SKKN Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 làm tốt bài Tập làm văn viết

SKKN Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 làm tốt bài Tập làm văn viếtSKKN Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 làm tốt bài Tập làm văn viếtSKKN Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 làm tốt bài Tập làm văn viếtSKKN Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 làm tốt bài Tập làm văn viếtSKKN Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 làm tốt bài Tập làm văn viếtSKKN Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 làm tốt bài Tập làm văn viếtSKKN Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 làm tốt bài Tập làm văn viếtSKKN Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 làm tốt bài Tập làm văn viếtSKKN Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 làm tốt bài Tập làm văn viết

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MéT Sè BIÖN PH¸P GIóP HäC SINH LíP 3 LµM TèT BµI TËP LµM V¡N VIÕT

A – MỞ ĐẦU

I LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI :

Trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm đến sự nghiệp giáo dục Nghị quyết Trung ương 8 đã khẳng định "Phải thực sự coi giáo dục là quốc sách hàng đầu, đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho sự phát triển" Chính vì thế giáo dục luôn được coi trọng và được đưa lên hàng đầu Việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, đổi mới phương pháp giảng dạy được coi trọng Vì vậy làm thế nào để nâng cao chất lượng giáo dục thì những nhà giáo dục, các cấp, các ngành luôn trăn trở, suy nghĩ để tìm ra những giải pháp hay nhất, phù hợp nhất nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục

Tiểu học là cấp học đầu tiên, là ngưỡng cửa tri thức của mỗi người Ở bậc học này, trẻ làm quen tiếp cận với việc học để chiểm lĩnh tri thức Trang đời tuổi thơ của các em được mở ra một trang mới để ghi nhận những luồng kiến thức mới phong phú và đa dạng Mỗi môn học có nhiệm vụ riêng, có hướng giáo dục tri thức riêng, tác động qua lại lẫn nhau tạo nên nền tảng vững vàng cho các cấp học sau Trong các môn học thì môn Tiếng Việt rất quan trọng, đóng vai trò

là nền tảng giúp trẻ học tốt các môn học khác, là chìa khóa vạn năng để mở cửa kho tàng tri thức bí ẩn giúp trẻ học tập tốt và toàn diện

Trong môn Tiếng Việt thì phân môn Tập làm văn dạy các quy tắc, rèn kĩ năng sản sinh ra văn bản dưới hai hình thức nói và viết Tập làm văn là tập sử dụng ngôn ngữ văn tự để phản ánh hiện thực Qua tiết Tập làm văn học sinh có khả năng xây dựng một văn bản, biểu hiện tư tưởng tình cảm của mình theo yêu cầu của những đề bài nhất định sao cho đúng cho hay Đây là phân môn thực hành có tính chất tổng hợp và sáng tạo, tích hợp các phân môn khác Vậy người giáo viên làm sao để dạy hiệu quả như mong muốn Qua thực tế giảng dạy tôi thấy để dạy tốt phân môn Tập làm văn không phải là dễ, nhất là dạng bài luyện

kĩ năng viết một đoạn văn theo yêu cầu Trong quá trình tham gia các hoạt động học tập do đặc điểm học sinh nhỏ tuổi, với vốn kiến thức còn hạn chế nên vốn từ còn nghèo nàn, diễn đạt lủng củng, chưa biết dùng dấu câu, sắp xếp ý văn lộn xộn…, các em chưa hình dung cách viết như thế nào, nếu cần phải viết thì hầu như phải có sự giúp đỡ của người lớn Nhiều phụ huynh than phiền rằng con tôi không biết làm văn như thế nào? Chúng tôi rất vất vả khi các con làm quen với TËp lµm v¨n Nếu bắt buộc phải nói, viết các em thường đọc lại bài viết đã chuẩn bị trước Do đó giờ dạy thường không đạt hiệu quả cao Từ thực tiễn

nhưng vậy tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Một số biện pháp giúp học sinh

lớp 3 làm tốt bài Tập làm văn viết”

II MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

- Tìm ra những khó khăn trong dạy Tập làm văn viết ở lớp 3

- Nghiên cứu nội dung chương trình sách giáo khoa và hình thức luyện tập (dạy và học) trong giờ Tập làm văn ở lớp 3

- Đưa ra một số biện pháp dạy Tập làm văn viết cho học sinh lớp 3

- Rút ra bài học cho bản thân

III PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:

- Phương pháp trực quan, quan sát thông qua dự giờ, giảng dạy

- Phương pháp thực hành giao tiếp, rèn kĩ năng nghe - nói - đọc - viết

- Phương pháp giảng giải

- Phương pháp dạy học cá nhân

- Phương pháp thảo luận nhóm

- Phương pháp đàm thoại

- Phương pháp làm việc với sách giáo khoa và tài liệu

- Phương pháp kiểm tra đối chứng tổng kết kinh nghiệm

IV PHẠM VI NGHIÊN CỨU:

- Đối tượng nghiên cứu: Học sinh khối lớp 3

- Phạm vi đề tài: Tìm hiểu việc dạy - học phân môn Tập làm văn lớp 3,

nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy bài Tập làm văn viết cho học sinh lớp 3, giúp học sinh học tốt các môn học khác trong chương trình giáo dục bậc Tiểu học

V KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU:

- Thời gian nghiên cứu từ tháng 9 năm 2015 đến tháng 4 năm 2016

B- NỘI DUNG

I CƠ SỞ LÍ LUẬN:

Mục tiêu của môn Tiếng Việt tiểu học nói chung là bước đầu dạy cho học sinh nhận biết những tri thức sơ giản cần thiết bao gồm: ngữ âm, chữ viết, từ ngữ, chính tả … Môn Tiếng Việt lớp 3 nói riêng là hình thành và phát triển ở học sinh các kĩ năng sử dụng Tiếng Việt (đọc, viết, nghe, nói) để học tập và giao tiếp Thông qua việc dạy và học Tiếng Việt, góp phần rèn luyện thao tác tư duy Cung cấp những kiến thức sơ giản về Tiếng Việt và những hiểu biết ban đầu về

xã hội, tự nhiên, con người, về văn hóa, văn học

Tập làm văn là một trong phân môn rất quan trọng của môn Tiếng Việt Phân môn này đòi hỏi học sinh phải vận dụng những kiến thức kĩ năng tổng hợp

từ nhiều phân môn khác Để làm được một bài văn học sinh phải vận dụng cả bốn kĩ năng (đọc, viết, nghe, nói), vận dụng những kiến thức tổng hợp về Tiếng Việt, về cuộc sống thực tiễn Phân môn Tập làm văn rèn luyện cho học sinh các

kĩ năng tạo lập văn bản, dạy học sinh sử dụng tiếng Việt trong đời sống sinh hoạt Vì vậy Tập làm văn là phân môn có tính tổng hợp, toàn diện và sáng tạo có liên quan mật thiết với các phân môn khác và các môn học khác Chính vì vậy, làm văn tốt sẽ giúp học sinh học tốt các môn học khác đồng thời giáo dục các

em những tình cảm lành mạnh, trong sáng, rèn luyện khả năng giao tiếp và góp phần đắc lực vào việc giữ gìn, phát huy sự trong sáng, giàu đẹp của Tiếng Việt

II NỘI DUNG CÁC BÀI TẬP LÀM VĂN VIẾT LỚP 3:

*Chương trình dạy học Tập làm văn lớp 3 bao gồm 35 tiết/năm trong đó có các

tiết Tập làm văn viết như sau:

- Tuần 2: Viết đơn

- Tuần 3: Kể về gia đình

- Tuần 5: Tập tổ chức cuộc họp

- Tuần 6: Kể lại buổi đầu em đi học

- Tuần 8: Kể về người hàng xóm

- Tuần 10: Tập viết thư và phong bì thư

- Tuần 12: Nói, viết về cảnh đẹp đất nước

- Tuần 13: Viết thư

- Tuần 15: Giới thiệu về tổ em

- Tuần 17: Viết về thành thị nông thôn

- Tuần 22: Nói, viết về người lao động trí óc

- Tuần 23: Kể lại buổi biểu diễn nghệ thuật

- Tuần 26: Kể về một ngày hội

- Tuần 29: Viết về một trận thi đấu thể thao Bỏ và thay bằng Kể lại câu chuyện Cuộc chạy đua trong rừng

