Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học : 2008-2009 Tuần: 06 Tiết: 11 Ngày soạn: 29/09/2008 I. MỤC TIÊU: *.Kiến thức: - HS trình bày được các quá trình phát sinh giao tử ở động vật . - Xác đònh được thực chất của quá trình thụ tinh. - Phân tích được ý nghóa của các quá trình giảm phân và thụ tònh về mặt DT và biến dò . * Kỹ năng: - Rèn kỹ năng quan sát và phân tích kênh hình . - Phát triển tư duy lý luận (phân tích, so sánh ) *Thái độ: II. CHUẨN BỊ : -GV : Tranh phóng to hình 11 SGK. - HS : như lời dặn dò tiết 10 III. HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC: 1. n đònh lớp: (1’) 2. Kiểm tra bài cũ: (4’) - Nêu những diễn biến cơ bản của NST qua các kì của giảm phân? Các kỳ Những diễn biến cơ bản của NST ở các kỳ Lần phân bào I Lần phân bào II Kỳ đầu - Các NST xoắn, co ngắn - Các NST kép trong cặp tương đồng tiếp hợp và có thể bắt chéo, sau đó tách rời nhau - NST co lại cho thấy số lượng NST kép trong bộ đơn bội Kỳ giữa - Các cặp NST tương đồng tập trung và xếp song song thành 2 hàng ở mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào - NST kép xếp thành một hàng ở mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào Kỳ sau - Các cặp NST kép tương đồng phân ly độc lập với nhau về hai cực của tế bào - Từng NST kép chẻ dọc ở tâm động thành 2 NST đơn phân ly về hai cực của tế bào Kỳ cuối - Các NST kép nằm gọn trong 2 nhân mới được tạo thành với số lượng là đơn bội (kép) - Các NST đơn nằm gọn trong nhân mới được tạo thành với số lượng là đơn bội Kết quả : Từ 1 tế bào mẹ ( 2n NST ) qua 2 lần phân bào liên tiếp tạo ra 4 tế bào con mang bộ NST đơn bội ( n NST 3. Bài mới: (35’) *Giới thiệu bài: (1’) Các tế bào con được tạo thành qua giảm phân sẽ phát triển thành các giao tử, nhưng có sự khác nhau ở sự hình thành giao tử đực và giao tử cái. *Tiến trình bài dạy: Mai Thò Quyên Giáo án Sinh Học 9 Trang 36 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học : 2008-2009 Tg Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung 15’ HĐI: Tìm hiểu sự phát sinh giao tử Mục tiêu: • Trình bày được quá trình phát sinh giao tử • Nêu được những điểm giống và khác nhau giữa quá trình phát sinh giao tử đực và cái. - GV yêu cầu HS quan sát hình 11, nghiên cứu thông tin SGK  trả lời câu hỏi : + Trình bày quá trình phát sinh giao tử đực và cái ? - GV chốt lại kiến thức . - GV yêu cầu HS thảo luận : + Nêu những điểm giống và khác nhau cơ bản của hai quá trình phát sinh giao tử đực và giao tử cái? - GV chốt lại kiến thức chuẩn. HĐI: Tìm hiểu sự phát sinh giao tử - HS quan sát hình, tự thu nhận thông tin. - 1HS lên trình bày trên tranh quá trình phát sinh giao tử đực. - 1HS trình bày quá trình phát sinh giao tử cái. - Lớp nhận xét bổ sung . - HS dựa vào kênh chữ và kênh hình  xác đònh được điểm giống và khác nhau giữa 2 quá trình. - Đại diện các nhóm phát biểu, các nhóm khác bổ sung . 