ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ LUẬN VĂN THẠC SỸ Chuyên ngành: TCNH Mã số : CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI SỰ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU DOANH NGHIỆP TẠI VIỆT NAM Học viên: Bùi Thị Minh Hằng Khoá: 17 Giáo viên hướng dẫn: PGS.TS Trần Thị Thái Hà Cơ quan công tác GVHD: Trường ĐHKT-ĐHQGHN Hà Nội – Năm 2013 I Lời mở đầu Tính cấp thiết đề tài Với phát triển kinh tế với mở rộng hoạt động công ty Việt Nam, nhu cầu vốn để mở rộng sản xuất, đầu tư ngày tăng cao Thông thường doanh nghiệp huy động vốn từ ba nguồn: vay ngân hàng, phát hành trái phiếu, phát hành cổ phiếu Ở Việt Nam, doanh nghiệp thường có thói quen huy động vốn từ ngân hàng Tuy nhiên, cách huy động thường bị hạn chế hạn mức tín dụng ngân hàng phải chịu ràng buộc từ phía ngân hàng tiến hành thẩm định vay Các ngân hàng Việt Nam thường bị đánh giá cho vay trung dài hạn nhiều dựa nhiều vào tín dụng, an tồn ngân hàng khơng cao, dịch vụ kém, nguồn thu từ dịch vụ chủ yếu dựa vào nguồn thu từ tín dụng Đối với huy động từ chứng khốn thơng qua phát hành cổ phiếu điểm yếu việc huy động chi phí vốn cao doanh nghiệp quyền kiểm soát phát hành nhiều Phát hành trái phiếu doanh nghiệp coi kênh huy động vốn có nhiều thuận lợi so với phát hành cổ phiếu, vay ngân hàng Với kênh phát hành trái phiếu, doanh nghiệp có hội huy động nguồn vốn dài hạn, lãi suất ổn định thu hút nhiều nhà đầu tư tham gia mà khơng cần phải có tài sản chấp hạn mức tín dụng vay ngân hàng, chi phí thấp so với việc phát hành cổ phiếu Việc huy động vốn việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp nhiều doanh nghiệp quan tâm Tuy nhiên, Việt Nam, thị trường trái phiếu doanh nghiệp đánh giá thị trường sơ khai, chưa phát triển, trái phiếu doanh nghiệp chiếm tỷ trọng 10% tổng dư nợ trái phiếu, nhỏ so với tỷ trọng trái phiếu phủ trái phiếu quyền địa phương 90% Tại nước phát triển, tỷ trọng cân đối Ví dụ Trung Quốc tỷ trọng trái phiếu doanh nghiệp trái phiếu phủ 35% - 65%; Hàn Quốc 51% - 49%; Singapore 44% 56% Bên cạnh đó, đối tượng tham gia thị trường tập trung phần lớn tập đồn, tổng cơng ty nhà nước Vậy nguyên nhân việc thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển, đâu yếu tố ảnh hưởng tới phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam? Và giải pháp để phát triển loại hình huy động vốn có nhiều lợi Việt Nam? Nhận thấy tiềm từ thị trường trái phiếu doanh nghiệp chưa phát huy hết Việt Nam, lựa chọn đề tài: Các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam làm đề tài nghiên cứu Mong muốn đề tài đóng góp phần vào phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam Tình hình nghiên cứu Hiện có nhiều viết nghiên cứu giải pháp phát triển thị trường trái phiếu Việt Nam nói chung thị trường trái phiếu doanh nghiệp nói riêng Những đề tài góp phần vào phát triển thị trường trái phiếu Việt Nam năm qua Một số đề tài đề tài nghiên cứu “Sự phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam” Trần Thị Thanh Tú, Giảng viên Trường Đại học Kinh tế quốc dân, Nghiên cứu viên, Diễn đàn Phát triển Việt Nam; “Giải pháp phát triển trái phiếu Việt Nam” Hoàng Thị Vũ Mai, Nguyễn Thị Hảo, Phạm Thị Vân Trinh, Lớp MBA6 – ĐH Mở TP.HCM, năm 2008…Những đề tài nghiên cứu thị trường trái phiếu giai đoạn 2001-2007 thời kỳ kinh tế tăng trưởng nóng, thị trường chứng khốn phát triển, đưa số giải pháp phát triển thị trường trái phiếu nói chung thị trường trái phiếu doanh nghiệp nói riêng Tuy nhiên, đề tài chưa nêu rõ yếu tố ảnh hưởng kìm nén phát triển thị trường trái phiếu Việt Nam với thời điểm khác thị trường lại có bước phát triển khác nhau, tác động nhân tố tới phát triển thị trường trái phiếu khác Xét vào thời điểm nghiên cứu luận văn, sau có nghị đinh 52 phủ phát hành trái phiếu doanh nghiệp vào năm 2006 cộng với tăng trưởng nóng kinh tế năm 2007 nhu cầu vốn cho sản xuất kinh doanh lớn, thị trường trái phiếu doanh nghiệp có nhiều khởi sắc với