- Tuần 30: Viết thư

- Tuần 32: Nói, viết về bảo vệ môi trường

Như vậy chương trình học phân môn Tập làm văn thì số lượng bài văn viết chiếm 16/35 tiết trong cả năm học

Bài văn viết học sinh luyện tập dưới các hình thức: Điền vào giấy tờ in sẵn, viết đơn, tập viết thư và phong bì thư, viết một đoạn văn theo yêu cầu Các bài tập viết đa dạng về hình thức và phong phú về nội dung đòi hỏi học sinh

có vốn hiểu biết về nhiều lĩnh vực Có thể nói một số bài yêu cầu rất khó, nội dung hoàn toàn xa lạ đối với trẻ 8 - 9 tuổi như kể về ngày hội, kể về cảnh đẹp đất nước, …Trong khi đó thời lượng để hướng dẫn cho trẻ quá ngắn ngủi, có những bài chỉ phân bố trong 1 tiết học

- Giáo viên luôn quan tâm, chăm chút học sinh trong từng tiết học, động viên khuyến khích và khơi gợi học sinh trí tưởng tượng

- Nghiên cứu kĩ kế hoạch bài dạy để lựa chọn và tổ chức những hình thức luyện tập sao cho phù hợp với đối tượng học sinh

- Chú trọng rèn kĩ năng nói cho học sinh vì học sinh nói tốt sẽ trình bày bài viết tốt

- Qua sự chỉ đạo chuyên môn của trường, của tổ chuyên môn giúp giáo viên đi đúng nội dung, chương trình phân môn Tập làm văn

- Bồi dưỡng chuyên môn qua các tiết dạy chuyên đề, các cuộc thi

- Qua các phương tiện thông tin đại chúng: xem đài, đọc sách báo, tài liệu, internet … giáo viên được tiếp cận, học hỏi, trao đổi kinh nghiệm rộng rãi, từ nhiều luồng một cách cập nhật và thường xuyên

- Học sinh đã được làm quen môi trường học tập, được trang bị một khối lượng kiến thức nhất định đặc biệt là kĩ năng giao tiếp, kĩ năng tạo lập văn bản,

kể chuyện, miêu tả từ các lớp dưới Đây là cơ sở giúp các em học tốt phân môn Tập làm văn lớp 3

2.Khó khăn:

+ Đối với Giáo viên:

- Nhiều giáo viên đầu tư cho bài dạy chưa sâu nên hiệu quả dạy học phân môn Tập làm văn chưa cao

- Một số bài trong chương trình đề ra chưa gần gũi với học sinh

- Trang bị cơ sở vật chất phần nào chưa đáp ứng được nhu cầu học tập, giảng dạy của giáo viên, dụng cụ trực quan thiếu, một số bài cần có tranh ảnh, tư liệu minh họa thì không có nên giáo viên phải dùng lời để mô tả một cách trừu tượng dẫn đến học sinh không hiểu, không không hình dung nổi vấn đề vì vậy cũng ảnh hưởng đến hiệu quả giờ dạy

+ Đối với học sinh:

- Do đặc điểm tâm sinh lý của học sinh lớp 3, lứa tuổi dễ nhớ nhưng cũng mau quên, mức độ tập trung thực hiện các yêu cầu của bài học chưa cao

- Kiến thức về cuộc sống thực tế của học sinh còn hạn chế, vốn từ vựng còn nghèo nàn Các em chưa nắm vững cách sử dụng dấu câu, sử dụng hình ảnh gợi tả, các biện pháp nghệ thuật so sánh hay nhân hóa để câu văn hay hơn, sinh động hơn

- Một số học sinh lười suy nghĩ, quen ỷ lại văn mẫu, trông chờ vào sự giúp đỡ của bố mẹ, cô giáo, gia sư … nên áp dụng một cách máy móc văn mẫu, học thuộc văn Phần lớn học sinh dùng luôn lời cô hướng dẫn để viết bài của mình dẫn đến khả năng tư duy kém