1. Sự phát sinh giao tử * Giống nhau: - Các tế bào mầm (noãn nguyên bào, tinh nguyên bào) đều thực hiện nguyên phân liên tiếp nhiều lần. - Noãn bào bậc 1 và tinh bào bậc 1 đều thực hiện giảm phân để tạo ra giao tử • Khác nhau : Phát sinh giao tử cái Phát sinh giao tử đực - Noãn bào bậc 1 qua giảm phân 1 cho thể cực thứ nhất( kích thước nhỏ) và noãn bào bậc 2 ( kích thước lớn). - Noãn bào bậc 2 qua giảm phân II cho thể cực thứ 2(kích thước nhỏ ) và một tế bào trứng (kích thước lớn ). - Kết quả : Mỗi npãn bào bậc 1 qua giảm phân cho 2 thể cực và một tế bào trưng - Tinh bào bậc 1 qua giảm phân I cho 2 tinh bào bậc 2. - Mỗi tinh bào bậc 2 qua giảm phân II cho 2 tinh tử, các tinh tử phát sinh thành tinh trùng .-Từ tinh bào bậc 1 qua giảm phân cho 4 tinh tử phát sinh thành tinh trùng . Mai Thò Quyên Giáo án Sinh Học 9 Trang 37 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học : 2008-2009 TG 10’ 8’ 4’ Hoạt động của GV HĐII: Tìm hiểu thụ tinh Mục tiêu: Xác đònh được bản chất của quá trình thụ tinh. - GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK  Trả lời câu hỏi : + Nêu khái niệm thụ tinh ? + Bản chất của quá trình thụ tinh ? - GV chốt lại kiến thức. - Tại sao sự kết hợp ngẫu nhiên giữa các giao tử đực và giao tử cái lại tạo được các hợp tử chứa các tổ hợp NST khác nhau về nguồn gốc? HĐIII: Tìm hiểu ý nghóa của giảm phân và thụ tinh Mục tiêu: Hiểu ý nghóa của giảm phân và thụ tinh - GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK – trả lòi câu hỏi : + Nêu ý nghóa của giảm phân và thụ tinh về các nặt DT, biến dò và thực tiễn ? HĐIV: Củng cố, tổng kết - Cho HS đọc kết luận chung SGK. - Trả lời câu hỏi củng cố Khoanh tròn vào chữ các chỉ ý trả lời đúng. 1- Sự kiện quan trọng nhất trong quá trình thụ tinh là : a) Sự kết hợp nhân của 2 giao tử đơn bội . b) Sự kết hợp theo nguyên tắc 1 giao tử đực và 1 giao tử các. Hoạt động của HS HĐII: Tìm hiểu thụ tinh. - HS sử dụng tư liệu SGK để trả lời. - 1 vài HS phát biểu, lớp bổ sung. - HS vận dung kiến thức nêu được: 4 tinh trùng chứa bộ NST đơn bội khác nhau về nguồn gốc  hợp tử có các tổ hợp NST khác nhau. HĐIII: Tìm hiểu ý nghóa của giảm phân và thụ tinh - HS sử dụng tư liệu SGK để trả lời • Về mặt DT : + Giảm phân :tạo bộ NST đơn bội. + Thụ tinh khôi phục bộ NST lưỡng bội. • Về mặt biến dò: Tạo ra các hợp tử mang những tổ hợp NST khác nhau (biến dò tổ hợp) * Ý nghóa: Tạo nguồn nguyên liệu cho chọn giống và tiến hóa. - HS đọc kết luận chung SGK. -2HS Trả lời câu hỏi củng cố Nội dung II. Thụ tinh: - Thụ tinh là sự kết hợp ngẫu nhiên giữa một giao tử đực và một giao tử cái. - Bản chất là sự kết hợp của hai bộ nhân đơn bội tạo ra bộ nhân lưỡng bội ở hợp tử. III. ý nghóa của giảm phân và thụ tinh: * Ý nghóa : - Duy trì ổn đònh bộ NST đặc trưng qua các thế hệ äcơ thể. - Tạo nguồn biến dò tổ hợp cho chọn giống và tiến hóa .  Kết luận chung: SGK Mai Thò Quyên Giáo án Sinh Học 9 Trang 38 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học : 2008-2009 TG c) Sự tổ hợp bộ NST của giao tử đực và giao tử cái . Hoạt động của GV d) Sự tạo thành hợp tử. 2- Trong tế bào của một loài giao phối, 2 cặp NST tương đồng Aa và Bb khi giảm phân và thụ tinh sẽ cho ra số tổ hợp NST trong hợp tử là: a) 4 tổ hợp NST b) 8 tổ hợp NST c) 9 tổ hợp NST d)16 tổ hợp NST Hoạt động của HS Nội dung 4. Dặn dò HS chuẩn bi cho tiết học tiếp theo : (1’ )ø *Ra bài tập về nhà: - Học bài trả lời câu hỏi SGK, làm bài tập 3,5 vào vở bài tập - Đọc mục “ Em có biết ‘ *Chuẩn bò bài sau: Đọc trước bài 12 IV) RÚT KINH NGHIỆM ,BỔ SUNG: . Mai Thò Quyên Giáo án Sinh Học 9 Trang 39 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học : 2008-2009 Tuần: 06 Tiết: 12 Ngày soạn: 02/10/2008 I. MỤC TIÊU: *Kiến thức: - HS mô tả được một số NST giới tính - Trình bày được cơ chế NST xác đònh giới tính ở người - Nêu được ảnh hưởng của các yếu tố môi trường trong và môi trường ngoài đến sự phân hóa giới tính. * Kỹ năng: - Rèn kỹ năng quan sát và phân tích kênh hình. - Phát triển tư duy lý luâän (phân tích, so sánh) *Thái độ: - Trong sản xuất con người có thể chủ động điều khiển tỉ lệ đực cái theo hướng có lợi cho mình. - Giải thích được cơ sở khoa học của việc sinh con trai, con gái. Từ đó phê phán tư tưởng trọng nam khinh nữ. II. CHUẨN BỊ: - GV: Tranh phóng to hình 12.1 và 12.2 SGK. - HS : Như dặn dò tiết trước. III. HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC: 1. n đònh lớp: (1’) 2. Kiểm tra bài cũ: (4’) - Trình bày quá trình phát sinh giao tử ở động vật? Dự kiến trả lời: Phát sinh giao tử cái Phát sinh giao tử đực - Noãn bào bậc 1 qua giảm phân 1 cho thể cực thứ nhất( kích thước nhỏ) và noãn bào bậc 2 ( kích thước lớn). - Noãn bào bậc 2 qua giảm phân II cho thể cực thứ 2(kích thước nhỏ ) và một tế bào trứng (kích thước lớn ). - Kết quả : Mỗi npãn bào bậc 1 qua giảm phân cho 2 thể cực và một tế bào trưng - Tinh bào bậc 1 qua giảm phân I cho 2 tinh bào bậc 2. - Mỗi tinh bào bậc 2 qua giảm phân II cho 2 tinh tử, các tinh tử phát sinh thành tinh trùng .-Từ tinh bào bậc 1 qua giảm phân cho 4 tinh tử phát sinh thành tinh trùng . - Giải thích vì sao bộ NST đặc trưng của những loài sinh sản hữu tính lại được duy trì ổn đònh qua các thế hệ cơ thể? Dự kiến trả lời: - Duy trì ổn đònh bộ NST đặc trưng qua các thế hệ äcơ thể. - Tạo nguồn biến dò tổ hợp cho chọn giống và tiến hóa . 3. Bài mới: (39’) *Giới thiệu bài: (2’) Sự phối hợp các quá trình nguyên phân, giảm phân và thụ tinh đảm bảo duy trì ổn đònh bộ NST của loài qua các thế hệ. Các cá thể của cùng một loài, cùng cha cùng mẹ cùng môi Mai Thò Quyên Giáo án Sinh Học 9 Trang 40 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học : 2008-2009 trường sống như nhau nhưng khi sinh ra lại có cá thể dực lại có cá thể cái. Cơ chế nào xác đònh giới tính của loài .