BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TƯ PHÁP TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI LƯƠNG THỊ VÂN KIỂM SOÁT HÀNH VI LẠM DỤNG VỊ TRÍ THỐNG LĨNH THỊ TRƯỜNG TRONG LĨNH VỰC VIỄN THÔNG DI ĐỘNG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TƯ PHÁP TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI LƯƠNG THỊ VÂN KIỂM SOÁT HÀNH VI LẠM DỤNG VỊ TRÍ THỐNG LĨNH THỊ TRƯỜNG TRONG LĨNH VỰC VIỄN THÔNG DI ĐỘNG Chuyên ngành: Luật Kinh tế Mã số: 60380107 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS ĐOÀN TRUNG KIÊN HÀ NỘI - 2014 LỜI CẢM ƠN Trước trình bày nội dung đề tài này, em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành sâu sắc tới thầy giáo TS Đồn Trung Kiên, người tận tình bảo, hướng dẫn tạo điều kiện thuận lợi cho em hoàn thành luận văn Em xin chân thành cảm ơn thầy, cô giáo Khoa Pháp luật Kinh tế Khoa Sau Đại học, trường Đại học Luật Hà Nội trang bị cho em kiến thức suốt trình học tập, người bạn giúp đỡ, đóng góp ý kiến để luận văn hoàn thành tốt Hà Nội, ngày 19 tháng năm 2014 Tác giả luận văn Lương Thị Vân LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn “Kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động” công trình nghiên cứu riêng tơi Số liệu, kết nghiên cứu đề cập Luận văn trung thực, có nguồn gốc trích dẫn rõ ràng Hà Nội, ngày 19 tháng năm 2014 Tác giả luận văn Lương Thị Vân MỤC LỤC Trang LỜI NÓI ĐẦU Chƣơng 1.1 1.2 Chƣơng 2.1 2.2 Chƣơng 3.1 3.2 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SOÁT HÀNH VI LẠM DỤNG VỊ TRÍ THỐNG LĨNH THỊ TRƢỜNG TRONG LĨNH VỰC VIỄN THÔNG DI ĐỘNG Khái quát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động Pháp luật kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động THỰC TRẠNG KIỂM SỐT HÀNH VI LẠM DỤNG VỊ TRÍ THỐNG LĨNH THỊ TRƢỜNG TRONG LĨNH VỰC VIỄN THÔNG DI ĐỘNG THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM Những nội dung pháp luật Việt Nam kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động Thực tiễn áp dụng pháp luật kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động Việt Nam PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HỒN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SỐT HÀNH VI LẠM DỤNG VỊ TRÍ THỐNG LĨNH THỊ TRƢỜNG TRONG LĨNH VỰC VIỄN THƠNG DI ĐỘNG Ở VIỆT NAM Quan điểm hồn thiện pháp luật nâng cao hiệu kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật nâng cao hiệu kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động Việt Nam KẾT LUẬN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 6 15 23 23 44 60 60 65 72 LỜI NĨI ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Theo xu hướng phát triển, doanh nghiệp tham gia vào hoạt động kinh doanh mong muốn ngày phát triển vị thương trường, doanh nghiệp có thị phần lớn Việc doanh nghiệp phát triển lành mạnh điều tất nước khuyến khích Tuy nhiên, khơng thể đảm bảo doanh nghiệp tham gia thị trường lúc thực hoạt động kinh doanh cách lành mạnh luôn tuân thủ pháp luật Đặc biệt, điều kiện Việt Nam, kinh tế vừa khỏi chế kế hoạch hóa tập trung, quản lý điều tiết Nhà nước tiến dần đến phù hợp với nguyên tắc chế thị trường; chi phối doanh nghiệp quốc doanh lớn; gia tăng nhanh chóng khơng ngừng lớn mạnh doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế tư nhân; vượt trội khả tài chính, tư kinh tế kinh nghiệm thương trường… khiến cho tình trạng cạnh tranh thiếu lành mạnh lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, vị trí độc quyền diễn phổ biến nhiều lĩnh vực khác nhau, kể đến hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động Chính sách tự hóa thị trường dịch vụ viễn thông di động đặt cho doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông di động Việt Nam thách thức to lớn - cạnh tranh để tồn phát triển Cùng với phát triển mạnh mẽ viễn thông tin học cho phép doanh nghiệp áp dụng công nghệ vào khai thác nhằm đáp ứng tốt nhu cầu ngày cao xã hội Điều làm cho yếu tố cạnh tranh thị trường dịch vụ viễn thông di động thêm sôi động Vấn đề cạnh tranh cần doanh nghiệp tham gia cung cấp dịch vụ viễn thông di động coi trọng hiểu rõ chiến lược