Header Page of 126 MỞ ĐẦU Cây chè có tên khoa học Camelia Sinensis O.Ktze Chè loại thức uống phổ biến hầu hết dân tộc giới Con người sớm nhận biết tính ưu việt tính đa chức loại nước uống Người Trung Quốc đánh giá:” Chè loại nước uống bổ dưỡng, có giá trị sinh học cao nhờ chữa số bệnh tim mạch, loại thuốc tiêu hóa, lợi tiểu chống nhiễm xạ…” Là quê hương chè với vùng chè tiếng Thái Nguyên, Vĩnh Phú, Tây Nguyên, Lâm Đồng,cây chè có vị trí đặc biệt kinh tế đời sống người dân Việt Nam Đã từ lâu, chè Việt Nam xuất đến nhiều nơi giới đem lại lượng ngoại tệ đáng kể cho đất nước.Ở việt nam chè mặt hàng xuất chủ chốt nông nghiệp Hàng năm kim nghạch xuất chè lên đến hàng trăm triệu USD Việt Nam nằm top 10 nước có sản lượng chè lớn giới Đến 2005 diện tích trồng chè toàn quốc đạt 110.000 sản lượng chè ước tính 80.000 tấn, 70% chè đen để xuất Trong lượng chè đen xuất khẩu, sản phẩm chè Orthodox (OTD) Footer Page of 126 Header Page of 126 chiếm 90% 10% chè CTC ( chè CTC chè sản xuất Phương pháp CTC ( Crushing (ép) tearing (cắt ) curling ( vò ) Các sản phẩm chè đen OTD xuất OP, P, FBOP, BPS, PS, F, D mặt hàng tốt OP, P, FBOP thường 55 – 60% ( mặt hàng tốt :OP, FBOP, P ; mặt hàng cấp thấp : PS , BPS , F, D Mặt hàng FBOP đấu trộn mặt hàng chè gồm 50% chè BP, 25% chè BOP , 25% chè F ) ; Chè sơ chế (BTP ) Bởi chè xây dựng thành mười chương trình trọng điểm phát triển nông nghiệp kế hoạch phát triển kinh tế xã hội nhà nước Việt Nam đến năm 2010 Sau thời kỳ đổi mới, Việt Nam bắt đầu hòa nhập vào khu vực giới, sản phẩm chè không xuất sang thị trường truyền thống Liên Bang Nga Đông Âu, mà tới nhiều thị trường Trung Đông, Tây Âu Bắc Mĩ Muốn thâm nhập vào thị trường xuất giữ vững thị trường nước, chè Việt Nam phải có tính cạnh tranh chất lượng, giá cả, phương thức kinh doanh công nghệ chế biến CHƯƠNG Footer Page of 126 Header Page of 126 NGUỒN GỐC CÂY CHÈ, PHÂN LOẠI VÀ SỰ PHÂN BỐ 1.1 Nguồn gốc chè Năm 1753, Carl Von Linnaeus, nhà thực vật học Thụy Điển tiếng, lần giới tiến hành nghiên cứu số loại chè cổ Trung Quốc định tên khoa học chè Thea Sinensis phân thành loại: Thea bohea (chè đen) Thea viridis (chè xanh) Nhiều công trình nghiên cứu khảo sát trước cho rằng: Nguồn gốc chè vùng cao nguyên Vân Nam – Trung Quốc, nơi có khí hậu ẩm ướt ấm Theo tài liệu Trung Quốc cách khoảng 4000 năm, người Trung Quốc biết dùng chè làm dược liệu sau dùng để uống Cũng theo tài liệu vùng biên giới Tây Bắc nước ta nằm vùng nguyên sản giống chè tự nhiên giới.Năm 1823, Robert Bruce, học giả người Anh, lần phát số chè hoang dã dãy núi Sadiya vùng Atxam (Ấn Độ) cao tới 17 đến 20m, thuộc loài thân gỗ lớn, khác hẳn chè thân bụi Linaeus thu thập vùng Trung Quốc nói Tiếp sau nhà học giả Anh Samuel Bildon (1878), John H.Blake (1903), E.A.Brown Footer Page of 126 Header Page of 126 Ibbetson (1912) đưa thuyết: Ấn Độ vùng nguyên sản chè giới, kho tàng cổ thụ Trung Quốc ghi nhận chè cổ thụ, đất nước Trung Quốc chưa tìm thấy chè cổ thụ lớn Ấn Độ, giống chè Trung Quốc Nhật Bản nhập từ Ấn Độ Năm 1918, Cohen Stuart (Java), nhà phân loại thực vật Hà Lan thu thập mẫu tiêu chè Vân Nam, Bắc Việt Nam Bắc Mianma Kết tìm thấy chè thân gỗ lớn khu vực miền núi phía Nam phía Tây Vân Nam Tuy có quan điểm khác nguồn gốc chè, vùng phân bố chè nguyên sản vùng chè dại nằm nằm khu vực núi cao, có điều kiện sinh thái lý tưởng Thực vậy, vùng Vân Nam (Trung Quốc) hay vùng Atxam (Ấn Độ) có độ cao 1500m so với mặt nước biển Còn Việt Nam tìm thấy chè dại Suối Giàng (Yên Bái), Thông Nguyên, Cao Bồ (Hà Giang), Tam Đảo (Vĩnh Phúc) Từ nghiên cứu đến kết luận chè có nguồn gốc từ Châu Á 1.2 Phân loại Để phân loại chè, người ta dựa sở: Footer Page of 126 Header Page of 126 Cơ quan sinh dưỡng: loại thân bụi thân gỗ, hình dạng tán, hình dạng kích thước loại lá, số đôi gân Cơ quan sinh trưởng: độ lớn cánh hoa, số lượng đài hoa, vị trí phân nhánh đầu nhị Đặc điểm sinh hoá: chủ yếu dựa vào hàm lượng tanin Trong thập kỷ qua có nhiều tác giả phân loại chè, Cohen Stuart 1916, Wight Barua 1939, Kitamura 1950m Sealy 1958 Trong cách phân loại Cohen Stuart nhiều người biết đến sử dụng Theo nhà thực vật học người Hà Lan Cohen Stuart 1919, tác giả dựa vào đặc điểm hình thái, sinh lý, không gian phân bố, đối chiếu với nguồn gốc để chia chè thành loại , là: − Chè Trung Quốc nhỏ: thuộc loại bụi, mọc chậm có nhiều thân mọc từ lên, nhỏ cứng, đọt chè nhỏ, diện tích bé thích hợp với loại chè đòi hỏi ngoại hình đẹp − Chè Trung Quốc to: thuộc loại thân gỗ nhỏ, trung bình, suất khá, đọt chè từ nhỏ đến trung bình sử dụng cho chế biến chè xanh chè đen Footer Page of 126 Header Page of 126 − Chè Shan: thuộc loại thân gỗ vừa, to, đọt dài, có nhiều lông tuyết chế biến cần lưu ý cường độ thời gian vò để giữ lại tối đa tuyết đọt tạo hấp dẫn tự nhiên cho sản phẩm − Chè Ấn Độ: thuộc loại thân gỗ lớn, to, bóng láng, sinh trưởng mạnh vùng nhiệt đới, đọt to, hàm lượng tanin cao thích hơp cho chế biến chè đen theo phương pháp truyền thống Orthodox phương pháp CTC (Crushing – Tearing – Curling) 1.3 Sự phân bố chè Cũng nhiều loại trồng khác, chè phân bố phạm vi rộng Đầu tiên chè sống hoang dại Cao Nguyên vùng Đông Nam Châu Á Về sau, người ta tìm hiểu đặc tính công dụng nên đưa trồng nương, đồi, vườn tược Đến nay, ngành trồng chè có gần 5.000 năm lịch sử trồng phổ biến nhiều nước giới, từ 30 độ vĩ nam (Natan – Nam Phi) đến 45 độ vĩ bắc (Gruzia – Liên Xô) Nhưng chè tốt trồng nhiều từ 32 độ vĩ bắc đến độ vĩ nam hình thành vùng lớn: vùng ôn đới, vùng nhiệt đới vùng nhiệt đới Trong đó, vùng nhiệt đới chè sinh trưởng tốt có nhiều triển vọng cho sản lượng cao Footer Page of 126 Header Page of 126 Từ vùng chè nguyên sản, chè nhân rộng vùng có điều kiện tự nhiên khác nhau: Chè trồng Nhật Bản năm 805 – 814, Indonesia 1684, Liên Xô 1833, Srilanca 1837 – 1840, Ấn Độ 1834 – 1840 Tasmania (Châu Đại Dương) năm 1940 