LÝ LU N V HI U QU S N XU T KINH DOANH C A DOANH NGHI P 1.1 Khái ni m, phân lo i doanh nghi p, ho n c a doanh nghi p Khái ni m doanh nghi p: Doanh nghi p m t t ch c kinh t , có tên riêng, có tài s n, có tr s giao d ch pháp lu t nh m m c c hi n ho nh c a ng kinh doanh t doanh nghi p 2005 gi i thích, kinh doanh vi c th c hi n liên t c m t, m t s ho c t t c n c a trì s n xu n tiêu th s n ph m ho c cung ng d ch v th ng nh m m y doanh nghi p t ch c kinh t v l i, m c dù th c t m t s t ch c doanh nghi p có ho ng không hoàn toàn nh m m c tiêu l i nhu n Phân lo i doanh nghi p: vào Lu t Doanh nghi p 2005 hình th c pháp lý c a lo i hình doanh nghi p Vi t Nam bao g m: Công ty trách nhi m h u h n (bao g m công ty trách nhi m h u h n hai thành viên tr lên công ty trách nhi m h u h n m t thành viên) doanh nghi p mà thành viên công ty ch u trách nhi m v kho n n khác c a công ty ph m vi s v u l c a công ty Công ty c ph n doanh nghi p mà v ul c tài s n c chia thành nhi u ph n b ng g i c ph n Cá nhân hay t ch c s h u c ph n c a doanh nghi c g i c ch u trách nhi m v kho n n tài s n khác ph m vi s v p Công ty h p danh doanh nghi t hai thành viên ch s h uc i m t tên chung (g i thành viên h p danh) Thành viên h p doanh ph i cá nhân ch u trách nhi m b ng toàn b tài s n c a v thành viên góp v n Doanh nghi c a công ty Ngoài công ty h p danh có doanh nghi p m t cá nhân làm ch t ch u trách nhi m b ng toàn b tài s n c a v m i ho ng c a doanh nghi p M i cá nhân ch c quy n thành l p m t doanh nghi Các doanh nghi p có v i hay chuy c thành l p theo Lu nh Các ho n c a doanh nghi p: Doanh nghi c t ch c kinh t u l ho c có c ph n, v n góp chi ph c t ch c, công ty c ph n, công ty trách nhi m h u h n c s h u toàn b v n i hình th c công ti Nhà c doanh nghi p m t ch h u toàn b v h u ng h u l (t c s h u 100%) Doanh nghi c s c nhi u ch s ng h p có c ph n, v n góp chi ph i có t l i 100% y doanh nghi m: c ho c v i t ch c, cá nhân khác Ch S h uv c s h u toàn b v v n góp chi ph i 100% v u l (100%) ho c s h u ph n u l ) Hình th c t n t i: doanh nghi c có nhi u hình th c t n t i N u doanh nghi c c s h u 100% v u l có lo i hình doanh nghi h uh c, công ty c ph c, công ty trách nhi m c m t thành viên, công ty trách nhi m h u h c N u doanh nghi c s h u 50% v u l có th t n t doanh nghi p sau: công ty c ph n, công ty trách nhi m h u h n Trách nhi m tài s n: doanh nghi tài s n c a doanh nghi góp v n vào doanh nghi p i lo i hình c ch u trách nhi m ph m vi c ch u trách nhi m h u h n ph m vi tài s n Lu t áp d c hi n chuy i thành công ty c ph n, công ty trách nhi m h u h n s t ch c ho ng theo lu t doanh nghi p Các lo i doanh nghi c khác t ch c ho ng theo lu t doanh nghi p 1.2 Hi u qu s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p 1.2.1 Khái ni m hi u qu s n xu t kinh doanh 1.2.1.1 Khái Ni m i v i t t c doanh nghi s n xu t kinh doanh ho ng n n kinh t , v qu n lý khác có nhi m v m c tiêu ho t ng khác Ngay m n phát tri n c a doanh nghi m m i doanh nghi p ho t i nhu m t chi ng c a th nói r ng s n xu th ng c ta hi n nay, u có m c tiêu bao trùm lâu dài c m c tiêu m i doanh nghi p ph i xây d ng cho c kinh doanh phát tri n doanh nghi p thích ng v i bi n ng, ph i th c hi n vi c xây d ng k ho ch kinh doanh, i k ho ch hóa ho ng c a doanh nghi ng th i ph i t ch c th c hi n chúng