BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ HỢP ĐỒNG THƢƠNG MẠI DỊCH VỤ VÀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ HỢP ĐỒNG THƢƠNG MẠI DỊCH VỤ Ở VIỆT NAM Ngành: KINH DOANH HÀ CÔNG ANH BẢO Hà Nội – năm 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ HỢP ĐỒNG THƢƠNG MẠI DỊCH VỤ VÀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ HỢP ĐỒNG THƢƠNG MẠI DỊCH VỤ Ở VIỆT NAM Ngành : Kinh doanh Chuyên ngành : Quản trị kinh doanh Mã số : 62.34.01.02 HÀ CÔNG ANH BẢO Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS, TS NGUYỄN THỊ MƠ Hà Nội – năm 2015 i LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng Các số liệu nêu luận án trung thực Những kết luận khoa học luận án không trùng lặp chưa cơng bố cơng trình nghiên cứu trước Tác giả luận án ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN i MỤC LỤC ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT SỬ DỤNG TRONG ĐỀ TÀI iv DANH MỤC BẢNG BIỂU, ĐỒ THỊ, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ vi PHẦN MỞ ĐẦU PHẦN A: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT CỦA ĐỀ TÀI TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ HƢỚNG TIẾP CẬN CỦA ĐỀ TÀI 16 PHẦN B: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 20 Chƣơng CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỢP ĐỒNG THƢƠNG MẠI DỊCH VỤ VÀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ HỢP ĐỒNG THƢƠNG MẠI DỊCH VỤ 20 1.1 Những vấn đề lý luận hợp đồng thƣơng mại dịch vụ tranh chấp hợp đồng thƣơng mại dịch vụ 20 1.1.1 Hợp đồng thƣơng mại dịch vụ 20 1.1.2 Tranh chấp hợp đồng thƣơng mại dịch vụ 34 1.2 Giải tranh chấp hợp đồng thƣơng mại dịch vụ 46 1.2.1 Các phƣơng thức giải tranh chấp hợp đồng thƣơng mại dịch vụ 47 1.2.2 Những yếu tố tác động đến việc giải tranh chấp hợp đồng thƣơng mại dịch vụ doanh nghiệp 57 1.3 Đánh giá tác động việc giải tranh chấp hợp đồng thƣơng mại dịch vụ hoạt động kinh doanh doanh nghiệp 59 1.3.1 Những tác động tích cực 59 1.3.2 Những tác động tiêu cực 62 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG KÝ KẾT, THỰC HIỆN HỢP ĐỒNG THƢƠNG MẠI DỊCH VỤ VÀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ HỢP ĐỒNG THƢƠNG MẠI DỊCH VỤ Ở VIỆT NAM 64 2.1 Thực trạng ký kết, thực hợp đồng thƣơng mại dịch vụ Việt Nam 64 2.1.1 Số lƣợng hợp đồng thƣơng mại dịch vụ ngày tăng 64 2.1.2 Hợp đồng thƣơng mại dịch vụ quốc tế gia tăng số lƣợng giá trị 64 2.1.3 Nhiều hợp đồng thƣơng mại dịch vụ phức tạp đƣợc ký kết thực 65 2.2 Thực trạng giải tranh chấp hợp đồng thƣơng mại dịch vụ Việt Nam 68 2.2.1 Giải tranh chấp hợp đồng thƣơng mại dịch vụ thông qua thƣơng lƣợng hòa giải 69 iii 2.2.2 Giải tranh chấp hợp đồng thƣơng mại dịch vụ tòa án 75 2.2.3 Giải tranh chấp hợp đồng thƣơng mại dịch vụ trọng tài thƣơng mại 87 2.3 Đánh giá thực trạng ký kết, thực hợp đồng thƣơng mại dịch vụ giải tranh chấp hợp đồng thƣơng mại dịch vụ Việt Nam 98 2.3.1 Những thuận lợi kết 98 2.3.2 Những khó khăn, bất cập nguyên nhân 101 2.3.3 Phân tích số vụ tranh chấp hợp đồng thƣơng mại dịch vụ 105 Chƣơng GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ ĐỂ DOANH NGHIỆP VIỆT NAM GIẢI QUYẾT THÀNH CÔNG CÁC TRANH CHẤP VỀ HỢP ĐỒNG THƢƠNG MẠI DỊCH VỤ 112 3.1 Dự báo gia tăng tranh chấp hợp đồng thƣơng mại dịch vụ Việt Nam thời gian tới 112 3.1.1 Cơ sở dự báo 112 3.1.2 Số liệu dự báo 115 3.2 Các giải pháp doanh nghiệp 118 3.2.1 Nhóm giải pháp việc ký kết hợp đồng thƣơng mại dịch vụ 118 3.2.2 Nhóm giải pháp thực hợp đồng thƣơng mại dịch vụ 126 3.2.3 Nhóm giải pháp giải tranh chấp hợp đồng thƣơng mại dịch vụ 129 3.2.4 Nhóm giải pháp khác 134 3.3 Một số kiến nghị 135 3.3.1 Đối với Nhà nƣớc 135 3.3.2 Đối với tòa án kinh tế 144 3.3.3 Đối với trung tâm trọng tài thƣơng mại 146 KẾT LUẬN 149 DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH ĐÃ CƠNG