Phân tích bài thơ Việt Bắc của nhà thơ Tố Hữu

Mở bài - Giới thiệu tác giả Tố Hữu Tố Hữu là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của thơ ca Việt Nam hiện đại mà đường đời, đường thơ luôn song hành cùng con đường cách mạng của cả dâ

VĂN MẪU LỚP 12

ĐỀ BÀI: PHÂN TÍCH BÀI THƠ VIỆT BẮC CỦA NHÀ THƠ TỐ HỮU

A SƠ ĐỒ TÓM TẮT GỢI Ý

B DÀN BÀI CHI TIẾT

1 Mở bài

- Giới thiệu tác giả Tố Hữu (Tố Hữu là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của thơ

ca Việt Nam hiện đại mà đường đời, đường thơ luôn song hành cùng con đường cách

mạng của cả dân tộc với một phong cách thơ độc đáo.)

- Dẫn dắt và giới thiệu về bài thơ Việt Bắc đi vào vấn đề cần phân tích (Việt Bắc làm

một trong những bài thơ hay tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật và giá trị thơ văn

của Tố Hữu)

2 Thân bài

- Khái quát chung

• Hoàn cảnh sáng tác: Nhân sự kiện lịch sử sau chiến thắng Điện Biên Phủ (6

-1954), hiệp định Giơ – ne – vơ về Đông Dương được kí kết (7 1954), hòa bình

lập lại, miền Bắc được giải phóng, một trang lịch sử mới về đất nước, một giai đoạn mới của cách mạng được mở ra Tháng 10 – 1954, các cơ quan Trung ương của Đảng và chính phủ rời chiến khu Việt Bắc trở về Hà Nội, trước khung cảnh chia tay tay ấy, cảm xúc dạt dào đã thôi thúc Tố Hữu viết nên bài thơ Việt Bắc

• Bố cục: bốn khổ thơ đầu là cảnh chia tay đầy lưu luyến giữa người cán bộ về xuôi

và người Việt Bắc, các khổ còn lại là lời người ra đi nhắc lại những kỉ niệm gắn bó cùng Việt Bắc

- Những nội dung cần làm rõ:

• Cảnh chia tay đầy lưu luyến với những sắc thái tâm trạng, những cung bậc cảm xúc của nhân vật trữ tình dạt dào, đằm thắm, chân thành

• Địa điểm chia tay với khung cảnh đầy bâng khuâng, lưu luyến nổi lên với màu áo chàm bền vững thủy chung của cả người đi và người ở

• Lời đối đáp: Người ở lại gợi lại những kỉ niệm của cách mạng thời kì trứng nước còn nhiều gian khổ nhưng một lòng đoàn kết cùng nhau đánh giặc Còn người ra

đi đinh ninh nỗi nhớ da diết quê hương cách mạng, niềm thủy chung son sắt bền vững với những người con của Việt Bắc

• Qua sự hồi tưởng của Tố Hữu, cảnh và người Việt Bắc hiện lên mang vẻ đẹp vừa gần gũi, vừa nên thơ của quê hương cách mạng:

o Cảnh Việt Bắc với những hình ảnh như: cảnh bản làng ấm cúng, khung cảnh thiên nhiên thơ mộng, trữ tình, những nét đặc trưng của riêng Việt Bắc, cảnh sinh hoạt chiến đấu và cả nét đẹp tiêu biểu nhất: Bức tranh Việt Bắc qua bốn mùa…

o Con người Việt Bắc vất vả, lam lũ, nhưng tình nghĩa, yêu thương cần cù, chịu khó Những con người với những hoạt động của sự sống hằng ngày, mỗi người

mang một nét đẹp lao động riêng bên cạnh vẻ đẹp chung “Thương nhau chia

củ sắn lùi/ Bát cơm sẻ nửa chăn sui đắp cùng”

• Khung cảnh hùng tráng và vài trò của Việt Bắc đối với cách mạng và kháng chiến

o Khung cảnh đầy ấn tượng với vẻ đẹp của thế trận đánh giặc, với hình ảnh đoàn quân đầy hào khí…

o Vai trò của Việt Bắc: và vị trí quan trọng, là căn cứ địa, chiến khu của Việt Bắc, nơi đầu nguồn cách mạng với những địa danh đã đi vào lịch sử