Từ thực trạng của việc dạy Tập làm văn như vậy nên là một giáo viên trực tiếp đứng lớp giảng dạy tôi luôn trăn trở, suy nghĩ, tìm tòi làm thế nào để nâng cao hiệu quả bài Tập làm văn viết cho học sinh lớp 3

3 Khảo sát chất lượng làm bài Tập làm văn viết của học sinh

* Tôi đã tiến hành khảo sát chất lượng làm bài Tập làm văn viết của học sinh lớp tôi qua bài Tập làm văn tuần 6: Kể lại buổi đầu đi học

Qua một tiết dạy thử nghiệm với 15 phút kể lại buổi đầu đi học và 20 phút dành cho học sinh viết lại những điều em vừa kể thành một đoạn văn ngắn (Từ 5 đến 7 câu) Tôi thu bài chấm và thống kê kết quả như sau:

BẢNG 1

Lớp Sĩ số

Bài văn thiếu

ý, câu văn sơ sài, sai dấu câu

Chưa biết dùng từ, diễn đạt

Bài văn đủ ý, diễn đạt lưu loát

Bài văn đủ ý, câu văn hay, sinh động

SL % SL % SL % SL % 3D 63 13 20,6 19 30,2 24 38,1 7 11,1

Sau khi chấm bài tôi nhận thấy nhiều học sinh bài làm giống nhau, có nhiều bài như văn mẫu Các em còn mắc lỗi chính tả, dùng dấu câu sai, các câu chưa có sự liên kết nên đơn điệu khô khan và đặc biệt là lỗi do lặp từ nhiều Nhiều bài viết chưa biết dùng từ, diễn đạt, câu rời rạc, thiếu logic, chưa biết sử dụng hình ảnh gợi tả và các biện pháp nghệ thuật khi viết bài

Từ thực trạng trên và kinh nghiệm của bản thân, tôi đưa ra một số biện pháp để giúp học sinh lớp 3 làm tốt bài Tập làm văn viết

IV MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LÀM TỐT BÀI TẬP LÀM VĂN VIẾT:

1 Trang bị kiến thức cho học sinh

Với thể loại văn viết trong phân môn Tập làm văn lớp 3, học sinh được rèn luyện kĩ năng viết dựa trên những gợi ý ở sách giáo khoa và viết một đoạn văn ngắn khoảng 5 đến 6 câu ở học kì 1, 7 đến 10 câu ở học kì 2 với các chủ đề: nói về quê hương, gia đình, người lao động, kể vể lễ hội, bảo vệ môi trường…

Do khả năng tư duy của học sinh còn hạn chế, óc quan sát, trí tưởng tượng không phong phú lại chưa chịu khó rèn luyện, nên đa số các em chỉ biết trình

bày đoạn văn theo nội dung đã gợi ý Từ đó bài văn nói - viết nghèo nàn về ý,

gò ép, thiếu sự hồn nhiên

Ví dụ: “Kể lại việc em đã làm để bảo vệ môi trường”, các em chỉ kể “Trên

đường đi học, em thấy một cây xanh còn non bị ngã, em đỡ cho cây đứng dậy

Trưa tan học về thấy cây xanh tốt, em rất vui mừng vì đã bảo vệ môi trường” Bên cạnh đó, đôi lúc các em còn trình bày thiếu chính xác do ít kiến thức về vốn

