TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC =====o0o===== ĐỖ HUYỀN TRANG VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC PHÁT HIỆN VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ TRONG DẠY HỌC HÌNH HỌC LỚP KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Phƣơng pháp dạy học Toán Tiểu học Ngƣời hƣớng dẫn khoa học PGS TS NGUYỄN NĂNG TÂM HÀ NỘI, 2016 LỜI CẢM ƠN Khóa luận đƣợc hoàn thành trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội dƣới hƣớng dẫn thầy giáo PGS.TS Nguyễn Năng Tâm Sự hƣớng dẫn nhiệt tình song nghiêm túc thầy suốt trình thực khóa luận giúp trƣởng thành nhiều cách tiếp cận vấn đề Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn, lòng kính trọng sâu sắc thầy Tôi xin chân thành cảm ơn Ban chủ nhiệm khoa Giáo dục Tiểu học, thầy cô giáo giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho suốt trình học tập nghiên cứu Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, ngƣời thân giúp đỡ động viên, tạo điều kiện thuận lợi để hoàn thành khóa luận tốt nghiệp Hà Nội, ngày 07 tháng 05 năm 2016 Tác giả Đỗ Huyền Trang LỜI CAM ĐOAN Khóa luận đƣợc hoàn thành trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội dƣới hƣớng dẫn PGS.TS Nguyễn Năng Tâm Tôi xin cam đoan khóa luận công trình nghiên cứu riêng Trong trình nghiên cứu hoàn thành khóa luận kế thừa thành khoa học nhà khoa học, nhà giáo dục với trân trọng biết ơn Tôi xin cam đoan thông tin đƣợc trích dẫn khóa luận đƣợc rõ nguồn gốc Hà Nội, ngày 07 tháng 05 năm 2016 Tác giả Đỗ Huyền Trang BẢNG KÝ HIỆU VIẾT TẮT Khóa luận sử dụng kí hiệu với nghĩa xác định bảng dƣới đây: HS Học sinh PP Phƣơng pháp DH Dạy học PP DH Phƣơng pháp dạy học GQVĐ Giải vấn đề PH & GQVĐ Phát giải vấn đề MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 Lý chọn đề tài Mục đích nhiệm vụ nghiên cứu Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu Giả thuyết khoa học Phƣơng pháp nghiên cứu Ý nghĩa nghiên cứu Những vấn đề bảo vệ Cấu trúc khóa luận NỘI DUNG Chƣơng CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1 Cơ sở lý luận việc vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề vào dạy học hình học cho học sinh lớp 1.1.1 Một số vấn đề phương pháp dạy học phát giải vấn đề 1.1.2 Mục tiêu, đặc điểm, nội dung dạy học hình học lớp 15 1.1.3 Đặc điểm học sinh lớp 19 1.2 Thực tiễn dạy học hình học lớp 22 1.2.1 Thực tiễn việc dạy học hình học cho học sinh lớp 22 1.2.2 Thực tiễn học hình học học sinh lớp 23 1.2.3 Nhận thức giáo viên Tiểu học với việc dạy học hình học lớp theo hướng phát giải vấn đề 24 Chƣơng MỘT SỐ BIỆN PHÁP VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC PHÁT HIỆN VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VÀO DẠY HỌC HÌNH HỌC LỚP 25 2.1 Nguyên tắc xây dựng hoạt động dạy học hình học lớp theo hƣớng phát giải vấn đề 26 2.1.1 Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu học 26 2.1.2 Nguyên tắc đảm bảo thống tính vừa sức chung tính vừa sức riêng 26 2.1.3 Nguyên tắc đảm bảo thống cụ thể trừu tượng dạy học 27 2.1.4 Nguyên tắc đảm bảo thống tính vững tri thức, kĩ năng, kĩ xảo tính mềm dẻo trình tư dạy học 28 2.1.5 Nguyên tắc đảm bảo thống vai trò chủ đạo người dạy vai trò tích cực, tự giác, độc lập học sinh 29 2.2 Quy trình thiết kế hoạt động dạy học theo hƣớng phát giải vấn