I LỜI NÓI ĐẦU Việc hình thành cho học sinh giới quan khoa học niềm say mê khoa học, sáng tạo mục tiêu quan trọng giáo dục đại mà kinh tế tri thức chiếm ưu quốc gia giới Bàn tay nặn bột phương pháp dạy học tích cực, thích hợp cho việc giảng dạy kiến thức khoa học tự nhiên đặc biệt bậc học tiểu học trung học sở "Bàn tay nặn bột" mô hình giáo dục tương đối mẻ giới, có tên tiếng Anh "Handson", tiếng Pháp "La main la pâte", có nghĩa "bắt tay vào hành động" Chương trình tập trung phát triển khả nhận thức trẻ em cách khoa học nhất, giúp em tìm lời giải đáp cho thắc mắc trẻ thơ cách tự đặt vào tình thực tế, từ khám phá chất vấn đề Trí óc trẻ thơ cảm thấy tò mò trước tượng mẻ sống xung quanh, em sẵn sàng bật câu hỏi "tại sao” II KHÁI QUÁT VỀ PHƯƠNG PHÁP BÀN TAY NẶN BỘT Phương pháp bàn tay nặn bột phương pháp dạy học khoa học dựa sở tìm tòi nghiên cứu, áp dụng cho việc dạy học môn khoa học tự nhiên Thực phương pháp bàn tay nặn bột: giúp đỡ giáo viên, học sinh tìm câu trả lời cho vấn đề đặt sống thông qua tiến hành thí nghiệm, quan sát, nghiên cứu tài liệu hay điều tra để từ hình thành kiến thức cho II KHÁI QUÁT VỀ PHƯƠNG PHÁP BÀN TAY NẶN BỘT Đứng trước vật, tượng học sinh đặt câu hỏi, giả thuyết từ hiểu biết ban đầu, tiến hành thực nghiệm nghiên cứu để kiểm chứng đưa kết luận phù hợp, thông qua thảo luận, so sánh, phân tích, tổng hợp kiến thức III Mục tiêu phương pháp BTNB tạo nên tính tò mò ham muốn khám phá say mê khoa học học sinh Ngoài việc trọng đến kiến thức khoa học Phương pháp BTNB ý nhiều đến việc rèn kỹ diễn đạt thông qua ngôn ngữ nói viết học sinh IV Một số PP tiến hành thực nghiệm tìm tòi nghiên cứu PP quan sát: * quan sát - Tìm câu trả lời cho câu hỏi đặt ra; - Nhận thức tất giác quan - Tổ chức nghiên cứu cách chặt chẽ có PP - Xác lập mối quan hệ cách so sánh với mô hình, hiểu biết đối tượng khác * Quan sát giúp HS phát triển khả năng: - Chặt chẽ nhìn nhận; - Tò mò trước vật tượng giới xung quanh; - Khách quan; - Tinh thần phê bình; - nhận biết; - So sánh; - Chọn lọc điểm chủ yếu, quan trọng đặc trưng vật tượng IV Một số PP tiến hành thực nghiệm tìm tòi nghiên cứu PP thí nghiệm trực tiếp: (PP TNTT) - Đây PP khuyến khích thực bước tiến hành thí nghiệm tìm tòi, nghiên cứu theo PP “BTNB” - PP TNTT thực kiến thức cần làm thí nghiệm để chứng minh Các thí nghiệm HS thực GV tuyệt đối không thực thí nghiệm biểu diễn PP dạy học khác - Thí nghiệm PP “BTNB” thực để kiểm chứng giả thuyết đặt để khẳng định lại kiến thức VD: để kiểm tra giả thuyết: “Có phải không khí cần cho cháy không?” HS làm thí nghiệm úp cốc thuỷ tinh lên nến cháy để kiểm chứng IV Một số PP tiến hành thực nghiệm tìm tòi nghiên cứu PP làm mô hình: - PP làm mô hình thường tiến hành theo nhóm HS cần thảo luận với để làm mô hình hợp lí - Mô hình HS tiểu học nên thực đơn giản nhằm làm rõ kiến thức định - Để tiết kiệm thời gian GV chuẩn bị trước mô hình để trình bày cho HS so sánh trường hợp nhóm làm Trong trường hợp GV cần giấu mô hình không cho HS nhìn thấy trước đưa trưng bày Vở công cụ giúp GV liên lạc với gia đình, giúp phụ huynh biết em học gì, thấy khả tiến HS, có hỗ chợ phù hợp Vở giúp GV biết điểm mạnh hạn chế HS, phát triển HS có biện pháp tác động thích hợp Cấu trúc nội dung Ghi chép khoa học học sinh - Phần ghi chép cá nhân:HS ghi lại điều nghĩ, hiểu dự đoán, điều quan sát được, kết luận - Phần ghi chép chung: Có thể ghi chép nhóm HS (kết thảo luận nhóm, kết luận giả thiết chung lớp, ) Có thể ghi kết lớp xây dựng Hướng dẫn học sinh sử dụng Ghi chép khoa học GV cần hướng dẫn giúp HS dần hình thành kĩ ghi chép, khuyến khích em thực việc Chẳng hạn gợi ý HS nội dung cần ghi chép làm thực nhiệm Chẳng hạn đặt câu hỏi như: “Tôi muốn tìm kiếm điều gì?”, “Tôi cần làm nào?”, “ Tôi quan sát thấy điều gì”, “Tôi suy từ kết quan sát này”,“Tôi khám phá điều gì?”, “Tạo làm theo cách này?”, “Kết luận vấn đề