Ở Việt Nam, chè có từ lâu đời vùng núi cao phía Tây Bắc với chè nguyên thủy Suối Giàng (Yên Bái), Thông Nguyên, Cao Bồ, Lũng Phìn (Hà Giang), Chồ Lồng, Tả Xùa (Sơn La), Tam Đảo (Vĩnh Phúc) Cây chè trồng với quy mô đồn điền Phú Thọ vào năm 1890 Sau đó,chè phân bố phạm vi nước, trải dài 15 vĩ độ bắc, hình thành vùng chè tập trung như: Vùng Tây Bắc ( gồm Sơn La, Lai Châu), Vùng Việt Bắc – Hoàng Liên Sơn (gồm Hà Giang, Tuyên Quang, yên Bái, Lào Cai), vùng Trung du Bắc Bộ (gồm Phú Thọ, Nam Tuyên Quang, Vĩnh Phúc, Bắc Cạn, Bắc Giang, Thái Nguyên), vùng Bắc Trung Bộ (gồm Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh), vùng Tây Nguyên (gồm Gia Lai, Kontum, Lâm Đồng) Sự hình thành vùng chè tập trung mang tính tự nhiên ,song hạn chế phân vùng phát triển, chưa khai thác tốt lợi tự nhiên vùng, vùng Trung Footer Page of 126 Header Page of 126 du miền núi phía Bắc chiếm tới 63% diện tích, vùng Tây Nguyên có 23% diện tích, lại vùng khác Chương 2: LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CHÈ THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM 2.1 Vùng nguyên sản chè Năm 1753, Cac Vôn Linê, nhà thực vật học Thụy Điển thu thập, phân loại mẫu chè giống Trung Quốc, lần đặt tên chè Thea sinensis, phân thành hai giống chè: Thea bohea (chè đen) Thea viridis (chè xanh), xác nhận Trung Quốc vùng nguyên sản chè giới Năm 1951, Đào Thừa Trân (Trung Quốc) đưa thuyết Triết trung nhiều học giả giới công nhận Theo thuyết này, nôi tự nhiên chè khu vực gió mùa Đông Nam Á, Lào, Mianma, Vân Nam Bắc Việt Nam có chè hoang dại Các điều kiện đất đai, khí hậu, lượng mưa khu vực thích hợp với sinh trưởng chè, hợp thành vườn chè nguyên thủy Hơn chè mọc hoang dại tìm Footer Page of 126 Header Page of 126 thấy nhiều dọc hai bờ sông lớn: Kim Sa Giang, Phú Long Giang, Salouen, Irravadi, Mê kông, Bramapoutrơ sông bắt nguồn từ dãy núi phía nam cao nguyên Tây Tạng Cho nên vùng nguyên sản chè vùng núi cao nguyên Tây Tạng Cây chè di thực phía đông qua tỉnh Tứ Xuyên, bị ảnh hưởng khí hậu, nên biến thành giống ché nhỏ, di thực phía nam tây nam Ấn Độ, Mianma, Annam (Việt Nam) biến thành giống chè to Năm 1933, Đớtxơ (J.J.B.Deuss, Hà Lan), nguyên giám đốc viện nghiên cứu chè Buitenzorg Java (Indonesia), cố vấn công ty chè Đông Dương thời Pháp thuộc, sau khảo sát vùng chè cổ Tham Vè xã Cao Bồ (Vị Xuyên – Hà Giang) viết: “ Điểm cần ý nơi mà người tìm thấy chè, bên bờ sông lớn, sông Dương Tử, sông Tsi Kiang Trung Quốc, sông Hồng Vân Nam Bắc Kì (Việt Nam), sông Mê Kông Vân Nam, Thái Lan Đông Dương, sông Salouen Irrawadi Vân Nam Mianma Tất sông bắt nguồn từ dãy núi phía đông cao nguyên Tây Tạng, nguồn gốc chè từ dãy núi phân tán 2.2 Sơ lược lịch sử phát triển chè giới 2.2.1 Lịch sử Phát triển chè giới 10 Footer Page of 126 Header Page 10 of 126 Theo tư liệu lịch sử, từ năm 805 sau công nguyên, nhà sư Nhật Bản tu hành chùa Quốc Thanh (Chiết Giang, Trung Quốc), nước mang hạt