- Những đặc điểm về nghệ thuật được thể hiện qua đoạn trích: Đậm đà màu sắc dân

tộc được thể hiện qua nhiều khía cạnh (thể thơ dân tộc: lục bát; hình ảnh dân tộc; ngôn ngữ dân tộc; nhịp điệu, nhạc điệu dân tộc)

3 Kết bài:

- Nêu nhận xét, đánh giá về bài thơ Tây Tiến (là bản anh hùng ca, là khúc ca ngọt ngào, đằm thắm về cách mạng, về cuộc kháng chiến và về dân tộc ta trong kháng chiến)

- Mở rộng vấn đề (bằng cảm xúc của cá nhân)

C BÀI VĂN MẪU

Tháng 10, năm 1954 sau thắng lợi vẻ vang của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, Trung ương Đảng và chính phủ rời Việt Bắc để trở về Hà Nội tiếp tục lãnh đạo phong trào cách mạng Trước sự kiện đó Tố Hữu đã viết bài thơ Việt Bắc Đây là bài thơ

ân tình cách mạng, gọi lại những kỉ niệm thân thiết và vẻ đẹp của Việt Bắc từ ngày đầu gian khổ chắt chiu xây dựng căn cứ địa cách mạng cho đến khi kháng chiến thắng lợi Bài thơ kết cấu theo lối hát giao duyên đối đáp nam nữ nhưng lại thể hiện những ân tình cách mạng, và vì thế bài thơ như một chất men say ngấm sâu vào lòng người, trở nên gần gũi, đằm thắm hơn với những cung bậc lan toả của nó

Mở đầu bài thơ là những lời phảng phất phong vị ca dao, tái hiện cảnh tiễn đưa đầy dùng dằng, quyến luyến

Mình về mình có nhớ ta Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng Mình về mình có nhớ không Nhìn cây nhớ núi nhìn sông nhớ nguồn

Con người đang đứng trước một cuộc biệt li nên câu thơ cũng nhuốm màu li biệt

Tác giả đặt đại từ “mình” và “ta” ở hai đầu câu thơ tạo cảm giác xa xôi, cách biệt, ở giữa

là tâm trạng băn khoăn của người ở lại: không biết bạn có còn thuỷ chung trước bao đổi thay và cám dỗ của cuộc sống mới Lòng ngập tràn nhớ thương, người ở lại không nén được lòng mình đã đưa ra những câu hỏi dồn dập : mình có nhớ ta, mình có nhớ không? .càng làm cho người ra đi thêm lưu luyến, cứ vang lên như một niềm khắc khoải khôn nguôi Không chỉ đưa ra những câu hỏi, người Việt Bắc còn nhắc lại khoảng thời gian mười lăm năm gắn bó thiết tha Mới đọc ta bắt gặp tứ thơ quen thuộc từ ca dao tình yêu

nam nữ kiểu như: “Mình về có nhớ ta chăng, Ta về ta nhớ hàm răng mình cười” trong

đó người tình chỉ nhắc đến kỉ niệm mười lăm năm ấy Nhưng đến cặp lục bát tiếp theo thì nó không còn là tình yêu nữa mà được thay thế bằng tình yêu thương gắn bó với với mảnh đất quê hương Vịêt Bắc Nhớ núi, nhớ rừng thực chất là nhớ ngọn nguồn của cách mạng

Bốn câu thơ đầu tạo thành hai câu hỏi rất khéo mà mỗi câu hỏi về một khía cạnh khác nhau: thời gian và không gian gói gọn một thời cách mạng, một vùng cách mạng

Trước tâm trạng, nỗi niềm bộc bạch của kẻ ở, người đi im lặng lắng nghe :

Tiếng ai tha thiết bên cồn Bâng khuâng trong dạ bồn chồn bước đi

Người ra đi im lặng là để tri âm, để tiếng ai từ từ ngân vang lắng sâu vào hồn mình cho thật vẹn tròn, đầy đủ Lặng im nhưng vẫn không kém phần mãnh liệt Người ở lại nói thiết tha, người đi nghe thiết tha, sự hô ứng ngôn từ này tạo sự đồng vọng trong lòng người Nhịp thơ lục bát đang đều đặn, nhịp nhàng đến đây như cũng vì chút bối rối

ấy trong lòng người mà thay đổi :

Áo chàm đưa buổi phân li Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay

Trong thời khắc chia tay sau một khoảng thời gian dài gắn bó, có biết bao nhiêu kỉ niệm ngọt bùi, sâu nặng, có nhiều điều để nói nhưng không thể nói đủ, nói trọn vẹn cùng nhau Vì thế lòng người cũng bâng khuâng, bước chân cũng bồn chồn, và mặc dù người

đi không trực tiếp trả lời câu hỏi của người ở lại nhưng hình ảnh áo chàm và hành động cầm tay nhau im lặng đó trả lời thay tất cả, nó chất chứa cả bề sâu cảm xúc của cả người

đi và kẻ ở

Bao trùm lên tất cả trong tâm trạng của kẻ ở và người đi là nỗi nhớ da diết mênh mang với nhiều sắc thái khác nhau Người ở lại băn khoăn tự hỏi về lòng thuỷ chung son sắt của người ra đi thì ngược lại người ra đi khẳng định nghĩa tình mãi không phai nhòa trong kí ức Và cứ thế Việt Bắc hiện lên trong hoài niệm thật sinh động và cụ thể

Nhớ đến Việt Bắc là nhớ đến những tháng ngày gian khổ hi sinh: Mưa nguồn suối

lũ những mây cùng mù, nhiều khó khăn, gian khổ cũng lắm nhưng cán bộ và đồng bào

đồng cam cộng khổ, cùng có mối thù sâu nặng với quân xâm lược: “Miếng cơm chấm muối mối thù nặng vai” Đồng thời nhớ đến Việt Bắc cũng là nhớ đến những nghĩa tình

đồng bào sâu nặng Người về khiến núi rừng cũng trở nên trống vắng, ngẩn ngơ, các điệp từ mình về, mình đi được nhắc đi nhắc lại một cách tha thiết khiến cho không gian, thời gian Việt Bắc hiện ra từ trong khói sương của hoài niệm, của tâm trạng chất chứa

nhớ nhưng trở nên rõ nét và rõ tình hơn Đại từ “ai” phiếm chỉ được sử dụng để như hỏi

vào sự trống vắng nay mai của lòng mình Với thủ pháp đối lập giữa một bên là lau xám với lòng son, giữa hắt hiu và đậm đà, người ở nhấn mạnh sắc độ của nỗi nhớ Người ở lại

còn bày tở nõi lo âu, dự cảm: Mình về mình lại nhớ mình Ba chữ “mình” được dùng liên

tiếp trong một dòng thơ làm cho ý thơ trở nên đa nghĩa một cách thú vị Mình ở đây là tôi, là chủ thể của nỗi nhớ, và mình cũng có thể là khách thể của nỗi nhớ Và biết đâu đó đây lại là lới nhắc nhở người đi liệu rồi có còn nhớ chính bản thân mình Cả người đi và

kẻ ở đều được gói gọn trong một chữ mình tha thiết Và nói gì đi nữa cả ta và mình đều

là những người kháng chiến, đều là cách mạng nên không tách rời nhau là lẽ dĩ nhiên, là điều dễ hiểu

Đáp lại những băn khoăn của người ở lại, người ra đi khẳng định một điều đinh ninh tình nghĩa của mình vẫn còn sâu nặng, dẫu có thế nào thì sự keo sơn, gắn bó bền chặt vẫn không phai nhạt theo thời gian:

Ta với mình, mình với ta Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh

Và cụ thể hơn nữa, người ra đi khặng định: “Mình đi mình lại nhớ mình” và nghĩa tình mãi dạt dào không bao giờ khô cạn “Nguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu”

Sự gắn bó sâu nặng với Việt Bắc đã làm cho cảnh Việt Bắc tái hiện trong nỗi nhớ của người về xuôi đã đẹp lại càng trở nên đẹp hơn, càng trở nên lung linh huyền ảo Nỗi nhớ trong lòng người đi day dứt, thiết tha đến độ cồn cào, ám ảnh như nhớ người yêu Lấy nỗi nhớ trong tình yêu lứa đôi để đo nỗi nhớ về ngọn nguồn kháng chiến, về nghĩa tình cách mạng, đó là một sáng tạo của hồn thơ Tố Hữu