gì?”, Ngoài GV lưu ý em ghi rõ ngày, cách tổ chức công việc nhắc HS đọc lại viết; GV cần linh hoạt yêu cầu, hướng dẫn, hỗ trợ việc ghi chép HS (phù hợp với đối tượng HS điều kiện thời gian, sở vật chất, ) Các kĩ thuật dạy học rèn luyện kĩ cho HS PP “Bàn tay nặn bột” Tổ chức lớp học: Giúp HS bộc lộ quan niệm ban đầu: Kĩ thuật tổ chức hoạt động thảo luận cho HS: Kĩ thuật tổ chức hoạt động nhóm: Kĩ thuật đặt câu hỏi GV: Rèn luyện ngôn ngữ cho HS Kĩ thuật chọn ý tưởng, nhóm ý tưởng HS: Hướng dẫn HS đề xuất thí nghiệm tìm tòi- nghiên cứu hay phương án tìm câu trả lời: Hướng dẫn HS sử dụng thực hành: 10 Hướng dẫn HS phân tích thông tin, tượng quan sát nghiên cứu để đưa kết luận: 11 So sánh, đối chiếu kết thu nhận với kiến thức khoa học: 12 Đánh giá HS dạy học: C¸c quèc gia tham dù Braxin 68 Afghanistan Chili Hy Lạp Trung Quốc Tóm lại * Phương pháp “Bàn tay nặn bột” phương pháp dạy học tích cực dựa thí nghiệm nghiên cứu, áp dụng cho việc giảng dạy môn khoa học tự nhiên “Bàn tay nặn bột” trọng đến việc hình thành kiến thức cho học sinh thí nghiệm tìm tòi nghiên cứu để em tìm câu trả lời cho vấn đề đặt sống thông qua tiến hành thí nghiệm, quan sát, nghiên cứu tài liệu hay điều tra * Mục tiêu “Bàn tay nặn bột” tạo nên tính tò mò, ham muốn khám phá, yêu say mê khoa học học sinh Ngoài việc trọng đến kiến thức khoa học, “Bàn tay nặn bột” ý nhiều đến việc rèn luyện kỹ diễn đạt thông qua ngôn ngữ nói viết cho học sinh Dựa thí nghiệm nghiên cứu cho phép giáo viên hiểu rõ cách thức mà học sinh tiếp thu kiến thức khoa học, hay nói cách khác hướng dẫn tự học hướng dẫn cách nghiên cứu khoa học cho học sinh Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Vinh Hiển: “Cứ thành đường” Trên thực tế, phương pháp “Bàn tay nặn bột” không hoàn toàn giáo viên Về bản, phương pháp tổng hợp phương pháp dạy học trước mà giáo viên tiếp xúc như: phương pháp giảng dạy giải vấn đề, phương pháp dạy học tích cực Trong phương pháp này, yêu cầu đặt giáo viên tạo tình để học sinh phát vấn đề học, từ để em tự đưa tình giải vấn đề để đến kết quả, giúp tạo lập cho học sinh thói quen làm việc nhà khoa học niềm say mê sáng tạo phát hiện, giải vấn đề Mục tiêu quan trọng sống em gặp phải nhiều vấn đề cần phải giải Do giáo viên phải người hướng dẫn cho học sinh kĩ tự phát giải vấn đề từ ngồi ghế nhà trường Cứ thành đường, để ứng dụng “Bàn tay nặn bột” vào dạy học, điều quan trọng nhất, vấn đề khác mà giáo viên thường phải giải quyết, có đủ nhiệt huyết, tâm để triển khai phương pháp hay không? Sau đó, với giáo viên khác đồng nghiệp tổ chuyên môn, nhà trường bước rút kinh nghiệm trình triển khai giảng dạy “Bộ GD&ĐT ủng hộ sáng kiến thầy cô Trong trình giảng dạy, giáo viên sử dụng kiến thức tích hợp, phối hợp nhiều phương pháp có quyền xếp, thiết kế thời gian, kế hoạch dạy phù hợp với điều kiện, thời gian không thiết phải theo bài, tiết Phương pháp không bắt buộc giáo viên dạy toàn kiến thức lớp mà cần hướng dẫn học sinh tự chuẩn bị làm nhà Điều kiện sở vật chất, trường lớp khó khăn giáo viên học sinh khắc phục cách tìm tòi tự làm thiết bị thí nghiệm đơn giản Và để nâng cao lực giáo viên, Bộ GD&ĐT tổ chức thêm nhiều lớp tập huấn giáo viên dạy theo phương pháp này” Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Vinh Hiển ... PHƯƠNG PHÁP BÀN TAY NẶN BỘT Phương pháp bàn tay nặn bột phương pháp dạy học khoa học dựa sở tìm tòi nghiên cứu, áp dụng cho việc dạy học môn khoa học tự nhiên Thực phương pháp bàn tay nặn bột: giúp... viên đặt câu hỏi: Theo em hạt đậu có gì? Bước 2: Bộc lộ quan điểm ban đầu học sinh Làm bộc lộ quan điểm ban đầu hay biểu tượng ban đầu để từ hình thành câu hỏi hay giả thuyết học sinh bước quan... tượng ban đầu ngây thơ) Kết thực hiện: học sinh bộc lộ quan niệm ban đầu bên hạt đậu Bước 3: Đề xuất câu hỏi hay giả thuyết thiết kế phương án thực nghiệm Từ khác biệt phong phú biểu tượng ban