hàng loạt tập đồn, tổng công ty phát hành trái phiếu với giá trị ngày tăng Đến năm 2008 kinh tế có dấu hiệu suy thối, đặc biệt vào năm 2009, thị trường trái phiếu có dấu hiệu khơng tốt, hàng loạt đợt phát hành trái phiếu phủ diễn không thuận lợi thị trường trái phiếu doanh nghiệp có dấu hiệu tích cực chưa phát triển tương xứng với tiềm Với thời điểm thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam phát triển, điều quan trọng cần tìm nguyên nhân phát triển, điều kiện để phát triển thị trường, qua tìm biện pháp thúc đẩy phù hợp với tình hình kinh tế Việt Nam Ngoài giải pháp ghi nhận, tơi mong muốn đóng góp thêm số giải pháp nhằm góp phần hồn thiện phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam Mục đích nhiệm vụ nghiên cứu Trên sở tìm hiểu thực trạng thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam năm gần điều kiện để phát triển thị trường trái phiếu Việt Nam, phân tích nguyên nhân hạn chế phát triển thị trường, tìm hiểu kinh nghiệm phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp số quốc gia, luận văn đề xuất số giải pháp nhằm hoàn thiện phát triển bước thị trường trái phiếu Việt Nam Luận văn tập trung sâu tìm hiểu điều kiện phát triển thực trạng thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam thông qua việc phát phiếu điều tra khảo sát doanh nghiệp, thể chế tham gia thị trường Đối tượng phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu khóa luận thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam Phạm vi nghiên cứu Việt Nam, giai đoạn 2006-2010 Phương pháp nghiên cứu Phương pháp luận dựa tảng phương pháp vật biện chứng vật lịch sử Phương pháp thống kê, phát phiếu điều tra Phương pháp phân tích tổng hợp, so sánh, đối chiếu… Dự kiến đóng góp luận văn Về mặt lý thuyết: làm rõ hệ điều kiện đảm bảo phát triển hoàn thiện thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam Phân tích vấn đề tồn thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam đề xuất giải pháp giúp thúc đẩy phát triển thị trường Bố cục luận văn Trên sở mục đích, nhiệm vụ phạm vi nghiên cứu, đề tài khóa luận chia làm phần: Chương 1: Cơ sở lý thuyết thị trường trái phiếu doanh nghiệp Chương 2: Thực trạng thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam giai đoạn 2006-2012 Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam MỤC LỤC Chương 1.1.1 Khái niệm .8 1.1.2 Phân loại 13 1.1.3 Phát hành trái phiếu doanh nghiệp .16 1.2.1 Khái niệm phân loại thị trường trái phiếu doanh nghiệp 22 1.2.3 Vai trò trái phiếu doanh nghiệp thị trường trái phiếu doanh nghiệp kinh tế 30 Chương CƠ SỞ LÝ THUYẾT CỦA THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU DOANH NGHIỆP 1.1 Khái quát trái phiếu doanh nghiệp 1.1.1 Khái niệm Trái phiếu doanh nghiệp loại chứng khoán nợ doanh nghiệp phát hành, xác nhận nghĩa vụ trả gốc, lãi, nghĩa vụ khác (nếu có) doanh nghiệp chủ sở hữu trái phiếu Mệnh giá trái phiếu: giá trị danh nghĩa thể trái phiếu mà tổ chức phát hành cam kết hoàn trả cho người sở hữu trái phiếu vào ngày đáo hạn Lãi suất trái phiếu: trái phiếu có mức lãi suất mà tổ chức phát hành cam kết toán cho chủ sở hữu trái phiếu số tiền lãi vào ngày xác định theo định kỳ Trái phiếu phát hành với mức lãi suất danh nghĩa xác định điều kiện thị trường thời điểm chào bán trái phiếu Lãi suất thường công bố theo tỉ lệ phần trăm (%) so với mệnh giá trái phiếu Số tiền lãi trái phiếu tính mệnh giá trái phiếu nhân với lãi suất trái phiếu Lãi suất danh nghĩa trái phiếu xác định theo phương thức sau: a) Cố định cho kỳ hạn trái phiếu; b) Thả theo lãi suất thị trường; c) Kết hợp lãi suất cố định thả Trường hợp trái phiếu phát hành theo phương thức lãi suất thả theo lãi suất thị trường kết hợp lãi suất cố định thả nổi, doanh nghiệp phát hành phải công bố sở tham chiếu sử dụng để xác định mức lãi suất danh nghĩa trái phiếu thả phương án phát hành công bố công khai cho đối tượng mua trái phiếu Doanh nghiệp phát hành trái phiếu định lãi