không dự buổi tuyên truyền: (25%) - Đánh giá công tác tra, kiểm tra quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo, mức chưa tốt 30 (13,5%), mức trung bình 37 (16,6%), mức 59 (26,5%), mức tốt 97 (43,5%) Trong đó, cơng chức đánh giá, mức chưa tốt 19 (15%), mức trung bình 27 (21,4%), mức 51 (40,2%), mức tốt 30 (23,6%); 225 chức sắc đánh giá, mức chưa tốt 11 (14,9%), mức trung bình (12,2%), mức (4,1%), mức tốt 51 (68,9%) 2/- Đánh giá nội dung liên quan đến hoạt động tôn giáo - Đánh giá hoạt động tôn giáo so với 10 năm trước đây, không hoạt động hoặt hoạt động 30 (12,7%), trước 34 (14,4%), tăng cường 163 (69,1%), tăng cường nhiều hoạt động mới, hấp dẫn (3,8%) - Đánh giá tình hình kinh tế - xã hội vùng có đông đồng bào tôn giáo, mức chưa tốt 13 (5,6%), mức trung bình 63 (26,9%), mức 118 (50,4%), mức tốt 40 (17,1%) - Sinh hoạt tôn giáo ảnh hưởng đến đời sống kinh tế - xã hội tín đồ, tích cực 159 (67,4%), tiêu cực 26 (11%), khơng ảnh hưởng 51 (21,6%) Trong đó, cơng chức đánh giá, tiêu cực 20 (15,6%), tích cực 84 (65,6%), khơng ảnh hưởng 24 (18,8%) - Chức sắc phổ biến sách, pháp luật cho tín đồ, chưa 22 (9,4%), 19 (8,1%), 74 (35,7%), thường xuyên 110 (46,8%) - Nguồn kinh phí cho hoạt động tơn giáo có 03 nguồn tỉnh (địa phương), ngồi tỉnh nước ngồi Trong đó, chủ yếu nguồn tín đồ đóng góp địa phương 199 (85,4%), tỉnh 126 (54,5%), nước 91 (40,3%) - Đánh giá mức độ trang nghiêm nghi lễ tôn giáo so với khoảng 10 năm trước đây, giảm xuống 26 (11%), tăng lên 107 (45,3%), không thay đổi 103 (43,6%) - Đánh giá nghi lễ tôn giáo thời gian qua, đơn giản 58 (24,7%), phức tạp 26 (11,1%), không thay đổi 151 (64,3%) Việc đánh giá tiêu cực (14,8%), tích cực 42 (68,9), khơng ảnh hưởng 10 (16,4%); ảnh hưởng cụ thể: gây lãng phí nhân lực, vật lực 33 (49,3%), tiết kiệm thời gian kinh phi 29 (46%), trì tín trang nghiêm 46 (68,7%), tính trang nghiêm (7,5%); tạo điều kiện cho tín đồ tham gia 39 (58,2%) - Đánh giá cần thiết phải đơn giản hóa nghi lễ tơn giáo, cần thiết 79 (33,5%), khơng cần thiết 157 (66,5%) - Về việc lợi dụng tôn giáo để tuyên truyền mê tín 89 (37,7%), lợi dụng tôn giáo để trục lợi 95 (40,3%), lợi dụng để chống Đảng, nhà nước 50 (212,1%), lợi dụng để chia rẽ dân tộc 39 (16,8%) 226 - Đánh giá việc tín đồ cải đạo, xác định có tín đồ cải đạo 84 (35,6%); tín đồ chủ yếu cải sang Tin Lành 48 (20,3%) Việc cải đạo gây nên đồn kết nội gia đình 49 (67,1%), ảnh hưởng tiêu cực đến truyền thống văn hóa 42 (60%), gây chia rẽ cộng đồng dân tộc 41 (56,2%), làm cho tôn giáo dễ bị lợi dụng 30 (42,9%), làm giào thêm văn hóa dân tộc (7,1%), gây vấn đề tiêu cực khác 44 (62,9%), có vấn đề tích cực khác (16,1%) - Nguyên nhân tín đồ cải đạo, hỗ trợ vật chất 45 (63,4%), thường xuyên mời gọi 73 (93,6%), tín đồ thay đổi niềm tin 20 (26,3%) - Tình trạng vi phạm giới luật chức sắc, nhà tu hành, giảm xuống 45 (20%), tăng lên 78 (34,7%), không thay đổi 102 (45,3%) Công chức đánh giá, giảm xuống 25 (20,7%), tăng lên 61 (50,4%), không thay đổi 35 (28,9%); chức sắc đánh giá, giảm xuống 14 (18,4%), tăng lên (1,4%), không thay đổi 59 (79,7%) - Mức độ ảnh hưởng chức sắc, nhà tu hành so với 10 năm trước đây, giảm xuống 40 (18%); tăng lên 91 (41%), không thay đổi 91 (41%) Công chức đánh giá, giảm xuống 14 (11,6%), tăng lên 80 (66,1%), không thay đổi 27 (22,3%); chức sắc đánh giá, giảm xuống 13 (18,3%), không thay đổi 58 (81,7%) _ 227 ... biểu có liên quan đến lý luận tôn giáo, thực trạng hoạt động tôn giáo quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo, đặc biệt quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo vùng đồng sông Cửu Long nhằm đưa vấn đề... hoàn thiện quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo Thứ hai, luận án phân tích rõ yếu tố đặc thù ảnh hưởng đến hoạt động tôn giáo quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo vùng đồng sông Cửu Long Trong... quan đến quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo Chương 2: Cơ sở khoa học quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo Chương 3: Thực trạng quản lý nhà nước hoạt động tôn giáo vùng đồng sông Cửu Long Chương 4: