Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc

Tập đọc là một phân môn cơ bản làm cơ sở cho học sinh học tốt các phân môn khác của môn Tiếng Việt nói riêng cũng như các môn học khác trong chương trình tiểu học.. Xác định đúng vai trò

MỤC LỤC

Trang I PHẦN MỞ ĐẦU …….…….……… ………2

1 Lý do chọn đề tài ……… ……….2

2 Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài ……… …………3

3 Đối tượng nghiên cứu ……… ………… ……… …………3

4 Phạm vi nghiên cứu ……….3

5 Phương pháp nghiên cứu ……… ………….………….3

II PHẦN NỘI DUNG …… ……… …………3

1 Cơ sở lý luận ……… ……… 3

2 Thực trạng vấn đề nghiên cứu……….………….4

3 Nội dung và hình thức của giải pháp 5

a Mục tiêu giải pháp ……… ……… …5

b Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp…….……….6

c Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp ……… …….……… 15

d Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu, phạm vi và hiệu quả ứng dụng……… … …16

III KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ …….…….……….……17

1 Kết luận ……….………17

2 Kiến nghị ……….………….18

I PHẦN MỞ ĐẦU

1 Lý do chọn đề tài

Trong Chương trình giáo dục phổ thông - cấp Tiểu học, Tiếng Việt là môn học có nhiệm vụ hình thành năng lực hoạt động ngôn ngữ cho học sinh Năng lực hoạt động ngôn ngữ được thể hiện trong bốn dạng hoạt động, tương ứng với chúng là bốn kĩ năng nghe, nói, đọc, viết Tập đọc là một phân môn

cơ bản làm cơ sở cho học sinh học tốt các phân môn khác của môn Tiếng Việt nói riêng cũng như các môn học khác trong chương trình tiểu học

Phân môn Tập đọc lớp 4 tiếp tục rèn kĩ năng đọc cho học sinh với yêu cầu củng cố, nâng cao kĩ năng đọc trơn, đọc thầm, đồng thời tiến hành đọc diễn cảm và phát triển kĩ năng đọc - hiểu lên mức cao hơn Bên cạnh đó, nội dung các bài tập đọc trong sách giáo khoa Tiếng Việt 4 phản ánh một số vấn

đề cơ bản về đạo đức, phẩm chất, sở thích, thú vui lành mạnh…của con người thông qua ngôn ngữ văn học và những hình tượng giàu chất thẩm mĩ và nhân văn Do đó, nó có tác dụng mở rộng tầm hiểu biết, tầm nhìn về tự nhiên, xã hội và đời sống, bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm và nhân cách cho học sinh

Xác định đúng vai trò của phân môn Tập đọc trong việc nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt lớp 4 nói riêng và các môn học khác trong chương trình, trong những năm học vừa qua, công tác rèn kĩ năng đọc cho học sinh luôn được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của lãnh đạo nhà trường, tổ chuyên môn và sự trăn trở của đội ngũ giáo viên Vì vậy, chất lượng học tập của các em đã có nhiều chuyển biến tích cực

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, đối tượng học sinh trong một lớp học thường không đồng đều, kĩ năng đọc của học sinh lớp 4 còn có những hạn chế nhất định; kĩ năng sư phạm của một số giáo viên còn hạn chế; giờ dạy phân môn Tập đọc chỉ diễn ra từ 35 - 40 phút… Làm thế nào để giúp học sinh thực hiện tốt cả ba yêu cầu (đọc đúng, hiểu nội dung bài, đọc diễn cảm hay) trong mỗi tiết học và đạt chuẩn kiến thức kĩ năng chung là vấn đề nhiều giáo viên

luôn băn khoăn, trăn trở để tìm giải pháp hữu hiệu nhất Đó cũng chính là lý

do tôi chọn đề tài “Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong

giờ tập đọc.”

2 Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài

Nghiên cứu và lựa chọn một số giải pháp phù hợp với đối tượng học sinh, nhằm giúp giáo viên thực hiện hiệu quả việc rèn kĩ năng đọc cho học lớp

4 Từng bước nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt và các môn học khác trong chương trình

Thông qua việc nghiên cứu, khảo sát nhằm lựa chọn và thực hiện các giải pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 đảm bảo tính bền vững, hiệu quả

3 Đối tượng nghiên cứu

Nghiên cứu thực trạng việc dạy và học môn Tiếng Việt nói chung và phân môn Tập đọc nói riêng qua các năm học ở trường Tiểu học Y Ngông Qua đó, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng học đọc cho học sinh theo định hướng rèn kĩ năng đọc trong giờ tập đọc

4 Phạm vi nghiên cứu

Giáo viên, học sinh trường Tiểu học Y Ngông, xã Dur Kmăl, huyện Krông Ana năm học 2016 - 2017 và một số tài liệu, văn bản hướng dẫn có liên quan đến việc rèn kĩ năng đọc cho học sinh trong trường tiểu học

5 Phương pháp nghiên cứu

- Phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu

- Phương pháp khảo nghiệm

- Phương pháp điều tra nghiên cứu các sản phẩm hoạt động

- Phương pháp thống kê toán học

II PHẦN NỘI DUNG

1 Cơ sở lí luận

Thực tế cho thấy, những kinh nghiệm của đời sống, những thành tựu văn hóa, khoa học, tư tưởng, tình cảm của các thế hệ trước và cả những người đương thời phần lớn đã được ghi lại bằng chữ viết Vì vậy, đọc thông, đọc một cách có ý thức sẽ giúp người đọc tiếp thu được nền văn minh của loài người, có khả năng chế ngự một phương tiện văn hóa cơ bản để giao tiếp, bồi dưỡng tâm hồn và hình thành được một nhân cách toàn diện

Cùng với các môn học khác trong chương trình lớp 4, phân môn Tập đọc góp phần trang bị kiến thức, rèn luyện kĩ năng, mở rộng vốn sống, khả năng tư duy lôgic, tư duy hình tượng, bồi dưỡng tâm hồn, cảm xúc thẩm mĩ

và hình thành nhân cách cho học sinh Các bài tập đọc trong chương trình lớp

4 phản ánh nhiều lĩnh vực khác nhau, mở tầm nhìn xa rộng hơn so với các lớp dưới, góp phần cung cấp cho các em những hiểu biết về thiên nhiên, xã hội, con người, từ đó nâng cao trình độ văn hóa và phát triển nhân cách cho học sinh

Để lĩnh hội được tri thức qua các bài tập đọc trong chương trình, đòi hỏi học sinh phải đọc thông, đọc một cách có ý thức Vì vậy, trong quá trình dạy học, nếu đưa ra được những biện pháp giúp học sinh rèn kĩ năng đọc tốt, đọc một cách có ý thức thì chất lượng học đọc của học sinh sẽ được nâng lên, góp phần nâng cao chất lượng học tập các môn học và hoạt động giáo dục trong nhà trường

2 Thực trạng vấn đề nghiên cứu

Trường Tiểu học Y Ngông được thành lập năm 2008 với ba điểm trường đóng trên ba buôn đặc biệt khó khăn của xã Dur Kmăl Tỉ lệ học sinh dân tộc thiểu số hàng năm chiếm đến 98% tổng số học sinh toàn trường Hầu hết các em thuộc diện gia đình có hoàn cảnh khó khăn, trình độ dân trí thấp, nhận thức về giáo dục và chăm lo việc học hành của cha mẹ học sinh đối với con em còn nhiều hạn chế vì vậy việc phối hợp với cha mẹ học sinh để nâng cao chất lượng học tập cho các em gặp rất nhiều khó khăn

Trong những năm vừa qua, được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của lãnh đạo phòng giáo dục cũng như sự quan tâm của lãnh đạo nhà trường đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp giáo viên được bồi dưỡng nâng cao tay nghề bằng nhiều hình thức khác nhau Chính sự quan tâm đó đã giúp đội ngũ giáo viên vững vàng hơn về chuyên môn nghiệp vụ, góp phần không nhỏ vào việc nâng cao chất lượng dạy học

Hầu hết giáo viên đã nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng đặc biệt của việc rèn kĩ năng đọc cho học sinh trong giờ tập đọc Song trong thực tiễn vẫn còn một bộ phận giáo viên chủ quan, chưa chú tâm mấy đến khâu chuẩn bị bài, chưa tìm được biện pháp rèn kĩ năng đọc phù hợp vì vậy chất lượng học đọc của học sinh còn có những hạn chế nhất định

Trong chương trình lớp 4, Tập đọc là một phân môn cơ bản làm cơ sở cho học sinh học tốt các phân môn khác của môn Tiếng Việt cũng như những môn học khác Lên lớp 4, đa số học sinh đã có kĩ năng đọc tốt hơn so với các lớp 1,2,3 Tuy nhiên, do ảnh hưởng tiêu cực của tiếng mẹ đẻ, tiếng địa phương nên các em thường phát âm thiếu hoặc thừa dấu thanh… Nhiều em chưa nắm vững quan hệ ngữ pháp giữa các tiếng, từ; chưa xác định đúng cách ngắt nghỉ trong câu khi đọc; kĩ năng đọc - hiểu, đọc diễn cảm… còn nhiều hạn chế

Xuất phát từ thực trạng trên, để tiếp tục phát huy những điểm mạnh đồng thời khắc phục những hạn chế, cần phải đưa ra một số giải pháp thiết thực hơn, phù hợp đối tượng học sinh, điều kiện của đơn vị, địa phương để thực hiện hiệu quả việc rèn kĩ năng đọc cho học sinh trong giờ tập đọc, từng bước nâng cao chất lượng giáo dục học sinh trong nhà trường

3 Nội dung và hình thức của giải pháp

a Mục tiêu của giải pháp

Giúp giáo viên thực hiện hiệu quả một số giải pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh trong giờ tập đọc

Từng bước nâng cao kĩ năng đọc nhằm giúp học sinh học tốt môn Tiếng Việt và các môn học khác để hoàn thành chương trình lớp học; tạo tiền đề để học tập, lĩnh hội tri thức của các lớp học, cấp học tiếp theo; góp phần nâng cao chất lượng giáo dục học sinh trong nhà trường

b Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp

b.1 Chuẩn bị cho giờ dạy

Khâu chuẩn bị của giáo viên có vai trò quan trọng, quyết định sự thành công của mỗi tiết dạy Vì vậy, để việc rèn kĩ năng đọc cho học sinh trong mỗi giờ học tập đọc đạt hiệu quả tốt nhất, giáo viên cần chuẩn bị những nội dung sau:

Nghiên cứu kĩ Chuẩn kiến thức, kĩ năng cần đạt cho mỗi bài, phù hợp với khả năng trình độ của từng đối tượng học sinh học sinh trong lớp

Đọc bài nhiều lần để đọc tốt và hiểu thấu đáo nội dung bài đọc Phải trả lời các câu hỏi và các câu trả lời này sẽ giúp giáo viên xác định mục đích, yêu cầu, nội dung và phương pháp các bài tập đọc như:

+ Trong bài vừa đọc học sinh dễ mắc những lỗi nào về phát âm ? (đó thường là những tiếng khó, những chỗ ngắt nhịp khó, đặc biệt hoặc câu quá dài)

+ Giọng điệu chung của cả bài như thế nào ? Đoạn nào cần nhấn giọng, cần đọc diễn cảm, cần bộc lộ cảm xúc gì ?

+ Bài cần được đọc trong thời gian bao lâu ? (xác định tốc độ)

+ Những từ ngữ nào cần được giải nghĩa, những nội dung nào cần hướng dẫn học sinh tìm hiểu ?

Xem xét hệ thống câu hỏi cuối mỗi bài để có sự điều chỉnh phù hợp với cách hiểu của mình về bài đọc cũng như phù hợp với đối tượng học sinh trong lớp Bên cạnh đó, giáo viên cần chuẩn bị đồ dùng dạy học phục vụ cho giờ dạy, ví dụ đồ dùng trực quan (tranh ảnh, vật thật…), bảng phụ…

Những nội dung trên cần được xem là căn cứ quan trọng để giáo viên xác định mục tiêu cần đạt cho mỗi tiết học, lựa chọn phương pháp, hình thức tổ chức dạy học phù hợp với đối tượng học sinh khi thiết kế bài dạy Chính khâu chuẩn bị này giúp giáo viên tránh được việc quá lệ thuộc vào sách giáo viên, sách thiết kế bài giảng, bị động khi tổ chức các hoạt động dạy học trên lớp, áp đặt học sinh tham gia các hoạt động học một cách máy móc, dập khuôn, không phát huy được tính tích cực, chủ động của học sinh trong học tập

b.2 Rèn kĩ năng đọc thành tiếng

b.2.1 Đọc thành tiếng để luyện đọc đúng

Phân môn Tập đọc ở lớp 4 tiếp tục rèn kĩ năng đọc cho học sinh với yêu cầu củng cố, nâng cao kĩ năng đọc trơn, đọc thầm, đồng thời tiến hành luyện đọc diễn cảm Để thực hiện tốt các yêu cầu này, giáo viên thường xuyên phải

sử dụng biện pháp hướng dẫn học sinh đọc với cả hai hình thức đọc thành tiếng và đọc thầm theo những mục đích và yêu cầu luyện tập khác nhau

Đọc thành tiếng để giúp học sinh luyện đọc đúng Đọc đúng là sự tái hiện

mặt âm thanh của bài đọc một cách chính xác, không có lỗi, không đọc theo cách phát âm địa phương lệch chuẩn đọc đúng bao gồm việc đọc đúng các

âm, thanh, nghỉ ngắt hơi đúng chỗ (đọc đúng ngữ điệu)

Vì vậy, trước khi lên lớp giáo viên phải dự tính để ngăn ngừa các lỗi khi đọc Căn cứ vào đối tượng học sinh, giáo viên xác định các lỗi phát âm mà học sinh địa phương hoặc các vùng dân tộc thiểu số dễ mắc phải để định ra các tiếng, từ, cụm từ, câu khó luyện đọc trước Ví dụ, học sinh người dân tộc

Ê Đê thường phát âm thiếu hoặc thừa dấu thanh, không nắm vững quan hệ ngữ pháp giữa các tiếng, từ…Đối với học sinh dân tộc thiểu số, khi hướng dẫn học sinh luyện đọc đúng, giáo viên cần lưu ý không để hệ thống ngữ âm tiếng mẹ đẻ ảnh hưởng tiêu cực đến phát âm tiếng Việt

Giáo viên hướng dẫn học sinh cần phải dựa vào nghĩa, vào quan hệ ngữ pháp giữa các tiếng, từ để ngắt hơi cho đúng

Ví dụ: Khi đọc, không được tách một từ làm hai, không ngắt hơi:

“Dải mây/ trắng đỏ dần trên đỉnh núi

Sương hồng/ lam ôm ấp nóc nhà gianh.”

Không tách từ chỉ loại với danh từ mà nó đi kèm, không đọc:

“Thằng/ em bé nép đầu bên yếm mẹ.”

“Con/ bò vàng ngộ nghĩnh đuổi theo sau.”

Đối với những câu văn dài, để xác định đúng cách ngắt nghỉ trong câu khi đọc, giáo viên cần hướng dẫn học sinh căn cứ vào những đặc điểm sau: ý nghĩa của các từ, cụm từ trong câu và ý nghĩa của cả câu văn; diễn biến nội dung câu chuyện (bài đọc); đặc điểm, tính cách, thái độ, tình cảm, lới nói nhân vật; diễn biến tâm lí, cảm xúc khi đọc Như vậy, ngoài việc ngắt, nghỉ ở các dấu câu còn có các trường hợp ngắt, nghỉ như: ngắt, nghỉ tâm lí; ngắt, nghỉ theo ý nghĩa; ngắt, nghỉ tình huống

Ví dụ: “ Đến khi/ cậu bé chỉ quả táo cắn dở/ đang căng phồng trong túi áo/ của quan coi vườn ngự uyển/ thì ai nấy đều bật cười thành tiếng//.” (Tập đọc: Vương quốc vắng nụ cười - Tiếng Việt 4 - tập 2) Đây là cách ngắt, nghỉ theo ý nghĩa, căn cứ vào ý nghĩa của các từ, cụm từ trong câu và ý nghĩa của

cả câu văn Trong câu văn này, các hình ảnh cần chú ý là: quả táo cắn dở; túi

áo căng phồng (vì trong đó có quả táo cắn dở); quan coi vườn ngự uyển Như vậy, khi đọc không thể tách ra: quả táo/ cắn dở; đang căng phồng/ trong túi áo của quan/ coi vườn ngự uyển

Việc ngắt hơi phải phù hợp với các dấu câu (nghỉ ít ở dấu phẩy, nghỉ lâu hơn ở dấu chấm), đọc đúng các ngữ điệu câu (lên giọng ở cuối câu hỏi, hạ giọng ở cuối câu kể, thay đổi giọng cho phù hợp với tình cảm diễn đạt trong câu cảm)…Như vậy đọc đúng đã bao gồm một số tiêu chuẩn của đọc diễn cảm Rèn kĩ năng đọc đúng là tiền đề để học sinh đọc diễn cảm tốt Vì vậy, để giúp học sinh thực hiện tốt kĩ năng này, trong quá trình học sinh luyện đọc,

giáo viên cần lắng nghe để nhận xét, gợi ý, hướng dẫn về cách phát âm, về ngắt, nghỉ hơi hay tốc độ đọc cho phù hợp

b.2.2 Đọc thành tiếng để luyện đọc nhanh (hoặc đọc lưu loát, trôi chảy)

Đọc nhanh là nói đến tốc độ đọc Vấn đề tốc độ đọc chỉ đặt ra sau khi đã

đọc đúng Đọc nhanh không phải là đọc liến thoắng Đọc nhanh chỉ thực sự có ích khi nó không tách rời việc hiểu rõ điều được đọc Khi đọc cho người khác nghe thì người đọc phải xác định tốc độ nhanh nhưng để cho người nghe hiểu kịp được Đơn vị để đọc nhanh là cụm từ, câu, đoạn, bài Vì vậy, để rèn kĩ năng đọc nhanh cho học sinh tiểu học, giáo viên thường hướng dẫn học sinh làm chủ tốc độ bằng cách đọc mẫu

Đọc mẫu là một biện pháp có tác dụng nhất định trong quá trình dạy học phân môn Tập đọc ở tiểu học Tuy nhiên, thực tế dạy học cho thấy, đến lớp 4, một số học sinh đã có kĩ năng đọc khá tốt (đọc lưu loát và bước đầu diễn cảm) Để phát huy tính tích cực và tạo hứng thú trong giờ học Tập đọc, giáo viên nên giao việc đọc toàn bài (làm mẫu) trước khi luyện đọc cho một hoặc hai học sinh đã đạt được trình độ đọc khá chuẩn mực (nếu có) Sau khi luyện đọc củng cố, trước khi tìm hiểu bài và luyện đọc ở mức cao hơn (đọc diễn cảm), giáo viên đọc mẫu toàn bài để vừa có ý “chốt” lại hoạt động trước (luyện đọc) vừa định hướng tiếp cho các hoạt động sau (tìm hiểu bài, đọc diễn cảm), hiệu quả rèn kĩ năng đọc nhanh cho học sinh vì thế sẽ cao hơn

Việc sử dụng biện pháp đọc mẫu của giáo viên cần linh hoạt, tùy thuộc trình độ học sinh ở các vùng miền khác nhau Đối với một số vùng dân tộc thiểu số, có hoàn cảnh khó khăn, ở giai đoạn đầu lớp 4, giáo viên có thể phải đọc mẫu toàn bài để dễ hướng dẫn học sinh luyện đọc Tuy nhiên, đó chỉ là cách dạy tạm thời, giáo viên cần nâng dần chất lượng đọc của học sinh để có thể thực hiện dạy theo quy trình phân môn Tập đọc lớp 4, đồng thời phát huy được nét riêng sáng tạo của học sinh về cách đọc Bên cạnh đó, giáo viên cần

vận dụng linh hoạt các biện pháp đọc nối tiếp trên lớp, đọc nhẩm có sự kiểm tra của thầy, của bạn… để điều chỉnh tốc độ đọc cho học sinh

b.2.2 Đọc thành tiếng để luyện đọc diễn cảm

Đọc diễn cảm là việc đọc thể hiện ở kĩ năng làm chủ ngữ điệu, chỗ ngừng giọng, cường độ giọng…để biểu đạt đúng ý nghĩ và tình cảm mà tác giả gửi gắm trong bài đọc, đồng thời biểu hiện được sự thông hiểu, cảm thụ của người đọc đối với tác phẩm Kĩ năng đọc diễn cảm thường được luyện tập thông qua các văn bản nghệ thuật, sau khi học sinh đã đạt được những yêu cầu tối thiểu về trình độ đọc (đọc đúng, rõ ràng, rành mạch…), đã tìm hiểu bài

và nắm được nội dung, ý nghĩa bài đọc

Đối với lớp 4, để giúp học sinh làm quen và từng bước hình thành kĩ năng đọc diễn cảm, giáo viên cần căn cứ vào nội dung, phong cách văn bản để dẫn dắt, gợi mở học sinh tìm ra cách đọc và tập thể hiện bằng giọng đọc Đối với văn bản nghệ thuật, giáo viên hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm thông qua việc dẫn dắt, gợi mở học sinh thể hiện tình cảm, thái độ qua giọng đọc phù hợp với sự việc, hình ảnh, cảm xúc, tính cách nhân vật…trong bài Đối với loại hình văn bản phi nghệ thuật, giáo viên hướng dẫn học sinh xác định ngữ điệu đọc sao cho phù hợp với mục đích thông báo (làm rõ những thông tin cơ bản) giúp người nghe tiếp nhận được những vấn đề quan trọng hay nổi bật trong văn bản

Để phát huy tính tích cực và sáng tạo của học sinh trong quá trình luyện đọc diễn cảm, giáo viên không nên áp đặt cho học sinh một cách đọc theo khuôn mẫu Cần tránh thiên về tìm hiểu, phân tích quá chi tiết về cách đọc (Ví dụ: xác định chỗ ngắt hơi, cao giọng, thấp giọng…) rồi sau đó mới luyện đọc thể hiện theo cách đọc giống nhau Đọc diễn cảm cũng còn phụ thuộc vào cảm nhận riêng của từng cá nhân Vì vậy, nên tổ chức cho học sinh luyện tập

“tự bộc lộ” trên cơ sở đọc mẫu của giáo viên và kết quả của việc tìm hiểu bài, qua đó mà chỉ dẫn, điều chỉnh về cách đọc cho học sinh Tuy nhiên, cần khắc