BỐ CỦA TÁC GIẢ 151 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 152 PHỤ LỤC 164 iv DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT SỬ DỤNG TRONG ĐỀ TÀI Danh mục viết tắt tiếng Anh Từ viết tắt Tiếng Anh Nghĩa tiếng Việt Hiệp hội nƣớc Đông Nam Association of Southeast Asian ASEAN Nations Á Asia-Pacific Economic Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu APEC Cooperation Á – Thái Bình Dƣơng Giải tranh chấp đƣợc lựa ADR Alternative Dispute Resolution chọn BTA Bilateral Trade Agreement Hiệp định Thƣơng mại Song VN-HK Vietnam – USA phƣơng Việt Nam – Hoa Kỳ FDI Foreign Direct Investment Đầu tƣ trực tiếp nƣớc FTA Free Trade Agreement Hiệp định Thƣơng mại Tự Hiệp định General Agreement on Trade in Hiệp định chung Thƣơng GATS Services mại Dịch vụ GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội Hiệp định Các biện pháp Hiệp định Agreement on Trade-Related Đầu tƣ liên quan đến Thƣơng TRIMS Investment Measures mại IMF International Monetary Fund Quỹ Tiền tệ Quốc tế ITC International Trade Centre Trung tâm Thƣơng mại Quốc tế Organization for Economic Tổ chức Hợp tác Phát triển OECD Cooperation and Development Kinh tế Bộ luật Thƣơng mại Thống UCC Uniform Commerce Code Hoa kỳ United Nations Commission on Ủy ban Liên Hợp Quốc UNCITRAL International Trade Law Luật Thƣơng mại Quốc Tế Vietnam International Trung tâm Trọng tài Quốc tế VIAC Arbitration Center Việt Nam World Intellectual Property Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế WIPO Organization giới WTO World Trade Organization Tổ chức Thƣơng mại Thế giới v Danh mục viết tắt tiếng Việt Từ viết tắt BLDS NCS DN DNTN DNVN HĐKD HĐTMDV HĐTT MBHH TAND TMDV TMHH TTTM TTDS VN Nghĩa đầy đủ Bộ luật Dân Nghiên cứu sinh Doanh nghiệp Doanh nghiệp Tƣ nhân Doanh nghiệp Việt Nam Hoạt động kinh doanh Hợp đồng thƣơng mại dịch vụ Hội đồng trọng tài Mua bán hàng hóa Tịa án Nhân dân Thƣơng mại dịch vụ Thƣơng mại hàng hóa Trọng tài thƣơng mại Tố tụng Dân Việt Nam vi DANH MỤC BẢNG BIỂU, ĐỒ THỊ, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Bảng biểu Bảng 2- 1: Số lƣợng vụ tranh chấp thƣơng mại đƣợc giải tòa sơ thẩm giai đoạn 2008-2012 79 Bảng 2- 2: Số lƣợng tranh chấp thƣơng mại đƣợc giải tòa án phúc thẩm giai đoạn 2008-2012 80 Bảng 2- 3: Số lƣợng vụ tranh chấp thƣơng mại đƣợc giải theo thủ tục giám đốc thẩm giai đoạn 2008-2012 82 Bảng 2- Số vụ tranh chấp trung tâm trọng tài Việt Nam 97 Bảng 3- Tình hình xuất nhập dịch vụ Việt Nam từ năm 2005 - 2013 115 Bảng 3- Chỉ tiêu dự báo phát triển kinh tế Việt Nam đến năm 2015 116 Bảng 3- Các mục tiêu thƣơng mại dịch vụ Việt Nam 117 Bảng 3- Sự khác hợp đồng TMHH hợp đồng TMDV 124 Đồ thị Đồ thị 2- 1: Số lƣợng vụ tranh chấp hợp đồng thƣơng mại dịch vụ đƣợc giải tòa án sơ cấp giai đoạn 2008-2012 81 Biểu đồ Biều đồ 2- 1: Cách thức doanh nghiệp thực trung gian, hòa giải 72 Biều đồ 2- 2: Thời gian bắt đầu kết thúc việc giải tranh chấp hợp đồng thƣơng dịch vụ Tòa án 86 Biều đồ 2- Các loại hình tranh chấp đƣợc giải VIAC từ 1993-2013 91 Biều đồ 2- Số vụ tranh chấp VIAC 92 Biều đồ 2- 5: Sự khác biệt hợp đồng thƣơng mại dịch vụ hợp đồng thƣơng mại hàng hóa 98 Biều đồ 2- 6: Hình thức ký kết hợp đồng thƣơng mại dịch vụ 99 Biều đồ 2- 7: Tình hình xây dựng hợp đồng mẫu hợp đồng thƣơng mại dịch vụ 100 Biều đồ 2- 8: Bộ phận pháp chế doanh nghiệp 102 Biều đồ 2- 9: Cách thức soạn thảo hợp đồng doanh nghiệp 103 Biều đồ 2- 10: Những điều khoản thƣờng xảy tranh chấp 104 Biều đồ 2- 11: Số vụ tranh chấp hợp đồng TMDV mà doanh nghiệp tham gia 104 Sơ đồ Sơ đồ 3- 1: Những bƣớc đàm phán ký kết hợp đồng thƣơng mại dịch vụ 120 Sơ đồ 3- 2: Mơ hình quản lý hợp đồng thƣơng mại dịch vụ 126 Sơ đồ 3- 3: Các bƣớc doanh nghiệp cần làm tham gia vào tranh chấp 131 PHẦN MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Trong năm gần đây, với tiến trình mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế, thƣơng mại dịch vụ (TMDV) Việt Nam (VN) có bƣớc phát triển mạnh mẽ Theo báo cáo Tổng cục Thống kê năm 2013 dù GDP nƣớc ta tăng trƣởng 5,42% nhƣng ngành TMDV lại tăng 6,56% (Tổng cục thống kê, 2014) Điều cho thấy TMDV ngày đóng vai trò quan trọng kinh tế quốc dân Để đáp ứng yêu cầu ngƣời sử dụng dịch vụ, hợp đồng dịch vụ đƣợc ký kết nhằm tạo sở pháp lý để bên qui định quyền nghĩa vụ Dịch vụ phát triển, nhu cầu ngƣời đòi hỏi chất lƣợng dịch vụ, giá phƣơng thức trao đổi dịch vụ … ngày trở nên đa dạng phức tạp Từ nhận thức cho dịch vụ mang tính dân sự, giá trị thƣơng mại dịch vụ gia tăng, dẫn đến nhận thức mục đích dịch vụ: Dịch vụ mang tính thƣơng mại Cùng với hàng hóa hữu hình, dịch vụ với ý nghĩa hàng hóa vơ hình đƣợc đem thị trƣờng để trao đổi, mua bán nhằm mục đích sinh lợi TMDV đời phát triển tạo sở để doanh nghiệp (DN) đa dạng hóa hình thức phƣơng thức kinh doanh Để quản lý hoạt động kinh doanh (HĐKD) dịch vụ, DN sử dụng hợp đồng thƣơng mại dịch vụ (HĐTMDV) nhƣ phƣơng tiện hữu hiệu để mở rộng thị trƣờng, phát triển thƣơng hiệu đáp ứng yêu cầu khách hàng Tuy nhiên, thực tế cho thấy số lƣợng HĐTMDV gia tăng dẫn đến tranh chấp phát sinh từ loại hình hợp đồng ngày đa dạng phức tạp Điều đặt DNVN trƣớc nhiều khó khăn: Hàng loạt vụ tranh chấp hợp đồng xây dựng, hợp đồng vận chuyển hàng hóa, hợp đồng dịch vụ logistics v.v… với tình tiết mặt nội dung, mặt pháp lý gây thiệt hại lớn cho DN trả chi phí tƣ vấn, chi phí luật sƣ … đặc biệt chi phí thiếu hiểu biết bất cẩn việc ký kết HĐTMDV Với HĐTMDV có giá trị kinh tế cao, việc thua thiệt vụ tranh chấp ảnh hƣởng đến HĐKD DN Việc thua kiện vụ tranh chấp HĐTMDV đẩy nhiều doanh nghiệp Việt Nam (DNVN) đến bờ vực phá sản Việc thiếu đội ngũ nguồn nhân lực có kỹ ký kết hợp đồng tốt nhƣ kỹ việc giải tranh chấp (GQTC), phòng ngừa rủi ro vụ kiện vi phạm hợp đồng đồng nghĩa với việc DN dần uy tín thƣơng hiệu thƣơng trƣờng Điển hình vụ việc tập đồn Vinashin, tập đồn Vinalines bị thất thốt, thua lỗ hàng ngàn tỉ đồng khơng trọng tới việc ký kết, thực hợp đồng nhƣ GQTC phát sinh … Điều đặt yêu cầu giai đoạn nay, để phát triển hoạt động thƣơng mại nói chung quản trị tốt hoạt động mình, DNVN phải am hiểu việc GQTC liên quan đến HĐTMDV Trong thực tế, nhiều DNVN chƣa thấy rõ đƣợc tính đặc thù tranh chấp HĐTMDV đó, chƣa có biện pháp để phịng ngừa, để giải thành cơng tranh chấp HĐTMDV Nhiều DN chƣa thấy đƣợc vai trò việc GQTC HĐTMDV kết HĐKD Vấn đề đặt GQTC HĐTMDV có đặc điểm nhƣ nào? Việc GQTC liên quan đến HĐTMDV có ảnh hƣởng nhƣ đến HĐKD DN? Để có câu trả lời, cần phải nghiên cứu vấn đề cách cụ thể Đó lý để vấn đề: “Hợp đồng thƣơng mại dịch vụ giải tranh chấp hợp đồng thƣơng mại dịch vụ Việt Nam” đƣợc NCS lựa chọn làm đề tài nghiên cứu luận án tiến sĩ quản trị kinh doanh Tình hình nghiên cứu Tình hình nghiên cứu đƣợc trình bày cụ thể Phần A luận án Mục đích nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu luận án là: Trên sở làm rõ vấn đề lý luận thực tiễn HĐTMDV, GQTC HĐTMDV nêu tác động việc GQTC HĐTMDV HĐKD DN, đề tài đề xuất giải pháp kiến nghị để DNVN giải thành công tranh chấp HĐTMDV nhằm giảm thiểu rủi ro thiệt hại DN hoạt động quản trị kinh doanh 3.2 Nhiê ̣m vụ nghiên cứu: Để đạt đƣợc mục đích nghiên cứu nêu trên, luận án có nhiệm vụ cụ thể sau đây: - Làm rõ khái niệm, đặc điểm HĐTMDV tranh chấp HĐTMDV; - Phân tích tác động việc GQTC HĐTMDV việc phát triển HĐKD DN; lii Tòa án cấp phúc thẩm xác định tài sản mà ông Toản đem bảo lãnh tài sản chung ông Toản, bà Nga nhƣng lại tuyên bố hợp đồng bảo lãnh “vô hiệu phần liên quan đến bà Phạm Thị Nga (vợ ông Toản), phần cịn lại có hiệu lực” khơng Bởi theo quy định Điều 144, Điều 232, Điều 233 Bộ luật dân năm 1995 (nay Điều 135, Điều 217, Điều 219 Bộ luật dân năm 2005) tài sản chung vợ chồng bị vô hiệu phần “một phần giao dịch vô hiệu nhƣng không ảnh hƣởng đến hiệu lực phần lại giao dịch” Trong trƣờng hợp này, tài sản mà ông Toản đem chấp, bảo lãnh bà Nga đứng tên giấy chứng nhận; tài sản tài sản chung vợ chồng hay riêng bà Nga chƣa đƣợc Tòa án cấp làm rõ; khối tài sản phân chia Mặt khác, xác định tài sản chung vợ chồng theo quy định khoản Điều 237 Bộ luật dân năm 1995 (nay khoản Điều 223 Bộ luật dân năm 2005) “việc định đoạt tài sản chung hợp đƣợc thực theo thỏa thuận chủ sở hữu chung theo quy định pháp luật” Nếu hợp đồng bảo lãnh có ơng Toản ký, bà Nga khơng ký việc ông Toản bảo lãnh cho Xí nghiệp xây dựng vay tiền Ngân hàng sau bà Nga khơng đồng ý hợp đồng bảo lãnh bị vơ hiệu tồn khơng phải bị vơ hiệu phần nhƣ Tịa án cấp phúc thẩm nhận định, định 3-Tại Biên xem xét thẩm định chỗ ngày 23/9/2008 có xác định 01 máy lu rung hiệu Sakai 01 máy ủi hiệu Comatsu Nhật Bản sản xuất ông Nguyễn Ngọc Hòa quản lý Tòa án cấp sơ thẩm Tòa án cấp phúc thẩm tuyên “bảo thủ” 02 máy chƣa thật xác; lẽ phải tun ơng Hịa có nghĩa vụ bảo quản, giữ gìn tài sản cầm cố Bởi lẽ trên, vào khoản Điều 297 Điều 299 Bộ luật tố tụng dân (đã đƣợc sửa đổi, bổ sung năm 2011), QUYẾT ĐỊNH: Hủy Bản án kinh doanh, thƣơng mại phúc thẩm số 95/2009/KDTM-PT ngày 07/7/2009 Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao Hà Nội Bản án kinh doanh, thƣơng mại sơ thẩm số 01/2008/KDTM-ST ngày 27/10/2008 Tòa án nhân dân tỉnh Nghệ An; giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân tỉnh Nghệ An xét xử sơ thẩm lại theo quy định pháp luật lii liii Phụ lục 3: DANH MỤC HIỆP ĐỊNH TƢƠNG TRỢ TƢ PHÁP VIỆT NAM ĐÃ KÝ KẾT TÍNH ĐẾN NĂM 2014 Tên nƣớc Tên điều ƣớc Ngày ký Ngày có hiệu lực Ấn Độ Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp hình 8/10/2007 11/17/2008 An-giê-ri Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp hình 14/4/2010 Chƣa hiệu lực An-giê-ri (VN - FR - AR) Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp lĩnh vực dân thƣơng mại 14/4/2010 24/6/2012 Anh (EN - VN) Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp hình 13/1/2009 30/9/2009 Ba Lan Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp vấn đề dân sự, gia đình hình 22/3/1993 18/1/1995 Bê-la-rút (RU - VN) Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp pháp lý vấn đề dân sự, gia đình, lao động hình 14/9/2000 18/10/2001 Bun-ga-ri Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp vấn đề dân sự, gia đình hình 3/10/1986 Đang có hiệu lực Cu Ba Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp vấn đề dân sự, gia đình, lao động hình 30/11/1984 Đang có hiệu lực Đài Loan Trung Quốc Thỏa thuận tƣơng trợ tƣ pháp lĩnh vực dân thƣơng mại 12/4/2010 2/12/2011 Hàn Quốc Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp hình 15/9/2003 19/4/2005 Hung-ga-ri Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp vấn đề dân sự, gia đình hình 18/1/1985 Đang có hiệu lực Lào Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp dân hình 6/7/1998 19/2/2000 Liên Xô (Nga kế thừa) (RU - VN) Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp pháp lý vấn đề dân sự, gia đình hình 10/12/1981 10/10/1982 Mông Cổ Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp vấn đề dân sự, gia đình hình 17/4/2000 13/6/2002 Nga (RU - VN) Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp pháp lý vấn đề dân hình 25/8/1998 27/8/2012 Nga Nghị định thƣ bổ sung Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp pháp lý vấn đề dân hình 23/4/2003 27/7/2012 Pháp Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp vấn đề dân 24/2/1999 1/5/2001 Tiệp Khắc (Séc Xlô-va-ki-a kế thừa) Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp pháp lý dân hình 12/10/1982 16/4/1984 Triều Tiên Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp vấn đề dân hình 4/5/2002 24/2/2004 Trung Quốc Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp vấn đề dân hình 19/10/1998 25/12/1999 U-crai-na Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp pháp lý vấn đề dân hình 6/4/2000 19/8/2002 ASEAN Hiệp định ASEAN tƣơng trợ tƣ pháp lĩnh vực hình 29/11/2004 20/9/2005 (giữa nƣớc phê chuẩn) Kazakhstan (EN - VN) Hiệp định tƣơng trợ tƣ pháp vấn đề dân liii 31/10/2011 Chƣa có hiệu lực liv Phụ lục 4: DANH MỤC NGÀNH NGHỀ KINH DOANH YÊU CẦU CÓ CHỨNG CHỈ HÀNH NGHỀ VÀ VỐN PHÁP ĐỊNH I Danh mục ngành nghề kinh doanh yêu cầu có chứng hành nghề Kinh doanh dịch vụ pháp lý; Kinh doanh dịch vụ khám, chữa bệnh kinh doanh dƣợc phẩm; Kinh doanh dịch vụ thú y kinh doanh thuốc thú y; Kinh doanh dịch vụ thiết kế quy họach xây dựng, khảo sát xây dựng, thiết kế xây dựng cơng trình, giám sát thi cơng xây dựng; Kinh doanh dịch vụ kiểm toán; Sản xuất, gia cơng, sang chai, đóng gói, mua bán thuốc bảo vệ thực vật; Kinh doanh dịch vụ xông khử trùng; Kinh doanh dịch vụ thiết kế phƣơng tiện vận tải; Mua bán di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia; 10 Kinh doanh dịch vụ kế tốn; 11 Dịch vụ mơi giới bất động sản - Dịch vụ định giá bất động sản; - Dịch vụ sàn giao dịch bất động sản II Danh mục ngành nghề có vốn pháp định Tổ chức tín dụng (Nghị định 141/2006/NĐ-CP ngày 22/11/2006) - Ngân hàng thƣơng mại cổ phần: 3000 tỷ đồng - Chi nhánh ngân hàng nƣớc ngồi: 15 triệu USD Quỹ tín dụng nhân dân (Nghị định 141/2006/NĐ-CP ngày 22/11/2006) Quỹ tín dụng nhân dân trung ƣơng: 1000 tỷ đồng Quỹ tín dụng nhân dân sở: 0.1 tỷ đồng Tổ chức tín dụng phi ngân hàng (Nghị định 141/2006/NĐ-CP ngày 22/11/2006) A Cơng ty tài chính: 300 tỷ đồng B Cơng ty cho th tài chính: 100 tỷ đồng Kinh doanh bất động sản: tỷ đồng (Điều Nghị định 153/2007/NĐ-CP ngày 15/10/2007) Dịch vụ đòi nợ: tỷ đồng (Điều 13 Nghị định 104/2007/NĐ-CP ngày 14/6/2007) Dịch vụ bảo vệ: tỷ đồng (không đƣợc kinh doanh ngành, nghề dịch vụ khác Dịch vụ bảo vệ) (Nghị định 52/2008/NĐ-CP ngày 22/4/2008) liv lv Dịch vụ đƣa ngƣời lao động làm việc nƣớc ngoài: tỷ đồng (Điều Nghị định 126/2007/NĐ-CP ngày 1/8/2007) Sản xuất phim: Doanh nghiệp phải có giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh Cục Điện ảnh cấp trƣớc đăng ký kinh doanh (Điều 14 Luật Điện ảnh) Kinh doanh cảng hàng không: (Khoản Điều 22 Nghị định 83/2007/NĐ-CP ngày 25/5/2007) A Kinh doanh cảng hàng không quốc tế: 100 tỷ đồng B Kinh doanh cảng hàng không nội địa: 30 tỷ đồng 10 Cung cấp dịch vụ hàng không mà doanh nghiệp cảng hàng không: (Khoản Điều 22 Nghị định 83/2007/NĐ-CP ngày 25/5/2007) A Kinh doanh cảng hàng không quốc tế: 30 tỷ đồng B Kinh doanh cảng hàng không nội địa: 10 tỷ đồng 11 Kinh doanh vận chuyển hàng không: (Khoản Điều Nghị định 76/2007/NĐ-CP ngày 9/5/2007) A Vận chuyển hàng không quốc tế: - Khai thác từ đến 10 tàu bay: 500 tỷ đồng - Khai thác từ 11 đến 30 tàu bay: 800 tỷ đồng - Khai thác 30 tàu bay: 1000 tỷ đồng B Vận chuyển hàng không nội địa: - Khai thác từ đến 10 tàu bay: 200 tỷ đồng - Khai thác từ 11 đến 30 tàu bay: 400 tỷ đồng - Khai thác 30 tàu bay: 500 tỷ đồng 12 Kinh doanh hàng không chung: 50 tỷ đồng (Khoản Điều Nghị định 76/2007/NĐCP ngày 9/5/2007) lv lvi Phụ lục 5: BIẾU PHÍ CỦA MỘT SỐ TRUNG TÂM TRỌNG TÀI THƢƠNG MẠI Phí trọng tài VIAC Trị giá tranh chấp Phí trọng tài 500.000.000 trở xuống 45 triệu 500.000.001 đến tỷ 45 triệu + 7,0% số tiền vƣợt 500 triệu 1.000.000.001 đến tỷ 80 triệu + 4,0% số tiền vƣợt tỷ 5.000.000.001 đến 10 tỷ 240 triệu + 2,5% số tiền vƣợt tỷ 10.000.000.001 đến 50 tỷ 365 triệu + 1,5% số tiền vƣợt 10 tỷ 50.000.000.001 đến 100 tỷ 965 triệu + 1,0% số tiền vƣợt 50 tỷ 100.000.000.001 đến 500 tỷ tỷ 465 triệu + 0,4% số tiền vƣợt 100 tỷ 500.000.000.001 trở lên tỷ 65 triệu + 0,1% số tiền vƣợt 500 tỷ Phí trọng tài TTTT Cần Thơ Tƣ̀ 200.000.000đtrở xuố ng 10.000.000đ Tƣ̀ 200.000.001đ – 500.000.000đ 10.000.000đ + 3% số tiề n vơ ̣t quá 200.000.000đ Tƣ̀ 500.000.001đ - 1.000.000.000đ 19.000.000đ +2% số tiề n vƣơ ̣t quá 500.000.000đ Tƣ̀ 1.000.000.001 trở lên 29.000.000đ + 0.5% số tiề n vƣơ ̣t quá 1.000.000.000đ Phụ lục 6: Mức án phí sơ thẩm tịa kinh tế Giá trị tranh chấp kinh tế Mức án phí Từ 40 triệu trở xuống 2.000.000 đồng Từ 40 triệu - 400 triệu 5% giá trị tranh chấp Trên 400 triệu – 800 triệu 20 triệu + 4% phần giá trị tranh chấp vƣợt 400 triệu Từ 800 triệu – tỷ 36 triệu + 3% phần giá trị tranh chấp vƣợt 800 triệu Từ tỷ - tỷ 72 triệu + 2% phần giá trị tranh chấp vƣợt tỷ Từ tỷ 112 triệu + 0,1% phần giá trị tranh chấp vƣợt tỷ lvi liii Phụ lục 7: DỰ BÁO PHÁT TRIỂN CÁC NGÀNH THƢƠNG MẠI DỊCH VỤ VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2020 Chỉ tiêu 2014 2015 BQ 2016 2017 2018 2019 2020 BQ Thƣơng nghiệp sửa chữa 134.396,33 147.163,98 9.5 161.880,38 178.068,41 195.875,26 215.462,78 237.009,06 10 Tỷ lệ tăng trƣởng 109,50 109,50 110,00 110,00 110,00 110,00 110,00 Khách sạn 30.021,61 33.023,77 37.977,34 43.673,94 50.225,03 57.758,78 66.422,60 Tỷ lệ tăng trƣởng 110 110 115 115 115 115 115 Vận tải, kho bãi TTLL 40.257,52 45.088,42 51.851,69 57.036,86 62.740,54 69.014,60 75.916,06 Tỷ lệ tăng trƣởng 112,00 112,00 115,00 110,00 110,00 110,00 110,00 Tài chính, tín dụng 16.894,70 18.415,22 20.256,75 22.282,42 24.510,66 26.961,73 29.657,90 Tỷ lệ tăng trƣởng 109,00 109,00 110,00 110,00 110,00 110,00 110,00 Khoa học công nghệ 4.255,69 4.553,59 4.917,88 5.311,31 5.736,21 6.195,11 6.690,72 Tỷ lệ tăng trƣởng 107,00 107,00 108,00 108,00 108,00 108,00 108,00 Giáo dục đàotạo 25.453,25 27.489,51 29.826,12 32.361,34 35.112,05 38.096,58 41.334,79 Tỷ lệ tăng trƣởng 108,00 108,00 108,50 108,50 108,50 108,50 108,50 KD tài sản DV tƣ vấn 21.493,52 22.568,20 24.147,97 25.838,33 27.647,01 29.582,30 31.653,06 Tỷ lệ tăng trƣởng 105,00 105,00 107,00 107,00 107,00 107,00 107,00 Dịch vụ cho cá nhân cộng đồng 13.728,24 14.689,21 15.790,90 16.975,22 18.248,36 19.616,99 21.088,27 Tỷ lệ tăng trƣởng 107,00 107,00 107,80 107,80 107,80 107,80 107,80 10 12 liii 15 10,98 10 8,5 7,50 liv Phụ lục ĐÁNH GIÁ MÔI TRƢỜNG KINH DOANH CỦA VIỆT NAM TỪ 2010-2012 Các tiêu chí đánh giá Năm 2010 Năm 2011 Năm 2012 Mức độ thuận lợi kinh doanh 114 100 99 Cấp phép xây dựng 70 62 28 Tiếp cận điện 165 160 155 Đăng ký tài sản 39 43 48 Vay vốn tín dụng 30 15 40 Bảo vệ nhà đầu tƣ 172 173 169 Nộp thuế 146 124 138 Thƣơng mại quốc tế 59 63 74 Thực thi hợp đồng 31 31 44 10 Xử lý DN khả toán 125 124 149 Xếp hạng/ 188 nƣớc tham gia 88 78 99 Nguồn: NCS tự tổng hợp từ số liệu Ngân hàng Thế giới công bố liv lv Phụ lục 9: NHỮNG CÂU HỎI ĐẶT RA CHO NHÀ LÃNH ĐẠO DOANH NGHIỆP KHI QUẢN LÝ HỢP ĐỒNG THƢƠNG MẠI DỊCH VỤ (Theo hướng dẫn quan kiểm toán quốc gia Autralia) I Bắt đầu hợp đồng Ngƣời quản lý hợp đồng có đủ kinh nghiệm kỹ hay chƣa? Ngƣời quản lý hợp đồng hiểu hợp đồng vấn đề liên quan chƣa? Đã nhận dạng đƣợc rủi ro hợp đồng cách đối phó với nó? Ai ngƣời chịu trách nhiệm để xử lý rủi ro đó? Đã định cụ thể ngƣời quản lý khía cạnh liên quan đến hợp đồng? Đã có ủy quyền cho việc phê duyệt hợp đồng, chi tiêu thay đổi hợp đồng? Đã thông báo đến ngƣời liên quan đến hợp đồng ý kiến khơng? Có lợi nhuận biểu đồ nội khơng, ví dụ leo thang tranh chấp xảy ra, lƣu ý chƣa? II Thực hợp đồng Việc chi trả có thỏa mãn với việc thực hợp đồng khơng? Hóa đơn, tài liệu kèm theo có phù hợp với yêu cầu hợp đồng không? Thời gian thực có phù hợp với hợp đồng yêu cầu khơng? Những thay đổi hợp đồng có đƣợc trí dựa số tiền phát sinh khơng? Sự điều chỉnh hợp đồng có đƣợc xem thức khơng? Có ghi nhận thay đổi không? Khi việc thực hợp đồng không thõa mãn, có hành động có chứng gì? Đối với hợp đồng dài hạn, có thƣờng xuyên kiểm tra định kỳ đối tƣợng hợp đồng khơng? Các tranh chấp có đƣợc giải thời gian hợp lý có nỗ lực để giải chƣa? Việc quản lý hợp đồng cách chủ động có mang lại hiệu nhƣ mong đợi không? III Ký tiếp gia hạn hợp đồng Quy trình hệ thống cho đủ điều kiện để ký tiếp hợp đồng gia hạn hợp đồng không? Các phần gia hạn ký tiếp hợp đồng có phù hợp với giá trị khơng? Đã xem lại tính trung thực thời gian kéo dài hợp đồng chƣa? IV Kết thúc hợp đồng Đối tác thực đầy đủ cam kết hợp đồng chƣa? Đối tác trả lại thiết bị, tài liệu mà sử dụng chƣa? Đã đánh giá hợp đồng chƣa rút học kinh nghiệm cho tƣơng lai? Đã gửi thông tin phản hồi kết cho đối tác chƣa? lv lvi Phụ lục 10: MỘT SỐ MƠ HÌNH QUẢN TRỊ RỦI RO DOANH NGHIỆP VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO HỢP ĐỒNG THƢƠNG MẠI DỊCH VỤ 10.1 MƠ HÌNH PEST: Phân tích PEST giúp DN xác định đƣợc yếu tố bên mà có khả hội thách thức DN: P (Politics) - Các yếu tố trị luật pháp tác động tới ngành kinh doanh DN, ví dụ Luật Doanh nghiệp Luật Đầu tƣ 2005 E (Economics)- Các yếu tố kinh tế, ví dụ nhƣ thay đổi giá dầu, GPD tăng trƣởng cao S (Social)- Các yếu tố xã hội nhƣ thay đổi niềm tin thái độ từ việc tăng thu nhập tiếp cận với xu hƣớng quốc tế T (Technology) - Các yếu tố kỹ thuật nhƣ tăng việc sử dụng Internet có thêm nhiều thông tin mạng lĩnh vực kinh doanh bạn PEST cơng cụ phân tích liên quan đến yếu tố vĩ mơ, bên ngồi mơi trƣờng kinh doanh doanh nghiệp Thƣờng dùng phân tích chiến lƣợc kinh doanh, chiến lƣợc marketing công cụ để quản trị rủi ro cho DN lvi lvii 10.2 MƠ HÌNH HILTON – MƠ HÌNH PHÁT TIỂN RỦI RO (Risk Maturity Model – RMM) Cấp độ 4: Natural Cấp độ 3: Normalized Cấp độ 2: Novice Cấp độ 1: Naive Cấp độ 1: DN chƣa nhận biết đƣợc cần thiết quản trị rủi ro, khơng có phƣơng thức phịng bị cho rủi ro xảy Q trình quản lý mang tính lập lập lại phản ứng theo vụ việc mà khơng có chuẩn bị xem lại học khứ để đối phó điều khơng chắn tƣơng lai; Cấp độ 2: DN bắt đầu thử nghiệm việc áp dụng quản trị rủi ro, thông thƣờng cá nhân đƣợc định, nhƣng không thực cách thức, khơng có qui trình cụ thể Mặc dù có nhận thức lợi ích quản trị rủi ro, nhƣng DN chƣa thực đƣợc quản trị trị rủi ro Cấp độ 3: DN xây dựng quản trị rủi ro tất hoạt động Q trình kiểm sốt rủi ro đƣợc ban hành thành qui trình áp dụng rộng rãi, lợi ích đƣợc tồn cấp độ DN nhận thức họ không tuân thủ trƣờng hợp Cấp độ 4: Nhận thức rủi ro hoạt động trở thành văn hóa DN, Quản trị rủi ro đƣợc thực khía cạnh hoạt động kinh doanh DN Các thông tin rủi ro đƣợc chủ động sử dụng nhằm cải thiện trình kinh doanh tạo nên lợi cạnh tranh Quản trị rủi ro đƣợc sử dụng để quản lý hội nhƣ mặt tác động tiêu cực tiềm xảy Áp dụng mơ hình giúp cho DN biết đƣợc giai đoạn trình quản trị rủi ro Việc áp dụng mơ hình thực nhiều cách, ví dụ nhƣ DN muốn hỗ trợ lực kiểm soát rủi ro, hay đƣa chiến lƣợc để hỗ trợ quản trị rủi ro hiệu chìa khóa để DN có lợi cạnh tranh thị trƣờng lvii lviii 10.3 MA TRẬN RỦI RO – Jones Sutherland năm 1997 Ma trận rủi ro Jones Sutherland cung cấp dẫn trình nhận dạng rủi ro, đánh giá rủi ro, xác định số lƣợng chi tiết rủi ro rủi ro cần đƣợc ƣu tiên quản lý Kinh doanh Chiến lƣợc kinh doanh sai lầm Cạnh tranh giá/ thị phần Những vấn đề kinh tế toàn cầu Những vấn đề kinh tế khu vực Rủi ro trị Sản phẩm thay Chính sách bất lợi phủ Sự suy giảm ngành Khơng kiểm sốt đƣợc mục tiêu Đổi chậm Vốn Khơng hịa nhập tốt Tài Rủi ro khoản Rủi ro thị trƣờng Rủi ro tín dụng Rủi ro lãi suất Rủi ro tiền tệ Chi phí vốn cao Rủi ro nguồn vốn Hệ thống kế tốn có vấn đề Tin tặc Quyết định dựa thông tin sai lệch Nhiễu thông tin Rủi ro nhầm lẫn liên quan đến thông tin tài đƣợc cơng khai Rủi ro lƣu giữ Sử dụng nguồn tài sai lệch Khơng giữ lời hứa với khách hàng Sự tuân thủ Phá vỡ qui luật Phá vỡ nguyên tắc tài Phá vỡ pháp luật