phát triển Tuy nhiên, trình phát triển Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học ngành, quy định pháp luật Nhà nước vấn đề tản mát, nằm rải rác nhiều văn quy phạm pháp luật khác nhau, chí đơi chồng chéo mâu thuẫn với Điều dễ tạo cách nhìn nhận khơng đầy đủ thiếu xác cạnh tranh, lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường kiểm sốt lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thơng di động Vì vậy, việc nghiên cứu vấn đề lý luận xem xét, đối chiếu với thực tiễn để xây dựng sách pháp luật cạnh tranh kiểm sốt tình trạng lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, trì trật tự cạnh tranh lành mạnh, bảo vệ lợi ích cho chủ thể kinh tế, trả lại thông thống cho mơi trường đầu tư lĩnh vực viễn thơng di động vấn đề có tầm quan trọng đặc biệt Từ phân tích trên, tác giả lựa chọn đề tài “Kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động” làm đề tài luận văn thạc sĩ Tình hình nghiên cứu đề tài Ở nước ta, có nhiều cơng trình nghiên cứu cạnh tranh, sách cạnh tranh pháp luật cạnh tranh cấp độ khác nhau, điển hình kể đến số cơng trình nghiên cứu công bố như: Luận án tiến sĩ luật học “Pháp luật kiểm soát độc quyền chống cạnh tranh không lành mạnh Việt Nam” năm 2002 Đặng Vũ Huân (Trường Đại học Luật Hà Nội); “Các vấn đề pháp lý thể chế sách cạnh tranh kiểm sốt độc quyền kinh doanh, Dự án hồn thiện mơi trường kinh doanh VIE/97/061” năm 2002 Viện nghiên cứu quản lý Trung ương (Nxb Giao thông vận tải, Hà Nội); sách chuyên khảo “Phân tích luận giải quy định Luật cạnh tranh hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, vị trí độc quyền để hạn chế cạnh tranh” năm 2006 PGS.TS Nguyễn Như Phát, Ths Nguyễn Ngọc Sơn (Nxb Tư pháp, Hà Nội) v.v Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học Những đề tài nghiên cứu chủ yếu tập trung vào giải vấn đề pháp lý pháp luật cạnh tranh, kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường nói chung, có cơng trình sâu vào phân tích nội dung pháp lý kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thơng di động Do đó, tác giả thấy việc nghiên cứu, đánh giá để góp phần cơng trình trước hồn thiện pháp luật kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động Việt Nam cần thiết Mục đích, nhiệm vụ việc nghiên cứu đề tài Mục đích việc nghiên cứu đề tài làm sáng tỏ vấn đề lý luận thực tiễn pháp luật kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thơng di động, từ đưa định hướng, giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật vấn đề Để thực mục đích đó, nhiệm vụ đặt cho luận văn là: - Tìm hiểu, phân tích khái niệm liên quan đến vị trí thống lĩnh thị trường, hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động - Nghiên cứu quy định pháp luật hành liên quan đến nội dung việc kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động - Đánh giá thực trạng kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động - Từ nghiên cứu, phân tích trên, đưa số kiến nghị định hướng giải pháp nhằm hồn thiện pháp luật kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động Đối tƣợng phạm vi nghiên cứu đề tài Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học Đối tượng nghiên cứu luận văn quan điểm pháp lý liên quan đến xác định vị trí thống lĩnh thị trường, hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động văn pháp luật Việt Nam số nước giới vấn đề Phạm vi nghiên cứu luận văn giới hạn việc phân tích, đánh giá quy định kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường theo Luật cạnh tranh Việt Nam thực tiễn áp dụng vào việc kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động Phƣơng pháp luận phƣơng pháp nghiên cứu Phương pháp luận nghiên cứu luận văn học thuyết chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm Đảng pháp luật cạnh tranh nói chung pháp luật kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thơng di động nói riêng Trên sở phương pháp luận vật biện chứng, luận văn kết hợp sử dụng phương pháp nghiên cứu: phân tích - tổng hợp, lịch sử kết hợp với phương pháp thống kê, so sánh luật học… để giải nội dung khoa học đề tài Những đóng