sống Vì vậy giáo viên cần giúp các em trang bị vốn kiến thức cơ bản cần thiết

cho mỗi tiết học Khi dạy các phân môn: Tập đọc, Chính tả, Tập viết, Luyện từ

và câu … có nội dung phù hợp tiết Tập làm văn sắp học, giáo viên cần dặn dò

hướng dẫn học sinh quan sát tìm hiểu kĩ đối tượng cần nói đến và ghi chép cụ

thể hình ảnh, hoạt động ấy vào sổ tay; với những sự việc hoặc hoạt động các em

không được chứng kiến hoặc tham gia, giáo viên khuyến khích các em quan sát

qua tranh ảnh, sách báo, trên tivi,… hoặc hỏi những người thân hay trao đổi với

bạn bè Khi được trang bị những kiến thức cơ bản như thế, học sinh sẽ có những

ý tưởng độc lập từ đó các em có thể trình bày được bài văn chân thực, sinh động

và sáng tạo Trong việc trang bị kiến thức cho học sinh, giáo viên không nên áp

đặt các em vào một khuôn mẫu nhất định như chỉ định học sinh phải quan sát

một bức tranh, một sự vật, con người hay một công việc cụ thể như thế sẽ hạn

chế khả năng sáng tạo của các em Vì vậy, với bất cứ một đề tài nào của một tiết

Tập làm văn, giáo viên cần cho học sinh liên hệ mở rộng để các em phát huy

được năng lực sáng tạo trong bài văn của mình

2 Luôn chú trọng “tích hợp - lồng ghép” khi dạy Tập làm văn lớp 3

Khi làm văn, việc sử dụng và mở rộng vốn từ của còn nhiều hạn chế, các

em chưa chú ý cách sử dụng từ hoặc trau chuốt thế nào cho từ đó hay hơn trong

câu văn Có một số từ do được nghe và nói trong sinh hoạt hằng ngày thành

quen thuộc, các em vẫn sử dụng trong bài văn của mình Như vậy, để khắc phục

những hạn chế trên, giáo viên cần hiểu rõ tính tích hợp kiến thức giữa các phân

môn Tiếng Việt như: Tập đọc, Kể chuyện, Chính tả, Luyện từ và câu, Tập

viết,… để giảng dạy và tạo đà cho học sinh học tập tốt phân môn Tập Làm Văn

VD: Trong quá trình rèn đọc, khai thác nội dung các bài học chủ đề Cộng

đồng cung cấp cho học sinh vốn từ , những câu văn có hình ảnh về chủ đề Cộng

đồng

Cụ thể khi dạy bài Tập đọc- Kể chuyện các em nhỏ và cụ già ở tuần 8

giáo viên khai thác nội dung bài theo hệ thống câu hỏi giúp học sinh bày tỏ được

thái độ, tình cảm, ý kiến nhận xét, đánh giá của mình về nội dung bài học Học

sinh nhận xét câu trả lời của bạn để rút ra câu trả lời đúng nhất phù hợp với tình

huống đó, và tạo cho học sinh cách ứng xử hay

Qua câu trả lời của học sinh, giáo viên giúp các em khi viết các đoạn văn

kể về những người thân hoặc người hàng xóm được đủ ý, đoạn văn toát lên được

nội dung: Con người phải biết yêu thương nhau, sự quan tâm chia sẻ của những

người xung quanh

Cùng với chủ đề này thì phân môn Luyện từ và câu tuần 8 cũng cung cấp

cho học sinh vốn từ về chủ đề cộng đồng qua hệ thống các bài tập, cụ thể như:

Bài 1: Sắp xếp những từ vào ô trống trong bảng phân loại sau:cộng đồng,

cộng tác, đồng bào, đồng đội, đồng tâm, đồng hương Giáo viên giúp các em

hiểu nghĩa các từ trên và sắp xếp vào các nhóm từ:

Nhóm 1: Những người trong cộng đồng

Nhóm 2: Thái độ hoạt động trong cộng đồng

Từ việc hiểu nghĩa ở bài tập 1, học sinh hiểu ý nghĩa các thành ngữ ở bài

tập 2 và bày tỏ thái độ tán thành hay không tán thành thái độ ứng xử trong cộng

đồng thể hiện trong các thành ngữ đó

Qua tiết Luyện từ và câu học sinh biết vận dụng những câu thành ngữ về

thái độ ứng xử trong cộng đồng khi làm văn

Ở phân môn Chính tả tuần 8 các em cũng được luyện viết các bài trong

chủ đề Cộng đồng Khi viết đoạn văn học sinh rèn viết chính tả, cách sử dụng

các dấu câu, học sinh vận dụng cái hay, cái đẹp của ngôn từ trong đoạn văn để

thể hiện tình cảm, thái độ đánh giá trong từng bài văn cụ thể của chính các em Tương tự ở phân môn Tập viết tuần 8 các em được làm quen với các thành ngữ,

tục ngữ về chủ đề Cộng đồng như luyện viết câu ứng dụng: “Khôn ngoan đối

đáp người ngoài, gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau”