m t cách có hi u qu Trong trình t ch c xây d ng ho ng qu n tr trên, doanh nghi p ph i ki u qu c a chúng Mu n ki t ng s n xu t kinh doanh chung c a toàn doanh nghi c, t ng b ph n bên doanh nghi p doanh nghi p không th không th c hi n vi c tính Thang Long University Library hi u qu kinh t c a ho c a ho t ng s n xu y hi u qu kinh t ng s n xu t kinh doanh (hi u qu s n xu hi u c ph m trù hi u qu kinh t c a ho ng s n xu c tiên ph i tìm hi u hi u qu kinh t nói chung T n có r t nhi u tác gi m khác v hi u qu s n xu t: Theo P Samerelson W Nordhaus: hi u qu s n xu t di n xã h i không th ng m t lo t hàng hóa mà không c t gi m m t lo t s ng hàng hóa khác M t n n kinh t có hi u qu n m gi i h n kh s n xu t c a Th c ch c n khía c nh phân b có hi u qu ngu n l c c a n n s n xu t xã h i Vi c phân b s d ng ngu n l c s n xu t ng gi i h n kh n xu t s làm kinh t có hi u qu cao Có th nói m c hi u q a qu ng không th có m c hi u a Có m t s tác gi l i cho r ng hi u qu kinh t l gi a s ng k t qu c n hi u qu c a ph trình kinh t k t qu nh b i quan h t m m i ch không ph i c a toàn b ph n tham gia vào quy M ts m l i cho r ng hi u qu kinh t c chi phí b c k t qu tác gi Manfred Kuhn, theo ông: tính hi u qu nh nh b i t s gi a m nh b ng cách l y k t qu tính c nhi u nhà kinh t qu n tr kinh doanh áp d ng vào tính hi u qu kinh t c a trình kinh t Hai tác gi Whohe Doring l m v hi u qu kinh t hi u qu kinh t tính b hi n v t hi u qu kinh t tính b giá tr Theo hai ông hai khái ni m hoàn toàn khác nhau: m i quan h t l gi a s hi n v t (chi thi t b , nguyên v t li ng nhân t u vào (gi c g i tính hi u qu có tính ch t k thu t hay hi n v t M i quan h t lê gi a chi phí kinh doanh ph i ch u ki n thu n l i nh t chi phí kinh doanh th c t ph c g i tính hi u qu xét v m t giá tr nh tính hi u qu v m t giá tr l gi a s ng tính b ng ti n nhân t qu kinh t tính b v hi n v t c móc thi t b hi u su t tiêu hao v ho i ta hình thành t u vào tính b ng ti n Khái ni m hi u ng, máy u qu tính b ng giá tr hi u qu c a ng qu n tr chi phí M t s khái ni c nhi u nhà kinh t c quan tâm ý s d ng ph bi u qu kinh t c a m t s hi ng (ho c m t trình) kinh t m t ph m trù kinh t ph l i d ng ngu n l t cm ph hi u qu kinh t c a ho c tính ng s n xu t kinh doanh T kinh t c a ho doanh nghi m v hi u qu kinh t có th m v hi u qu ng s n xu t kinh doanh (hay hi u qu s n xu t kinh doanh) c a u qu s n xu t kinh doanh m t ch tiêu kinh t t ng h p ph hi u qu cao nh t s d ng ngu n v t l c, tài c a doanh nghi 1.2.1.2 B n ch t hi u qu s n xu t kinh doanh Hi u qu s n xu t kinh doanh ph m trù ph n ánh m t ch ng kinh doanh, ph l i d ng ngu n l c s n xu t ng c a ho t ng, máy móc thi t b , nguyên v t li u, ti n v n) trình ti n hành ho ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p B n ch t hi u qu s n xu t kinh doanh nâng cao ng xã h i ti t ki ng s n xu t có m i quan h m t thi t c a v s d hi u qu kinh doanh Chính vi c khan hi m ngu n l c nh tranh nh m th a mãn nhu c a xã h i, t yêu c u ph i khai thác, t n d ng tri ti t ki m ngu n l c m c tiêu kinh doanh, doanh nghi p bu c ph i tr u ki n n i t i, phát c, hi u qu c a y u t s n xu t ti t ki m m i chi phí V m bi u hi n m ng: Hi u qu kinh t c a vi c th c hi n nhi m v kinh t xã h i a k t qu c chi phí b Xét v t ng ng hi u qu c k t qu kinh t cl chênh l ch l n hi u qu ngày cao, s chênh l ch nh hi u qu c nh V m nh tính: Hi u qu kinh t m i khâu, m i c p h th ng kinh t , ph c m ph n ánh s n l c c a c qu n lý kinh t gi i quy t nh ng yêu c u m c tiêu tr , xã h i Vì v y, yêu c u nâng cao hi u qu s n xu t kinh doanh ph c k t qu t i chi phí t i thi t k t qu t i chi phí nh nh Chi phí c hi ng chi phí t o ngu n l c chi phí s d ng ngu n l c, ng th i ph i bao g m c i 1.2.1.3 a vi c nâng cao hi u qu s n xu t kinh doanh Xu th toàn c tr nên gay g t quy t li c nh tranh gi a doanh nghi p ngày ng c nh tranh gay g y, m i doanh nghi u có m c tiêu xuyên su i nhu n ròng Mu n t n t i phát tri ng c y, doanh nghi p ph i t c l i th c nh tranh cho nh ng s n ph m, d ch v c s khác bi t hóa, ch ng, giá thành t c l i th c nh tranh v giá, b t Thang Long University Library bu c doanh nghi p ph i s d ng ngu n l c c a hi u qu i doanh nghi p khác Ch nâng cao hi u qu s n xu t kinh doanh m i có th giúp cho doanh nghi ng v c n n kinh t th ng Trong ngu n l c s n xu t ngày khan hi m, ngày nhu c u v ngu n l c s n xu t vào s n xu ng nhu c u c a th cao Trong ngu n l c c n ki t nhu c u th d u yêu c u doanh nghi p ph i tr l câu h i: S n xu t gì? S n xu nào? S n xu t cho ai? Vi c tr l i không câu h i s y doanh nghi p b ng lãng phí ngu n l c ho c ngu n l s n xu t, d n l i nhu n, t c kinh doanh không hi u qu u s làm cho doanh nghi p bi n m t th ng Hi u qu s n xu t kinh doanh cao m u c a doanh nghi p i ph s d ng ngu n l c c a doanh nghi p Hi u qu s n xu t kinh doanh cao ch ng t doanh nghi p s d ng r t t t ngu n l c c a Vì v y, nâng cao hi u qu s n xu t kinh doanh yêu c u khách doanh nghi p có th th c hi c m c tiêu t phát tri ng c nh tranh gay g t i nhu n ròng, t n t i 1.2.2 Ch u qu s n xu t kinh doanh Các h s c coi bi u hi c trung nh t v tình hình tài c a doanh nghi p m t th i kì nh nh M i doanh nghi p khác t i m t th m khác s s d ng h s l t t m t cách rõ nét c th v th c tr ng tài c a doanh nghi c phân tích h s tài m t n i dung quan tr ng trình phân tích tài doanh nghi p 1.2.2.1 H s kh H s kh n th i (h s kh ng n h n) Công th c: H s toán hi n th i Tài s n ng n h n N ng n h n = H s ph n ánh kh kho n n ng n h n.Vì th , h s kho n n ng n h n c a doanh nghi p i tài s n thành ti trang tr i hi n m m b o toán ng, h s th p (nh hi n kh n ng n h n c a doanh nghi p y u hi c nh m nv m t tài mà doanh nghi p có th g p ph i vi c toán n H s cao cho th y doanh nghi p có kh c s n sàng toán kho n n n h n Tuy nhiên không ph i h s cao t u s ph n ánh ng tài s ng t n tr l n b ph n tài s n không v ng, không sinh l i, ch ng t hi u qu s d ng tài s n c a doanh nghi Tuy nhiên, h s l n hay nh ph thu doanh c a doanh nghi p.Ch ng h i v i doanh nghi ng chi m t tr ng l n t ng tài s n nên h s m ngành ngh kinh m i, tài s ng ng n h n c n ph i d a vào h s a doanh nghi p ngành H s kh Công th c: H s toán nhanh Tài s n ng n h n hàng t n kho N ng n h n = H s kh t ch t ch a doanh nghi p n kho b lo i tr ra, b i l tài s n ng, hàng t c coi lo i tài s n có tính kho n th p H s n ánh kh a kho n n ng n h n c a doanh nghi c ch n ng n h n r t quan tâm thông qua ch tiêu này, ch n có th c t i th m phân tích, doanh nghi p có kh Tuy nhiên, m t s kh n n ng n h n hay không n ánh m t cách xác ng h p, ch a doanh nghi c bi t doanh nghi p có kho n ph i thu chi m t tr ng l n t ng tài s ng a doanh nghi p có án c th i c a doanh nghi p th s d ng h s kh H s kh Công th c: H s toán t c th i c th i = Ti n N ng n h n n bao g m: ti n m t, ti n g i, ti n kho n Các kho n n kho n h n v ch ng khoán, kho n h n khác có th d dàng chuy ro l n i thành ti n th i h n tháng không g p r i H s kh c th i ph n ánh kh nn ng n h n b t k lúc nào, b i ngu n trang tr i kho n n c a doanh nghi p h t s c linh ho t H s toán lãi vay Lãi vay ph i tr chi phí s d ng v n mà doanh nghi ph i tr n cho ch n Ngu tr lãi vay l i nhu c lãi vay thu H s Thang Long University Library toán lãi vay ph n ánh m i quan h gi a l i nhu c lãi vay thu v i lãi vay ph i tr Công th c: H s toán lãi vay = L i nhu c lãi vay thu Lãi vay ph i tr k y, h s toán lãi vay ph n ánh s l i nhu doanh nghi p có th c s ti n vay ph i tr k c lãi vay thu mà m N u h s cao cho th y doanh nghi p kinh doanh hi u qu , m c sinh l i c m b o toán lãi c l i ng v n cao 1.2.2.2 Hi u qu s d ng tài s n a Hi u qu s d ng tài s n chung: T su t sinh l i c a tài s n: th hi n kh o l i nhu n sau thu c a tài s n mà doanh nghi p s d ng cho ho nh b ng công th c: T su t sinh l i c a L i nhu n sau thu = tài s n (ROA) Tài s n bình quân Ch tiêu cho bi t k , doanh nghi ng tài s c ng l i nhu n sau thu Ch tiêu cao ch ng t hi u qu s d ng tài s n c a doanh nghi p t t, góp ph n nâng cao kh ut a ch doanh nghi p S vòng quay tài s n: S vòng quay tài s n T ng doanh thu thu n = Tài s n bình quân Ch tiêu cho bi t m t k kinh doanh, tài s c vòng Ch tiêu cao ch ng t tài s n v ng nhanh, góp ph u ki n nâng cao l i nhu n cho doanh nghi p N u ch tiêu th tài s n v ng ch m, có th hàng t n kho, s n ph m d dang nhi u, làm cho doanh thu doanh nghi p gi m Tuy nhiên, ch tiêu ph thu ngh m c th c a t ng doanh nghi p Su t hao phí c a tài s n so v i doanh thu thu n Kh o doanh thu thu n c a tài s n m t ch tiêu kinh t ki n v p mu n m t m c doanh thu thu c m ngành d ki n, ch nh: Su t hao phí c a tài s n so = T i s n bình quân v i doanh thu thu n Doanh thu thu n bán hàng Ch tiêu cho bi t k , doanh nghi ng doanh thu thu n c ng tài s tiêu th p hi u qu s d ng tài s n t t, góp ph n ti t ki m tài s n nâng cao doanh thu thu n k c a doanh nghi p Su t hao phí c a tài s n so v i l i nhu n sau thu : Ph n ánh kh o l i nhu n sau thu c a tài s n mà doanh nghi p d ng cho ho Su t hao phí c a tài s n so nh: = Tài s n bình quân v i l i nhu n sau thu L i nhu n sau thu Ch tiêu cho bi t k doanh nghi c ng tài s n Ch tiêu th ng l i nhu n sau thu u qu s d ng tài s n cao, h p d b Hi u qu s d ng tài s n ng n h n T su t sinh l i c a tài s n ng n h n: T su t sinh l i c a tài L i nhu n sau thu = s n ng n h n Tài s n ng n h n bình quân Ch tiêu cho bi t doanh nghi ng tài s n ng n h n t o bao ng l i nhu n sau thu , ch tiêu cao hi u qu s d ng tài s n ng n h n t t, góp ph n nâng cao hi u qu kinh doanh cho doanh nghi p Tài s n ng n h c tính theo k Tài s n ng n h n bình quân u k + TSNH cu i k = S vòng quay c a tài s n ng n h n: S vòng quay c a tài s n ng n h n = Doanh thu thu n Tài s n ng n h n bình quân Ch tiêu cho bi t k phân tích, tài s n ng n h c vòng, ch tiêu cao ch ng t hi u qu s d ng tài s n ng n h n t t Ho c cho bi ng giá tr tài s n ng n h c ng doanh thu thu n Ch tiêu th hi n s v ng c a tài s n ng n h n k , ch tiêu cao th hi n s v ng c a tài s n ng n h góp ph n nâng cao l i nhu n Su t hao phí c a tài s n ng n h n so v i doanh thu: Ch tiêu cho bi t doanh nghi p mu ng doanh thu thu n k c ng giá tr tài s n ng n h n ng n h n cho phù h p Ch tiêu th p ch ng t hi u qu s d ng tài s n ng n h n c a doanh nghi p cao Su t hao phí c a tài s n ng n h n so v i doanh thu = Giá tr tài s n ng n h n bình quân k Doanh thu thu n k Thang Long University Library Su t hao phí c a tài s n ng n h n so v i l i nhu n sau thu : Su t hao phí c a TSNH so v i l i nhu n = Ch tiêu cho bi Tài s n ng n h n bình quân L i nhu n sau thu ng l i nhu n sau thu c ng tài s n ng n h n bình quân, ch tiêu th p ch ng t hi u qu s d ng tài s n ng n h n cao Ch doanh nghi p xây d ng d toán v nhu c u tài s n ng n h n mu n có m c l i nhu n T su t sinh l i c a tài s n ng n h T su t sinh l i = nh qua công th c: S vòng quay c a T su t sinh l i c a t ng x c a TSNH TSNH doanh thu thu n y, mu n ch tiêu t su t sinh l i c a tài s n ng n h n cao c n ph i có bi n pháp nâng cao s vòng quay c a tài s n ng n h n t su t sinh l i c a t ng doanh thu thu n S vòng quay c a hàng t n kho: S vòng luân chuy n c a Giá v n hàng bán = hàng t n kho Hàng t n kho bình quân Hàng t n kho bình quân u k + HTK cu i k = S vòng luân chuy n c a hàng t n kho cho bi t v n kho c vòng k , ch tiêu cao ch ng t hàng t n kho v n ng t Công th t nhân t góp ph nh: Th i gian vòng quay c a hàng t n kho bi = i nhu n cho doanh nghi p 360 S vòng quay hàng t n kho c doanh nghi p mu ng doanh thu thu n c n ng v n kho, ta d a vào ch tiêu h s m nhi m hàng t n kho nh b ng công th c: Hàng t n kho bình quân H s m nhi m = hàng t n kho T ng doanh thu thu n c Hi u qu s d ng tài s n dài h n T su t sinh l i c a tài s n dài h n: T su t sinh l i L i nhu n sau thu = c a tài s n dài h n Tài s n dài h n bình quân Ch tiêu cho bi t c k t ng giá tr tài s n dài h n bình quân s d ng ng l i nhu n Ch tiêu cao ch ng t hi u qu s d ng tài s n dài h n c a doanh nghi p t h pd S c s n su t c a tài s n dài h n: S c s n xu t c a tài s n dài h n Doanh thu thu n Giá tr tài s n dài h n bình quân = Ch tiêu cho bi t k , tài s n dài h n t ng doanh thu thu n, ch tiêu cao s góp ph i nhu n cho doanh nghi p Bên c tiêu th hi n s c s n xu t c a tài s n dài h n, ch ng t tài s n dài h n ho ng t doanh c a doanh nghi p t, góp ph n nâng cao hi u qu ho Giá tr tài s n dài h n bình = quân k Giá tr ng kinh u k + Giá tr TSDH cu i k Su t hao phí c a tài s n dài h n so v i doanh thu: Su t hao phí c a tài s n Giá tr TSDH bình quân k = dài h n so v i doanh thu Doanh thu thu n Su t hao phí c a tài s n dài h n so v i doanh thu cho bi t doanh nghi p mu n ng doanh thu thu n k c n dài h n cho phù h p Ch ng giá tr tài s n dài h nh nhu c u v n dài h n c a doanh nghi p Su t hao phí c a tài s n dài h n so v i l i nhu n: Công th nh: Su t hao phí c a tài s n Giá tr TSDH bình quân = dài h n so v i l i nhu n L i nhu n sau thu Ch tiêu cho bi t doanh nghi p mu ng l i nhu n sau thu c n ng giá tr tài s n dài h n Ch tiêu th p t n dài h n cho phù h nh nhu c u v n dài h n c a doanh nghi p mu n m c l i nhu n T su t sinh l i c a tài s n c T su t sinh l i c a tài = s nc nh Ch tiêu cho bi t c s nc nh: L i nhu n sau thu Giá tr l i ng giá tr d ng k t o bao ng l i nhu n sau thu Ch tiêu cao ch ng t hi u qu s d ng tài nh c a doanh nghiêp t h pd 10 Thang Long University Library