góp luận văn Luận văn cơng trình nghiên cứu có hệ thống, chun sâu lý luận giải pháp hoàn thiện pháp luật kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thơng di động Những đóng góp luận văn thể tập trung nội dung sau: - Luận văn tiếp tục làm rõ số vấn đề lý luận kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học - Luận văn phân tích, đánh giá tồn diện thực trạng quy định pháp luật kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động Việt Nam - Luận văn đề xuất số giải pháp pháp lý nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động Việt Nam Kết cấu luận văn Kết cấu luận văn xây dựng phù hợp với mục đích, nhiệm vụ phương pháp nghiên cứu Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu luận văn gồm chương: Chương 1: Một số vấn đề lý luận kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động Chương 2: Thực trạng kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động theo pháp luật Việt Nam Chương 3: Phương hướng giải pháp hồn thiện pháp luật kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động Việt Nam Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học 64 mơ hình ngun tắc quan trọng hàng đầu phải đảm bảo quan không chịu can thiệp hay chi phối từ quan khác để không làm ảnh hưởng đến công xử lý vụ việc Ở nước ta nên xây dựng tính độc lập máy thực thi theo quan niệm chung nước giới; cần thiết phải ghi nhận pháp luật cạnh tranh để đảm bảo thuộc tính nguyên tắc bắt buộc điều tra xử lý vụ việc cạnh tranh Về yêu cầu đảm bảo tương tác với lĩnh vực pháp luật khác: Các hành vi cạnh tranh chủ thể kinh doanh thị trường đánh giá có tính sáng tạo bất tận chủ thể che đậy thủ tục tinh vi, phức tạp Do đó, để nhận diện hành vi phát vi phạm, pháp luật cạnh tranh pháp luật chuyên ngành pháp luật kiểm toán, pháp luật thương mại, pháp luật thuế phải có tương tác lẫn Hay nói cách khác, để hồn thiện chế kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, bên cạnh việc hoàn thiện pháp luật cạnh tranh, cần tăng cường lĩnh vực pháp luật có liên quan như: (i) tiếp tục triển khai thi hành Luật doanh nghiệp, Luật đầu tư tăng cường hoàn thiện quy định pháp luật gia nhập rút lui khỏi thị trường, khuyến khích chủ thể thể kinh doanh, nhà đầu tư tham gia hoạt động thị trường lành mạnh; (ii) hoàn thiện pháp luật bảo vệ người tiêu dùng, củng cố chế giám sát hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng hoạt động chủ thể kinh doanh; (iii) tăng cường hệ thống pháp luật kiểm soát giá sản phẩm hàng hóa, dịch vụ doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường, vị trí độc quyền; (iv) tiếp tục đổi sách, pháp luật thuế, tài chính, giải hài hòa lợi ích doanh nghiệp; khơng phân biệt doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế khác Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học 65 3.2 Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật nâng cao hiệu kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trƣờng lĩnh vực viễn thơng di động Việt Nam 3.2.1 Hồn thiện quy định pháp luật kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường nói chung kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thơng di động nói riêng Như phân tích, quy định pháp luật đóng vai trò sở pháp lý cho việc thực thi pháp luật cạnh tranh lĩnh vực viễn thơng di động nhiều hạn chế Chính vậy, cần phải thồn thiện chúng để tạo tảng vững chức cho chủ thể liên quan thực thi cách có hiệu Theo đó, nhà làm luật cần cân nhắc, chỉnh sửa số quy định pháp luật sau: Thứ nhất, hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường: Theo quy định Luật cạnh tranh năm 2004, danh sách hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường danh sách đóng Luật cạnh tranh quy định rõ hành vi có lẽ để đảm bảo cho Luật cạnh tranh có tính minh bạch Tuy nhiên, theo quan điểm tác giả, cách quy định có hạn chế xuất loại hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường khác doanh nghiệp, nhóm doanh nghiệp gây hạn chế cạnh tranh mà nhà làm luật chưa dự liệu hết Điều có sở chỗ doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường ln sáng tạo việc khai thác vị để thu lợi nhuận cách tối ưu Do vậy, với việc Luật cạnh tranh liệt kê danh sách đóng hành vi bị coi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, có khả doanh nghiệp tìm cách lạm dụng vị gây hạn chế cạnh tranh mà không vi phạm luật cạnh tranh Khi so sánh Luật cạnh tranh với Luật mẫu cạnh tranh Tổ chức thương mại phát triển Liên hợp quốc, số đạo luật cạnh tranh khác Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học 66 số quốc gia giới, thấy có số hành vi mà đạo luật xem hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh khơng có Luật cạnh tranh, chẳng hạn hành vi hạn chế nhập song song hàng hóa cấp nhãn hiệu giống hệt tương tự nhãn hiệu thương mại hợp pháp nước ngồi có nhãn hiệu thương mại bảo hộ cấp cho hàng hóa giống hết tương tự nước nhập nơi mà nhãn hiệu hàng hóa bị nghi ngờ có xuất xứ giống nhau, tức thuộc sở hữu nhãn hiệu sử dụng doanh nghiệp phụ thuộc lẫn kinh tế, cấu tổ chức, hành pháp lý, mục đích hạn chế trì mức giá cao cách giả tạo; hành vi tạo khan hàng hóa việc mua vét hàng hóa từ đối thủ cạnh tranh (Luật Bảo vệ cạnh tranh Bungari) Vì vậy, cần nghiên cứu để bổ sung hoàn thiện quy định theo hướng phù hợp Ngồi ra, nghiên cứu đặt số trường hợp miễn trừ, nhằm đảm bảo tính nghiêm minh thể giáo dục khoan hồng pháp luật Thứ hai, quy định xác định thị trường liên quan vị trí thống lĩnh thị trường doanh nghiệp: Cần phải cân nhắc mức giá giả định tăng lên điều tra xem xét bổ sung thêm để kết luận vị trí thống lĩnh Điểm c khoản Điều Nghị định 116/2005/NĐ-CP xác định mức giá sản phẩm điều tra tăng lên 10% thời hạn 06 tháng để kiểm tra khả thay đổi nhu cầu khách hàng mà không khống chế mức tối đa Việc không khống chế mức tối đa tạo tùy tiện cho quan nhà nước có thẩm quyền việc lựa chọn mức tăng giá cụ thể điều tra Một mức giá giả định cao kết khơng xác lúc khả thay nhu cầu sử dụng chấm dứt nhu cầu sử dụng từ phía khách hàng lớn Do đó, Luật cạnh tranh nên bổ sung quy định xác định mức tối đa cho việc điều tra phản ứng khách hàng xác định thị trường Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học 67 liên quan Thông thường, mức tối đa mức tối thiểu chênh lệch với khơng q 5% Cần bổ sung quy định giải thích cụ thể “gây hạn chế cạnh tranh cách đáng kể” Đồng thời, liệt kê để xác định khả gây hạn chế cạnh tranh cách đáng kể pháp luật nên định lượng cách rõ ràng quy định rõ mức tài cơng ty mẹ người có liên quan khác bao nhiêu… Ngồi ra, khơng nên coi thị phần để kết luận vị trí thống lĩnh doanh nghiệp nhóm doanh nghiệp nay, cần phải cân nhắc yếu tố rào cản gia nhập, cấu trúc thị trường… Thứ ba, dấu hiệu gây thiệt hại cho khách hàng: Trong số nhóm hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, có hai nhóm hành vi có nhắc đến yếu tố “gây thiệt hại cho khách hàng” Đó “áp đặt giá mua, giá bán hàng hóa, dịch vụ bất hợp lý ấn định giá bán lại tối thiểu gây thiệt hại cho khách hàng” “hạn chế sản xuất, phân phối hàng hóa, dịch vụ, giới hạn thị trường, cản trợ phát triển kỹ thuật, công nghệ gây thiệt hại cho khách hàng” Đây dấu hiệu hậu hành vi hạn chế cạnh tranh nêu Vậy xem cấu thành vi phạm nêu cấu thành vi phạm vật chất, đó, để chứng minh hành vi vi phạm pháp luật cạnh tranh, quan có thẩm quyền phải có nghĩa vụ chứng minh cho hậu “gây thiệt hại cho khách hàng” Theo quan điểm tác giả, vào dấu hiệu gây thiệt hại cho khách hàng dấu hiệu bắt buộc quan có thẩm quyền xử lý vụ việc bên liên quan phải tốn nhiều chi phí cho cơng việc chứng minh hậu hành vi, mối quan hệ nhân hành vi hậu để kết luận có phải hành vi vi phạm pháp luật hay không Hơn nữa, hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường doanh ngiệp có tính chất, mức độ nguy hiểm cao thị trường, người tiêu Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học 68 dùng chí kinh tế đất nước, vậy, không nên quy định dấu hiệu hậu hành vi dấu hiệu bắt buộc hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh Thứ tư, hành vi phân biệt đối xử thương mại quy định khoản Điều 13 Luật cạnh tranh Điều 29 Nghị định số 116/2005/NĐ-CP: Sự phân biệt đối xử xác định việc doanh nghiệp áp dụng điều kiện