đề 30 2.2.1 Quy trình thiết kế hoạt động dạy học hình học lớp theo hướng phát giải vấn đề 30 2.2.2 Ví dụ minh họa 40 2.3 Yêu cầu, ý vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề dạy học nội dung hình học lớp 56 2.4 Ƣu điểm, hạn chế việc vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề dạy học hình học lớp 58 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 60 TÀI LIỆU THAM KHẢO 62 MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài 1.1 Vai trò giáo dục tình hình phát triển xã hội Đất nƣớc ta bƣớc vào thời kì công nghiệp hóa, đại hóa đòi hỏi nguồn nhân lực trí tuệ cao, trình hội nhập khu vực quốc tế với xu toàn cầu hóa thách thức với nƣớc ta, đòi hỏi nhà nƣớc ngành giáo dục phải có chiến lƣợc phát triển nhân tài Trong hệ thống giáo dục, giáo dục tiểu học có vị trí đặc biệt quan trọng việc đào tạo nhân lực bồi dƣỡng nhân tài cho đất nƣớc 1.2 Vai trò môn Toán trường Tiểu học Toán môn học cung cấp cho học sinh khái niệm ban đầu phép tính, số học hình học Trong chƣơng trình Tiểu học với Tiếng Việt, môn toán giữ vai trò quan trọng trang bị cho học sinh kiến thức bậc học, bƣớc đầu phát triển tƣ duy, khả suy luận logic đồng thời phát triển em khả giải vấn đề, chủ động sáng tạo 1.3.Vai trò nội dung hình học chương trình Nội dung hình học chƣơng trình môn toán Tiểu học mảng kiến thức tƣơng đối trừu tƣợng khó học sinh Tiểu học Việc giải vấn đề liên quan tới nội dung hình học giúp học sinh bƣớc đầu tiếp xúc đƣợc với biểu tƣợng hình học nhƣ tính chất hình sở trực giác thử nghiệm 1.4 Sự cần thiết việc đổi phương pháp dạy học Để đáp ứng yêu cầu đổi giáo dục nƣớc nhà, chƣơng trình giáo dục Tiểu học tiến hành đổi toàn diện Nhằm thực tốt mục tiêu đổi môn Toán đặc biệt nội dung hình học, ngƣời giáo viên phải thực đổi phƣơng pháp dạy học cho học sinh ngƣời chủ động nắm kiến thức môn học cách tích cực, sáng tạo, góp phần hình thành phƣơng pháp nhu cầu tự học, tự phát hiện, tự giải tình có vấn đề đặt học Từ học sinh chiếm lĩnh nội dung học, môn học 1.5.Sự cần thiết việc vận dụng phương pháp dạy học phát giải vấn đề dạy học hình học lớp Trong mắt học sinh Tiểu học có điều lạ giới xung quanh với muôn vàn hình khối khác mà học sinh muốn tìm hiểu lí giải Và nhu cầu đƣợc đáp ứng phần em học nội dung hình học môn Toán lớp Tuy nhiên, việc giảng dạy chƣơng trình môn Toán lớp nhiều bất cập Giảng dạy theo lối mòn chƣa có đổi hiệu Vì học sinh tình trạng học tập thụ động, phụ thuộc nhiều vào hoạt động giáo viên Học sinh chƣa tự nắm vững đƣợc tri thức cho mình, kiến thức sách nhiều nhƣng kiến thức xã hội hạn chế Xuất phát từ thực tiễn, nhƣ lòng ham muốn học hỏi, nghiên cứu định chọn đề tài: “Vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề dạy học hình học lớp 4” để nhằm giải khắc phục thực tiễn Mục đích nhiệm vụ nghiên cứu 2.1 Mục đích nghiên cứu - Nghiên cứu sở lí luận thực tiễn việc vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề vào dạy học hình học lớp - Quy trình tổ chức hoạt động dạy học hình học lớp vận dụng phƣơng pháp phát giải vấn đề 2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu - Làm rõ sở lý luận việc vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề dạy học hình học lớp - Tìm hiểu thực tiễn việc dạy học hình học lớp - Tìm hiểu quy trình dạy học phát giải vấn đề cho học sinh dạy học hình học lớp Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu 3.1 Khách thể nghiên cứu: - Chƣơng trình, nội dung hình học môn toán lớp 3.2 Đối tượng nghiên cứu: Quá trình dạy học hình học lớp theo phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề Giả thuyết khoa học Nếu vận dụng tốt phƣơng pháp phát giải vấn đề vào dạy học hình học lớp tìm đƣợc giải pháp rèn luyện kĩ phát triển lực Toán học cho học sinh Tiểu học Phƣơng pháp nghiên cứu - Nghiên cứu lý luận - Điều tra, quan sát - Tổng kết kinh nghiệm - Thu thập thông tin phân tích liệu Ý nghĩa nghiên cứu - Hệ thống hóa lý luận phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề - Cung cấp thông tin việc vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề vào dạy học tiểu học - Đề xuất biện pháp vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề vào dạy hình học cho học sinh lớp Những vấn đề bảo vệ - Sự cần thiết việc vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề vào dạy học - Lý luận thực tiễn việc dạy học PH GQVĐ dạy học hình học lớp - Quy trình vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề cho học sinh dạy học hình học lớp Cấu trúc khóa luận Ngoài phần mở đầu, mục lục, danh mục chữ viết tắt, khóa luận đƣợc trình bày có hai chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận thực tiễn Chƣơng 2: Một số biện pháp vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề dạy học hình học lớp 4 tích hình bình hành Hình 1: Diện tích hình bình hành là: - Giáo viên yêu cầu học sinh làm tập vào = 45cm² Hình 2: Diện tích hình bình hành 13 = 52cm² Hình 3: Diện tích hình bình hành = 63cm² - học sinh lên bảng làm - Học sinh khác nhận xét - Giáo viên yêu cầu học sinh lên bảng trình bày lời giải - Giáo viên nhận xét Bài 2: (hoạt động lớp) - Giáo viên gọi học sinh đọc yêu - học sinh đọc yêu cầu đề cầu - Giáo viên yêu cầu học sinh lên bảng làm - học sinh lên bảng làm a Diện tích hình chữ nhật 10 = 50 cm² Đáp số: 50 cm² b Diện tích hình bình hành 10 = 50 cm² Đáp số: 50 cm² - Giáo viên nhận xét - Học sinh khác nhận xét Bài 3: (hoạt động nhóm 4) - Giáo viên yêu cầu học sinh đọc yêu cầu đề - học sinh đọc yêu cầu đề - Yêu cầu học sinh nhận xét đơn 48 vị đo độ dài - Các đơn vị đo khác - Với trƣờng hợp khác đơn vị đo, ta cần làm gì? - Ta cần đổi đơn vị đo - Yêu cầu học sinh thảo luận theo nhóm - Học sinh thảo luận theo nhóm - Giáo viên yêu cầu đại diện nhóm lên trình bày lời giải - nhóm lên trình bày lời giải a Đổi 4dm = 40dm Diện tích hình bình hành là: 40 34 = 1360 cm² Đáp số: 1360 cm² b Đổi 4m = 40dm Diện tích hình bình hành là: 40 13 = 520 dm² Đáp số: 520 dm² - Các nhóm khác nhận xét, bổ sung ý - Giáo viên nhận xét, đánh giá kiến Củng cố, dặn dò - Giáo viên yêu cầu học sinh nhắc lại công thức quy tắc tính diện tích - Học sinh nhắc lại: hình bình hành Diện tích hình bình hành độ dài cạnh đáy nhân với chiều cao (cùng đơn vị đo) Công thức: S = a h Trong đó: S diện tích hình bình hành 49 a độ dài đáy h chiều cao hình bình hành - Giáo viên nhận xét, tổng kết Ví dụ 3: Giáo án bài: “Diện tích hình thoi” I Mục tiêu - Nắm đƣợc công thức tính diện tích hình thoi: "Diện tích hình thoi tích độ dài hai đƣờng chéo chia cho hai (cùng đơn vị đo)” - Bƣớc đầu biết áp dụng công thức tính diện tích hình thoi để giải toán có liên quan - Biết so sánh diện tích hình thoi với diện tích hình chữ nhật có số đo cho trƣớc II Đồ dùng dạy - học - Miếng bìa cắt thành hình thoi ABCD - Kéo, thƣớc kẻ III Các hoạt động dạy học Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh I, Kiểm tra cũ - Giáo viên đƣa hình vẽ khác nhau, yêu cầu học sinh tìm hình - HS lên bảng hình thoi? - Giáo viên nhận xét - Nhận xét II, Bài Giới thiệu - “Hôm trƣớc đƣợc học hình thoi Hôm cô em - Lắng nghe 50 tìm hiểu kĩ hình thoi qua Diện tích hình thoi” Hoạt động 1: Cắt ghép hình - Nêu đề bài: Cho hình thoi ABCD, có AC = m, BD = n Tính diện tích hình thoi - Gọi HS nêu lại đề - Hỏi: - Đề cho biết hình thoi ABCD, + Đề cho biết gì? có AC = m, BD = n + Đề hỏi gì? - Đề hỏi tính diện tích hình thoi - Ta cần biết công thức tính diện + Để giải toán ta cần làm tích hình thoi gì? - Học sinh thảo luận nhóm 4: Đặt vấn đề: Em thảo luận theo - Phát phân tích vấn đề: nhóm để xây dựng công thức tính - Các hình học hình chữ nhật, diện tích hình thoi từ hình hình bình hành… Thiết lập mối liên hệ hình với hình thoi học - Xây dựng lƣợc đồ giải quyết: giải pháp cắt, ghép hình thoi thành hình chữ nhật hình bình hành để tìm công thức tính diện tích hình thoi - nhóm đƣa giải pháp Giải pháp 1: Cắt, ghép hình thoi - Giáo viên yêu cầu nhóm đƣa thành hình bình hành so sánh để tìm giải pháp công thức tính diện tích hình thoi Giải pháp 2: cắt ghép hình thoi thành hình chữ nhật, so sánh để tìm 51 công thức tính diện tích hình thoi - Giáo viên yêu cầu đại diện nhóm - Đại diện nhóm lên trình bày lên trình bày giải pháp, so sánh để - Học sinh tiến hành so sánh giải tìm giải pháp tối ƣu pháp - Giáo viên yêu cầu học sinh nhận xét, - Giải pháp tối ƣu cắt ghép hình so sánh thoi thành hình chữ nhật để tìm công - Hƣớng dẫn: thức tính diện tích hình thoi + Cắt đôi hình thoi theo đƣờng chéo AC, chuyển nửa hình thoi thẳng sang bên cạnh + Tiếp tục cắt đôi nửa hình thoi lại + Lắp ghép với nửa + Nhƣ vậy, từ hình thoi ABCD, cô cắt ghép đƣợc hình chữ nhật AMNC Vừa nói vừa ghi tên đỉnh hình chữ nhật Hoạt động 2: Hình thành công thức tính diện tích hình thoi Đặt vấn đề: từ giải pháp vừa tìm đƣợc em so sánh diện tích hình thoi ABCD hình chữ nhật AMNC để tìm - Học sinh thảo luận nhóm 4: phân tích vấn đề công thức tính diện tích hình thoi Trả lời: Diện tích hình thoi - Giáo viên gợi ý ABCD diện tích hình chữ nhật - So sánh độ dài hai đƣờng chéo AC AMNC BD hình thoi với chiều dài - HS lên bảng nêu: Chiều chiều rộng hình chữ nhật? rộng hình chữ nhật AMNC 52 đƣờng chéo BD hình thoi ABCD, chiều dài hình chữ nhật AMNC đƣờng chéo AC - Giáo viên hỏi: + AC có độ dài m, BD có độ dài n, chiều dài chiều rộng hình chữ nhật AMNC có giá trị bao hình thoi ABCD - Học sinh trả lời: + Chiều dài hình chữ nhật có giá trị m, chiều rộng hình chữ nhiêu? nhật có giá trị n + Tính diện tích hình chữ nhật + Diện tích hình chữ nhật AMNC AMNC? n m n m  - Hỏi: Viết gọn lại nhƣ nào? - Bằng - Nhƣ em thấy diện tích hình mn thoi ABCD diện tích hình chữ nhật AMNC, diện tích hình thoi bao nhiêu? - Trả lời: Ta lấy tích độ dài hai đƣờng chéo chia cho (cùng - Nhận xét Viết: Diện tích hình thoi ABCD là: mn đơn vị đo) - 2- HS đọc quy tắc - HS trả lời - m n độ dài hai đƣờng chéo hình thoi Vậy muốn tính diện tích hình thoi ta làm nào? - Chốt yêu cầu học sinh đọc quy