suất danh nghĩa trái phiếu cho đợt phát hành phù hợp với lực khả tài doanh nghiệp Riêng tổ chức tín dụng, việc xác định lãi suất danh nghĩa trái phiếu phải tuân thủ quy định Luật Tổ chức tín dụng văn hướng dẫn Lãi suất trái phiếu khác tùy theo việc lựa chọn chủ thể phát hành Có thể phát hành theo lãi suất cố định hay lãi suất thả Tuy nhiên dù hình thức lãi suất trái phiếu chịu tác động yếu tố: - Cung cầu vốn thị trường tín dụng Lượng cung cầu vốn lại tuỳ thuộc vào chu kỳ kinh tế, động thái sách ngân hàng trung ương, mức độ thâm hụt ngân sách phủ phương thức tài trợ thâm hụt - Mức rủi ro nhà phát hành đợt phát hành Cấu trúc rủi ro lãi suất quy định lãi suất trái phiếu Rủi ro lớn, lãi suất cao - Lạm phát mức độ trượt giá kinh tế Lạm phát gây nên thay đổi giá trị, sức mua tiền tệ Từ gây nên thiệt hại định cho nhà đầu tư trái phiếu Lạm phát cao, lãi suất thực trái phiếu giảm, làm giá trị trái phiếu Trái phiếu Chính phủ coi an tồn (theo nghĩa khơng có khả khơng tốn) có rủi ro lạm phát Ngay trái phiếu có lãi suất thả phải gánh chịu rủi ro lạm phát lãi suất không phản ánh hết lạm phát Lạm phát cao rủi ro đầu tư trái phiếu cao Trong bối cảnh lạm phát cao để đảm bảo lãi suất thực dương lợi suất trái phiếu phải tăng - Thời gian đáo hạn trái phiếu Nếu trái phiếu có mức rủi ro nhau, nhìn chung thời gian đáo hạn dài lãi suất cao Giá trái phiếu: số tiền thực tế NĐT bỏ để quyền sở hữu trái phiếu Trái phiếu mua mệnh giá, cao thấp mệnh giá Dù tiền lãi trả cho trái chủ xác định mệnh giá trái phiếu; đồng thời, trái chủ hoàn trả vốn gốc ban đầu với mệnh giá trái phiếu vào ngày đáo hạn Thời hạn trái phiếu: khoảng thời gian từ ngày phát hành đến ngày người phát hành hồn trả vốn lần cuối Trái phiếu có thời hạn khác nhau, trái phiếu trung hạn có thời gian từ năm đến năm, trái phiếu dài hạn, có thời gian từ năm trở lên… Kỳ trả lãi: khoảng thời gian người phát hành trả lãi cho người nắm giữ trái phiếu Lãi suất trái phiếu xác định theo năm, việc toán lãi suất trái phiếu theo định kỳ trả lãi gốc lần đến hạn Doanh nghiệp phát hành trái phiếu để vay vốn dài hạn nhằm mục đích đầu tư dài hạn, mở rộng quy mô phát triển sản xuất kinh doanh  Trái chủ trả lãi định kỳ trả gốc đáo hạn, song không tham dự vào định doanh nghiệp Nhưng có loại trái phiếu khơng trả lãi định kỳ, người mua mua mệnh giá đáo hạn nhận lại mệnh giá  Khi doanh nghiệp giải thể lý, trái phiếu ưu tiên toán trước cổ phiếu Có điều kiện cụ thể kèm theo, nhiều hình thức đảm bảo cho khoản vay phiếu nhà đầu tư chào bán thị trường thứ cấp Theo đó, thành viên bán trái phiếu đăng thông tin chi tiết trái phiếu chào bán điều kiện cụ thể đấu giá, thành viên tham gia đấu giá nộp đơn đấu giá khối lượng trái phiếu chuyển cho thành viên tham gia trả giá cao • Hệ thống khớp lệnh( Cross-matching system): Hệ thống nhìn chung chế giúp cho nhà kinh doanh trái phiếu nàh đầu tư có tổ chức gặp hệ thống giao dịch điện tử Khách hàng nhập lệnh mua bán với nhiều đối tác khác, sau lệnh tự động khớp lệnh đối ứng có mức giá giá đối ứng giá tốt số trường hợp, nhà đầu tư thỏa thuận điều kiện thực giao dịch • Hệ thống liên định chế (inter-dealer system): Hệ thống cho phép nhà kinh doanh trái phiếu thực giao dịch với nhà kinh doanh khác thông qua mạng lưới giao dịch điện tử nhà môi giới liên định chế Đặc trưng hệ thống giao dịch ẩn danh, tức tồn thơng tin sổ lệnh cơng khai, danh sách thành vên yết giá không tiết lộ điều có nghĩa có nhà mơi giới nắm thơng tin chi tiết • Hệ thống nhà kinh doanh (single-dealer system): Hệ thống cho phép nhà đầu tư thực giao dịch trực tiếp với nhà kinh doanh trái phiếu Nhà kinh doanh trái phiếu hoạt động nghiệp vụ tự doanh hệ thống nhiều nhà kinh doanh nói Các thành viên hệ thống cung cấp mạng lưới giao dịch thông qua dịch vụ bên thứ ba khác, mạng nội thơng qua internet • Hệ thống nhiều nhà kinh doanh (Multi-dealer system): Hệ thống nhà đầu tư có hội lựa chọn nhiều bảng giá trái phiếu từ hai nhà kinh doanh trở lên Điều có nghĩa nhà đầu tư trái phiếu so sánh với giá loại trái phiếu từ báo giá nhiều thành viên hệ thống giao dịch Thông qua hệ thống giao dịch cho phép hiển thị cho khách hàng giá chào bán chào mua tốt loại trái phiếu tất mức giá chào nhiều loại trái phiếu hệ thống bên cãnh đó, hệ thống cho phép nhà đầu tư yêu cầu lấy giá cho loại trái phiếu từ nhiều nhà kinh doanh tham gia hệ thống giao dịch Đặc biệt, tổ chức kinh doanh trái phiếu tham gia hệ thống chủ yếu hoạt động tự doanh trái phiếu Tất loại trái phiếu giao dịch hệ thống lưu ký tập trung Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Trái phiếu giao dịch có mã giao dịch mã định danh riêng biệt để tạo thuận lợi cho hoạt động giao dịch quản lý Phương thức giao dịch áp dụng giao dịch thỏa thuận Thành viên thực giao dịch thỏa thuận từ xa thông qua hệ thống mạng máy tính nội mở rộng Việc tổ chức thị trường giao dịch TPCP Việt Nam chia làm giai đoạn: • Giai đoạn (từ năm 2007-2010): sử dụng mơ hình đa định chế (multi- dealer system) Theo đó, nhà đầu tư kết nối với nhiều nhà kinh doanh (cơng ty chứng khốn môi giới) trái phiếu, cho phép xem tất chào giá có hệ thống thời điểm để so sánh tìm chào giá tốt Nhà đầu tư liên hệ với nhà kinh doanh có chào giá tốt để thương lượng mua/bán Theo mô hình này, thành viên tham gia thị trường có thành viên (các cơng ty chứng khốn thành viên làm nghiệp vụ môi giới tự doanh) thành viên phụ (các ngân hàng thương mại thực nghiệp vụ tự doanh) Cơ chế giao dịch thực giao dịch báo giá thoả thuận từ xa (không có đại diện sàn) Hệ thống mạng riêng biệt kết nối thành viên tham gia thị trường nhà quản lý Nhà quản lý có vai trị giám sát thị trường Các thành viên truy cập hệ thống, xem thông tin trước sau giao dịch, đưa báo giá chiều cho loại TPCP muốn giao dịch cho cho khách hàng Hệ thống cho phép thành viên phụ tham gia yết giá giao dịch cho cách thoả thuận trực tiếp với thành viên thành viên phụ khác để tìm giá tốt Các nhà đầu tư truy cập hệ thống để tìm báo giá tốt loại TPCP thành viên yết mức giá thực tốt thời điểm Trái phiếu yết giá theo giá lãi suất, với kỳ hạn tốn T+1 • Giai đoạn (sau năm 2011): mơ hình thị trường liên định chế (interdealer system) áp dụng Mơ hình phụ thuộc vào mơ hình tổ chức thị trường phát hành theo Dự án xây dựng hệ thống nhà kinh doanh TPCP sơ cấp (PD) Viện Nghiên cứu Nomura làm tư vấn (Bộ Tài Nhật Bản tài trợ) Theo dự thảo Báo cáo Viện Nghiên cứu Nomura công bố, đến sau 2010 Việt Nam có khả xây dựng hệ thống nói Để xây dựng thị trường TPCB, trước hết cần sửa đổi, bổ sung quy định pháp lý cho thị trường giao dịch trái phiếu Bộ Tài cần đưa khung lãi suất cho thời kỳ, đặc biệt lãi suất trái phiếu Chính phủ cần phản ánh sát với lãi suất thị trường nên điều chỉnh cách linh hoạt Ngoài ra, cần đẩy mạnh phát hành trái phiếu qua phương thức đấu thầu bảo lãnh phát hành, nhiên nên có phân chia khối lượng phát hành cho phương thức theo kỳ hạn trái phiếu, tránh tình trạng đợt phát hành diễn gần thời kỳ, gây chồng chéo làm giảm hiệu đợt phát hành Bên cạnh thị trường giao dịch tập trung, hầu giới có chế cho hoạt động thị trường giao dịch phi tập trung (OTC) Đây thị trường giao dịch chứng khoán chưa niêm yết chưa đủ điều kiện niêm yết thị trường tập trung TPDN đáp ứng đầy đủ yêu cầu kỹ thuật, việc niêm yết giao dịch Sở giao dịch chứng khốn cịn giao dịch thị trường OTC, giá khối lượng giao dịch thực sở thỏa thuận tổ chức kinh doanh trái phiếu Đối với loại TPDN chưa đáp ứng điều kiện để niêm yết giao dịch Sở giao dịch chứng khoán giao dịch mua bán thị trường OTC, TPDN mua bán trực tiếp công ty chứng khốn, NĐT chủ sở hữu trái phiếu Vì vậy, việc phát triển thị trường giao dịch phi tập trung với việc hồn thiện khn khổ pháp lý chế hoạt động cho thị trường trở thành nhu cầu cấp thiết Thực tế thời gian qua, quy mô thị trường OTC có tăng trưởng mạnh giá trị giao dịch lẫn số lượng DN tham gia, phần tâm lý e ngại giao dịch sàn thức DN, phần hầu hết DN Việt Nam có quy mơ nhỏ vừa nên chưa đủ điều kiện niêm yết thị trường tập trung Tuy nhiên, thị trường OTC chưa có chế quản lý chặt chẽ, quyền lợi ích hợp pháp nhà đầu tư chưa đảm bảo tiềm ẩn nhiều rủi ro Do cần phải có sách nhằm phát triển thị trường OTC cách hợp lý 3.2.5 Xây dựng thông tin đầy đủ cho thị trường Trong thời đại ngày nay, việc sử dụng phương tiện công bố thông tin hiệu website, báo điện tử kênh thơng tin giúp nhà đầu tư dễ truy cập cần thiết Tuy nhiên, có cơng ty niêm yết hay tổ chức phát hành trái phiếu cơng chúng có thơng tin công bố qua phương tiện Trong đó, Nghị định 52/2006/NĐ/CP có quy định thực cơng bố thông tin số báo liên tiếp tờ báo Trung ương tờ báo địa phương nơi tổ chức phát hành đặt trụ sở đồng thời sử dụng thêm phương tiện khác website, báo điện tử… Việc quy định dẫn đến thực tế nhà đầu tư dễ dàng tìm thấy thơng tin tổ chức phát hành niêm yết, cịn thơng tin tổ chức phát hành riêng lẽ mờ mịt, lý khiến cho trái phiếu doanh nghiệp biết đến tính khoản trái phiếu khơng cao Việc phát hành thông tin doanh nghiệp cần phải có nhiều biện pháp chế tài đủ mạnh để xử lý trường hợp tung tin thất thiệt làm sai lệch tình hình hoạt động kinh doanh doanh nghiệp Bên cạnh đó, cần hỗ trợ phát triển khuyến khích tham gia nhà chuyên nghiệp ngân hàng đầu tư, luật sư, kế toán viên nhà phân tích nghiên cứu để cải tiến hệ thống thông tin nâng cao chất lượng thơng tin Để khuyến khích phát hành, bên cạnh việc minh bạch hóa thơng tin, cần đơn giản thủ tục, thuế, lệ phí phát hành Hiện nay, hầu hết doanh nghiệp đăng kí phát hành riêng lẽ theo Nghị định 52/2006/NĐ/CP, việc phát hành trái phiếu riêng lẻ thực đơn giản hơn, doanh nghiệp chủ động xác định khối lượng vốn cần huy động, số lượng trái chủ dễ kiểm sốt Vì vậy, phủ cần xem xét lại điều kiện phát hành trái phiếu công chúng, xây dựng lại theo hướng mở hơn, đơn giản hơn, nhằm khuyến khích doanh nghiệp tham gia phát hành trái phiếu công chúng Thị trường trái phiếu cơng ty ngon phát triển thông tin bất đối xứng chủ nợ khách hàng vay cuối cuối hệ thống giảm Và, cách thị trường giảm thông tin bất đối xứng chi phí quan liên quan vốn khác từ người ngành công nghiệp ngân hàng Với thông tin nghiêm trọng khơng đối xứng, có hai điều kiện tiên cho phát triển thị trường cơng ty chứng khốn dung lượng: (1) cơng cộng sẵn có thơng tin xác đáng tin cậy giá trị doanh nghiệp tổ chức phát hành, (2) niềm tin công chúng đầu tư kinh doanh chứng khốn cơng ty giá hợp lý mà không bị lừa (Bảng 15) Thông tin đáng tin cậy cho nhà đầu tư không dễ dàng Điều cơng ty có động để phóng đại hiệu suất trước tổ chức phát hành triển vọng tương lai, nhà đầu tư khơng trực tiếp xác minh thông tin mà tổ chức phát hành cung cấp Nếu nhà đầu tư nghi ngờ độ tin cậy thông tin cung cấp, họ chiết khấu mức họ chí cung cấp cho tổ chức phát hành công ty trung thực người thực báo cáo thông tin trung thực cho nhà đầu tư công cộng Kết là, tổ chức phát hành trung thực nhận giá trị hợp lý chứng khốn cơng ty họ chuyển sang hình thức vay nợ khác Ngược lại, tổ chức phát hành không trung thực người khơng báo cáo thơng tin xác thu hút nhà đầu tư cơng cộng cách cung cấp thấp, giảm giá (tức lãi suất trái phiếu cao) Điều dẫn đến vấn đề lựa chọn bất lợi thị trường chứng khốn cơng ty, tổ chức phát hành có chất lượng cao công ty bị buộc phải rời khỏi thị trường họ khơng thể có mức giá hợp lý chứng khoán họ, tổ chức phát hành có chất lượng thấp cố gắng để sử dụng thị trường Nếu điều vậy, làm giải vấn đề nghiêm trọng thông tin bất đối xứng? Chúng giảm nhẹ thông qua tập hợp phức tạp pháp luật tư pháp sở hạ tầng cho nhà đầu tư công cộng đảm bảo hợp lý tổ chức phát hành công ty thật thơng tin mà họ có từ tổ chức phát hành đáng tin cậy Nếu khơng có luật pháp thể chế thực thi, cơng ty gây hiểu nhầm thông tin đặc biệt doanh nghiệp nhỏ tổ chức phát hành có xu hướng tiết lộ cho công chúng, dẫn đến vấn đề lựa chọn bất lợi, lạm phát giá chứng khốn Thơng tin bất đối xứng thị trường trái phiếu doanh nghiệp giảm cách đảm bảo cơng chúng thơng tin kịp thời, xác, chuẩn hóa tổ chức phát hành trái phiếu Tiêu chuẩn hóa thơng tin cách rõ ràng thể thông tin việc phát hành công ty điều khoản lãi suất trái phiếu, phí bảo hiểm rủi ro, chiều dài trưởng thành, vv Họ thực mục tiêu cách áp đặt yêu cầu công bố thơng tin, kế tốn kiểm tốn, bổ sung với quan đánh giá rủi ro quan khác liên quan đến thông tin (bảng 17).Thị trường trái phiếu công ty cố gắng để giảm thiểu thông tin bất đối xứng cách cải thiện tính minh bạch tăng cường thơng tin, sở hạ tầng, pháp lý, tư pháp 3.2.6 Tạo điều kiện phát triển trung gian tài Theo kinh nghiệm nhiều nước cho thấy, muốn phát triển mạnh mẽ thị trường trái phiếu nói chung thị trường TPDN nói riêng, điều đặc biệt quan trọng phải phát triển NĐT có tổ chức, bao gồm cơng ty chứng khốn, NHTM, cơng ty bảo hiểm, quỹ đầu tư… Đối với NĐT cá nhân, việc mua TPDN thường nhằm mục đích chủ yếu hưởng lãi ổn định, nhu cầu mua bán Đối với NĐT có tổ chức, việc mua bán trái phiếu cịn có mục đích tăng khối lượng quản lý tài tài sản danh mục đầu tư Thơng qua hoạt động kinh doanh mình, NĐT có tổ chức đóng vai trị nhà tạo lập thị trường, nâng cao tính khoản thúc đẩy hoạt động thị trường thứ cấp phát triển Vì vậy, thời gian tới, cần đặc biệt quan tâm phát triển NĐT có tổ chức, tạo mơi trường thuận lợi cho việc hình thành quỹ đầu tư Đặc biệt, cần tập trung phát triển định chế tài phi ngân hàng công ty bảo hiểm, quỹ hưu trí, cơng ty đầu tư, phát triển thêm nhiều loại hình quỹ đầu tư cơng ty quản lý quỹ (quỹ đầu tư mạo hiểm, quỹ đầu tư trái phiếu, công ty quản lý quỹ công chúng công ty quản lý quỹ thành viên) Để đảm bảo cho phát triển ổn định thị trường, đặc biệt đợt phát hành trái phiếu, cần thiết phải xây dựng hệ thống bao gồm nhà phân phối khách hàng lớn tham gia đấu thầu phát hành Đối với thị trường TPDN định chế tài trung gian đóng vai trị quan trọng trình phát triển thị trường Sự có mặt tổ chức góp phần quan trọng việc tạo cung chứng khốn thơng qua hoạt động tư vấn, hỗ trợ bảo lãnh cho nhà phát hành Mặt khác định chế tài trung gian cịn thúc đẩy cầu chứng khốn thơng qua chức quản lý vốn tư vấn đầu tư cho tổ chức cá nhân, NĐT nhỏ hiểu biết Trong tương lai, định chế tài cơng ty tài chính, quỹ đầu tư, công ty bảo hiểm, NHTM nhà đầu tư lớn thành viên tham gia thường xuyên thị trường thực nghiệp vụ bảo lãnh phát hành trái phiếu Vì định chế tài phải khơng ngừng hồn thiện, ngày chun nghiệp hóa Trung tâm giao dịch chứng khốn thành phố Hồ Chí Minh nên tham khảo ý kiến nhà làm luật tổ chức tham gia thị trường chứng khoán để thành lập sàn giao dịch trái phiếu nhà môi giới Sàn giao dịch trái phiếu phải tạo mơi trường giao dịch có hiệu cho nhà tạo lập thị trường, trái phiếu khơng thể áp dụng phương thức giao dịch giống giao dịch cổ phiếu Đồng thời, phải hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp phát hành Bên cạnh đó, thủ tục chuyển nhượng phải đơn giản, nhanh chóng Đối với trung tâm lưu ký chứng khoán, cần nâng cao lực trung tâm góp phần phát triển trung tâm lưu ký chung khu vực, tạo điều kiện giao dịch thuận tiện dễ dàng cho nhà đầu tư Các nhà kiến tạo thị trường thường quỹ đầu tư, cơng ty chứng khốn với hoạt động như: đầu tư, môi giới, đại lý, bảo lãnh phát hành trái phiếu Họ nhà phân phối trái phiếu thường xun, có tính chun nghiệp cao nên đưa trái phiếu vào giao dịch thị trường theo phương thức khác Để thu hút nhà kiến tạo thị trường, cần dần nới lỏng can thiệp điều hành quan quản lý tức Bộ Tài lãi suất trái phiếu lâu Nên bãi bỏ lãi suất trần trái phiếu, hay nói cách khác lãi suất trái phiếu khơng thiết phải ổn định theo thời gian mà thay đổi theo thị trường Bộ Tài cần đa dạng kỳ hạn với việc phát hành trái phiếu dài hạn để tạo đường cong lãi suất chuẩn cho thị trường vốn, kèm theo xây dựng kế hoạch phát hành theo lịch biểu chặt chẽ để cung cấp điều đặn khối lượng trái phiếu cho thị trường; đồng thời, sử dụng kỹ thuật phái sinh để phòng chống rủi ro trái phiếu dài hạn điều chỉnh đường cong lãi suất chuẩn việc đưa vào áp dụng hợp đồng mua bán lại Giữa thị trường TPDN phát triển hệ thống Ngân hàng tồn mối quan hệ phức tạp Với thực tế Việt Nam, mối quan hệ mang tính tác động chiều từ phía NHTM nhiều Do mối cạnh tranh tiềm ẩn, phát triển hệ thống Ngân hàng có phần tác động khống chế thị trường TPDN, nhiên, thị trường TPDN phát triển hơn, tác động chiều giảm khuynh hướng cạnh tranh tăng dần Mà có cạnh tranh hai thị trường buộc thị trường phải phát huy hết tiềm mình, thúc đẩy phát triển Do đó, cần xem xét phân tích mối quan hệ để có sách phù hợp Theo xu hướng doanh nghiệp lựa chọn nguồn vốn, điều kiện bình thường, cơng ty lớn có uy tín thường lựa chọn phát hành trái phiếu cơng ty nhỏ, danh tiếng thị trường thường có xu hướng lựa chọn vốn vay ngân hàng Do dài hạn, thị trường Việt Nam nên định hướng hệ thống Ngân hàng thiên tín dụng cho doanh nghiệp vừa nhỏ đồng thời phát triển thị trường TPDN với tham gia tích cực động định chế tài phi Ngân hàng Hiện nay, số Ngân hàng tổ chức tài định hướng phát triển theo mơ hình ngân hàng đa năng, hấp dẫn thị trường chứng khoán thu hút nhiều định chế tài khác đặc biệt NHTM vào xu hướng Mơ hình Ngân hàng đa thành công tạo điều kiện cho phát triển thị trường TPDN nước có thị trường tài phát triển mức cao Do thị trường tài Việt Nam phát triển đến mức độ xem xét đến giải pháp 3.2.7 Phát triển công cụ quản trị rủi ro, sản phẩm phái sinh Mở rộng quy mơ đa dạng hố loại trái phiếu, phương thức phát hành trái phiếu Chính phủ, trái phiếu quyền địa phương, trái phiếu doanh nghiệp thị trường vốn; phát triển loại trái phiếu chuyển đổi doanh nghiệp, trái phiếu cơng trình để đầu tư vào dự án hạ tầng trọng điểm quốc gia Cần có sách khuyến khích Tổng công ty nhà nước phát hành trái phiếu có mục đích để huy động vốn dài hạn cho đầu tư đổi công nghệ tạo hàng cho thị trường chứng khoán Trước mắt, triển khai áp dụng cho Tổng công ty hoạt động lĩnh vực hàng khơng, điện lực, bưu điện dầu khí Đây lĩnh vực mà kinh tế cần tăng cường đầu tư phát triển để tạo đà cho cơng nghiệp hóa Trái phiếu DN phát hành thời gian qua tương đối đơn điệu, chưa đáp ứng nhu cầu đa dạng NĐT Việc đa dạng hóa hình thức trái phiếu có ý nghĩa quan trọng, có khả khai thác tối đa nguồn vốn xã hội, mở nhiều hình thức trái phiếu cho NĐT lựa chọn để phù hợp với điều kiện định làm phong phú hàng hóa cho TTCK Để tăng tính hấp hấp dẫn trái phiếu, DN lựa chọn phát hành trái phiếu hình thức như: trái phiếu đa thời hạn (là trái phiếu có nhiều ngày đáo hạn khác tính từ ngày phát hành đến thời hạn lưu hành cuối trái phiếu), trái phiếu chiết khấu, trái phiếu chuyển đổi, trái phiếu có lãi suất thả nổi, trái phiếu có lãi suất đảm bảo vàng hay lãi suất thực đảm bảo dương trường hợp lạm phát cao… Trái phiếu có lãi suất thay đổi theo lãi suất thị trường, trái phiếu có kỳ hạn thay đổi, trái phiếu với loại tiền tệ khác USD, EUR, … Với trái phiếu chuyển đổi, sau thời gian xác định, loại trái phiếu quyền chuyển đổi thành cổ phiếu với tỷ lệ định Khi đó, cấu vốn DN thay đổi từ nợ sang vốn chủ sở hữu, trái chủ chuyển đổi thành cổ đông quyền hưởng thu nhập thặng dư DN kinh doanh Ngồi ra, DN cịn phát hành trái phiếu toán phần - loại trái phiếu mà DN thực toán phần nợ trái phiếu theo thời gian Loại trái phiếu tăng thêm độ an toàn cho người sở hữu trái phiếu Hoặc DN phát hành trái phiếu kèm quyền mua cổ phiếu với giá ưu đãi Giải pháp nhằm mục đích tạo tính khoản cho trái phiếu Cùng với giải pháp này, liên kết thị trường tiền tệ vốn nhằm tăng tính khoản cho trái phiếu xem giải pháp cải cách tài Việt Nam 3.2.8 Nâng cao nhận thức doanh nghiệp Cần tạo niềm tin cho nhà đầu tư; bảo đảm an toàn tài chính; yêu cầu doanh nghiệp phát hành trái phiếu phải tuân thủ theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam Quốc tế; đầu tư đổi công nghệ, số liệu phải hạch tốn kịp thời, xác với thực trạng Xây dựng thẩm