thương mại khác cho giao dịch nhằm tạo bất bình đẳng cạnh tranh Nghị định dựa vào hai sở giá trị tính chất hàng hóa, dịch vụ để xác định tính giao dịch Tuy nhiên, thực tế lại cho thấy doanh nghiệp dành nhiều ưu đãi cho khách hàng lớn khách hàng thường xuyên điều tồn tồn hợp lý Vì vậy, Nghị định cần bổ sung giá trị giao dịch làm sở xác định tính giao dịch Giá trị giao dịch tính dựa số lượng, khối lượng đơn giá hàng hóa, dịch vụ mua bán, trao đổi doanh nghiệp tham gia giao kết Thứ năm, quy định rõ ràng vai trò, quyền hạn quan có thẩm quyền kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thơng di động: Một vấn đề cấp bách tạo dựng mơi trường đáng tin cậy chắn pháp lý kinh tế tạo điều kiện thuận lợi cho kế hoạch lâu dài nhà đầu tư Để đạt điều này, chức quản lý, thủ tục quản lý cần nhanh chóng quy định rõ ràng, khơng băn khoăn tư cách pháp lý, không giải tranh chấp hay tùy tiện quản lý hành chính,… quản lý phải minh bạch, khơng rườm rà phải toàn diện lĩnh vực cần can thiệp Trong trình phát triển, việc quản lý chuyên ngành hay liên ngành sách cạnh tranh chung, việc phân công trách nhiệm Bộ quan quản lý cần phân định rõ ràng Do đó, pháp luật cần đặt quy định cụ thể Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học 69 quyền hạn quan (Cục Quản lý cạnh tranh, Hội đồng cạnh tranh, quan quản lý chuyên ngành viễn thông), cần thiết phải giảm chức cho Cục quản lý cạnh tranh, đồng thời tăng vai trò quan quản lý chun ngành viễn thơng Có việc quản lý hiệu Mặt khác cần phải có quy định rõ ràng mối quan hệ quan quản lý cạnh tranh với quan quản lý chuyên ngành viễn thông việc phối hợp điều tra, xử lý vi phạm pháp luật cạnh tranh Đồng thời, phải đảm bảo tính độc lập quan này, độc lập tổ chức hoạt động quan thực thi Luật cạnh tranh yếu tố tiên để có cơng việc xử lý vụ việc cạnh tranh Chỉ công đảm bảo máy thực thi đủ mạnh độc lập, lúc thị trường thực lành mạnh phát triển bền vững Thứ sáu, sửa đổi quy định chế tài xử lý vi phạm: Thực tế cho thấy, pháp luật có tính nghiêm minh sâu vào sống Đặc thù pháp luật cạnh tranh không đơn sinh để điều chỉnh, định hướng mối quan hệ cạnh tranh, mà mang tính chất “kiểm sốt”, chống lại hành vi vi phạm Cho nên cần phải sắc bén hơn, nghiêm khắc hơn, để cộng đồng doanh nghiệp thấy sợ mà không dám vi phạm, vi phạm khơng lặp lại lần thứ hai Nói theo quy luật tự nhiên, bị phạt hành chính, ảnh hưởng chút đến doanh nghiệp viễn thông di động, dù có số tiền lớn, bù đắp lại hiệu kinh doanh sau Nhưng bị phạt dân sự, hình ảnh hưởng đến uy tín, chí gián đoạn hoạt động kinh doanh doanh nghiệp Cho nên xét thấy, pháp luật cạnh tranh lĩnh vực viễn thông di động cần phải có quy định liên quan đến vấn đề xử lý hành vi vi phạm pháp luật cạnh tranh biện pháp dân như: buộc chấm dứt hành vi vi phạm, buộc xin lỗi, cải công khai, buộc bồi thường Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học 70 thiệt hại… biện pháp hình bao gồm biện pháp mang tính trừng phạt mặt nhân thân Bộ luật hình có quy định số tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế liên quan đến cạnh tranh tội xâm phạm bí mật kinh doanh, lừa dối khách hàng Luật canh tranh không dẫn chiếu đến Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường có dấu hiệu xâm phạm trật tự kinh tế nên Bộ luật hình đề cập đến Và pháp luật cạnh tranh cần phải có quy phạm dẫn chiếu đến điều luật Như vừa tạo thống văn pháp luật lại vừa tăng tính răn đe cho pháp luật cạnh tranh nói chung pháp luật kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thơng di động nói riêng Bên cạnh đó, để răn đe chủ thể khơng tái phạm, pháp luật nên áp dụng mức tiền phạt lũy tiến lần vi phạm doanh nghiệp Đồng thời, quy định mức phạt tiền tính tổng doanh thu thị trường liên quan đảm bảo tương quan lượng tiền phạt thiệt hại mà hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh gây ra; quy định khoảng thời gian tính tiền phạt tương ứng với thời gian xảy vi phạm, trường hợp vi phạm diễn nhiều năm giới hạn số năm định để tránh trường hợp mức phạt lớn, làm phá sản doanh nghiệp; quy định mức phạt tiền tối thiểu cách thức xác định mức tiền