đó là nội dung bài học hôm nay . *Tiến trình bài dạy: Tg Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung 12’ 14’ HĐI: Tìm hiểu NST giới tính Mục tiêu: Trình bày được một số đặc điểm của NST giới tính - GV yêu cầu HS quan sát hình 8.2 : Bộ NST ruồi giấm – Nêu những điểm giống và khác nhau ở bộ NST của ruồi đực và ruồi cái ? - Từ điểm giống và khác nhau ở bộ NST của ruồi giấm GV phân tích đặc điểm NST thường – NST giới tính. - GV yêu cầu HS quan sát hình 12.1 – cặp NST nào là NST giới tính + NST giới tính có ở tế bào nào ? - GV đưa ví dụ ở người 44A + XX  Nữ 44A + XY  Nam + ĐV có vú, ruồi giấm, cây gai cặp NST giới tính của giống cái là XX, giống đực là XY. + ếch nhái, bò sát, chim thì ngựoc lại. - So sánh điểm khác nhau giữa NST thường và NST giới tính ? HĐII: Tìm hiểu cơ chế NST xác đònh giới HĐI: Tìm hiểu NST giới tính - Các nhóm quan sát kỹ hình Nêu dược đặc điểm: + Giống nhau : Số lượng : 8 NST Hình dạng: 1 cặp hình hạt, 2 cặp chữ V. + Khác nhau : 1 chiếc hình que 1 chiếc hình móc 1 cặp hình que. - HS quan sát kỹ hình nêu được cặp NST số 23 khác nhau giữa nam và nữ . - Đại diên nhóm phát biểu, các nhóm khác bổ xung. - HS nêu điểm khác nhau về hình dạng, số lượng, chúc năng HĐII: Tìm hiểu cơ chế xác đònh NST I. NST giới tính - Ở tế bào lưỡng bội (2n): + Có các cặp NST thường (A) + 1 cặp NST giới tính • Tương đồng XX • Không tương đồng XY - NST giới tính mang gen quy đònh : + Tính đực, cái + Tính trạng liên quan giới tính . II. Cơ chế NST xác đònh giới tính Mai Thò Quyên Giáo án Sinh Học 9 Trang 41 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học : 2008-2009 TG 7’ 4’ tính Mục tiêu: Tìm hiểu cơ chế NST xác đònh giới tính và tỉ lệ giới tính . - GV giới thiệu ví dụ cơ chế xác đònh giới tính ở người. - Yêu cầu quan sát hình 12.2  thảo luận.: Hoạt động của GV + Có mấy loại trứng và tinh trùng được tạo ra qua giảm phân ? + Sự thụ tinh giữa trứng và tinh trùng nào tạo ra hợp tử phát triển thành con trai hay con gái ? - GV gọi 1HS lên trình bày trên tranh cơ chế NST xác đònh giới tính ở người. + GV phân tích các khái niệm đồng giao tử, dò giao tử và sự thay đổi tỉ lệ nam, nữ theo lứa tuổi. - Vì sao tỉ lệ con trai và con gái sinh ra xấp xỉ 1:1? Tỉ lệ này đúng trong điều kiện nào? + Sinh con trai hay con gái do người mẹ đúng không? HĐIII: Tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính Mục tiêu: nắm được các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính - GV giới thiệu: Bên cạnh NST giới tính có các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính. - GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK Nêu những yếu tố ảnh hưởng đén sự phân hóa giới tính ? - Sự hiểu biết về cơ chế xác đònh giới tính có ý nghóa như thế nào giới tính - HS quan sát kỹ hình, thảo luận thống nhất ý kiến : + Me sinh ra một loại trứng Hoạt động của GV 22A + X + Bố sinh ra 2 loại tinh trùng 22A + X và 22A + Y . + Sự thụ tinh giữa trứng với: Tinh trùng X  XX (Gái) Tinh trùng Y  XY (trai) - 1HS lên trình bày, lớp theo dõi, bổ xung. - HS nêu được : + 2 loại tinh trùng tạo ra với tỉ lệ ngang nhau. + Các tinh trùng tham gía thụ tinh với xác suất ngang nhau. + Số lượng thống kê đủ lớn. HĐIII: Tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính - HS nêu được các yếu tố : + Hooc môn + Nhiệt độ, cường độ ánh sáng … - 1 vài HS phát biểu, lớp bổ xung. - HS lấy ví dụ để phân tích. - Cơ chế NST xác đònh giới tính ở người P(44A+XX) x (44A+XY) Nội dung 22A+X G p 22A+X 22A+Y F 1 44A+XX (Gái) 44A+XY (Trai) - Sự phân ly của cặp NST giới tính trong quá trình phát sinh giao tử và tổ hợp lại trong thụ tinh là cơ chế xác đònh giới tính. III. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính - nh hưởng của môi trường trong do rối loạn tiết hoóc môn sinh dục  biến đổi giới tính - nh hưởng của môi trường ngoài: nhiệt độ, nồng độ CO 2 ,ánh sáng. - Ý nghóa : Chủ động điều chỉnh tỉ lệ đực, cái phù hợp với mục đich sản xuất.  Kết luận chung: SGK Mai Thò Quyên Giáo án Sinh Học 9 Trang 42 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học : 2008-2009 trong sản xuất. HĐIV: Củng cố tổng kết - Cho HS đọc kết luận SGK -GV nêu câu hỏi củng cố. - HS đọc kết luận SGK - HS làm bài tập củng cố. 1- Hoàn thành bảng sau : Sự khác nhau giữa NST thường và NST giới tính NST giới tính NST thường 1- Tồn tại một cặp trong tế bào lưỡng bội 2- ……………………… 3- ……………………………………………… 1- ………………………………………………………………. 2- Luôn tồn tại thành cặp tương đồng 3- Mang gen quy đònh tính trạng thường của cơ thể. 2- Tại sao người ta có thể điều chỉnh tỉ lệ đực, cái ở vật nuôi ? Điều đó có ý nghóa gì trong thực tiễn ? 4. Dặn dòHS chuẩn bò cho tiết học tiếp theo: (1’) *Ra bài tập về nhà: -Học bài theo nội dung SGK, làm câu hỏi 1,2,5 vào vở bài tập. -n lại bài 2 cặp tính trạng của MENDEN -Đọc em có biết. *Chuẩn bò bài sau: -Đọc trước bài IV) RÚT KINH NGHIỆM ,BỔ SUNG: . Mai Thò Quyên Giáo án Sinh Học 9 Trang 43 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học : 2008-2009 Tuần: 7 Tiết: 13 Ngày soạn: 04/10/2008 I. MỤC TIÊU: *Kiến thức: - HS hiểu được những ưu thế của ruồi giấm đối với nghiên cứu di truyền . - Mô tả và giải thích được thí nghiệm của MOOCGAN. - Nêu được ý nghóa của di truyền liên kết, đặc biệt trong lónh vực chọn giống. * Kỹ năng: - Rèn kỹ năng hoạt động nhóm. - Phát triển tư duy thực nghiệm quy nạp. *Thái độ: - Biết được liên kết gen đã đã bổ sung cho qui luật phân li độc lập như thế nào? II. CHUẨN BỊ: -Chuẩn bò của GV: Tranh phóng to hình 13 SGK -Chuẩn bò của HS ø: học sinh ôn lại bài “ Lai hai cặp tính trạng” III. HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC: 1. n đònh lớp: (1’) 2. Kiểm tra bài cũ: (4’) - Sự khác nhau giữa NST thường và NST giới tính? Dự kiến trả lời: NST giới tính NST thường - Tồn tại một cặp trong tế bào lưỡng bội - Đồng dạng hay không đồng dạng. - Mang gen quy đònh tính trạng giới tính của cơ thể - Tồn tại một số cặp >2 trong tế bào lưỡng bội …. 