BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH HỒ HUY HỒNG MƠI TRƢỜNG ĐẦU TƢ Ở NGHỆ AN TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGHỆ AN, 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH HỒ HUY HỒNG MƠI TRƢỜNG ĐẦU TƢ Ở NGHỆ AN TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ Chuyên ngành: Kinh tế trị Mã số: 60.31.01.02 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Đào Phƣơng Liên NGHỆ AN, 2015 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn cơng trình nghiên cứu khoa học độc lập Các số liệu, kết nêu luận văn trung thực chƣa đƣợc công bố cơng trình nghiên cứu khác Tơi xin cam đoan thơng tin trích dẫn luận văn đƣợc rõ nguồn gốc TÁC GIẢ LUẬN VĂN HỒ HUY HOÀNG ii LỜI CẢM ƠN Để hồn thành đƣợc luận văn này, tơi xin gửi lời cảm ơn chân thành sâu sắc tới PGS.TS Đào Phƣơng Liên - Giáo viên hƣớng dẫn khoa học đề tài tơi xin đƣợc bày tỏ lịng biết ơn đến Thầy, Cô giáo Khoa Kinh tế, trƣờng Đại học Vinh có ý kiến đóng góp để tơi hồn thành đề tài Tơi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Sở Kế hoạch Đầu tƣ, Phòng Tổng hợp - Quy hoạch tạo điều kiện, giúp đỡ tơi suốt q trình học tập nghiên cứu Tôi xin chân thành cảm ơn Cục thống kê, Ban quản lý Khu công nghiệp, Sở Cơng thƣơng sở, ngành có liên quan tỉnh Nghệ An cung cấp số liệu, nhà đầu tƣ tham gia khảo sát doanh nghiệp Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc gia đình, bạn bè giúp đỡ tơi suốt q trình học tập, nghiên cứu Tôi xin trân trọng cảm ơn! TÁC GIẢ LUẬN VĂN Hồ Huy Hoàng iii MỤC LỤC Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục chữ viết tắt vi Danh mục bảng vii 1 3 Đối tƣợng phạm vi nghiên cứu Tổng quan nghiên cứu 5 Ý nghĩa lý luận thực tiễn đề tài Kết cấu luận văn Chƣơng MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ ĐẦU TƢ VÀ MÔI TRƢỜNG ĐẦU TƢ TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ ƣ 1.1 1.1.1 Lý luận đầu tƣ 1.1.2 Lý luận môi trƣờng đầu tƣ 1.2 Hội nhập quốc tế tác động hội nhập quốc tế đến môi 8 18 trƣờng đầu tƣ Việt Nam 26 1.2.1 Hội nhập quốc tế 26 1.2.2 Tác động hội nhập quốc tế đến môi trƣờng đầu tƣ Việt Nam 29 nhập quốc tế 31 1.2.3 iv 1.3 1.3.2 Kinh nghiệm nƣớc cải thiện môi trƣờng đầu tƣ bối cảnh hội nhập quốc tế 33 Bài học cho tỉnh Nghệ An 39 Chƣơng THỰC TRẠNG MÔI TRƢỜNG ĐẦU TƢ TẠI TỈNH NGHỆ AN TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ 2.1 41 Giới thiệu chung tình hình kinh tế - xã hội đầu tƣ tỉnh Nghệ An bối cảnh hội nhập quốc tế 41 2.1.1 Sự phát triển doanh nghiệp 41 2.1.2 Tình hình đầu tƣ phát triển Tỉnh 43 2.1.3 Tác động đầu tƣ đến đời sống kinh tế - xã hội 46 2.2 Thực trạng môi trƣờng đầu tƣ c hội nhập quốc tế 50 2.2.1 Vị trí địa lý điều kiện tự nhiên 50 2.2.2 Hệ thống sở hạ tầng 54 2.2.4 Chính sách thủ tục hành liên quan đến đầu tƣ 62 2.2.5 Yếu tố lịch sử, văn hố, xã hội 67 2.2.6 Yếu tố trị 69 2.3 Đánh giá chung thực trạng môi trƣờng đầu tƣ tỉnh Nghệ An bối cảnh Hội nhập quốc tế 70 2.3.1 Ƣu điểm 70 2.3.2 Hạn chế môi trƣờng đầu tƣ 71 2.3.3 Nguyên nhân hạn chế 76 Chƣơng QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM CẢI THIỆN MÔI TRƢỜNG ĐẦU TƢ TẠI NGHỆ AN TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ 3.1 79 Quan điểm định hƣớng cải thiện môi trƣờng đầu tƣ tỉnh Nghệ An bối cảnh hội nhập quốc tế 79 v 3.1.1 Quan điểm cải thiện môi trƣờng đầu tƣ Nghệ An 3.1.2 Định hƣớng cải thiện môi trƣờng đầu tƣ Nghệ An đến năm 2020 tầm nhìn đến năm 2030 3.2 79 80 Một số giải pháp nhằm cải thiện môi trƣờng đầu tƣ tỉnh Nghệ An bối cảnh hội nhập quốc tế 82 98 Kết luận 98 Khuyến nghị 99 TÀI LIỆU THAM KHẢO 101 vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT AFTA Khu vực mậu dịch tự ASEAN APEC Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á - Thái Bình Dƣơng ASEAN Hiệp hội quốc gia Đông Nam Á ASEM Diễn đàn hợp tác Á - Âu CAFTA Khu vực mậu dịch tự ASEAN- Trung Quốc CEPT Hiệp định thuế quan CN&XD Công nghiệp xây dựng CSHT Cơ sở hạ tầng FDI Đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngồi M&A Hình thức chuyển đổi sở hữu doanh nghiệp NLN Nông lâm nghiệp KT-XH Kinh tế-xã hội QSDĐ Quyền sử đụng đất SXKD Sản xuất kinh doanh TW Trung ƣơng XTĐT Xúc tiến đầu tƣ WB Ngân hàng Thế giới WTO Tổ chức Thƣơng mại giới vii DANH MỤC BẢNG Tên bảng TT 2.1 Trang Số lƣợng doanh nghiệp Nghệ An 2010-2014 phân theo sở hữu ngành 42 2.2 Tổng sản phẩm tỉnh phân theo ngành kinh tế 43 2.3 Vốn đầu tƣ phát triển địa bàn tỉnh giai đoạn 2011-2014 44 2.4 Vốn đầu tƣ phát triển địa bàn tỉnh giai đoạn 2011-2014 45 2.5 Doanh nghiệp Nghệ An 2011-2014 phân theo kết kinh doanh 46 2.6 Thu nhập bình quân tỉnh giai đoạn 2011-2014 47 2.7 Tình hình xuất, nhập địa bàn giai đoạn 2011-2014 48 2.8 Cơ cấu lao động làm việc ngành kinh tế 49 2.9 Đánh giá doanh nghiệp ủng hộ quyền 72 2.10 Mức độ ủng hộ ngƣời dân dự án 72 2.11 Mức độ công khai thông tin doanh nghiệp cần biết 73 1 Từ sau năm nƣớc ta chuyển đổi sang mơ hình hình kinh tế thị trƣờng có định hƣớng xã hội chủ nghĩa, đất nƣớc mở cửa hội nhập với kinh tế giới với mối quan hệ quốc tế song phƣơng đa phƣơng Hội nhập điều tất yếu quốc gia trình phát triển kinh tế Trong q trình hội nhập mình, Việt Nam nói chung Nghệ An nói riêng mong muốn thu hút vốn đầu tƣ nƣớc ngồi vào đất nƣớc ngày nhiều Tuy nhiên, thực tế từ năm sau đổi đến năm 2005 trở trƣớc, tình hình thu hút đầu tƣ vào Nghệ An ảm đạm, tỉnh có 5, dự án FDI, cịn đầu tƣ nƣớc DDI khơng có dự án bật Nhận thức đƣợc yếu đó, lãnh đạo tỉnh cấp ngành vào cuộc, với nhiều nỗ lực nhằm cải thiện môi trƣờng đầu tƣ, thu hút đầu tƣ vào Nghệ An nhiều số lƣợng chất lƣợng Từ đến Nghệ An gần nhƣ chuyển mình, có đƣợc mặt hồn tồn Tỉnh nổ lực cải tạo môi trƣờng đầu tƣ, "trải thảm đỏ" để mời gọi đầu tƣ, nhằm tạo "đất lành" cho chim đậu Nghệ An ban hành nhiều sách ƣu đãi thuế, đất đai, giải phóng mặt Ngồi doanh nghiệp nƣớc cịn đƣợc hƣởng loại tín dụng ƣu đãi Tỉnh huy động vốn từ ngân sách đầu tƣ xây dựng kết cấu hạ tầng, dùng quỹ đất để tạo vốn phát triển sở hạ tầng, hỗ trợ đào tạo lao động cho doanh nghiệp Nghệ An ban hành nhiều chế sách thúc đẩy cải cách hành chính, tạo chuyển biến tích cực việc giải vƣớng mắc đền bù giải phóng mặt bằng, hƣớng dẫn nhà đầu tƣ thực số thủ tục hành chính, cắt giảm tối đa thủ tục không cần thiết… 102 13 UBND tỉnh Nghệ An, Quyết định số 4115/QĐ-UBND ngày 26/8/2014 UBND tỉnh ban hành Đề án nâng cao chất lượng thực chế cửa, chế cửa liên thông theo hướng đại quan hành nhà nước tỉnh Nghệ An giai đoạn 2014 – 2020 14 UBND tỉnh Nghệ An, Báo cáo tổng hợp quy hoạch phát triển kinh tếxã hội tỉnh Nghệ An đến năm 2020 15 UBND tỉnh Nghệ An, Báo cáo quy hoạch giao thông đến năm 2020 16 UBND tỉnh Nghệ An, Quyết định số 3373/QĐ-UBND.ĐT ngày 21/7/2014 UBND tỉnh phê duyệt Đề án “Tập trung thu hút đầu tư có hiệu vào tỉnh Nghệ An đến năm 2020 giải pháp cải thiện môi trường đầu tư, nâng cao số cạnh tranh cấp tỉnh” 103 DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CƠNG BỐ CỦA TÁC GIẢ Hồ Huy Hồng, Mơi trƣờng thu hút đầu tƣ Nghệ An: Cơ hội thách thức, Tạp chí Kinh tế Châu Á Thái Bình Dương, số 449 (tháng 7/2015), Tr 56 - 58 104 PHIẾU ĐIỀU TRA DOANH NGHIỆP VỀ CẢI THIỆN MÔI TRƢỜNG ĐẦU TƢ TỈNH NGHỆ AN Thông tin chung doanh nghiệp (1): - Tên Công ty : - Địa : - Điện thoại : - Năm bắt đầu hoạt động thức : - Tổng số vốn đầu tƣ : + Vốn đăng ký : + Vốn thực : - Loại hình đầu tƣ : + Trong nƣớc: + Đầu tƣ Nƣớc : - Ngành nghề kinh doanh doanh nghiệp : + Nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản + Công nghiệp-xây dựng + Thƣơng mại -Dịch vụ 105 Doanh nghiệp biết đến Nghệ An thông qua kênh thông tin dƣới : □ Qua