phạt để đảm bảo tính răn đe, phòng ngừa khả xảy tiêu cực trình xử lý vi phạm 3.2.2 Xây dựng chế thực thi pháp luật kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường Có thể nhận định, khung pháp lý hành, kể Luật cạnh tranh thực tế tổ chức thi hành khơng kiểm sốt biểu lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động Với vị chưa tương xứng thiếu độc lập mình, quan quản lý cạnh tranh dường đứng việc bảo vệ người tiêu dùng trước áp lực lợi ích riêng Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học 71 tập đồn, tập đồn có quan hệ lệ thuộc với Bộ Công thương, Bộ Thông tin Truyền thơng Vì vậy, với giải pháp mang tính thể chế khác, việc hồn thiện chế thực thi pháp luật nhằm kiểm sốt có hiệu doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động mang ý nghĩa cấp thiết Thứ nhất, cần phải xây dựng chế giám sát xã hội khả xảy lạm dụng vị trí thống lĩnh, tức chế cho người dân giám sát Dựa danh sách thị trường cần giám sát, quan quản lý cạnh tranh nên thiết lập giám sát từ người dân cách công bố công khai doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường Từ đó, thành viên thị trường có sở để thực quyền giám sát, phát hành vi có dấu hiệu lạm dụng để cung cấp thơng tin cho quan có thẩm quyền Thứ hai, cần phải xây dựng đội ngũ cán làm công tác quản lý, điều tra giám sát cạnh tranh có đủ lực, trình độ đạo đức nghề nghiệp Ngồi ra, cần quy định rõ tiêu chí mà Thủ trưởng quan quản lý cạnh tranh, chủ tịch thành viên Hội đồng cạnh tranh bị miễn nhiệm theo luật định để đảm bảo tính độc lập cơng tác điều tra xử lý vụ việc cạnh tranh thời hạn bổ nhiệm chức danh luật Thứ ba, tiếp tục kiện toàn tổ chức, lực quan có thẩm quyền điều tra, xử lý vi phạm pháp luật cạnh tranh lĩnh vực viễn thông di động Đồng thời, xây dựng đảm bảo tính độc độc lập tương đối cho quản quản lý cạnh tranh quan quản lý chuyên ngành viễn thơng hồn thiện chế phối hợp quan với Ngoài ra, Nhà nước cần có sách mở rộng tư nhân hóa thị trường viễn thơng di dộng để thúc đẩy thúc đẩy cạnh tranh, đồng thời, thực tốt công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật cạnh tranh lĩnh vực viễn thông Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học 72 KẾT LUẬN Thị trường viễn thông di động Việt Nam chuyển mạnh từ môi trường độc quyền sang cạnh tranh với tham gia thành phần kinh tế, kể doanh nghiệp nước Với mức độ tập trung cao thị trường viễn thông di động nay, nguy hành vi phản cạnh tranh thị trường lớn Vì vậy, với nỗ lực xây dựng thị trường kinh doanh lành mạnh, cơng bằng, bình đẳng, pháp luật cạnh tranh cần tạo hành lang pháp lý an toàn hiệu quả, đặc biệt ý tới chế phát triển hoạt động doanh nghiệp tham gia thị trường Một giải pháp nhằm cải thiện nâng cao mơi trường kinh doanh kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường Về bản, pháp luật kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thơng di động có quy định tạo móng để đảm bảo mơi trường cạnh tranh lành mạnh lĩnh vực Tuy nhiên, qua việc tìm hiểu phân tích, tác giả nhận thấy quy định pháp luật nhiều bất cập, hạn chế, gây khơng chướng ngại đối việc kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh Bởi vậy, cần phải khắc phục hạn chế hồn thiện hệ thống pháp luật để theo kịp phát triển thị trường viễn thông di động, đảm bảo tạo điều kiện cho phát triển mạnh mẽ, lành mạnh Muốn vậy, pháp luật phải xây dựng sở phù hợp định hướng đất nước, sở pháp lý vững để đảm bảo cạnh tranh lành mạnh, công chủ thể kinh doanh, bảo đảm quyền lợi ích người tiêu dùng phù hợp với bối cảnh hội nhập quốc tế Từ đây, tác giả đưa số kiến nghị việc bổ sung hoàn thiện quy định pháp luật kiểm sốt vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực viễn thông di động đồng thời đưa số chế thực thi pháp luật cạnh Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học 73 tranh lĩnh vực Việc xây dựng hệ thống pháp luật với giải pháp hoàn chỉnh điều kiện quan trọng cho doanh nghiệp viễn thông di động phát triển lành mạnh, thu hút quan tâm nhà đầu tư nước với tiềm lực, sức mạnh tài mạnh mẽ Với việc thực luận văn này, tác giả hy vọng kiến nghị đóng