tắc SGK - Nếu cô kí hiệu diện tích hình thoi 53 S, m n độ dài hai đƣờng chéo hình thoi bạn viết đƣợc công thức tính diện tích hình thoi? Viết công thức: S = mn Hoạt động 3: Luyện tập Bài 1: (hoạt động nhóm đôi) - Giáo viên gọi học sinh đọc yêu cầu HS đọc yêu cầu của - Hỏi: - Học sinh Trả lời + Bài tập phần a cho ta biết điều - Bài tập phần a cho biết hình thoi yêu cầu gì? ABCD có AC= cm, BD = cm + Còn tập 1b? - Bài yêu cầu tính diện tích hình thoi - Học sinh thảo luận nhóm đôi - Nhận xét làm bảng - Yêu cầu học sinh thảo luận nhóm đôi - đại diện nhóm học sinh lên làm để hoàn thành tập bài: - Giáo viên gọi nhóm lên bảng làm a S = (3 4) : = (cm²) 4) : = 14 (cm²) b S = (7 Bài (Hoạt động cá nhân) - Gọi HS đọc đề - HS đọc đề - Yêu cầu học sinh nhận xét đề + Bài toán cho biết gì? Hỏi gì? + Yêu cầu học sinh nhận xét đơn - Ở phần b, đơn vị đo độ dài khác vị đo phần b nhau, ta phải đổi 54 - Yêu cầu học sinh làm cá nhân vào đơn vị đo trƣớc tính - Học sinh làm vào - Gọi học sinh lên bảng làm - học sinh lên bảng làm Bài 2: a Diện tích hình thoi là: (5 20) : = 50 (dm²) Đáp số: 50 dm² b.Đổi 4m = 40 dm Diện tích hình thoi ( 40 15) : = 300 (dm²) Đáp số: 300 dm² - Học sinh nhận xét - Gọi học sinh nhận xét làm - Giáo viên nhận xét Bài (hoạt động lớp) - Yêu cầu HS đọc thầm tập sau - HS đọc thầm trả lời trả lời: Bài cho biết hỏi gì? - Giáo viên yêu cầu học sinh điền đáp - Học sinh thực hiện: án giải thích sao? Câu a sai Vì diện tích hình thoi cm2, diện tích hình chữ nhật - Vì có kết nhƣ vậy? 10 cm2 Câu b vì: - Diện tích hình thoi là : 2; diện tích hình chữ nhật Diện tích hình thoi phải chia diện tích hình chữ nhật 55 chia nên diện tích hình thoi diện tích hình chữ nhật - Giáo viên nhận xét III, Củng cố - dặn dò - Muốn tính diện tích hình thoi ta làm - Trả lời nhƣ nào? - Yêu cầu HS nhắc lại công thức tính - Trả lời diện tích hình thoi? - Có phép tính: Nhân độ dài hai - Nhận xét tiết học - “Hôm lớp học đƣờng chéo chia tốt, cô khen lớp Bài học kết thúc đây, nhà lớp nhớ học chuẩn bị Đây vài ví dụ minh họa việc áp dụng phƣơng pháp dạy học PH & GQVĐ vào dạy học hình học lớp 2.3 Yêu cầu, ý vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề dạy học nội dung hình học lớp Khi dạy học hình học lớp theo hƣớng phát giải vấn đề cần phải đáp ứng số yêu cầu sau: Thứ nhất, với dạy sử dụng phƣơng pháp dạy học PH & GQVĐ tình đƣa phải đảm bảo đầy đủ tiêu chí để hình thành tính có vấn đề tình Thứ hai, dạy học PH & GQVĐ cần phải đảm bảo đầy đủ bƣớc quy trình, lƣợc bỏ số bƣớc không cần thiết tùy trƣờng hợp Thứ ba, Cần đảm bảo đầy đủ nguyên tắc xây dựng giải pháp 56 Thứ tƣ, dạy học PH & GQVĐ cần phải đánh giá cách kịp thời, hợp lý, lúc tạo đƣợc hứng thú học tập, tìm tòi học sinh Bên cạnh đó, để thực tốt việc dạy học hình học lớp theo hƣớng PH & GQVĐ cần ý điểm sau: Trong trình dạy học PH & GQVĐ không nên để học sinh khám phá toàn tri thức học quy định Ta nên cho học sinh PH & GQVĐ phận, nội dung kiến thức, có giúp đỡ giáo viên mức độ nhiều, khác Học sinh học đƣợc không kết mà trình PH & GQVĐ Các tình huống, vấn đề đƣa để học sinh giải cấn thỏa mãn yêu cầu sau: - Phù hợp với mục tiêu học - Phù hợp với trình độ nhận thức học sinh - Vấn đề, tình phải gần gũi với sống thực học sinh - Vấn đề/ tình đƣợc diễn tả kênh chữ kênh hình kết hợp hai kênh chữ kênh hình - Tình có vấn đề cần phải có độ dài vừa phải - Tình có vấn đề cần phải chứa đựng mâu thuẫn cần phải giải quyết, gợi cho học sinh nhiều hƣớng suy nghĩ, nhiều cách giải khác Khi tổ chức cho học sinh giải vấn đề cần phải ý điểm sau: - Các nhóm học sinh giải vấn đề vấn đề khác tùy theo mục đích hoạt động - Học sinh cần xác định rõ vấn đề trƣớc vào giải vấn đề - Cần sử dụng phƣơng pháp động não để học sinh liệt kê tất cách giải có - Cách giải tối ƣu học sinh giống khác 57 Ngoài ra, giáo viên cần lựa chọn cách tạo tình có vấn đề tận dụng hội để tạo tình đồng thời tạo điều kiện để học sinh tự lực giải vấn đề Đây vài ý dạy học theo phƣơng pháp phát giải vấn đề, cần phải đƣợc lƣu ý, xem xét 2.4 Ƣu điểm, hạn chế việc vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề dạy học hình học lớp Việc vận dụng phƣơng pháp dạy học PH & GQVĐ dạy học hình học lớp chứa đựng số ƣu điểm hạn chế sau: Ưu điểm, Khi vận dụng phƣơng pháp vào dạy học hình học lớp góp phần tích cực việc rèn luyện tƣ phê phán, tƣ sáng tạo cho học sinh Trên sở sử dụng vốn kiến thức kinh nghiệm có, học sinh xem xét, đánh giá, thấy đƣợc vấn đề cần giải Đây phƣơng pháp phát triển đƣợc khả tìm tòi, xem xét dƣới nhiều góc độ khác Trong PH & GQVĐ học sinh huy động đƣợc tri thức khả cá nhân, khả hợp tác, trao đổi, thảo luận với bạn bè để tìm cách giải vấn đề tốt Thông qua việc giải vấn đề, học sinh lĩnh hội đƣợc tri thức, kĩ phƣơng pháp nhận thức (“giải vấn đề” không thuộc phạm trù phƣơng pháp mà trở thành mục đích dạy học đƣợc cụ thể hóa thành mục tiêu phát triển lực giải vấn đề) Việc dạy học hình học lớp theo hƣớng PH & GQVĐ giúp khơi gợi học sinh hứng thú tìm tòi, giải vấn đề Kích thích khả độc lập, sáng tạo học sinh Phƣơng pháp giúp cho học sinh trở thành chủ thể độc lập, sáng tạo, tự lực việc tìm tri thức cho Với nội dung hình học lớp 4, việc vận dụng phƣơng pháp hoàn toàn phù hợp, giúp khả tƣ trừu tƣợng học sinh phát triển mức tối đa việc giải vấn đề liên quan đến cắt ghép hình Tuy nhiên, bên cạnh đó, phƣơng pháp vận dụng vào dạy học 58 hình học lớp tồn số hạn chế sau: Khi vận dụng PPDH PH & GQVĐ vào dạy học hình học lớp đòi hỏi giáo viên phải đầu tƣ nhiều thời gian, công sức, phải có lực sƣ phạm tốt nghĩ nhiều tình gợi vấn đề hƣớng dẫn tìm tòi đề phát giải vấn đề Việc tổ chức tiết học phần tiết học theo PPDH PH & GQVĐ thƣờng tốn nhiều thời gian so với phƣơng pháp thông thƣờng Việc tạo tình có vấn đề thƣờng gây khó khăn cho giáo viên trình dạy học Trên số ƣu điểm hạn chế vận dụng PPDH PH & GQVĐ vào dạy học hình học lớp Trong dạy học cần phát huy tối đa tích cực ƣu điểm hạn chế nhƣợc điểm phƣơng pháp dạy chắn đạt đƣợc kết cao 59 KẾT LUẬN CHƢƠNG Khi vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề dạy học hình học lớp cần đảm bảo đầy đủ nguyên tắc xây dựng giải pháp Quy trình thiết kế hoạt động dạy học theo hƣớng PH & GQVĐ gồm bƣớc, lƣợc bỏ số bƣớc không quan trọng trƣờng hợp Việc vận dụng phƣơng pháp dạy học hình học lớp giúp cho em tìm tòi cách độc lập, tích cực, sáng tạo Việc vận dụng PPDH PH & GQVĐ dạy học hình học lớp hoàn toàn hợp lý phù hợp với đổi phƣơng pháp dạy học nhƣ 60 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Do thời gian phạm vi nghiên cứu đề tài có hạn nên chƣa tiến hành thực nghiệm sƣ phạm Tuy nhiên, dƣới góc