giống chè gieo trồng Hạ Xuyên (Shiga Ken, Nhật Bản) Từ phát triển nhanh chóng thành nước sản xuất chè lớn Thế giới Đến năm 828 sau công nguyên, Triều Tiên bắt đầu có chè, trồng núi Kim La Đạo Trí Dị Sơn Sau kỷ XVII, chè truyền bá nhanh qua “con đường chè” đất liền biển Người Đức nhập hạt chè năm 1654, để trồng lại Java Sumatra (Indonesia) Năm 1780 công ty đông Ấn Độ nước Anh nhập giống chè từ Trung Quốc để trồng Ấn Độ Ngay từ kỷ XVII người Anh nhập từ Trung Quốc hạt chè để trồng thử nghiệm Srilanca Sau đồn điền cà phê bị bệnh gỉ sắt xóa sổ, chuyển sang trồng chè mạnh mẽ với quy mô lớn Năm 1833, Sa Hoàng nước Nga nhập chè từ Trung Quốc trồng Crưm bờ biển Đen, từ phát triển sang Gruzia, Kratxnôđa Việt Nam, Mianma Lào trồng chế biến chè từ xa xưa Nhưng phát triển chè với quy mô lớn Việt Nam bắt đầu 11 Footer Page 10 of 126 Header Page 187 of 126 188 Footer Page 187 of 126 Header Page 188 of 126 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1/ Nguyễn Văn Bình cộng sự:- Giáo trình công nghiệp NXB Nông Nghiệp 19985/ 2/ Viện nghiên cứu chè - Những nghiên cứu kỹ thuật ứng dụng ngành chè,1991 3/ Viện nghiên cứu chè - Tổng quan chiến lược phát triển chè 1997-2000, Bộ NN PTNT 4/ Ngô Hữu Hợp: - Bảo quản chè – Trường ĐHBK Hà Nội,2001 5/ Tống Văn Hằng – sở sinh hóa kỹ thuật chế biến trà,NXB TPHCM,1985 6/ Đặng Hạnh Khôi: - Chè công dụng NXB KHKT, Hà Nội,1983 7/ Đỗ Ngọc Quỹ - Nguyễn Kim Phong – Cây chè Việt Nam NXB KHKT 1998 189 Footer Page 188 of 126 Header Page 189 of 126 8/ Đỗ Ngọc Quỹ - Cây chè* Sản xuất * Chế biến * Tiêu thụ, NXB nghệ An, 2003 9/ Vietnamnet: Thị trường – toán khó chè Việt Nam (20/06/2003) 10/ www.vitas.org.vn 11/ www.stashtea.com 12/ www.greentealovers.com 13 / www.teasa.com 14/ Một số hình ảnh chè: trình sản xuất,chế biến sản phẩm( theo nguồn Stash Tea companies ) 190 Footer Page 189 of 126 Header Page 190 of 126 Tản mạn Trà & Trà Đạo Lý Lạc Long Hầu dân tộc, xứ sở trái ñất ñều biết uống trà Theo ước tính, ñây loại nước uống phổ biến sau "nước" ngày giới tiêu thụ không tỉ tách trà ñủ loại Theo sách ghi lại tục uống trà nhân loại bắt nguồn từ Trung Quốc Theo Trà kinh, Lục Vũ viết năm 780 (Lục Vũ cuồng sĩ ñất Hồng Tiệm ñời Ðường, thường lang thang ngâm thơ khóc Ông ñể lại cho ñời sách Trà Kinh gồm ba bàn trà, gốm trà, cách pha uống trà, ñược người ñời sau gọi ông tiên trà, thờ làm ông tổ trà ñạo Trung Quốc) uống trà bắt ñầu từ thời Thần Nông, truyền sang Chu Công nước Lỗ 191 Footer Page 190 of 126 Header Page 191 of 126 Như loài người biết uống trà vào khoảng năm 3300 - 3100 trước Công nguyên Qua thời ñại Trung Quốc, tục uống trà tác dụng trà ngày ñược nâng cao khai thác triệt ñể Cách uống trà theo ñường buôn bán tơ lụa, ñồ gốm qua giao lưu thương gia tỏa khắp giới Cuối kỷ 11 ñầu kỷ 12, với thiền, trà Trung Hoa tràn sang Nhật Người Nhật tiếp thu hai thứ văn hoá vật chất tôn giáo này, ñem hoà quyện với văn hoá ñịa nâng lên