công ty Rủi ro pháp lý Vi phạm luật cạnh tranh Vấn đề thuế VAT lviii lix Vi phạm qui định pháp luật khác Phạt thuế Rủi ro sức khỏe an toàn Vấn đề môi trƣờng Hoạt động vấn đề khác Q trình kinh doanh khơng tn thủ theo chiến lƣợc Đánh sắc doanh nghiệp Thất bại thây đổi Thiếu nguyên liệu Thiếu kỹ Thiệt hại tài sản vơ hình Vi phạm bảo mật Thiệt hại tài sản hữu hình Thiếu tính liên tục kinh doanh Thiêu nhân vật chủ chốt Những vấn đề thành công Thất bại việc tạo khám phá tài sản vơ hình Bất lực giảm chi phí Thất bại sản phẩm dịch vụ Dịch vụ yếu Thất bại vấn đề làm khách hàng thỏa mãn Vấn đề chất lƣợng Sử dụng Internet Không thực đƣợc thay đổi Vấn đề lƣu trữ văn Thiếu đơn đặt hàng Thiếu hợp đồng chủ đạo Nhân viên thiếu động lực chủ động Quản lý thƣơng hiệu Trách nhiệm sản phẩm Thất bại việc áp dụng công nghệ Vấn đề ngành công nghiệp Các vấn đề liên quan đến danh tiếng doanh nghiệp Mất hội kinh doanh Các vấn đề ƣu tiên khác kinh doanh lix lx 10.4 MƠ HÌNH QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA CHAPMAN Mơ hình đề cập đến trật tự thứ bậc quản trị rủi ro, nhƣ cụ thể hóa bƣớc trình quản trị rủi ro Hoạt động thiết kế mơ hình rủi ro nằm tổng thể trình quản trị rủi ro bao gồm nhiệm vụ thiết lập sách quản trị rủi ro Khi xây dựng qui trình bị tác động yếu tố đầu vào, đầu ra, kiểm soát chế thực lx lxi Trong bƣớc mơ hình phải thực bƣớc nhỏ nhƣ sau: Bƣớc Đầu vào Đầu - Chỉ thị - Tìm phân Xây tích doanh nghiệp dựng nội - Bản đồ trình - Mục tiêu kế dung hoạch kinh doanh - Chuỗi giá trị - Ban kiểm toán - Kiểm soát nội - Kế hoạch quản trị rủi ro - Báo cáo tài - Kế hoạch tiếp thị - Phân tích doanh - Nhận dạng rủi ro Nhận dạng rủi nghiệp - Các giả định ro - Những kiện không chắn - Những học kinh nghiệm lxi Kiểm sốt Cơ chế - Văn hóa quản trị rủi ro doanh nghiệp - Nguồn lực quản trị rủi ro - Kế hoạch quản trị rủi ro - Các thông số quản trị rủi ro - Công cụ phân tích tài - Chuẩn đốn q trình quản trị rủi ro - Câu hỏi SWOT - Câu hỏi PEST - Văn hóa quản trị rủi ro doanh nghiệp - Nguồn lực quản trị rủi ro - Kế hoạch quản trị rủi ro - Danh sách rủi ro - Danh sách nhắc lại rủi ro - Phân tích lại PEST - Phân tích lại lxii - Vấn đề Phân tích rủi ro Đánh giá rủi Xử lý rủi ro Kiểm soát kiểm tra Truyền thông rủi ro tƣ vấn - Các thông số SWOT quản trị rủi ro - Dữ liệu rủi ro - Sơ đồ trình - Câu hỏi rủi ro - Nhận diện rủi ro - Rủi ro đăng ký bao - Nguồn lực quản - Đồ thị tác động - Đăng ký rủi ro gồm đánh giá trị rủi ro - Lợi nhuận chi - Kế hoạch quản phí trị rủi ro - Bảng cân đối kế - Các thơng số tốn quản trị rủi ro - Chỉ số ngành - Đăng ký rủi ro - Đang ký rủi ro - Nguồn lực quản - Cây xác suất - Kết mơ hình trị rủi ro - Giá trị tiền tệ dự - Cây định - Kế hoạch quản kiến - Kết định lƣợng trị rủi ro - Học thuyết - Mơ hình mẫu - Các thơng số tiện ích - Phân tích độ nhạy quản trị rủi ro - Chuỗi Markov - Thẩm định đầu tƣ - Rủi ro đăng ký - Đối phó rủi ro Nguồn lực quản - Đồ thị đối phó - Chính sách bảo - Điều chỉnh đăng ký trị rủi ro rủi ro hiểm rủi ro - Kế hoạch quản - Chiến lƣợc đối - Khả đối phó trị rủi ro phó rủi ro - Các thông số - Chỉ số ngành quản trị rủi ro - Dữ liệu rủi ro - Lịch họp - Văn hóa quản - Chƣơng trình - Đăng ký rủi ro - Mẫu báo cáo trị rủi ro họp - Đối phó rủi ro - Các số cảnh báo doanh nghiệp - Bản báo cáo sớm - Nguồn lực quản thức - Chỉ số đánh giá hoạt trị rủi ro động - Kế hoạch quản trị rủi ro - Các thông số quản trị rủi ro - Đăng ký rủi ro - Báo cáo rủi ro - Văn hóa quản - Kế hoạch truyền - Đối phó rủi ro - Thơng cáo báo chí trị rủi ro thông tƣ vấn - Quá trình đối phó - Thƣ nội doanh nghiệp rủi ro rủi ro - Bổ sung vào mạng - Nguồn lực quản - Mẫu cho áp - Chỉ số EWIs cơng ty trị rủi ro phích tin KPI - Áp phích - Kế hoạch quản nội - Bản tin nội trị rủi ro - Biểu đồ dự án - Các thông số quản trị rủi ro lxii