Xuất phát từ các phân môn: Tập đọc, Luyện từ và câu, Chính tả, Tập viết

xoay quanh chủ đề Cộng đồng, học sinh biết “Kể về người hàng xóm mà em yêu

mến” (TLV lớp 3 tuần 8) và viết được đoạn văn hoàn chỉnh, thể hiện tình cảm,

thái độ đánh giá đối với người hàng xóm qua việc sử dụng từ ngữ, câu văn có

hình ảnh

Các phân môn: Luyện từ và câu, Chính tả, Tập đọc,…đều nhằm mục đích

giúp học sinh có kĩ năng hình thành văn bản Do đó, giáo viên cần chú ý tích hợp

lồng ghép phương pháp đặc trưng khi dạy phân môn Tập làm văn lớp 3

3 Dạy học theo quan điểm giao tiếp

Dạy học theo quan điểm giao tiếp là hình thành cho học sinh kĩ năng diễn đạt thông qua các bài học, hình thành thói quen ứng xử trong giao tiếp hàng ngày với thầy, cô, cha mẹ, bạn bè, và mọi người xung quanh

Vận dụng phương pháp dạy học theo quan điểm này, giáo viên tạo cho học sinh nhiều cơ hội thực hành, luyện tập Qua giao tiếp giữa giáo viên với học sinh, giữa học sinh với nhau (kể cho nhau nghe, hoạt động nhóm … ), học sinh hào hứng tham gia vào các hoạt động học tập, tích cực sáng tạo trong làm văn Việc hình thành và rèn luyện các kĩ năng nghe, nói, đọc, viết cho học sinh thông qua phân môn Tập làm văn đảm bảo đạt được hiệu quả tối ưu

Ví dụ: Kể về một cảnh đẹp đất nước Trước khi viết bài học sinh được kể trong nhóm từ tranh ảnh tự sưu tầm và từ vốn hiểu biết của các em hoặc có vấn

đề cần trao đổi học sinh có thể tìm hiểu qua sự trợ giúp của giáo viên

Vận dụng phượng pháp này vào tiết dạy tôi thấy các em đã thể hiện được cảm xúc, khả năng cảm thụ văn học tốt hơn nên bài văn của các em hay và sinh động hơn

4 Tổ chức tốt việc quan sát, hướng dẫn học sinh cách dùng từ đặt câu khi làm văn viết

Với đặc điểm vốn từ còn hạn chế, nên học sinh lớp 3 gặp nhiều khó khăn trong việc thực hành viết đoạn văn theo yêu cầu Do vậy, giáo viên cần tổ chức tốt hoạt động quan sát tranh ảnh từ đó rút ra những nét điển hình, điểm đặc trưng của bức tranh (ảnh) liên quan đến bài viết

Để làm tốt hoạt động này, trước hết giáo viên chú ý cho học sinh sử dụng gợi ý trong sách giáo khoa làm điểm tựa rồi hướng dẫn các em lựa chọn, sử dụng từ ngữ, hình ảnh diễn đạt sao cho đủ ý, đúng nghĩa, câu văn hay và giàu hình ảnh

Ví dụ: Dạy tập làm văn tuần 12 Tả cảnh đẹp biển Phan Thiết

Bước 1: Học sinh quan sát tranh ảnh -> nêu nội dung tranh ( nói chi tiết cảnh vật con người có trong tranh)

Bước 2: Dựa vào gợi ý và dữ liệu vừa quan sát học sinh đặt câu

Bước 3: Học sinh nhận xét về cách dùng từ và diễn đạt của bạn (Câu chưa đúng, chưa hay giúp học sinh sửa)

Học sinh đặt câu: Giữa biển có cồn cát trắng