góp phần nhỏ vào việc nghiên cứu, xây dựng hoàn thiện hệ thống quy phạm pháp luật đảm bảo phát triển lành mạnh ngành kinh tế nói chung thị trường viễn thơng di động nói riêng Tuy nhiên, trước vấn đề phức tạp mẻ vậy, với trình độ kiến thức hạn chế khuôn khổ luận văn thạc sĩ, tác giả không kỳ vọng giải thấu đáo khía cạnh, vấn đề mà đề tài đặt Tác giả mong nhận ý kiến đóng góp, phê bình để nghiên cứu vấn đề tốt tương lai Xin trân trọng cảm ơn Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Báo cáo trị Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa X Đại hội đại biểu tồn quốc lần thứ XI Đảng, Nxb Chính trị quốc gia Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Báo cáo Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa X văn kiện Đại hội XI Đảng, Nxb Chính trị quốc gia Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Nghị Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI Đảng Cộng sản Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia Đảng Cộng sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX Đảng Cộng sản Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia Hiến pháp năm 1992 Bộ luật dân năm 2005 Luật cạnh tranh năm 2004 Luật doanh nghiệp năm 2005 Luật thương mại năm 2005 Luật viễn thông năm 2009 Nghị định 116/2005/NĐ-CP ngày 15 tháng năm 2005 Chính phủ quy định chi tiết thi hành số điều Luật cạnh tranh 10 Nghị định 120/2005/NĐ-CP ngày 30 tháng năm 2005 Chính phủ quy định xử lý vi phạm pháp luật lĩnh vực cạnh tranh 11 Nghị định 05/2006/NĐ-CP ngày 09 tháng 01 năm 2006 Chính phủ Về việc thành lập quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn cấu tổ chức Hội đồng cạnh tranh 12 Nghị định 06/2006/NĐ-CP ngày 09 tháng 01 năm 2006 Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn cấu tổ chức Cục Quản lý cạnh tranh Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học 13 Nghị định 25/2011/NĐ-CP ngày 06 tháng năm 2011 Chính phủ quy định chi tiết hướng dẫn thi hành số điều Luật viễn thông 14 Nghị định 174/2013/NĐ-CP ngày 13 tháng 11 năm 2013 Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành lĩnh vực bưu chính, viễn thơng, cơng nghệ thơng tin tần số vô tuyến điện 15 Thông tư 14/2012/TT-BTTTT ngày 12 tháng 10 năm 2012 Bộ Thông tin Truyền thông quy định giá cước dịch vụ thông tin di động mặt đất 16 Bộ Thương mại (2004), Báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến Đại biểu quốc hội Dự thảo Luật cạnh tranh, Hà Nội 17 Bộ thương mại (2003), Tài liệu tham khảo khuôn khổ pháp lý đa phương điều chỉnh hoạt động cạnh tranh luật cạnh tranh số nước, vùng lãnh thổ 18 Cơ quan phát triển quốc tế Canađa – Bộ Công thương Việt Nam (2006), Luật cạnh tranh canađa – số hướng dẫn thi hành, Nxb Giao thông vận tải, Hà Nội 19 David W Pearce (1999), Từ điển kinh tế học đại (tái lần 4), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 20 Đặng Vũ Huân (2002), Pháp luật kiểm soát độc quyền chống cạnh tranh không lành mạnh Việt Nam, Luận án tiến sĩ luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội 21 Dương Đăng Huệ, Nguyễn Hữu Huyên (2004), “Góp ý dự thảo Luật cạnh tranh: Những vấn đề có ý kiến khác nhau, Tạp chí nghiên cứu lập pháp, (10), tr 37 - 41 22 Đoàn Trung Kiên (2006), “Nhận diện hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh, vị trí độc quyền theo pháp luật hành Việt Nam”, Tạp chí luật học, (1), tr 35 - 42 Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học 23 Luật thương mại lành mạnh quy định độc quyền Hàn Quốc năm 1980 24 Luật Ủy ban thương mại Liên bang Hoa Kỳ năm 1994 25 Lê Nết, Nguyễn Anh Tuấn (2006), “Luật cạnh tranh vấn đề hợp đồng, phân phối, tài trợ thương mại”, Tạp chí nghiên cứu lập pháp, (12), tr 46 - 52, 62 26 Phan Thảo Nguyên (2006), “Kết nối mạng viễn thông yêu cầu thực thi pháp luật cạnh tranh”, Tạp chí luật học, (6), tr 15 – 21 27 Nguyễn Như Phát, Nguyễn Ngọc Sơn (2006), Phân tích luận giải quy định Luật cạnh tranh hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, vị trí độc quyền để hạn chế cạnh tranh, Nxb Tư pháp, tr 42, 208 218 28 Nguyễn Kim Phượng (2007), Kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh, vị