2- Luôn tồn tại thành cặp tương đồng 3- Mang gen quy đònh tính trạng thường của cơ thể. 3. Bài mới: (35’) *Giới thiệu bài: (1’) GV thông báo cho HS vì sao MOOCGAN lại chọn ruồi giấm làm đối tượng nghiên cứu. *Tiến trình bài dạy: Tg Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung 15’ HĐI: Tìm hiểu thí nghiệm của Moocgan Mục tiêu: Mô tả và giải thích được thí nghiệm của Moocgan - GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin  trình bày thí nghiệm của Moocgan ? HĐI: Tìm hiểu thí nghiệm của Moocgan - HS tự thu nhận và xử lý thông tin - 1 HS trình bày thí nghiệm, I. Thí nghiệm của Moocgan - Thí nghiệm : P: Xám, dài x Đen, cụt F 1 : Xám, dài Lai phân tích O F 1 + O đen, cụt Mai Thò Quyên Giáo án Sinh Học 9 Trang 44 DI TRUYỀN LI ÊN KẾT Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học : 2008-2009 Tg 13’ 4’ Hoạt động của GV - GV yêu cầu HS quan sát hình 13  thảo luận . + Tại sao phép lai giữa ruồi đực F 1 với ruồi cái thân đen, cánh cụt được gọi là phép lai phân tích.? + Moocgan tiến hành lai phân tích nhằm mục đích gì ? + Vì sao Moocgan cho rằng các gen cùng nằm trên 1NST? - GV chốt lại đáp án đúng và yêu cầu HS giải thích kết quả phép lai. - Hiện tượng di truyền liên kết là gì ? HĐII: Tìm hiểu ý nghóa của di truyền liên kết Mục tiêu: Hiểu ý nghóa của di truyền liên kết - GV nêu tình huống : Ở ruồi giấm 2n = 8 nhưng tế bào có khoảng 4000 gen  sự phân bố gen trên NST sẽ như thế nào ? - GV yêu cầu HS thảo luận : + So sánh kiểu hình F 2 trong trường hợp phân ly độc lập và di truyền liên kết ? + Ý nghóa của di truyền liên kết trong chọn giống ? - GV chốt lại kiến thức. HĐIII: Củng cố, tổng kết - Cho HS đọc kết luận SGK + Thế nào là di truyền liên kết? Hiện tượng này đã bổ sung cho quy luật phân ly độc lập của Menđen như thế nào? lớp Hoạt động của HS nhận xét bổ sung - HS quan sát hình, thảo luận thống nhất ý kiến trong nhóm. + Vì đây là phép lai giữa cá thể mang kiểu hình trội với cá thể mang kiểu hình lặn. + Nhằm xác đònh kiểu gen của ruồi đực F 1 . Kết quả lai phân tích có 2tổ hợp, mà ruồi thân đen, cánh cụt cho một loại giao tử(bv)  F 1 cho 2 loại giao tử .  Các gen nằm trên cùng 1 NST, cùng phân ly về giao tử. - Đại diện các nhóm phát biểu, các nhóm khác bổ sung - 1 HS lên trình bày trên hình 13. - Lớp nhận xét, bổ sung. - HS tự rút ra kết luận. HĐII: Tìm hiểu ý nghóa của di truyền liên kết - HS nêu được mỗi NST sẽ mang nhiều gen. - HS căn cứ vào kết quả F 2 của 2 trường hợp  nêu được: F 2 phân ly độc lập xuất hiện biến dò tổ hợp. F 2 : Di truyền liên kết không xuất hiện biến dò tổ hợp. - HS đọc kết luận SGK - HS làm bài tập củng cố Nội dung - Thí nghiệm : P: Xám, dài x Đen, cụt F 1 : Xám, dài Lai phân tích O F 1 + O đen, cụt F B : 1xám,dài:1đen, cụt - Giải thích kết quả (sơ đồ hình 13 ) - Kết luận : Di truyền liên kết là trường hợp các gen quy đònh nhóm tính trạng nằm trên 1NST cùng phân ly về giao tử và cùng tổ hợp qua thụ tinh. II. Ý nghóa của di truyền liên kết - Trong tế bào mỗi NST mang nhiều gen tạo thành nhóm gen liên kết. - Trong chọn giống người ta có thể chọn những nhóm tính trạng tốt đi kèm với nhau.  Kết luận chung: SGK Mai Thò Quyên Giáo án Sinh Học 9 Trang 45