chƣơng trình xúc tiến đầu tƣ tỉnh Nghệ An □ Qua phƣơng tiện thông tin đại chúng Việt Nam □ Qua thông tin quảng cáo Công ty kinh doanh hạ tầng, BQL KCN tỉnh Nghệ An □ Qua giới thiệu tổ chức tƣ vấn đầu tƣ □ Qua giới thiệu doanh nghiệp khác □ Qua giới thiệu bạn bè □ Quý Cơng ty tự khảo sát, tìm hiểu cụ thể trƣớc định đầu tƣ □ Đã đầu tƣ KCN khác Việt Nam biết đến Nghệ An □ Qua thông tin khác : (1) Chúng cam kết tất thông tin Phiếu Điều tra sử dụng vào mục đích thống kê nghiên cứu Tại DN lại lựa chọn Nghệ An làm địa điểm đầu tƣ : Mức độ đánh giá doanh nghiệp STT Nội dung Tỉnh có vị trí thuận lợi Giá thuê đất rẻ vùng khác Gần nguồn ngun Hồn tồn đồng Đồng ý ý Khơng đồng ý Hồn tồn khơng đồng ý 106 liệu Thuê đƣợc đất mặt đƣờng giao thông Cơ sở hạ tầng thuận lợi Tỉnh có nhiều ƣu đãi đầu tƣ Thủ tục rõ ràng quy định rõ ràng Dịch vụ hỗ trợ sinh hoạt (nhà ở, vui chơi) thuận tiện Nguồn nhân lực địa phƣơng đáp ứng tốt yêu cầu 10 Lý khác Đánh giá KCN Mức dộ Nội dung đánh giá Vị trí KCN Cơ sở hạ tầng KCN Giá thuê đất Dịch vụ hỗ trợ KCN Nguồn nhân lực địa phƣơng Khả tiếp cận quỹ đất để mở rộng sản xuất kinh doanh Nhiều phƣơng án chọn địa điểm Tốt Trung bỡnh Kém 107 Thơng tin đất đai : - Diện tích đất doanh nghiệp : m2; - Năm Doanh nghiệp nhận đƣợc giấy chứng nhận quyền SD đất : - Mất ngày kể từ nộp đơn xin cấp Doanh nghiệp nhận đƣợc giấy Chứng nhận quyền SD đất : - Doanh nghiệp dự kiến sử dụng đất : - Doanh nghiệp đánh giá nhƣ tính ổn định mặt kinh doanh : □ Rất thấp □ Thấp □ Cao □ Khá cao - Doanh nghiệp có tin đƣợc bồi thƣờng thỏa đáng cho mảnh đất bị thu hồi : □ Không □ Hiếm □ Có khả □ Nhiều khả - Nếu thủ tục đất đai thuận lợi, Doanh nghiệp mở rộng kinh doanh ? □ Có □ Không Thủ tục đầu tƣ : - Doanh nghiệp làm thủ tục ngày : + Đăng ký kinh doanh : + Chủ trƣơng đầu tƣ (nếu có ) + Cấp mã số thuế : + Khắc dấu : + Giấy phép xây dựng (nếu có) : + Phòng chống cháy nổ : + Chứng nhận môi trƣờng : + Thủ tục khác : - Các loại giấy đăng ký, giấy phép kinh doanh, định, chấp thuận quan quản lý nhà nƣớc cấp mà doanh nghiệp nhận đƣợc đến thời 108 điểm (Vui lòng ghi tên loại) Thông tin lao động : - Số, tỷ lệ lao động : + Tổng số ngƣời lao động doanh nghiệp (cả cán quản lý công nhân ) : □ 500 ngƣời + Tỷ lệ lao động ngƣời có đăng ký hộ thƣờng trú tỉnh Thái Bình □ 60% + Tỷ lệ cán quản lý ngƣời Nghệ An tổng số cán quản lý Công ty : □ 70% - Đánh giá lao động Nghệ An : STT Tiêu chí đánh giá Đánh giá cán quản lý : Có tƣ chiến lƣợc Có kiến thức lĩnh vực chun mơn Có khả ngoại ngữ Trung thành cam kết làm việc lâu dài Đánh giá cơng nhân Cần cù, chăm Có khả hợp tác công việc Chấp hành kỷ luật lao động Mức độ đánh giá Trung Kém Khá bình 109 Cơ sở hạ tầng tỉnh : Mức độ đánh giá STT Loại dịch vụ Chất lƣợng đƣờng giao thông Thông tin liên lạc (điện thoại,internet) Hệ thống cấp điện, nƣớc Dịch vụ tài chính, ngân hàng Thông tin pháp luật Thông tin kinh doanh Thông tin tuyển chọn lao động Đào tạo nghề Dịch vụ chăm sóc sức khỏe 10 Công nghệ dịch vụ liên quan đến công nghệ 11 Phƣơng tiện vận tải công cộng 12 Hỗ trợ nhà cho công nhân 13 Xúc tiến thƣơng mại triển lãm thƣơng mại 14 Hỗ trợ thông tin kinh doanh Tốt Khá Trung bình Kém - Khả vay vốn ngân hàng doanh nghiệp : □ Dễ □ Khó Lý : 110 Thanh tra, kiểm tra : - Số lần doanh nghiệp bị kiểm tra, tra năm 2009 : - So với trƣớc : □ Tăng □ Giảm □ Không đổi - Vui lòng liệt kê quan hay kiểm tra đơn vị : 10 Nguyên liệu đầu vào : Q Cơng ty có mua ngun liệu từ nƣớc ngồi khơng ? □ có □ khơng Nếu có, ngun liệu nƣớc ngồi chiếm % tổng giá trị nguyên liệu đầu vào ? □ 60% Xin Ơng/Bà cho biết không mua nguyên liệu nhà sản xuất nội địa ? □ Nguyên liệu không phù hợp với yêu cầu Công ty; □ Nguyên liệu chất lƣợng thấp; □ Nguồn cung ứng hàng nội địa không ổn định □ Lý khác : 11 Tiêu thụ sản phẩm : Sản phẩm Công ty tiêu dùng chỗ hay để xuất ? □ Tiêu thụ chỗ □ Vừa tiêu thụ chỗ, vừa xuất 111 □ Chỉ xuất 12 Khả tiếp cận thông tin tỉnh: Khả tiếp cận Công ty Thông tin Tƣơng đối dễ Có thể Có thể nhƣng khó Khơng thể Kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội hàng năm Kế hoạch phát triển KT-XH năm Quy hoạch phát triển kinh tế xã hội, QH sử dụng đất, QH ngành, QH sản phẩm Kế hoạch xây dựng sở hạ tầng hàng năm Các định thị UBND tỉnh Các sách ƣu đãi đầu tƣ tỉnh 13 Trong thời gian vừa qua, Doanh nghiệp thấy có thay đổi dƣới làm việc với quan Nhà nƣớc ? □ Cán Nhà nƣớc thân thiện giải công việc hiệu □ Thủ tục giấy tờ giảm nhiều □ Các khoản phí, lệ phí đƣợc quy định rõ ràng 112 □ Không thấy thay đổi 14 Qua quan sát thực tế, Doanh nghiệp đánh giá việc thực cải cách thủ tục hành tỉnh nhƣ ? □ Thực tốt □ Thực tốt □ mức trung bình □ Cịn phải cải tiến nhiều □ Nhìn chung vệc cải cách chƣa thực chất 15 Đánh giá DN sách đầu tƣ Đánh giá doanh nghiệp Chỉ tiêu đánh giá Tốt Trung bình Kém Sự phù hợp với quy định chung Nhà nƣớc Hệ thống sách đồng Hệ thống sách ổn định Khả tiếp cận DN 16 Doanh nghiệp đánh giá nhƣ thủ tục hành phối kết hợp quan thực thủ tục đầu tƣ tỉnh : Mức độ đánh giá STT Chỉ tiêu Thủ tục hành quy định rừ ràng Thủ tục cấp phép