trí độc quyền theo Luật cạnh tranh Việt Nam, Luận văn thạc sĩ luật học, Đại học Luật Hà Nội 29 Trương Hồng Quang (2011), “Cơ quan quản lý cạnh tranh: Những bất cập phương hướng hồn thiện”, Tạp chí nghiên cứu lập pháp, (3) 30 Quy chế (CE) N0 39/2004 Hội đồng Châu Âu ngày 20/01/2004 kiểm soát hoạt động tập trung kinh tế 31 Nguyễn Ngọc Sơn (2005), Xác định thị trường liên quan theo Luật cạnh tranh năm 2004, Tạp chí nghiên cứu lập pháp, (11), tr 25 - 31 32 Tổ chức phát triển Liên hợp quốc (2003), Bộ quy tắc cạnh tranh Liên hợp quốc, Luật mẫu cạnh tranh 33 Tổ chức hợp tác phát triển kinh tế - Ngân hàng giới (2004), Khuôn khổ cho việc xây dựng thực thi Luật sách cạnh tranh 34 Trường Đại học Luật Hà Nội (2011), Giáo trình Luật cạnh tranh, Nguyễn Thị Vân Anh (chủ biên), Nxb Công an nhân dân, Hà Nội Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học 35 Ủy ban Quốc gia hợp tác kinh tế quốc tế Đại sứ quán Pháp Việt Nam (2004), Các văn pháp quy điều tiết cạnh tranh Pháp Liên minh châu Âu, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 36 Viện nghiên cứu quản lý trung ương (2002), Các vấn đề pháp lý thể chế sách cạnh tranh kiểm sốt độc quyền kinh doanh, Dự án hồn thiện mơi trường kinh doanh VIE/97/061, Nxb Giao thông vận tải, Hà Nội 37 Viện quản lý kinh tế trung ương (2000), Cơ sở khoa học thực tiễn cho việc xây dựng sách cạnh tranh Việt Nam, Nxb Lao động, Hà Nội 38 Phùng Long (2010), “Chủ động ngăn ngừa cạnh tranh không lành mạnh lĩnh vực viễn thông di động internet”, Báo mới, truy cập địa chỉ: http://www.baomoi.com/Chu-dong-ngan-ngua-canh-tranh-khong-lanh-manhlinh-vuc-vien-thong-di-dong-va-internet/76/5085203.epi 39 Thanh Ngọc (2013), “Sân chơi viễn thơng khó có cạnh tranh cơng bằng!”, Báo điện tử Dân trí, truy cập ngày 19/12/2013 địa chỉ: http://dantri.com.vn/kinh-doanh/san-choi-vien-thong-van-kho-co-canh-tranhcong-bang-817530.htm 40 Phòng Thời - Đài Phát Thanh & Truyền Hình Lâm Đồng (2014), “Thị trường viễn thông Việt Nam thiếu cạnh tranh lành mạnh”, Trang thông tin điện tử tổng hợp Đài Phát Thanh & Truyền Hình Lâm Đồng, truy cập ngày 20/02/2014 địa chỉ: http://lamdongtv.vn/thoi-su/201402/thitruong-vien-thong-viet-nam-thieu-su-canh-tranh-lanh-manh-453219/ 41 Hữu Tuấn (2014), “Viễn thông 2014: Định đoạt số phận nhiều ông lớn”, Báo điện tử Dân trí, truy cập ngày 13/02/2014 địa chỉ: http://dantri.com.vn/suc-manh-so/vien-thong-2014-dinh-doat-so-phan-nhieuong-lon-837884.htm Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học 42 Vtc.vn (2014), “Viễn thông Việt 2014: Vẫn giữ Tam Quốc”, Báo điện tử VTC News, truy cập ngày 05/02/2014 địa chỉ: http://vtc.vn/1472725/kinh-te/vien-thong-viet-2014-van-giu-the-tam-quoc.htm 43 Thu Thủy - Xuân Thân (2013), “Tăng giá cước 3G: Vinaphone không vi phạm Luật Cạnh tranh?”, Báo điện tử Đài Tiếng nói Việt Nam, truy cập ngày 22/10/2013 địa chỉ: http://vov.vn/Kinh-te/Tang-gia-cuoc-3GVinaphone-khong-vi-pham-Luat-Canh-tranh/286381.vov 44 Hải Triều (2014), “Cục Quản lý cạnh tranh: Xác định vị trí thống lĩnh ba “đại gia” di động”, Báo Công an thành phố Hồ Chí Minh, truy cập ngày 03/01/2014 địa chỉ: http://www.congan.com.vn/?mod=detnews&catid=707&id=510164 45 Nhã Cầm (2014), “Điều bất ngờ sau định tách MobiFone khỏi VNPT”, Báo điện tử thuộc nhóm Thời báo Kinh tế Việt Nam, truy cập ngày 03/04/2014 địa http://vneconomy.vn/20140403065550725P0C16/dieubat-ngo-sau-quyet-dinh-tach-mobifone-khoi-vnpt.htm Lương Thị Vân - Luận văn thạc sĩ luật học ... quát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực vi n thông di động Pháp luật kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực vi n thông di động THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT HÀNH... luận kiểm sốt hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực vi n thông di động Chương 2: Thực trạng kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực vi n thông di động. .. Khái niệm hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường lĩnh vực vi n thơng di động 1.1.1.1 Khái niệm hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường