Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin Lời mở đầu Việt nam nớc anh hùng bất khuất công bảo vệ tổ quốc vài thập kỷ trớc.Còn nay,bớc vào lỷ 21 Việt nam nớc nghèo giới.Nững chiến thắng mặt trận làm chiến thẵng kinh tế, sách lợc chiến trờng sách lợc kinh tế.Đứng trớc thực trạng đó, Đại hội VI Đảng đánh dấu bớc ngoặt lịch sử bắt đầu công đổi kinh tế níc ta Trong sù nghiƯp ®ỉi míi ë níc ta, vấn đề đổi chế quản lý kinh tế chiếm vị trí quan trọng.Đặc biệt bối cảnh Việt nam chuyển đổi chế quản lý kinh tế từ chế tập trung, quan liêu, bao cấp sang chế thị trờng có quản lý Nhà nớc định hớng theo chủ nghĩa xà hội nh đờng lối Đảng ta đà đề từ kì Đại hội VI, VII, VIII Thực tế năm qua cho thấy đờng lối Đảng hoàn toàn đắn, thành tựu đạt đợc nhữnh năm qua đà chứng minh điều Trong phạm vi viết mình, em xin trình bày số vấn đề lý luận chủ nghĩa Mác-Lênin kinh tế thị trờng vận dụng Việt nam thời gian qua,hiện tơng lai.Em xin chân thành cảm ơn thầy giáo Phạm Thành hớng dẫn giúp đỡ em hoàn thành viết Do thời gian tri thức,kinh nghiệm có hạn nên viết tránh khỏi sai sót, mong đợc thầy bạn đóng góp ý kiến Em xin chân thành cảm ơn! Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin A.phần mở đầu C.Mác ngời thầy lÃnh tụ vĩ đại giai cấp công nhân nhân dân lao động toàn giới.Là nhà lý luận kiệt xuất, ông đà để lại cho loài ngời kho tàng lý luận quý báu triết học, kinh tế trị chủ nghĩa xà hội khoa học Trong t số tác phẩp có quan hệ đén sách đó,C.Mác đà ®Ị cËp tíi nhiỊu lý ln vµ quan diĨm vỊ kinh tế thị trờng,đế vẫ nguyên giá trị Chuyển đổi kinh tế vận hành theo chế thị trờng có quản lý Nhà nớc bớc ngoặt quan trọng làm thay đổi đời sống kinh tế,xà hội đất nớc.Sự thành công hay không trình chuyển đổi định thắng lợi hay không nghiệp đổi Quá trình đổi kinh tế nớc ta năm qua cho thấy rằng, việc chuyển kinh tế nớc ta vận hành theo chế thị trờng có lý Nhà nớc phù hợp với xu phát triển tất yếu khách quan kinh tế, phù hợp với xu hớng quốc tế hoá đời sống kinh tế Tuy nhiên cha có tiền lệ lịch sử độ từ kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang kinh tế thị trờng công đổi đòi hỏi nhiều vấn đề lý luận thực tiễn.Chẳng hạn, hàng loạt khái niệm, phạm trù kinh tế mới, hàng loạt vấn đề nhận thức lại chất kinh tế kế hoạch hoá, chất kinh tế thị trờng phù hợp với điều kiện lịch sử Việt nam đòi hỏi phải kuận chứng, giải thích cách có khoa học nhằm làm sở cho định Nhà nớc chiến lợc phát triển kinh tế đất nớc Xuất phát từ đó, cần làm rõ số vấn đề: - Lý giải khái niệm phạm trù kinh tế học làm sở lôgic cho việc nhận thức lại chất kinh tế kế hoạch hoá tập trung kinh tế thị trờng mà đà hớng tới - Đồng thời dựa sở phân tích thực trạng kinh tế nớc ta để đổi chế kinh tế nớc ta để trình bày quan điểm khoa học làm sở phơng pháp luận cho thời kỳ chuyển đổi c¬ chÕ kinh tÕ ë níc ta Lý thut chủ nghĩa Mác-Lênin Kinh tế thị trờng phát triển tất yếu khách quan, sở điều tiết tốt kinh tế hàng hoá.Bằng phơng pháp lôgic phơng pháp lịch sử , nghiên cứu dới giác độ môn kinh tế trị học làm rõ vấn đề B Phần nội dung I.Cơ sở lý luận lý thuyết chủ nghĩa Mác - Lênin kinh tế thị trờng 1.Sự hình thành phát triển kinh tế thị trờng theo quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin 1.1 Quá trình chuyển từ kinh tế tự nhiên lên kinh tế hàng hoá Về phơng diện kinh tế khái quát rằng,lịch sử phát triển đời sống xà hội nhân loại đà ®ang tr¶i qua hai kiĨu tỉ chøc thÝch øng víi trình độ phát triển lực lợng sản xuất phân công lao động xà hội,hai thời đại kinh tế khác chất.Đó là:thời đại kinh tế tự nhiên,tự cung tự cấp thời đại kinh tế hàng hoá,mà giai đoạn cao đợc gọi kinh tế thị trờng a.Khái quát kinh tế tự nhiên kinh tế hàng hoá Kinh tế tự nhiên hay sản xt tù cung,tù cÊp lµ kiĨu tỉ chøc kinh tÕ mà loài ngời sử dụng để giải vấn đề sản xuất gì?sản xuất nh nào? cho ai? đây,ngời sản xuất đồng thời ngời tiêu dùng.Mụcđích sản xuất tạo giá trị sử dụng nhằm thoả mÃn nhu cầu tiêu dùng thân ngời sản xuất.Vì vậy,có thể nói trình sản xuất kinh tế tự nhiên gồm hai khâu:sản xuất tiêu dùng.nó có tính chất bảo thủ,trì trễ,bị giới hạn nhu cầu hạn hĐp.S¶n xt tù cung tù cÊp chØ thÝch øng víi thời kì lực lợng sản xuất cha phất triển.Khi lực lợng sản xuất phát triển cao,phân công lao động đợc mở rộng dần xuất trao đổi hàng hoá.Khi trao đổi hàng hoá trở thành mục đích thờng xuyên sản xuất sản xuất hàng hoá đời xuất kinh tế hàng hoá.Kinh tế hàng hoá bắt đầu kinh tế hàng hoá giản đơn,ra ®êi tõ chÕ ®é chđ nghÜa céng s¶n tan rÃ,dựa hai tiền đề có phân công lao động xà hội có Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin tách biệt kinh tế chế độ sở hữu khác t liệu sản xuất,sản xuất toàn trình tái sản xuất gắn với thị trờng.Chuyển từ kinh tế tự nhiên sang kinh tế hàng hoá đánh dấu bớc chuyển sang thời đại kinh tế phát triển,thời đại văn minh nhân loại b.Hai điều kiện đời tồn kinh tế hàng hoá Cơ sở kinh tế - xà hội đời tồn sản xuất hàng hoá phân công lao động xà hội tách biệt kinh tế ngời sản xuất với ngời sản xuất khác có quan hệ sở hữu khác t liệu sản xuất quy định Phân công lao động xà hội việc phân chia ngời sản xuất vào ngành nghề khác xà hội nói cách khác chuyên môn hoá sản xuất Có thể nói phân công lao động xà hội đà tạo ngành nghề khác nhau,do phân công lao động xà hội nên ngời chuyên làm việc ngành sản xuất định chuyên sản xuất sản phẩm định.Song nhu cầu tiêu dùng họ lại khác nhau.Để thoả mÃn nhu cầu mình,những ngời sản xuất phải nơng tựa vào nhau,trao đổi sản phẩm cho nhau.Phân công lao động xà hội làm nảy sinh quan hệ kinh tế ngời sản xuất với Phân công lao động điều kiện cần sản xuất hàng hoá.Điều kiện thứ hai điều kiện đủ sản xuất hàng hoá tách biệt kinh tế ngời sản xuất quan hệ sở hữu khác t liệu sản xuất quy định.Dựa vào điều kiện mà ngời chủ t liệu sản xuất có quyền định việc sử dụng t liệu sản xuất sản phẩm họ sản xuất ra.Nh vậy,quan hệ sở hữu khác t liệu sản xuất đà chia rẽ ngời sản xuất,làm cho họ tách biệt với mặt kinh tế.Trong điều kiện đó, ngời sản xuất muốn sử dụng sản phẩm ngời sản xuất khác phải trao đổi sản phẩm cho nhau.Sản phẩm lao động trở thành hàng hoá c.Khi sản phẩm lao động trở thành hàng hoá ngời sản xuất trở thành ngời sản xuất hàng hoá.Sản xuất hàng hoá đời phát triển trình lịch sử lâu dài.Đầu tiên sản xuất hàng hoá giản đơn,sản xuất hàng hoá giản đơn sản xuất hàng hoá nông dân,thợ thủ công dựa chế độ sở hữu t liệu sản xuất sức Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin lao động thân họ.Sản xuất hàng hoá giản đơn đời thời kì công xà nguyên thuỷ tan rÃ,trong xà hội chiếm hữu nô lệ phong kiến đóng vai trò phụ thuộc bổ sung.Đây kiểu sản xuất hàng hoá nhỏ,dựa kĩ thuật thủ công lạc hậu.Khi lực lợng sản xuất phát triển cao hơn,sản xuất hàng hoá giản đơn chuyển thành sản xuất hàng hoá quy mô lớn.Quá trình chuyển biến diễn thời kì độ từ xà hội phong kiến sang xà hội t chủ nghĩa Trong lịch sử phát triển mình,vị kinh tế hàng hoá dần đợc thay đổi:từ chỗ nh kiểu tổ chức kinh tế xà hội không phổ biến không hợp thời xà hội chiếm hữu nô lệ ngời thợ thủ công nông dân tự do,đến chỗ đợc thừa nhận xà hội phong kiến,và đến chủ nghĩa t kinh tế hàng hoá giản đơn đợc thừa nhận mà đợc phát triển cao kinh tế thị trờng 1.2.Bớc chuyển từ kinh tế hàng hoá giản đơn sang kinh tế thị trờng a.Kinh tế thị trờng kinh tế hàng hoá phát triển trình độ xà hội hoá cao Nền kinh tế thị trờng kinh tế vận hành theo chế thị trờng.Đây kiểu tổ chức kimh tế sản xuất gì?nh nào?và cho ai?đợc định thông qua thị trờng.Trong kinh tế thị trờng quan hệ kinh tế cá nhân,các doanh nghiệp biểu qua mua bán hàng hoá,dịch vụ thị trờng.Thái độ c xử thành viên tham gia thị trờng hớng vào tìm kiếm lợi ích mình,theo dẫn dắt giá thị trờng hay Bàn tay vô hình (Adam Smith) Kinh tế thị trờng nh yêu cầu khách quan kinh tế hàng hoá Song đồng với kinh tế hàng hoá.Xét mặt lịch sử,kinh tế hàng hoá có trớc kinh tế thị trờng.Kinh tế hàng hoá đời thị trờng xuất hiện,nhng nghĩa kinh tế thị trờng.Với tăng trởng kinh tế hàng hoá,thị trờng đợc mở rộng,phong phú,đồng bộ,các quan hệ thị trờng tơng đối hoàn thiện,đều đợc tiền tệ hoá.Khi ngời ta gọi kinh tế hàng hoá kinh tế thị trờng hay nói cách khác kinh tế thị trờng kinh tế hàng hoá phát triển trình độ xà hội hoá Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin cao.Kinh tế thị trờng giai đoạn khác biệt,độc lập,đứng kinh tế hàng hoá mà giai đoạn cao kinh tế hàng hoá b.Những điều kiện hình thành kinh tế thị trờng Kinh tế thị trờng đợc hình thành dựa điều kiện sau đây: Một Sự xuất hàng hoá sức lao động thị trờng sức lao động.Trớc hết cần khẳng định xuất hàng hoá sức lao động tiến lịch sử.Ng ời lao động đợc tự do,có quyền làm chủ khả lao động chủ thể bình đẳng việc thơng lợng với ngời khác.Chủ nghĩa t đà thực đợc bớc tiến lịch sử khuôn khổ lợi dụng tính chất đặc biệt hàng hoá sức lao động để phục vụ túi tiền nhà t bản.Vì đà làm nảy sinh mâu thuẫn t với lao động làm thuê.Trong điều kiện lịch sử mới,thời kì độ lên chủ nghĩa xà hội ngời có sức lao động đem bán ngời vô sản.Do chi phối lợi ích kinh tế chi phí hội,những ngời lao động bán sức lao động cho ngời khác họ cảm thấy việc làm có lợi so với việc tổ chc trình sản xuất Trong lịch sử hoạt động quy luật giá trị đà dẫn tới phân hoá ngời sản xuất thành kẻ giàu ngời nghèo.Sự phân hoá diễn chậm chạp.Cho nên cần phải có bạo lực nhà nớc để thúc đẩy phân hoá diễn đợc nhanh.Chính phân hoá ngời sản xuất thành kẻ giàu ngời nghèo tới giới hạn định đà làm nảy sinh hàng hoá lao động thị trờng sức lao động Sự xuất hàng hoá sức lao động dẫn đến hình thành kinh tế thị trờng vì: - Kinh tế thị trờng kinh tế phát triển,nó có suất lao động cao.Ngoài sản phẩm cần thiết có sản phẩm thặng d.Chính xuất hàng hoá sức lao động đà phản ánh điều đó.Hàng hoá sức lao động hàng hoá đặc biệt.Tính chất đặc biệt đợc thể tập trung thuộc tính giá trị sử dụng - Giá trị sử dụng hàng hoá sức lao động nh vì:do kĩ thuật sản xuất phát triển suất lao động ngời công nhân đà cao.Ngày lao động Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin ngời công nhân đợc chia thành hai phần,phần thời gian lao động cần thiết phần thời gian lao động thặng d.Chỉ đến giới hạn định phát triển lực lợng sản xuất-khi kĩ thuật sản xuất phát triển,năng suất lao động xà hội đợc nâng cao sức lao động ngời ta trở thành đối tợng quan hệ mua bán.Sự xuất hàng hoá sức lao động phản ánh giai đoạn sản xuất đà phát triển suất lao động đà cao - Nhờ có xuất hiên hàng hoá sức lao động thị trờng sức lao động mà tiền tệ không phơng tiện lu thông mà trở thành phơng tiện làm tăng giá trị,nâng cao hiệu sản xuất kinh doanh,thúc đẩy tăng trởng phát triển kinh tế - Với xuất hàng hoá sức lao động dẫn tới hình thành thị trờng yếu tố sản xuất cách hoàn chỉnh.Kinh tế thị trờng đời Hai là.Phải tích luỹ đợc số tiền định số tiền phải trở thành vốn để tiến hành sản xuất kinh doanh nhằm mục đích có lợi nhuận.Lý luận kinh tế trờng phái trọng thơng đà phản ánh rõ điều kiện tiền đề Ba là.Kinh tế thị trờng kinh tế tiền tệ vai trò tiền tệ vô quan trọng.Để hình thành đợc kinh tế thị trờng cần có hệ thống tài chính,tín dụng,ngân hàng tơng đối phát triển.Không thể có đợc kinh tế thị trờng nh hệ thống tài chính,ngân hàng yếu ớt, hệ thống quan hệ tín dụng giản đơn, không đáp ứng đợc nhu cầu vốn cho sản xuất kinh doanh Bốn là.Sự hình thành kinh tế thị trờng đòi hỏi phải có hệ thống kết cấu hạ tầng tơng đối phát triển,trên sở bảo đảm cho lu thông hàng hoá lu thông tiền tệ đợc thuận lợi dễ dàng,mới tăng đợc phơng tiện vật chất nhằm mở rộng quan hệ trao đổi Năm là.Tăng cờng vai trò kinh tế Nhà nớc.Nhà nớc phải tạo môi trờng,hành lang cho thị trờng phát triển lành mạnh.Đồng thời Nhà nớc sử dụng biện pháp hành cần thiết để phát huy u hạn chế mặt tiêu cực thị trờng.Nhà nớc thực sách phân phối điều tiết cách hợp lý,xử lý hài hoà quan hệ kinh tÕ x· héi Lý thuyÕt cña chñ nghÜa Mác-Lênin c.Những đặc trng chung kinh tế thị trờng Trên giới đà có nhiều quốc gia phát triển kinh tế theo mô hình kinh tế thị trờng.Chẳng hạn kinh tế thị trờng Thuỷ Điển,kinh tế thị trờng mang màu sắc Trung Quốc,Kinh tÕ thÞ trêng cđa Nga,kinh tÕ thÞ trêng cđa Mü,kinh tế thị trờng nớc phát triển Châu Đông Nam Trong nớc Tây Âu,mô hình kinh tế Thuỷ Điển có nét đặc trng đáng lu ý.Đó kinh tế nớc vốn nông nghiệp nghèo nàn Bắc Âu.Sau thời kì trải qua kinh tế thị trờng trở thành nớc công nghiệp phồn vinh,một nhà nớc phúc lợi điển hình Châu Âu Trung Quốc Nga hai níc c¸c níc x· héi chđ nghÜa tríc chuyển từ chế quan liêu bao cấp sang kinh tế thị trờng nhng hớng thành đạt đợc khác nhau.Trung Quốc theo kinh tế thị trờng nhng không hoàn toàn giống mô hình nớc phơng Tây mà mang màu sắc Trung Quốc.Nớc Nga đà rẽ hẳn theo hớng kinh tế thị trờng nớc phơng Tây.Thực tế năm qua cho thấy kinh tế nớc điêu đng,lao đao có lúc lâm vào tình trạng khủng hoảng kinh tế xà hội sâu sắc.Còn Trung Quốc,tuy phải trải qua thời kì kinh tế nóng(1989-1991) số vấn đề khó khăn định nh:nạn thất nghiệp tình trạng tội phạm,tham nhũng, nhng nhìn chung kinh tế phát triển ổn định,đạt tốc độ tăng trởng cao,vào loại hàng đầu giới Kinh tế thị trờng Mỹ có đặc trng là:do tiềm lực kinh tế lực cạnh tranh mạnh mẽ nên mức độ Nhà nớc can thiệp vào kinh tế có phần mềm so với nớc khác,nhng Nhà nớc lại can thiệp tích cực,mạnh mẽ vào lĩnh vực kinh tế đối ngoại.Một mặt bảo vệ thị trờng nớc,mặt khác hỗ trợ mạnh mẽ cho công ty Mỹ việc xâm nhập vào thị trờng nớc.Mặc dù kinh tế thị trờng Mỹ không tránh khỏi mặt trái khuyết tật Kinh tế thị trờng nớc phát triển Châu á,Đông Nam có nét đặc trng đáng lu ý.ở nớc có can thiệp tích cực,mạnh mẽ Nhà nớc vào kinh tế(Hàn Quốc,Thái Lan ).Nhất Hàn Quốc theo đuổi Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin kinh tế thị trờng Nhà nớc hớng đạo.Trong đó, số nớc khác khu vực,vai trò can thiệp Nhà nớc có phần nới lỏng hơn,thậm chí gần nh thị trờng tự điều chỉnh (Singapore,Hồng Kông) nớc thuộc khu vực có trình quốc hữu hoá đan xen với trình t nhân hoá,Nhà nớc trực tiếp đầu t vào số lĩnh vực then chốt quan trọng kinh tế quốc dân nh:dầu khí,hoá dầu(Hàn Quốc,Thái Lan,Inđônêsia, ).Hiện khu vực đợc xem khu vực đầy động,phát triển với tốc độ tăng trởng cao hàng đầu giới.Trong có nớc đợc dự đoán trở thành cờng quốc kinh tế kỉ 21 Tóm lại,nếu gác lại đặc trng riêng,cá biệt mô hình kinh tế tính đến đặc trng chung vốn có kinh tế thị trờng.Có thể nêu đặc trng mang tÝnh phỉ biÕn nh sau: Mét lµ TÝnh tù chđ cđa c¸c chđ thĨ kinh tÕ rÊt cao.C¸c chủ thể kinh tế tự bù đắp chi phí tự chịu trách nhiệm kết sản xuất kinh doanh mình.Các chủ thể kinh tế đợc tự liên kết liên doanh,tự tổ chức qúa trình sản xuất theo luật định.Đây đặc trng quan trọng kinh tế thị trờng.Đồng thời biểu yêu cầu nội kinh tế hàng hoá,kinh tế hàng hoá không bao dung hành vi bao cấp.Nó đối lập với bao cấp đồng nghĩa với tự chủ động Hai Trên thị trờng hàng hoá phong phú.Ngời ta tự mua bán hàng hoá,trong ngời mua chọn ngời bán,ngời bán tìm ngời mua.Họ gặp giá thị trờng.Đặc trng phản ánh tính u việt hẳn cđa kinh tÕ thÞ trêng so víi kinh tÕ tù nhiên.Sự đa dạng phong phú chủng loại hàng hoá thị trờng mặt phản ánh trình độ cao suất lao động xà hội,mặt khác nói lên mức độ phát triển quan hệ trao đổi,trình độ phân công lao động xà hội phát triển thị trờng.Những u kinh tế thị trờng phản ánh trình độ phát triển khoa học-kĩ thuật công nghệ,tựu chung phát triển trình độ cao lực lợng sản xuất xà hội.Vì nói đến kinh tế thị trờng nói ®Õn mét nỊn kinh tÕ ph¸t triĨn cao Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin Ba Giá đợc hình thành thị trờng.Giá thị trờng vừa biểu tiền giá trị thị trờng vừa chịu tác động quan hệ cạnh tranh quan hệ cung cầu hàng hoá dịch vụ.Trên sở giá trị thị trờng,giá kết thơng lợng thoả mÃn ngời mua ngời bán.Đặc trng phản ánh quy luật lu thông hàng hoá.Trong qui trình trao đổi mua bán hàng hoá ngời bán muốn bán với giá cao,ngời mua lại muốn mua với giá thấp.Đối với ngời bán giá phải đáp ứng đợc nhu cầu bù đắp chi phí có doanh lợi.Chi phí sản xuất giới hạn dới,là phần cứng giá cả,còn doanh lợi nhiều tốt.Đối với ngời mua giá phải phù hợp với lợi ích giới hạn họ.Giá thị trờng dung hoà đợc lợi ích ngời mua lợi ích ngời bán.Tuy nhiên giằng co ngời mua ngời bán để hình thành giá thị trờng lợi nghiêng phía ngời bán,nếu nh cung ít,cầu nhiều ngợc lại lợi nghiêng ngời mua nh cung nhiều,cầu Bốn Canh tranh tất yếu kinh tế thị trờng.Nó tồn sở đơn vị sản xuất hàng hoá độc lập khác lợi ích kinh tế.Theo yêu cầu quy luật giá trị,tất đơn vị sản xuất hàng hoá phải sản xuất kinh doanh sở hao phí lao động xà hội cần thiết.Trong điều kiện đó,muốn có nhiều lợi nhuận đơn vị sản xuất kinh doanh phải đua cải tiến kĩ thuật,áp dụng kĩ thuật vào sản xuất để nâng cao suất lao động cá biệt,giảm hao phí lao động cá biệt nhằm thu lợi nhuận siêu nghạch.Trong kinh tế thị trờng xảy cách phổ biến,trong lĩnh vực sản xuất lĩnh vực lu thông Cạnh lĩnh vực sản xuất bao gồm:cạnh tranh nội ngành cạnh tranh ngành với nhau.Cạnh tranh tronh lĩnh vực lu thông bao gồm:cạnh tranh ngời tham gia trao đổi hàng hoá dịch vụ thị trờng.Hình thức biện pháp cạnh tranh phong phú nhng động lực mục đích cuối cạnh tranh lợi nhuận Năm Kinh tế thị trờng hệ thống kinh tế mở.Nó đa dạng,phức tạp đợc điều hành với hệ thống tiền tệ hệ thống pháp luật Nhà nớc 10 Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin nghiệp thu đợc vốn.Nếu coi doanh nghiệp thể sống thị trờng nơi bảo đảm yếu tố cho sống nơi thực hiƯn sù trao ®ỉi chÊt ®Ĩ cho sù sèng tån phát triển Từ đó,thị trờng điều kiện môi trờng cho hoạt động sản xuất hàng hoá.Thị trờng nơi kiểm tra cuối chủng loại hàng hoá,số lợng hàng hoá nh chất lợng hàng hoá.Thị trờng kiểm nghiệm tính phù hợp sản xuất tiêu dùng xà hội.Thị trờng nơi cuối để chuyển lao động t nhân cá biệt thành lao động xà hội c Khái niệm chế thị trờng, quy luật vận động kinh tế thị trờng Cơ chế thị trờng gì?cho đến đà có nhiều định nghĩa chế thị trờng nội hàm ngoại diện rộng,cho nên khó định nghĩa,nhng ta hiểu cách nh sau: Cơ chế thị trờng chế tự điều tiết kinh tế hàng hoá tác động quy luật vốn có để nhằm giải vấn đề tổ chức kinh tế xà hội ? cách ? cho ai? Nói tới chế thị trờng trớc hết phải nói tới thị trờng Nói tới chế thị trờng phải nói tới nhân tố cấu thành thị trờng hàng - tiền , ngời mua ngời bán Từ hình thành nên quan hệ hàng hoá tiền tệ,mua bán,cung cầu giá thị trờng Nói tới chế thị trờng phải nói tới lợi nhuận động lực thúc đẩy chủ thể tham gia thị trờng.Cho nên kinh tế thị trờng phải lấy lỗ, lÃi để tính toán Nói tới chế thị trờng thị trờng phải nói tới cạnh tranh quy luật kinh tế chi phối vận động thị trờng (quy luật giá trị ,cạnh tranh, cung cầu ) quy luật giá trị nhất.Chừng sản xuất trao đổi hàng hoá chừng quy luật giá trị Nội dung yêu cầu quy luật giá trị 15 Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin Quy luật giá trị trừu tợng.Nó thể vận động thông qua biến động giá thị trờng.Giá thị trờng giá bán hàng hoá thị trờng,đó giá thoả thuận ngời mua ngời bán,ngời bán muốn bán giá cao ngời mua muốn mua giá thấp.Giá thị trờng biểu tiền giá trị thị trờng,giá thị trờng lên xuống xoay quanh giá trị thị trờng hàng hoá,nghĩa hình thành giá thị trờng phải dựa sở giá trị thị trờng.Ngoài giá trị thị trờng,sự hình thành giá thị trờng chịu tác động quan hệ cung cầu hàng hoá Tính quy luật quan hệ giá thị trờng với giá trị tác động quan hệ cung cầu đợc biểu hiện: Quan hệ cung cầu hàng hoá thị trờng biểu quan hệ ngời bán ngời tiêu dùng.Nếu cung lớn cầu giá thị trờng nhỏ giá trị thị trờng,nếu cung nhỏ cầu giá thị trờng lớn giá trị thị trờng.Sự vận động giá thị trờng có tác động tới quan hệ cung cầu hàng hoá.Nếu giá loại hàng hoá giảm xuống,nó kích thích mức cầu làm cho mức cầu thị trờng loại hàng hoá tăng lên,đồng thời giá giảm xuống lại hạn chế mức cung,làm cho mức cung giảm xuống.Ngợc lại giá loại hàng hoá tăng lên,nó kích thích mức cung làm cho mức cung tăng lên đồng thời hạn chế mức cầu làm cho mức cầu giảm xuống.Nh nhận biết đợc quan hệ cung cầu qua giá thị trờng,giá hàng hoá thị trờng lên xuống xoay quanh giá trị nó.C.Mác gọi vẻ đẹp quy luật giá trị Yêu cầu quy luật giá trị sản xuất trao đổi hàng hoá phải dựa sở lợng giá trị hàng hoá hay thời gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt.VÊn ®Ị quan träng kinh tế hàng hoá hàng hoá sản xuất có bán đợc hay không.Để bán đợc hao phí lao động xà hội cá biệt để sản xuất hàng hoá phải phù hợp với hao phí lao động xà hội cần thiết,tức phải phù hợp với møc hao phÝ mµ x· héi cã thĨ chÊp nhËn đợc.Trong trao đổi hàng hoá phải dựa vào hao phí lao động xà hội cần thiết.Hai hàng hoá có giá trị sử dụng khác trao đổi với đợc lợng giá trị chúng Vai trò tác dụng quy luật giá trị: 16 Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin Quy luật giá trị có tác dụng điều tiết sản xuất lu thông hàng hoá.Trong sản xuất quy luật giá trị điều tiết việc phân phối t liệu sản xuất sức lao động ngành sản xuất thông qua biến động giá thị trờng.Nh đà nói trên,do ảnh hởng quan hệ cung cầu nên giá hàng hoá thị trờng lên xuống xoay quanh giá trị nó.Nếu có ngành cung không đáp ứng cầu,giá hàng hoá tăng lên ngời sản xuất đổ xô vào ngành đó.Ngợc lại,khi ngành thu hút qúa nhiều lao động xà hội,cung vợt cầu dẫn đến giá hàng hoá hạ xuống ngời sản xuất phải chuyển bớt t liệu sản xuất sức lao động khỏi ngành để đầu t vào nơi có giá hàng hoá cao.Nhờ mà t liệu sản xuất sức lao động đợc phân phối qua lại cách tự phát vào ngành khác nhau.Trong lĩnh vực lu thông,quy luật giá trị điều tiết nguồn hàng từ nơi giá thấp đến nơi giá cao Quy luật giá trị có tác dụng kích thích lực lợng sản xuất phát triển:Lợi nhuận mà ngời sản xuất mong muốn đạt đợc,càng nhiều tốt.Hơn thị trờng xảy cạnh tranh.Để đạt đợc lợi nhuận ngày nhiều,đứng vững thắng cạnh tranh ngời sản xuất tìm cách rút ngắn đến mức tối thiểu hao phí lao động cá biệt.Để làm đợc điều họ phải luôn tìm cách cải tiến kĩ thuật,tăng suất lao động.Vì kinh tế thị trờng lực lợng sản xuất đợc kích thích phát triển nhanh nhiều so víi nỊn kinh tÕ tù cÊp tù tóc Quy luật giá trị có tác dụng thực bình tuyển tự nhiên phân hoá ngời sản xuất thành kẻ giàu ngời nghèo: Trong cạnh tranh chạy theo giá trị,lao động cá biệt ngời sản xuất không trí với lao động xà hội cần thiết.Những ngời làm giỏi,làm tốt có hao phí lao động cá biệt thấp hao phí xà hội cần thiết.Nhờ phát tài,làm giàu,mua sắm thiệt bị sản xuất,mở rộng theo quy mô sản xuất,mở rộng doanh nghiệp mình.Bên cạnh đó,những ngời làm ăn cỏi,không gặp may,hao phí lao động cá biệt lớn hao phí lao động xà hội cần thiết.Nên họ bị lỗ vốn,thâm chí đến phá sản.Nh quy luật giá trị có ý nghĩa bình tuyển,đánh giá ngời sản xuất,nó mang lại phần thởng cho ngời làm 17 Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin tốt,làm giỏi hình phạt cho ngời làm ăn cỏi.Về phơng diện quy luật giá trị bảo đảm bình đẳng với ngời sản xuất 2.Sự phát triển Lênin vỊ kinh tÕ thÞ trêng chđ nghÜa x· héi Kinh tế thị trờng có phát triển từ thấp lên cao,đỉnh cao phát triển giai đoạn đà qua đạt đợc chủ nghià t bản,đợc xà hội sử dụng triệt để.Đó sở để trớc nhiều ngời đồng kinh tế thị trờng với chủ nghĩa t bản.Quan điểm đợc củng cố thêm trình xây dựng chủ nghĩa xà hội trớc đây,hầu hết nớc xà hội chủ nghĩa kì thị với kinh tế thị trờng.Tuyệt đối hoá kinh tế kế hoạch mang tính tập trung quan liêu.Do đà có đối lập kinh tế thị trờng chủ nghĩa xà hội.Kết nghiên cứu lý luận,hộat động thực tiễn nhận thức chủ nhgià xà hội năm gần cho phép ta kết luận rằng:Nền kinh tế độ lên chủ nghĩa xà hội phải kinh tế hàng hoá,thị trờng Sự biến đổi chất phơng pháp tổ chức kinh tế xà hội đà gây nhiều nỗi băn khoăn cho không ngời.Bằng nhiều luận cứ,từ di sản ngời sáng lËp chđ nghÜa x· héi khoa häc ®Õn thùc tiƠn lÞch sư ngêi ta kÕt ln:chđ nghÜa x· héi chỗ cho thị trờng,càng nhiều thị trờng thị chủ nghĩa xà hội nhiêu.Có ý kiến cho đà kinh tế thị trờng đừng nói đến chủ nghĩa xà hội;rằng ruột kinh tế thị trờng mang vỏlà chủ nghĩa xà hội.Nói kinh tế thị trờng định hớng lên chủ nghĩa xà hội chẳng qua huyền nh thế-theo ý nghĩa ngời có quan điểm công lao đà cung cấp cho nhân loại thêm đờng để t hoá Những ý kiến không phơng diện lý luân lẫn thực tiễn.Vì đồng kinh tế hàng hoá với kinh tế t chủ nghĩa,đồng nhÊt “c¸ch tỉ chøc cđa kinh tÕ x· héi” nãi chung víi “c¸ch tỉ chøc kinh tÕ x· héi t nói riêng Sự thật nh nào? Liệu có xa rời nguyên tắc chủ nghĩa x· héi hay kh«ng? 18 Lý thut cđa chđ nghÜa Mác-Lênin Quan điểm C.Mác Ph.Ăngghen Ph.Ăngghen đà tóm tắt ý nghĩa C.Mác năm 1875 rằng: xà hội nắm giữ t liệu sản xuất sản xuất hàng hoá bị loại trừ.Tuy nhiên,từ di sản lý luận ông,đó hai cách luận giải vận mệnh sản xuất hàng hoá xà hội cộng sản tơng lai,xét từ góc độ biến đổi xảy tính chất chế độ sở hữu.Còn hai ông xem xét vấn đề từ góc độ nguyên tắc tổ chức kinh tế kiểm kê thông ớc hao phí lao động,bức tranh đà biến đổi nó,và giá trị,với tất đặc thù nó,ít tất yếu giai đoạn đầu chủ nghĩa cộng sản.Nghĩa là,ở hai ông ngời ta tìm thấy phán đoán lẻ tẻ cha phải lµ mét häc thut hoµn chØnh vỊ vËn mƯnh cđa sản xuất hàng hoá ttrong tơng lai.Nh hai phơng hớng tìm kiếm khoa học giải vấn đề,không phơng hớng cho ta câu trả lời dứt khoát Còn Lênin sao? Quan điểm Lênin Sau cách mạng tháng mời Nga thành công.Nớc Nga bớc vào nội chiến.Nhà nớc xô viết thực sách cộng sản thời chiến.Thực chất sách xoá bỏ nhanh chóng chế độ t hữu t t liệu sản xuất,không thừa nhận quan hệ hàng hoá tiền tệ,quan hệ thị trờngSau nội chiến kết thúc sách cộng sản thời chiến không thích hợp nữa.Lênin đề sách kinh tế mới.Nh đầu ông mắc sai lầm nh chÝnh «ng thõa nhËn:tëng r»ng cã thĨ trùc tiÕp dïng pháp luật Nhà nớc vô sản để tổ chức theo kiểu cộng sản chủ nghĩa việc sản xuất phân phối sẩn phẩm nớc tiểu nông Và để sửa sai,ông đà đa sách kinh tế míi mµ thùc chÊt lµ sư dơng quan hƯ hµng hoá-tiền tệ,đặt thơng nghiệp,thị trờng lên hàng đầu.Coi nh đòn xeo để phát triển lực lợng sản xuất.Nh Lênin ngời mác xít đà đa luận điểm cần thiết phải sử dụng phát triển kinh tế hàng hoá điều kiện quyền giai cấp vô sản lÃnh đạo Luận điểm phù hợp với quy luật phát triển tự nhiên lịch sử kinh tế theo quan điểm biện chứng vật,sự ngự trị hình thức tổ chức kinh tế xà hội tuỳ thuộc trình độ phát triển lực lợng sản xuất nhu cầu ph19 Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin ơng thức sản xuất công nghệ.Thoạt đầu loài ngời sống kinh tế tự nhiên.Cùng với lớn mạnh lực lợng sản xuất(biểu phân công lao động xà hội chuyên môn hoá sản xuất ngày phát triển sâu sắc).Xà hội loài ngời theo Lênin bớc vào cách tổ chức kinh tế xà hội mới,tức sản xuất hàng hoá.Nền kinh tế ngày phát triển trở thành kinh tế thị tr ờng mà kinh tế thống trị mang tính chất toàn cầu.Loài ngời cha đủ ®iỊu kiƯn ®Ĩ chun sang mét nỊn kinh tÕ phi hàng hoá.Vì sản xuất xà hội hoá ttrên thực tế cha cao đến mức làm cho lao động tập thể nh cá nhân trở thành phận hữu lao động xà hội trực tiếp.Do vậy,xà hội cha thể vòng tránh yếu tố thị trờng việc xác định giá trị mang tính chất thống trị nh C.Mác đà dự đoán giai đoạn đầu chủ nghĩa cộng sản Do giáo điều định kiến,do ngộ nhận xà hội hoá hình thức đà xà hội hoá thực tế.Cùng với nguyên nhân khác.Sau Lênin sản xuất hàng hoá nớc xà hội chủ nghĩa đầu tiên(và sau nớc xà hội chủ nghĩa khác) đà bị thủ tiêu đợc thay kinh tế phi hàng hoá đợc quản lý theo chế kế hoạch hoá tập trung tuyệt đối.Mặc dù kinh tế đạt đ ợc tăng trởng mạnh mẽ,song tăng trởng chiều rộng.Chỉ thích hợp với điều kiện tài nguyên nhân lực công nghệ định.Khi yếu tố tăng trởng lợng đà cạn,và đặc biệt có biến đổi chất công nghệ kinh tế lâm vào khủng hoảng trì trễ.Những khiếm khuyết phơng pháp tỏ chức kinh tế phi hàng hoá trớc chỗ:nó triệt tiêu tinh thần lao động sáng tạo,nó không trực tiếp tác động lực cố hữu,thiết thân ngời lao động lợi ích vật chất II Sự vận dụng lý thuyết Việt Nam 1.Đặc điểm kinh tế xà hội Việt Nam trớc đổi a.Cơ chế kế hoạch hoá tập trung 20 Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin Sau kháng chiến thắng lợi,dựa vào kinh nghiệm nớc xà hội chủ nghĩa,nớc ta bắt đầu xây dựng mô hình kinh tế kế hoạch hoá tâp trung dựa hình thức sở hữu công cộng t liệu ssản xuất.Với nỗ lực nhân dân ta có thêm giúp đỡ tận tình nớc xà hội chủ nghĩa khác,mô hình kinh tế kế hoạch hoá tập trung đà phát huy ®ỵc tÝnh u viƯt cđa nã.Tõ mét nỊn kinh tÕ lạc hậu phân tán công cụ kế hoạch hoá,Nhà nớc đà tập trung vào tay lực lợng vật chất quan trọng đất đai,tài sản tiền bạc để ổn định phát triển kinh tế.Nền kinh tế kế hoạch hoá thời kì đầu thực nớc ta đà tỏ phù hợp,nó đà tạo bớc chuyển biến quan trọng mặt kinh tế xà hội.Đồng thời thích hợp với kinh tế thời chiến đóng vai trò quan trọng việc tạo chiến thắng vĩ đại dân tộc.Bởi đà cho phép Đảng Nhà nớc huy động mớc cao sức ngời sức cho tiền tuyến Tuy nhiên sau ngày giải phóng Miền nam,chúng ta trì chế kinh tế trên.Do quan hệ kinh tế đà thay đổi nhiều,việc áp dụng chế quản lý kinh tế cũ vào điều kiện kinh tế đà thay đổi làm xuất nhiều tợng tiêu cực,đó là: - Nhà nớc quản lý kinh tế mệnh lệnh hành chính,mang tính tổ chức hình thức.Nhiều nơi không nắm vững nguyên tắc động viên tự nguyện làm quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất lực lợng sản xuất,coi nhẹ hiệu qua kinh tế xà hội - Không xác định rõ can thiệp không quyền tự chủ kinh tế tài chính,quyền chủ động sáng tạo cấp dới,không gắn nghĩa vụ với quyền lợi,trách nhiệm với quyền hạn,lợi ích với kết cuối - Coi nhẹ không vận dụng quy luật kinh tể tổng thể hệ thống quy luật khách quan,tồn kinh tế có thời gian dài nặng kế hoạch hoá tập trung,không gắn kế hoạch sản xuất với thị trờng,kìm hÃm sản xuất lu thông,coi nhẹ quan hệ hàng hoá-tiền tệ,quan niệm giản đơn chủ nghĩa xà hội,không đảm bảo quan hệ thích đáng ba lợi ích:xà hội-tập thể-ngời tiêu dùng làm cho xà hội thiếu động lực phát triển hay phát triển không lành mạnh 21 Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin - Các cấp, ngành thờng ỷ vào ngân sách Nhà nớc,vào trung ơng,cấp dới ỷ vào cấp trên,gây lÃng phí, gây hạn chế tính động sở - Bộ máy quản lý cồng kềnh,chồng chéo,quan liêu.Đội ngũ cán quản lý Nhà nớc thiếu hiểu biết Nhà nớc,pháp luật,không sâu sát sở,kém động.Bộ phận phẩm chất đẻ nạn tham nhũng,buôn lậu,gây tệ nạn xà hội Cho đến cuối năm 80 xà hội Việt nam dựa tảng văn minh nông nghiệp lúa nớc,nông dân chiếm đại đa số.Việt nam nớc nghèo nàn,lạc hậu phát triển.Trong năm giá leo thang,khủng hoảng kinh tế liền với lạm phát cao làm cho đời sống nhân dân bị giảm sút chí số nơi nạn đói rình rập.Nguyên nhân sâu xa suy thoái kinh tế nớc ta trì lâu,rập khuôn cách máy móc mô hình kinh tế cha phát triển hiệu quả.Thể chỗ ta đà thực chế độ sở hữu toàn dân t liệu sản xuất quy mô lớn,thực việc phân phối theo lao động điều kiện cha cho phép.Điều đà dẫn đến phận tài sản vô chủ ®· kh«ng sư dơng cã hiƯu qđa ngn lùc rÊt khan đất nớc dân số ngày tăng,và dẫn đến việc làm động lực phát triển.Trớc suy thoái kinh tế nghiêm trọng,việc viện trợ nớc giảm sút đà đặt kinh tế nớc ta tới bách phải đổi mới,phải chuyển toàn kinh tế quốc dân sang trạng thái phát triển phát triển kinh tế thị trờng 2.Sự phát triển kinh tế thị trờng ë ViƯt nam tõ ®ỉi míi ®Õn 2.1.Thùc tr¹ng nỊn kinh tÕ ViƯt nam chun sang kinh tế thị trờng theo định hớng xà hội chủ nghĩa Khi chuyển sang kinh tế thị ttrờng đứng trớc thực trạng là: đất nớc đà bớc qua độ lên chủ nghĩa xà hội từ xà hội vốn thuộc địa nửa phong kiến với trình độ phát triển lực lợng sản xuất xà hội thấp.Đất nớc lại trải qua hàng chục năm chiến tranh,hậu qủa để lại nặng nề.Những tàn d thực 22 Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin dân,phong kiến nhiều,lại chịu ảnh hởng nặng nề chế tập trung quan liêu bao cấp Với đặc điểm xuất phát nh nhận xét rằng:Nền kinh tế nớc ta không hoàn toàn kinh tế tự nhiên tự cấp tự túc,nhng cha phải kinh tế hàng hoá theo nghĩa đầy đủ.Mặt khác,do có đổi mặt kinh tế cho kinh tế nớc ta không kinh tế huy.Có thể nói thực trạng nớc ta chuyển sang kinh tế hàng hoá kinh tế hàng hoá phát triển,còn mang nặng dấu ấn tự cấp tự túc chịu ảnh hởng nặng nề chế tập trung quan liêu bao cấp.Thực trạng đợc biểu mặt sau đây: a.Kinh tế hàng hoá phát triển,nền kinh tế mang nặng tính chất tự cung tự cấp Sự yếu kinh tế hàng hoá nớc ta đợc thể dấu hiệu có tính điển hình dới đây: - Trình độ sở vật chất kĩ thuật công nghệ sản xuất thấp - Hệ thống kết cấu hạ tầng dịch vụ sản xuất dịch vụ xà hội cha đủ để phát triển kinh tế thị trờng nớc cha có khả để mở rộng giao lu với thị trờng quốc tế - Cơ cấu kinh tế cân đối hiệu quả.Từ điểm xuất phát thấp,nền kinh tế phổ biến sản xuất nhỏ cấu kinh tế nớc ta mang nặng đặc trng cấu kinh tế nông nghiệp.Hiện tợng độc canh lúa tồn tại,ngành nghề cha phát triển - Cha có thị trờng theo nghĩa Thị trờng nớc ta thị trờng trình độ thấp,tính chất hoang sơ,dung lợng thị trờng thiếu có phần rối loạn.Chúng ta bớc có thị trờng hàng hoá nói chung:trớc hết thị trờng hàng tiêu dùng thông thờng với hệ số giá quan hệ mua bán bình thờng theo chế thị trờng.Về nớc ta cha có thị trờng tiền tệ thị trờng tiền vốn mà có thị trờng ë khu vùc ngoµi qc doanh víi quan hƯ vay trả,mua bán thô sơ.Khu vực kinh tế Nhà nớc sử 23 Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin dụng lÃi suất,tỉ giá quan hệ tài tiền tệ Nhà nớc quy định.Cha có lÃi suất,tỉ giá tín dụng thực theo chế thị trờng Thực trạng nớc ta hậu nhiều nguyên nhân khác nhau.Về mặt khách quan,đó trình độ phát triển phân công lao động xà hội thấp,nền kinh tế mang nặng tính chất tự cấp tự túc.Về mặt chủ quan nhận thức cha đắn kinh tÕ x· héi chđ nghÜa,do sù ph©n biƯt ý chí thị trờng có tổ chức thị trờng tự Năng suất lao động xà hội thu nhập quốc dân tính theo đầu ngời thấp,phần phản ánh tổng hợp thực trạng kinh tế hàng hoá phát triển.Do trình độ sở vật chất kĩ thuật công nghệ thấp,kết cấu hạ tầng dịch vụ sản xuất dịch vụ xà hội kém;cơ cấu kinh tế cân đối;thị trờng nớc cha phát triển suất lao động xà hội thu nhập bình quân theo đầu ngời nớc ta tất yếu thấp b ảnh hởng mô hình kinh tế huy với chế tập trung quan liêu bao cấp Hai chế kinh tế cũ mới(cơ chế tập trung quan liêu bao cấp chế thị trờng)có nhiều điểm khác nhau,trong điểm khác chỗ:cơ chế cũ hình thành sở thu hẹp gần nh xoá bỏ quan hệ hàng hoá-tiền tệ làm cho kinh tế bị vật hoá.Cơ chế hình thành sở mở rộng quan hệ hàng hoá-tiền tệ.Cơ chế cũ chế lệnh kế hoạch kèm theo lệnh giá cả,tài tiền tệ theo quy tắc cấp phát,giao nộp nhằm thực kế hoạch.Cơ chế chế kế hoạch kinh doanh;giá kinh doanh,tài kinh doanh,tín dụng kinh doanh phục vụ nhu cầu mua bán chủ thể sản xuất theo nguyên tắc hạch toán kinh tế Nh vậy, chế cũ phạm trù giá cả, tài chính, lu thông tiền tệ phạm trù vốn có kinh tế hàng hoá có sử dụng nhng hình thức.Việc mở rộng sản xuất lu thông hàng hoá tất yếu lịch sử hạn chế quan hệ hàng hoá tiền tệ quy luật giá trị trở thành cản trở tiến kinh tế,kìm hÃm nhân tố mới.Do làm cho Nhà nớc làm chủ trình kinh tế khách quan tay Nhà nớc có thực lực kinh tế to lớn.Vì Đại 24 Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin hội lần thứ VII Đảng ta đà khẳng định: Xoá bỏ triệt để chế tập trung quan liêu bao cấp,hình thành chể thị trờng có quản lý Nhà nớc pháp luật,kế hoạch,chính sách công cụ khác.Xây dựng phát triển đồng thị trờng hàng tiêu dùng,vật t,dịch vụ,tiền vốn,sức lao ®éng thùc hiƯn giao lu kinh tÕ th«ng st nớc với thị trờng giới 2.2.Thực chÊt cđa qua tr×nh chun nỊn kinh tÕ ViƯt nam sang kinh tế thị trờng định hờng xà hội chủ nghĩa Trong mô hình kinh tế kế hoạch hoá tập trung nớc ta rơi vào tình trạng nh đà nêu nớc vận dụng mô hình kinh tế hàng hoá vận động theo chế thị trờng.Tuy kinh tế có lâm vào suy thoái,nhng khắc phục đợc nhanh,nó thích nghi với tác động vủa cách mạng khoa học công nghệ,nền kinh tế tăng trởng mức độ định.Vì Đảng Nhà nớc ta chủ trơng chuyển từ mô hình kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang sang phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận động theo chế thị trờng có quản lý Nhà nớc định hớng xà hội chủ nghĩa.Hay nói cách khác phát triển kinh tế thị trờng có quản lý Nhà nớc định híng x· héi chđ nghÜa ë ViƯt nam Chđ tr¬ng đắn vì: Thứ nhất: Theo quan điểm C.Mác- kinh tế hàng hoá phơng thức sản xuất độc lập mà hình thức tổ chức kinh tế tồn phơng thức sản xuất xà hội.Với phạm vi mức độ khác nhau,tuy kinh tế hàng hoá nhng chất chế độ xà hội qui định đặc điểm kinh tế hàng hoá xà hội đó.Cón theo quan điểm Lênin thực sách kinh tế phát triển kinh tế hàng hoá chđ nghÜa x· héi.Kinh nghiƯm cđa Trung Qc bíc vào thời kì đổi phát triển kinh tế thị trờng xà hội chủ nghĩa mang màu sắc Trung Quốc Thứ hai:Trong kinh tế hàng hoá nớc ta kinh tế hàng hoá không đợc thừa nhËn chÝnh thøc nhng ®iỊu kiƯn cho sù ®êi,tån là:Sự 25 Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin phân công lao động xà hội,sự tồn nhiều thành phần kinh tế tức tồn nhiều ngời chủ sở hữu khác vỊ t liƯu s¶n xt Thø ba: Thùc tÕ cho thấy không thay đổi chế kinh tế,vẫn giữ nguyên chế kinh tế cũ có đủ sản phẩm để tiêu dùng cha muốn nói đến tích luỹ vốn để mở rộng sản xuất Th bèn: XÐt vỊ mèi quan hƯ kinh tÕ ®èi ngoại ta thấy kinh tế nớc ta hoà nhËp víi nỊn kinh tÕ thÞ trêng thÕ giíi.Sù giao lu hàng hoá,dịch vụ đầu t trực tiếp nớc làm cho vận động kinh tế nớc ta gần gũi với kinh tế thị trờng giới Xu hớng chung phát triển kinh tế giới phát triển kinh tế nớc tách rời phát triển hoà nhập quốc tế.Tiềm lực kinh tế đà trở thành thớc đo chủ yếu,vai trò sức mạnh dân tộc công cụ chủ yếu để bảo vệ uy tín trì sức mạnh đảng cầm quyền.Để có tiền lực thiết phải tiến lên phát triển kinh tế thị trờng Nh vậy,phát triển kinh tế thị trờng có quản lý Nhà nớc định hớng xà hội chủ nghĩa Việt nam khách quan Vai trò tác dụng kinh tế hàng hoá phát triển kinh tế hàng hoá nớc ta: Có phát triển kinh tế hàng hoá nớc ta phát triển đợc lực lợng sản xuất,mới nâng cao đợc trình độ xà hội hoá sản xuất,mới thúc đẩy nghiệp Công nghiệp hoá-Hiện đại hoá đất nớc,mới lùi đợc kinh tế tự nhiên,khắc phục đợc hậu kinh tế kế hoạch hoá tập trung,mới lµm cho kinh tÕ cđa níc ta hoµ nhËp vµo kinh tế khu vực giới Có phát triển kinh tế thị trờng theo định hớng xà hội chủ nghĩa xây dựng thành công việc s¶n xt lín x· héi chđ nghÜa ë níc ta Có phát triển kinh tế hàng hoá nâng cao đợc đời sống vật chất tinh thần nhân dân,mới góp phần làm cho ngời phát triển toàn diện tự do,mới thực đợc mục tiêu dân giàu,nớc mạnh,xà hội công văn minh 26 Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin Thực tiễn nớc ta kể từ Đại hội VI Đảng đến lµ b»ng chøng cho thÊy tÝnh tÝch cùc cđa kinh tế hàng hoá cần phát triển mạnh mẽ nó.Nhng điều kiện nớc ta,sự phát triển kinh tế nh có làm cho đất nớc vào quỹ đạo chủ nghĩa t hay không? Không ngời đà coi kinh tế thị trờng đồng với chủ nghĩa t bản.Sự khẳng định trái với lịch sử lẫn logic.Hẳn biết sản xuất hàng hoá đời cách nghìn năm,còn chủ nghĩa t đến kỷ thứ bốn,thứ năm nó.Qua khứ đà chứng kiến hình thức sản xuất hàng hoá dựa sở chế độ t hữu nhng lại mang chất hoàn toàn khác không có bóc lột lao động làm thuê.Nếu cách tổ chức kinh tế xà hội t thiết kinh tế thị trờng phải sinh bóc lột.Nghĩa là, Cách tổ chức kinh tế xà hộichịu chi phối quan hệ kinh tế khác nhau.Do đó,có kinh tế hàng hoá có kinh tế hàng hoá khác.Chúng khác chất,mặc dù chúng chịu chi phối yêu cầu giống phơng pháp tổ chức kinh tế Trong điều kiƯn ®· cã sù hiƯn diƯn cđa chÕ ®é së hữu toàn dân t liệu sản xuất giữ vai trò định toàn kinh tế,đà có diện Nhà nớc đại biểu cho lợi ích nhân dân giai cấp công nhân lÃnh đạo,nh nớc ta kinh tế thị ttrờng vận động mục tiêu bảo đảm lợi ích xà hội phúc lợi nhân dân,chứ lợi nhuận tối đa nhà t dựa sở bóc lột lao động làm thuê.Nó phơng tiện để xây dựng vật chất kĩ thuật chủ nghĩa xà hội,chứ để thiết lập hệ thống chuyên t sản.Trong điều kiện kinh tế trị nh nớc tà nay,cần kết hợp việc bảo đảm tính công xà hội với việc nâng cao suất lao động hiệu kinh tế.Hiệu sản xuất kinh tế có tác động đến yêu cầu công xà hội.Sự khác chất kinh tế thị trờng với tính cách tỉ chøc kinh tÕ x· héi t s¶n víi kinh tế thị trờng với tính cách tổ chức kinh tÕ x· héi x· héi chđ nghÜa lµ nh thÕ.Nhng chất có tính lịch sử cụ thể nó.Nền kinh tế nớc ta kinh tế qua độ lên chủ nghĩa xà hội.Vì vậy,trên bớc ®êng ®i tíi mét 27 Lý thut cđa chđ nghÜa Mác-Lênin kinh tế thị trờng ứng với chủ nghĩa xà hội cần chấp nhận tồn nhiều hình thức sản xuất hàng hoá khác nhau,trong có hình thức chứa đựng sù bÊt c«ng cđa x· héi lín nhÊt-sù bãc lét-nhng có giới hạn phân định.Đơng nhiên bóc lột không phù hợp với lý tởng xà hội chủ nghĩa,nhng đờng tới mục tiêu nhân đạo không áp bóc lột,không phải lúc bóc lột điều kiêng kỵ.Xét từ lợi ích phát triển lực lợng sản xuất,cũng nh từ lợi ích trớc mắt lâu dài ngời lao động:Đó qua trình từ chỗ chấp nhận bóc lột điều kiện định,tới chỗ xoá bỏ Trong kinh tế thị ttrờng chủ nhĩa xà hội,thực nguyên tắc phân phối theo lao động kết hợp với nhiều hình thức phân phối khác.Sở dĩ chủ nghĩa xà hội phải giữ vững nguyên tắc phân phối theo lao động là vì: phân phối theo lao động phủ định với chế ®é ngêi bãc lét ngêi.Xo¸ bá chÕ ®é ngêi bãc lột ngời,thực quyền làm chủ ngời lao động t liệu sản xuất,đó đặc trng chÊt cđa nỊn kinh tÕ thÞ trêng díi chđ nghÜa xà hội.Nếu hình thức phân phối khác chiếm vai trò chủ đạo mở rộng qua mức hình thức phân phối khác để gây chênh lệch qua đáng thu nhập,gây phân hoá hai cực cuối không tránh khỏi dẫn đến thay đổi tính chất kinh tế tõ ®ã dÊn ®Õn sù thay ®ỉi tÝnh chÊt vỊ trị Có điều cần phải thừa nhận kinh tế hàng hoá phát triển theo định hớng xà hội chủ nghĩa đến cha có.Cho nên thÕ hƯ trùc tiÕp tỉ chøc mét nỊn kinh tÕ hàng hoá nh đóng vai trò ngời mở đờng.Còn phải trải qua nhiều suy nghĩ tìm tòi quan trọng,tổng kết đợc thực tiễn để đa đợc lý thuyết kinh tế hàng hoá nh thế.Tuy nhiên lý giải bớc đầu nét chung đờng đi.Trớc hết khả thực tế quản lý Nhà nớc ta mét nỊn kinh tÕ thÞ trêng nh chóng ta chđ trơng nh cho rằng:đà cha có tiền lệ lịch sử không làm đợc không đợc phép làm.Những khả thực tế chế độ công hữu quyền nhân dân theo đờng lối Đảng lÃnh đaọ.Sức mạnh kinh tế trị Nhà nớc ta đợc thể thông qua tổng thể biện pháp:kinh tế hành giao dục,trong biện pháp kinh tế có 28 Lý thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin vai trò quan trọng nhất,thông qua công cụ kế hoạch hoá,đòn bẩy kinh tế,pháp luật,lực lợng dự trữ Trong văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII Đảng đà nêu năm nội dung định híng x· héi chđ nghÜa viƯc x©y dùng nỊn kinh tế nhiều thành phần.Những nội dung đợc xem nội dung giữ vững định hớng kinh tế thị trờng nớc ta nội dung khái niệm kinh tế thị trờng ®Þnh híng x· héi chđ nghÜa” ë ViƯt nam Tõ nội dung định hớng xà hội chủ nghĩa phát triển kinh tế thị trờng nêu lên đặc điểm bật sau: Nền kinh tế nớc ta trình phát triển từ kinh tế hàng hoá phát triển,còn mang nặng dấu ấn kinh tế tự nhiên,dấu ấn kinh tế kế hoạch hoá tập trung lên kinh tế hàng hoá phát triển vận động theo chế thị trờng có quản lý Nhà nớc - Do từ kinh tế sản xuất nhỏ nên sở vật chất kĩ thuật yếu kém,sản xuất thủ công suất chất lợng hiệu cha cao - Thị trờng cha phát triển cha đồng bộ,sức mua bị hạn chế - Các doanh nghiệp sức cạnh tranh,đội ngũ cán công nhân cha thích nghi đợc với kinh tế thị trờng đại - Nớc ta phát triển kinh tế hàng hoá kinh tế hàng hoá giản đơn kinh tế hàng hoá tự điều chỉnh mà kinh tế hàng hoá đại tức kinh tế thị trờng có quản lý Nhà nớc định hớng xà héi chđ nghÜa ë ViƯt nam  NỊn kinh tÕ hàng hoá nớc ta kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận động theo chế thị trờng,trong thành phần kinh tế Nhà nớc giữ vai trò chủ đạo Nói tới kinh tế hàng hoá nói tíi nhiỊu ngêi chđ së h÷u,nhiỊu chđ thĨ kinh tÕ tham gia.Ơ nớc ta công đổi Đảng đà xác định tồn năm thành phần kinh tế là:thành phần kinh tế Nhà nớc-thành phần kinh tế hợp tác-thành phần kinh tế t Nhà nớc-thành phần kinh tế t t nhân-thành phần kinh tế cá thể vµ tiĨu 29 ... môn kinh tế trị học làm rõ vấn đề B Phần nội dung I.Cơ sở lý luận lý thuyết chủ nghĩa Mác - Lênin kinh tế thị trờng 1.Sự hình thành phát triển kinh tế thị trờng theo quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin. .. phát triển kinh tế theo mô hình kinh tế thị trờng.Chẳng hạn kinh tế thị trờng Thuỷ Điển ,kinh tế thị trờng mang màu sắc Trung Quốc ,Kinh tế thị trờng Nga ,kinh tế thị trờng Mỹ ,kinh tế thị trờng nớc... thị trờng,càng nhiều thị trờng thị chủ nghĩa xà hội nhiêu.Có ý kiến cho đà kinh tế thị trờng đừng nói đến chủ nghĩa xà hội;rằng ruột kinh tế thị trờng mang vỏlà chủ nghĩa xà hội.Nói kinh tế thị