đầu tƣ thuận lợi Tốt Trung bình Kém 113 Thủ tục triển khai dự án sau đƣợc cấp phép đầu tƣ thuận lợi Đã có phối hợp tốt đơn vị có liên quan đến thủ tục đất đai, cấp phép xây dựng, cấp giấy CN đầu tƣ Các quan quản lý tạo ĐK cho doanh nghiệp thông tin chế, sách liên quan đến cơng tác đầu tƣ Cán BQL KCN đơn vị có liên quan thƣờng xun trao đổi để tìm hiểu khó khăn, vƣớng mắc Doanh nghiệp Những khó khăn, vƣớng mắc DN đƣợc hƣớng dẫn, trao đổi, giải thỏa đáng 17 DN có đồng ý với nhận định sau không ? “ Tỉnh ƣu cho Tổng cơng ty, tập đồn nhà nƣớc doanh nghiệp tƣ nhân” □ Hoàn toàn đồng □ Đồng ý ý □ Khơng đồng ý □ Hồn tồn khơng đồng ý - Những ƣu mà tỉnh giành cho tập tồn nhà nƣớc ? □ Thuận lợi tiếp cận đất đai □ Thuận lợi tiếp cận khoản vay □ Thủ tục hành nhanh gọn đơn giản □ Khác : 114 18 Những khó khăn doanh nghiệp : Mức độ đánh giá doanh nghiệp STT Nội dung Hoàn toàn đồng ý Giá thuê đất cao Chi phí vận chuyển lớn Chi phí điện, nƣớc, viễn thơng cao Thiếu lao động lành nghề Thiếu nguồn nguyên liệu đầu vào cần thiết Chính sách thuế thủ tục thuế chƣa phù hợp Thủ tục hành phiền hà Mất nhiều khoản chi phí bất hợp lý Lý khác (nêu cụ thể) Đồng ý Không đồng ý Hồn tồn khơng đồng ý 115 19 Hoạt động SXKD doanh nghiệp có đạt mục tiêu đặt định đầu tƣ khơng ? □ Có □ Chƣa hồn thành mục tiêu □ Khơng đạt đƣợc mục tiêu đặt 20 DOANH NGHIỆP CÓ MỞ RỘNG SẢN XUẤT KINH DOANH KHƠNG ? □ Có □ Khơng - Nếu có Doanh nghiệp dự kiến mở rộng : □ KCN □ KCN khác Nghệ An □ Tỉnh khác 21 THEO DOANH NGHIỆP, GIẢI PHÁP MÀ CHÍNH QUYỀN TỈNH CẦN ƯU TIÊN THỰC HIỆN TRONG THỜI GIAN TỚI LÀ GÌ ? (XẾP THEO THỨ TỰ ƯU TIÊN) 116 22 Các vấn đề khác mà doanh nghiệp muốn phản ánh môi trƣờng kinh doanh tỉnh Cuối xin Ông/Bà vui lịng cho biết vài thơng tin thân : Họ tên : Tuổi : Trình độ chun mơn : Số năm làm việc Công ty : Xin chân thành cảm ơn hợp tác Quý Ông/Bà ! ... Nghệ An 39 Chƣơng THỰC TRẠNG MÔI TRƢỜNG ĐẦU TƢ TẠI TỈNH NGHỆ AN TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ 2.1 41 Giới thiệu chung tình hình kinh tế - xã hội đầu tƣ tỉnh Nghệ An bối cảnh hội nhập quốc tế. .. VỀ ĐẦU TƢ VÀ MÔI TRƢỜNG ĐẦU TƢ TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ ƣ 1.1 1.1.1 Lý luận đầu tƣ 1.1.2 Lý luận môi trƣờng đầu tƣ 1.2 Hội nhập quốc tế tác động hội nhập quốc tế đến môi 8 18 trƣờng đầu. .. tiễn đầu tƣ môi trƣờng đầu tƣ bối cảnh hội nhập quốc tế Chƣơng Thực trạng môi trƣờng đầu tƣ tỉnh Nghệ An bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế Chƣơng Quan điểm giải pháp cải thiện môi trƣờng môi trƣờng