độ hiệu phƣơng pháp dạy học PH & GQVĐ dạy học hình học lớp nghiên cứu đề Tôi khẳng định, phƣơng pháp có hiệu quả, giúp phát huy tính tự giác tích cực học sinh áp dụng rộng rãi dạy học môn chƣơng trình tiểu học nói chung nội dung hình học lớp nói riêng 61 TÀI LIỆU THAM KHẢO Vũ Quốc Chung (Chủ biên) (2007); Phương pháp dạy học toán tiểu học; NXB Giáo dục, NXB Đại học Sƣ phạm, Hà Nội Vũ Văn Dƣơng, Ngô Thị Thanh Hƣơng, Bùi Anh Tú, Nguyễn Thị Hiền, Phạm Vĩnh Thông (2007), Phương pháp dạy học môn học lớp (tập 1) - NXB GD Đỗ Trung Hiệu (Chủ biên) (1995); Phƣơng pháp dạy học môn Toán tiểu học; NXB Đại học Sƣ phạm, Hà Nội Đỗ Trung Hiệu, Nguyễn Hùng Quang, Kiều Đức Thành; Phương pháp dạy học môn Toán tiểu học - tập NXB Giáo dục, Hà Nội Đỗ Đình Hoan, Một số vấn đề chương trình Tiểu học mới, NXB GD HN Đỗ Đình Hoan (Chủ biên) (2005); Sách giáo khoa, Vở tập toán 4; NXB Giáo dục Đỗ Đình Hoan (2007); Hỏi - đáp Toán 4; NXB Giáo dục Nguyễn Hữu Hợp (2013), Lý luận dạy học Tiểu học, NXB ĐHSP Sách giáo khoa Toán 4, NXB GD 10 Sách hướng dẫn giảng dạy Toán (Sách Giáo Viên), NXB GD 11 Sách chuẩn kiến thức kĩ (Lớp 4) , NXB GD 12 Vũ Dƣơng Thuỵ (2000) - Đổi phương pháp dạy học tiểu học - NXB GD 13 Nguyễn Thị Nhƣ Lệ, “Một số phƣơng pháp dạy học toán lớp theo hƣớng tích cực hóa hoạt động học tập học sinh” 14 Lê Ngọc Sơn, “Dạy học Toán Tiểu học theo hƣớng dạy học phát giải vấn đề”, luận án tiến sĩ giáo dục học, Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội 15 Modun 15, Phương pháp dạy học tích cực - Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho GV khối tiểu học - Vụ Giáo dục Tiểu học - 2013 62 [...]... 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1 Cơ sở lý luận của việc vận dụng phƣơng pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề vào dạy học hình học cho học sinh lớp 4 1.1.1 Một số vấn đề về phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề 1.1.1.1 Khái niệm a Vấn đề Theo từ điển Tiếng Việt, vấn đề có nghĩa là: (1) Điều cần đƣợc nghiên cứu, giải quyết, (2) Còn nhiều vấn đề cần xem xét, các vấn đề mang tính thời... Chƣơng 2 MỘT SỐ BIỆN PHÁP VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC PHÁT HIỆN VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VÀO DẠY HỌC HÌNH HỌC LỚP 4 2.1 Nguyên tắc xây dựng hoạt động dạy học hình học lớp 4 theo hƣớng phát hiện và giải quyết vấn đề 2.1.1 Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu bài học Phƣơng pháp dạy học là cách thức con ngƣời sử dụng để đạt đƣợc mục đích đề ra Nhƣ vậy, tùy từng nội dung bài học, trình độ nhận thức của học sinh cũng nhƣ... giải quyết vấn đề đặt ra Bước 3: Kết luận Sau khi giải quyết xong vấn đề, cần đi đến kết luận về tính khả thi của giải pháp, từ đó giúp các em nắm vững đƣợc giải pháp và vận dụng tƣơng tự để giải quyết các vấn đề khác nhau mà các em gặp phải trong quá trình học tập 1.1.2 Mục tiêu, đặc điểm, nội dung dạy học hình học lớp 4 1.1.2.1 Vai trò của việc dạy học hình học lớp 4 Trong chƣơng trình Toán lớp 4, ... hiện dạy học GQVĐ ở mức độ ba và bốn 1.1.1 .4 Quy trình dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề Có rất nhiều quan điểm khác nhau khi nhận xét và quy trình tổ chức dạy học theo phƣơng pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề Trƣớc hết, theo quan điểm của Giáo sƣ Nguyễn Bá Kim, quy trình dạy học PH & GQVĐ gồm bốn bƣớc đƣợc thể hiện nhƣ sau: Bước 1: Phát hiện và thâm nhập vấn đề - Từ tình huống gợi vấn. .. của học sinh, nhất là học sinh yếu kém Đối với các đối tƣợng học sinh có trình độ học tập khác nhau, giáo viên cần cá biệt hóa việc dạy học Cụ thể đối với phƣơng pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề trong dạy học hình học lớp 4, đối với từng đối tƣợng học sinh cụ thể mà giáo viên đƣa ra các mức độ giải quyết vấn đề khác nhau Đối với các học sinh yếu kém, mức độ phát hiện và giải quyết vấn đề. .. bằng “gợi vấn đề Thực ra, trƣớc hết cần phải tập dƣợt cho học sinh khả năng phát hiện vấn đề từ một tình huống trong học tập hoặc trong thực tiễn Vì vậy ngày nay, ngƣời ta có xu hƣớng sử dụng thuật ngữ dạy học giải quyết vấn đề hoặc dạy học đặt và giải quyết vấn đề hoặc dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề Trong quá trình học tập của học sinh luôn tồn tại những mâu thuẫn, đó là mẫu thuẫn giữa... đƣa ra các tình huống của giáo viên và vai trò tự giác, độc lập trong quá trình phát hiện và giải quyết vấn đề của học sinh, để từ đó học sinh tự hình thành đƣợc tri thức mới cho mình 2.2 Quy trình thiết kế hoạt động dạy học theo hƣớng phát hiện và giải quyết vấn đề 2.2.1 Quy trình thiết kế hoạt động dạy học hình học lớp 4 theo hướng phát hiện và giải quyết vấn đề Nhƣ tôi đã trình bày ở chƣơng cơ sở... Bước 1: Đặt vấn đề Trong bƣớc này cần phân tích tình huống đặt ra nhằm nhận biết vấn đề Trong dạy học thì đó là đặt học sinh vào tình huống có vấn đề Vấn đề cần đƣợc trình bày rõ ràng còn gọi là phát biểu vấn đề Bước 2: Giải quyết vấn đề đặt ra Nhiệm vụ của bƣớc này là tìm các phƣơng án khác nhau để giải quyết vấn đề Để tìm ra cách giải quyết vấn đề cần so sánh, liên hệ với những cách 14 giải quyết tƣơng... tìm thêm các giải pháp khác và so sánh chúng với nhau để tìm ra giải pháp hợp lý nhất Bước 3: Trình bày giải pháp Học sinh trình bày lại toàn bộ từ việc phát hiện vấn đề cho tới giải pháp Nếu vấn đề là một đề bài cho sẵn thì không cần phát biểu lại vấn đề Bước 4: Nghiên cứu sâu giải pháp Ở bƣớc này, giáo viên và học sinh tìm hiểu khả năng ứng dụng của giải pháp Từ đó, đề xuất những vấn đề mới có liên... của hoạt động học tập 1.2 Thực tiễn về dạy học hình học lớp 4 1.2.1 Thực tiễn việc dạy học hình học cho học sinh lớp 4 Trong dạy học ngƣời giáo viên đã nhận thức đƣợc sự cần thiết của việc đổi mới phƣơng pháp dạy học Việc đổi mới phƣơng pháp dạy học cũng đƣợc phố biến rộng rãi ở các trƣờng Tiểu học Đặc trƣng của phƣơng pháp dạy học mới là coi ngƣời học làm trung tâm của quá trình dạy học còn giáo viên ... phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề - Cung cấp thông tin việc vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề vào dạy học tiểu học - Đề xuất biện pháp vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề vào... vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề dạy học hình học lớp - Tìm hiểu thực tiễn việc dạy học hình học lớp - Tìm hiểu quy trình dạy học phát giải vấn đề cho học sinh dạy học hình học lớp. .. 40 2.3 Yêu cầu, ý vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề dạy học nội dung hình học lớp 56 2 .4 Ƣu điểm, hạn chế việc vận dụng phƣơng pháp dạy học phát giải vấn đề dạy học hình học lớp