định dự án thật kỹ trước định đầu tư; phải nhân diện rủi ro hoạt động kinh doanh có biện pháp hạn chế rủi ro; đảm bảo tỷ lệ lợi nhuận phải cao lãi suất tiền gửi tiết kiệm Doanh nghiệp công chúng đầu tư phận khơng thể thiếu góp phần quan trọng tạo nên phát triển thị trường trái phiếu Chú trọng công tác tuyên truyền, đào tạo kiến thức chứng khoán cho doanh nghiệp công chúng Trong thời gian qua, doanh nghiệp cơng chúng có quan tâm tìm hiểu thị trường chứng khoán tập trung vào cổ phiếu Thông qua phương tiện đại chúng, hệ thống thông tin trực tuyến internet để tuyên truyền cho doanh nghiệp công chúng hiểu biết tồn diện thị trường chứng khốn có thị trường trái phiếu Giúp doanh nghiệp nhận thức vai trị, lợi ích việc huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu Nâng cao nhận thức cơng chúng vai trị, rủi ro tính hữu ích việc đầu tư trái phiếu Bên cạnh đó, cần có số biện pháp cụ thể để khuyến khích DN củng cố nâng cao hình ảnh, uy tín, thương hiệu nhằm tiếp cận dễ dàng với NĐT TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt (2010), Dự thảo Nghị định Về phát hành trái phiếu doanh nghiệp, Nghị định phủ số 52/2006/NĐ-CP ngày 19 tháng năm 2006 phát hành trái phiếu doanh nghiệp Nghị định 120-CP Chính phủ ngày 17 tháng năm 1994 việc ban hành Quy chế tạm thời việc phát hành trái phiếu, cổ phiếu, cổ phiếu doanh nghiệp Nhà nước Đặng Lan Hương – Cơng ty CP Chứng khốn Âu Việt, Trái phiếu chuyển đổi – lựa chọn phát hành TS Trần Ngọc Thơ - chủ biên, Giáo trình Tài doanh nghiệp đại, Nhà xuất Thống kê Trần Thị Thanh Tú, Sự phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam, Trường Đại học Kinh tế quốc dân Thời báo Kinh tế Sài Gòn Thời báo kinh tế Việt Nam Báo Diễn đàn doanh nghiệp 10 Báo Lao động 11 Báo Đầu tư chứng khoán 12 Website: http://www.stox.vn http://www.financentrevn.com http://www.saga.vn/Taichinh http://www.bwportal.com.vn http://dddn.com.vn http://www.thesaigontimes.vn http://vneconomy.vn http://www.hpsc.com.vn http://www.atpvietnam.com http://vnexpress.net http://www.baoviet.com.vn http://www.tailieu.vn Và nhiều website khác Tiếng Anh 13 Frank J Fabozzi, CFA, Bond Markets, analysis and strategies 14 Paul Dickie and Emma Xiaoqin Fan (2005), Banks and corporate debt market development, 15 Raul Fabella (2003), Bond Market Development in East Asia: Issues and challenges, Asian Development Bank, ERD Working Paper series No 35, Srinivasa Madhur 16 Vuong, Quan Hoang and Tran, Tri Dung (2010), CEB Working Paper N° 10/001, Corporate Bond Market in the Transition, Economy of Vietnam, 1990-2010 17 Dr Masaru Yoshitomi and Dr Sayuri Shirai (2001), Asian Development bank Institute, Designing a Financial Market_Structure in Post-Crisis Asia, How to Develop Corporate Bond Markets, Working Paper Series No 15 18 Compendium of Sound Practices, Guidelines to Facilitate the Development of Domestic Bond Markets in APEC Member Economies, APEC Collaborative Initiative on Development of Domestic Bond Markets, 1999 19 Bruno Biais, Fany Declerck, James Dow, Richard Portes, ErnstLudwig von Thadden (2006) ,European Corporate Bond Markets: transparency, liquidity, efficiency 20 Zhou Xiaochuan, People’s Bank of China, China’s corporate bond market development: lessons learned 21 Ngiam Kee Jin, Lixia Loh (2002), Developing a Viable Corporate Bond Market: The Singapore Experience, ... lợi Việt Nam? Nhận thấy tiềm từ thị trường trái phiếu doanh nghiệp chưa phát huy hết Việt Nam, lựa chọn đề tài: Các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam. .. nước Vậy nguyên nhân việc thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển, đâu yếu tố ảnh hưởng tới phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam? Và giải pháp để phát triển loại hình... phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam Tình hình nghiên cứu Hiện có nhiều viết nghiên cứu giải pháp phát triển thị trường trái phiếu Việt Nam nói chung thị trường trái phiếu doanh