thành triết lý riêng dân tộc Nhật gọi Trà ñạo Theo truyền thuyết Nhật, vào khoảng thời gian này, có vị cao tăng người Nhật sư Eisai (1141-1215), sang Trung Hoa ñể tham vấn học ñạo Khi trở nước, sư Eisai mang theo số hạt trà trồng sân chùa Sau Eisai ñã sáng tác "Phẩm Trà Dưỡng Sinh Ký" (Kissa Yojoki), nội dung ghi lại chuyện liên quan tới thú uống 192 Footer Page 191 of 126 Header Page 192 of 126 trà Những công dụng trà mặt y khoa hương vị hấp dẫn ñặc biệt trà ñã thu hút nhiều người dân Nhật ñến với thú uống trà Họ ñã kết hợp thú uống trà với tính Thiền Phật giáo ñể nâng cao nghệ thuật thưởng thức trà, phát triển nghệ thuật trở thành trà ñạo Trà ñạo phát triển dựa triết lý xem uống trà thú tiêu khiển tao nghi lễ việc uống trà sư Thiền tông ñặt ñể giữ cho họ thức tỉnh Đến ñời thiền sư Senno Rikyu (1521-1591) trà ñạo Nhật thực trở thành nghệ thuật gắn liền với ñời sống thiền thông qua việc ñịnh nghĩa yêu cầu trà ñạo hài hòa, tĩnh lặng, khiết trang trọng Như Kakuzo Okakura ñã viết "Quyển sách Trà" xuất vào năm 1906: "Trà ñạo giáo phái ñược sáng lập dựa lòng tôn thờ ñẹp, ñẹp thực tế nhớp nhúa trần Trà ñạo bao gồm nghi lễ thiêng liêng thấm ñượm chất tâm linh tôn giáo, biến việc uống trà trở thành lễ Bất 193 Footer Page 192 of 126 Header Page 193 of 126 thiền thất môn phái Trà ñạo ñều có trà thất Tuy ñược xây dựng giản dị, tự nhiên ñược coi nơi thiêng liêng Đó gian nhỏ ñược ghép tre, gỗ, lợp tranh nguyên sơ Trong nhà trí vài thư pháp cổ, tranh thuỷ mạc Một bếp ñun nước, lò hương thơm, lọ hoa cắm mọc lên từ kẽ ñá Ngồi phòng lặng im nghe tiếng nước sôi nhè nhẹ tiếng gió Người ta cảm thấy ngồi thảo am nơi sơn dã, có mây trắng tiếng nhạc thiên nhiên làm bạn, lòng cảm thấy thoát Con người vượt lên giới hạn tương ñối thoáng nhìn vào vĩnh cửu Ấm trà ñược lên toả hương thơm cao, tinh khiết Uống chén thứ thấy lòng tĩnh lặng, tâm không dao ñộng, tự soi ñược vào cõi tâm Thiền nhân gọi ñó trạng thái vấn tuệ Uống xong chén thứ hai thấy nơi ấn ñường ấm nóng, tư thiền ñược khai thông Uống xong chén thứ ba hai trạng thái 194 Footer Page 193 of 126 Header Page 194 of 126 ñều biến Thân xác hoà vào trời ñất Người ta nói ñó ñạt tới thiền Trà ñạo." Theo hai sách “The Empire of Tea: The Remarkable History of the Plant That Took Over the World” ( Đế Quốc Trà ) Alan Macfarlane and Iris Macfarlane “Tea: Addiction, Exploitation, and Empire” (Trà: Nghiện, Bóc Lột, Đế quốc) Roy Moxham xuất gần ñây tác giả người Anh thuật lại nhà buôn bán Tây phương ñể ý ñến trà vào khoảng kỷ 17 Cuốn “Đế quốc trà” mở ñầu với hồi ký ngắn cảm ñộng Iris nhận thức văn hóa mà bà mang theo chồng ñến nông trại trồng trà Assam Bà viết: "Tôi lớn lên với tất mưu mẹo, lời nói hoa mỹ : ‘Bên Ấn Độ’ có người da ngăm thấp cứu chữa, người may mắn ñược cai trị" Sau ñó tác giả kể lại tình trạng ñối xử tàn bạo ñối với công nhân làm việc nông trại trồng 195 Footer Page 194 of 126 Header Page 195 of 126 trà, hồi tưởng buồn bã Cuốn "Đế quốc trà" phân tích cách dí dỏm sắc nước trà qua ñó suy luận vai trò trà việc trì hệ thống trật tự xã hội theo ñẳng cấp Anh Tác giả tìm cách trả lời câu hỏi : Có phải thật trà ñã hóa người Anh? Có phải trà làm cho người da trắng, thích ăn thịt ñỏ uống bia trở thành người hiền lành dễ mến hơn? Không! Đó câu trả lời Những người Anh, chủ ñồn ñiền trà, khinh miệt công nhân người xứ, họ cho ñó cu-li (coolies) Họ ñối xử tàn bạo ñối với phu người ñịa phương gây cho chết cho hàng trăm ngàn người Theo thống kê Moxham, cho ñến năm 1900, 200 ngàn mẫu trà ñược khai khẩn trồng rừng Assam, làm ñi sinh mạng hàng trăm ngàn người phu Ấn Độ vài mạng người Anh Đó thảm nạn trồng trà vùng Assam; nhiều thảm nạn xảy Darjeeling, Tích Lan (Ceylon), nhiều nơi khác Quy trình sản xuất trà 196 Footer Page 195 of 126 Header Page 196 of 126 Ấn Độ ñược mô theo cách tổ chức sau Cách mạng kỹ nghệ: làm việc dài, ñiều kiện làm việc cực xấu, thiếu an toàn Macfarlane viết: “Công nhân trở thành phần máy sản xuất khổng lồ Trong máy ñó họ người làm việc không hồn Cái giá nhân sinh mà người phải trả cho công việc nhàm chán không cần ñến trí óc, ñó chưa kể ñến tình trạng công nhân phải ñứng hết sang khác ñể hái trà Thật khó tưởng tượng nổi!” Trà, thức uống công dụng tốt cho sức khỏe , ''lá thơm ngát" ñã ñề tài làm say mê nghệ nhân ñể sáng tạo bình sứ thời xưa Việt Nam, Nhật Bản Trung Hoa Trà ñã chất xúc-tác khuyến khích tay thực dân Âu châu ; chất châm ngòi chiến tranh Nha phiến; cảm hứng cho cho nhà thiết kế thuyền bè vào kỷ 19th; 197 Footer Page 196 of 126 Header Page 197 of 126 nguồn cung cấp sinh lực cho Cách mạng kỹ nghệ Gần ñây Việt Nam có nhiều "trà quán" mở cửa theo nhu cầu thị trường, tình cờ ñọc số viết so sánh tỏ ý ngưỡng mộ nghệ thuật uống trà Nhật Trung Hoa Phải công nhận nước khác thành công Việt Nam việc quảng bá truyền thống tốt ñẹp dân tộc họ Trà ñạo Nhật tiếng ñã lâu, Trung Hoa Mặc dù theo truyền thuyết Việt Nam ñã biết ñến trà từ thời Ðông Hán trà ñạo Việt thành hình khoảng vào ñời nhà Ðường Sách Trà Kinh Lục Vũ nhập ñề "trà loài lớn phương nam" Chứng tích trà ñạo Việt lưu lại bình bát trà gốm Việt Dao từ thời Bắc thuộc, lên ñến ñỉnh thời Lý, Trần, thời Phật giáo thịnh lịch sử VN Trà ñạo Việt ñạo mà không ñạo, ñạo vô môn quan: không cửa vào, không lối Cũng Việt Nam, lúc Phật 198 Footer Page 197 of 126 Header Page 198 of 126 giáo Nhật bén rễ vào giới quyền Tăng sư khách quý sứ quân phú hào Họ học Phật tiêm nhiễm ñạo thưởng trà Uống trà nhằm luyện người khu trừ chướng ngại phiền não, ñể ñạt chỗ rốt an bần lạc ñạo, hòa ñồng với Tự Nhiên, tức Chân Như Và uống trà, hành trà ñạo phải có trà khí mà ngành gốm Nhật phôi thai Nên trà gốm từ Cao Ly, Trung Hoa, Ðại Việt ñưa sang giá ñắt, ñược xử dụng giới hạn hàng sứ quân ñại phú Thay hấp thu nếp bần, họ mượn trà ñạo làm trò trà dư tiêu khiển, ñặt quy tắc kiểu cách (Cha No Yu), muốn vào phải qua cổng Hữu Môn Quan Trà ñã ñưa thiền vị ñạm bạc vào trú ngụ chỗ ñền xa hoa Trong khuôn viên cung ñình nguy nga, lãnh chúa sai dựng nên trà thất bắt chước lều cỏ bần hàn ẩn sĩ ñể hành trà ñạo Còn bên nước Việt, ñạo ñã từ cung cấm ñi, bỏ phú quý phù vân ñể phiêu bồng nơi cảnh thật "rừng trúc chim" (Trúc lâm ña túc ñiểu) thơ ngài 199 Footer Page 198 of 126 Header Page 199 of 126 Huyền Quang Các vua Lý, Trần bỏ kinh núi, thực hạnh tầm ñạo, dẫm theo bước chân ñức Phật Đây chỗ khác biệt lịch sử thiền ñạo Việt - Nhật Thời ñại ñang sống, kỹ thuật ñại cho phép người tiếp xúc với môi trường bên ngoài, với văn hoá khác giới, tạo ñiều kiện cho việc học hỏi ñiều lạ bổ ích ñể mở mang kiến thức , ñể áp dụng cho lợi ích thân ñất nước Nhưng phải biết gạn lọc ñừng quên gốc rễ Ngưỡng mộ , thích trân trọng Trà ñạo Nhật Bản hay Trung Hoa tốt, so sánh chê bai nghệ thuật phong cách uống trà hay trà Việt Nam ñiều không ñúng dựa vào "trà quán" phục vụ nhu cầu thời thị trường Cái áo Kimono Nhật, áo sường - sám Trung Hoa, áo dài Việt Nam có nét ñẹp riêng Ở ñời tuyệt 200 Footer Page 199 of 126 Header Page 200 of 126 ñối hoàn hảo Và người ta thường nói " có nằm chăn biết chăn có rận", quốc gia hoàn hảo quốc gia Tách trà thơm Việt Nam ñã từ lâu quà ñón khách, tâm tình chủ nhà với khách viếng thăm Không thể nói người VN không pha chế trà cầu kỳ người Nhật hay người Trung hoa mà thịnh tình chủ với khách suy giảm Phần với nghệ thuật uống trà theo Trà ñạo Nhật hay Trung hoa ngưỡng mộ, áo Kimono hay sường sám, ñẹp mắt Nói cách khác "cỡi ngựa xem hoa" Nhưng tách trà Việt nam pha ñãi khách áo dài VN ñẹp , gần gũi thân thương Lý ñơn giản : Vì người Việt Nam Riêng phong cách uống trà hay thiền ñạo vô môn quan (Việt Nam) hay hữu môn quan (Nhật Bản) "tốt" ? Tôi xin phép gởi ñến bạn câu truyện "Trà Đạo" 201 Footer Page 200 of 126 ñây : Header Page 201 of 126 "Khách ñến viếng trà thất, chủ nhân tiếp ñón theo nghi phong trà ñạo Nhật Bản, khách lại rót uống tự nhiên không theo luật lệ Chủ nhân liền thuyết trình trà ñạo, cách pha trà phong thái uống trà … v.v Nghe xong khách nói: - À, trà ñạo Tôi lại tưởng ñạo trà khát Rồi khách Xưa Khát Nghĩ thêm Ðầu thượng uống xuất trà việc trà trước ngâm: ñạo uống với ñạo ñầu rồi!" Mời bạn tách trà thơm (pha kiểu Việt Nam) chúc tất cuối tuần ý 202 Footer Page 201 of 126 ... (Newzilan).Trong kỷ XX, tiêu thụ chè ngày nhiều, vùng sản xuất chè mở rộng liên tục, nhà máy chế biến chè tăng nhanh, khoa học kỹ thuật chè phát triển mạnh mẽ, thị trường chè 100 năm qua tăng trưởng... chè lớn: -Vùng chè tươi hộ gia đình người Kinh ven châu thổ sông, cung cấp chè tươi, chè nụ, chè Bạng, chè Huế -Vùng chè rừng đồng bào dân tộc (Dao, Mông, Tày ) miền núi phía Bắc, cung cấp chè. .. cấp thấp : PS , BPS , F, D Mặt hàng FBOP đấu trộn mặt hàng chè gồm 50% chè BP, 25% chè BOP , 25% chè F ) ; Chè sơ chế (BTP ) Bởi chè xây dựng thành mười chương trình trọng điểm phát triển nông