Và cũng chính từ sự gắn bó và nỗi nhớ thương da diết đó, thiên nhiên Việt Bắc mới hiện lên đẹp lộng lẫy như một bức tranh tứ bình về bốn mùa với những nét đặc trưng của Việt Bắc:

Ta về mình có nhớ ta

Ta về ta nhớ những hoa cùng người Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng Ngày xuân mơ nở trắng rừng Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang

Ve kêu rừng phách đổ vàng Nhớ cô em gái hái măng một mình Rừng thu trăng rọi hoà bình Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung

Trong bề bộn của kí ức và hoài niệm, bức tranh sáng đẹp về Việt Bắc hiện lên trong nỗi nhớ của người về xuôi như một dấu son tươi nguyên những kỉ niệm

Và trong bức tranh thiên nhiên sống động, bừng sáng đó có sự xuất hiện của con người đang cần mẫn lao động: chuốt từng sợ giang, hái măng một mình giữa rừng vàng Nhưng có lẽ để lại ấn tượng nhất là tiếng hát ân tình thuỷ chung của con người Việt Bắc

Nó vượt qua trập trùng núi rừng, băng qua mênh mông biển cả của thời gian mà vướng vít bước chân người ra đi Điệp từ nhớ được lặp lại nhiều lần như khiến cả đoạn thơ bao trùm một tình cảm nhớ thương tha thiết

Nhớ về Việt Bắc là nhớ cảnh nhớ người, nhưng quan trọng hơn là nhớ về cuộc kháng chiến, một Việt Bắc trong kháng chiến thật hào hùng

Nhớ khi giặc đến giặc lùng Rừng cây núi đá ta cùng đánh tây Núi giăng thành luỹ sắt dày Rừng che bộ đội rừng vây quân thù Mênh mông bốn mặt sương mù Đất trời ta cả chiến khu một lòng

Quân đi điệp điệp trùng trùng ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan Dân quân đỏ đước từng đoàn Bước chân nát đá muôn tàn lửa bay Nghìn đêm thăm thẳm sương dày Đèn pha bật sáng như ngày mai lên

Tiết tấu ngân nga, dìu dặt như lời ru đến đây được tác giả phá vỡ để tạo ra một kết cấu khác phi đối xứng làm giọng thơ trở nên gắt, mạnh, dồn dập như âm hưởng bước hành quân vũ bão Hệ thống từ vựng mở căng cường độ diễn tả, hình ảnh kì vĩ, ý thơ phóng xa vào viễn cảnh tất cả tạo nên một bức tranh sử thi hoành tráng để ca ngợi sức mạnh của chủ nghĩa yêu nước, của nhân dân anh hùng Miêu tả cảnh hành quân, nhà thơ

sử dụng cụm từ “điệp điệp, trùng trùng” thật chính xác Còn từ ngữ nào để diễn đạt sức

mạnh của đoàn binh tràn đầy nhiệt huyết hơn những từ ấy? Nó vừa diễn tả vẻ đẹp hùng dũng bên ngoài lại vừa miêu tả sức mạnh quật cường bên trong Trong những con người hiên ngang ấy, họ không chỉ biết làm bạn với khói lửa đạn bom mà họ còn đôi lúc thả hồn theo trăng sao Sự hài hoà giữa sự dữ dội và vẻ đẹp lãng mạn đã làm nên sự chói sáng trong tâm hồn người lính Hình ảnh ánh sao đầu núi mặc dù không mới (Đầu súng trăng treo - Đồng chí – Chính Hữu) nhưng vẫn có sức lay động kì lạ cái phần hồn dân tộc trong mỗi con người Việt Nam

Và bài thơ khép lại bằng lời khẳng định Việt Bắc mãi là cái nôi, là quê hương của phong trào cách mạng, nơi đặt niềm tin tưởng và hi vọng của người Việt Nam trên khắp mọi miền của Tổ quốc, đặc biệt là những nơi còn u ám quân thù

Việt Bắc là bài thơ tiêu biểu nhất của hồn thơ Tố Hữu viết về nghĩa tình cách mạng Bài thơ không chỉ là lời chia tay dạt dào xúc cảm mà còn là lời khẳng định đinh ninh sự thuỷ chung son sắt của những người cách mạng, là khúc ca bất tận của tình nghĩa được viết với giọng điệu vừa trữ tình ngọt ngào, vừa sôi nổi thiết tha, trong sáng

Website Hoc247.vn cung cấp một môi trường học trực tuyến sinh động, nhiều tiện ích thông minh, nội dung bài giảng được biên soạn công phu và giảng dạy bởi những giáo viên nhiều năm kinh nghiệm, giỏi về kiến thức chuyên môn lẫn kỹ năng sư phạm đến từ các trường Đại học và

các trường chuyên danh tiếng

I Luyện Thi Online

- Luyên thi ĐH, THPT QG với đội ngũ GV Giỏi, Kinh nghiệm từ các Trường ĐH và THPT danh tiếng

- H2 khóa nền tảng kiến thức luyên thi 6 môn: Toán, Ngữ Văn, Tiếng Anh, Vật Lý, Hóa Học và Sinh Học

- H99 khóa kỹ năng làm bài và luyện đề thi thử: Toán,Tiếng Anh, Tư Nhiên, Ngữ Văn+ Xã Hội

II Lớp Học Ảo VCLASS

- Mang lớp học đến tận nhà, phụ huynh không phải đưa đón con và có thể học cùng con

- Lớp học qua mạng, tương tác trực tiếp với giáo viên, huấn luyện viên

- Học phí tiết kiệm, lịch học linh hoạt, thoải mái lựa chọn

- Mỗi lớp chỉ từ 5 đến 10 HS giúp tương tác dễ dàng, được hỗ trợ kịp thời và đảm bảo chất lượng học tập

Các chương trình VCLASS:

- Bồi dưỡng HSG Toán: Bồi dưỡng 5 phân môn Đại Số, Số Học, Giải Tích, Hình Học và Tổ Hợp dành cho

học sinh các khối lớp 10, 11, 12 Đội ngũ Giảng Viên giàu kinh nghiệm: TS Lê Bá Khánh Trình, TS Trần Nam Dũng, TS Pham Sỹ Nam, TS Lưu Bá Thắng, Thầy Lê Phúc Lữ, Thầy Võ Quốc Bá Cẩn cùng đôi HLV đạt

thành tích cao HSG Quốc Gia

- Luyện thi vào lớp 10 chuyên Toán : Ôn thi HSG lớp 9 và luyện thi vào lớp 10 chuyên Toán các

trường PTNK, Chuyên HCM (LHP-TĐN-NTH-GĐ), Chuyên Phan Bội Châu Nghệ An và các trường Chuyên khác cùng TS.Trần Nam Dũng, TS Pham Sỹ Nam, TS Trịnh Thanh Đèo và Thầy Nguyễn Đức Tấn

- Hoc Toán Nâng Cao/Toán Chuyên/Toán Tiếng Anh: Cung cấp chương trình VClass Toán Nâng Cao, Toán Chuyên và Toán Tiếng Anh danh cho các em HS THCS lớp 6, 7, 8, 9

III Uber Toán Học

- Gia sư Toán giỏi đến từ ĐHSP, KHTN, BK, Ngoại Thương, Du hoc Sinh, Giáo viên Toán và Giảng viên ĐH Day kèm Toán mọi câp độ từ Tiểu học đến ĐH hay các chương trình Toán Tiếng Anh, Tú tài quốc tế IB,…

- Học sinh có thể lựa chọn bất kỳ GV nào mình yêu thích, có thành tích, chuyên môn giỏi và phù hợp nhất

- Nguồn học liệu có kiểm duyệt giúp HS và PH có thể đánh giá năng lực khách quan qua các bài kiểm tra độc lập

- Tiết kiệm chi phí và thời gian hoc linh động hơn giải pháp mời gia sư đến nhà

Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai

Học mọi lúc, mọi nơi, mọi thiết bi – Tiết kiệm 90%

Học Toán Gia Sư 1 Kèm 1 Online