ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN THỊ HẠNH BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN TỪ LIÊM – THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2013 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN THỊ HẠNH BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN TỪ LIÊM – THÀNH PHỐ HÀ NỘI CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mà SỐ: 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Cán bộ hƣớng dẫn: PGS.TS. Từ Đức Văn HÀ NỘI – 2013 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chương trình cao học và viết luận văn này, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của quý thầy cô trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội. Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn đến quí thầy cô trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội đặc biệt là những thầy cô đã tận tình dạy bảo cho tôi suốt thời gian học tập tại trường. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Phó giáo sư – Tiến sĩ Từ Đức Văn, thầy đã dành rất nhiều thời gian và tâm huyết hướng dẫn nghiên cứu và giúp tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Nhân đây, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội cùng quí thầy cô trong Khoa Quản lý giáo dục đã tạo rất nhiều điều kiện để tôi học tập và hoàn thành tốt khóa học. Đồng thời, tôi cũng xin cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy, cô giáo, phụ huynh và học sinh các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm đã tạo điều kiện cho tôi điều tra khảo sát để có dữ liệu viết luận văn. Mặc dù tôi đã có nhiều cố gắng hoàn thiện luận văn bằng tất cả sự nhiệt tình và năng lực của mình, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được những đóng góp quí báu của quí thầy cô và các bạn. TP. Hà Nội, tháng 11 năm 2013 Học viên Nguyễn Thị Hạnh i DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Bộ GD&ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo CĐ Cao đẳng ĐH Đại học TCCN Trung cấp chuyên nghiệp THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông Sở GD&ĐT Sở Giáo dục và Đào tạo ii MỤC LỤC Trang Lời cảm ơn ...........................................................................................................i Danh mục các từ viết tắt..................................................................................... ii Muc lục .............................................................................................................. iii Danh mục các bảng ........................................................................................... vi Danh mục các biểu đồ ...................................................................................... vii MỞ ĐẦU ............................................................................................................1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ...........................................................................................................................................7 1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ...........................................................................7 1.1.1. Sơ lược lịch sử phát triển các tư tưởng hướng nghiệp ..............................7 1.1.2. Giáo dục hướng nghiệp và quản lý giáo dục hướng nghiệp .....................9 1.2. Một số khái niệm công cụ ..........................................................................12 1.2.1. Hướng nghiệp .........................................................................................12 1.2.2. Giáo dục hướng nghiệp ...........................................................................13 1.2.3. Quản lý ....................................................................................................15 1.2.4. Quản lý nhà trường, Quản lý nhà trường trung học phổ thông ..............18 1.2.5. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường trung học phổ thông .................................................................................................................20 1.3. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường THPT ...............20 1.3.1. Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông ....................20 1.3.2. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường trung học phổ thông ..........................................................................................30 1.4. Các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến việc quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp .....................................................................................................32 1.4.1. Khách quan..............................................................................................32 1.4.2. Chủ quan .................................................................................................33 iii Kết luận chương 1 .............................................................................................33 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP Ở CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ...................................................................................35 2.1. Đặc điểm tình hình: ....................................................................................35 2.1.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội, giáo dục của địa phương ..............................35 2.1.2. Đặc điểm các trường THPT huyện Từ Liêm ..........................................38 2.2. Thực trạng hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ......................40 2.2.1. Thực trạng nhận thức, tuyên truyền, phổ biến giáo dục hướng nghiệp cho học sinh .......................................................................................................41 2.2.2. Thực trạng về nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục hướng nghiệp ................................................................................................................49 2.3. Thực trạng về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp .........................52 2.3.1. Thực trạng nhận thức quản lý .................................................................52 2.3.2. Thực trạng kết quả quản lý......................................................................54 2.4. Đánh giá thực trạng và nguyên nhân .........................................................64 2.4.1. Đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp. ...............................................................................................................64 2.4.2. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên. ....................................................64 Kết luận chương 2. ............................................................................................67 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP Ở CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ...................................................................................69 3.1. Nguyên tắc xây dựng các biện pháp ..........................................................69 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo thực hiện mục tiêu giáo dục của cấp học THPT. ..... 69 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn. ....................................................... 70 3.1.3. Nguyên tắc khả thi. ............................................................................... 70 3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ........................ 71 iv 3.2.1. Nhóm biện pháp nâng cao nhận thức của cán bộ, giáo viên, phụ huynh, học sinh và các lực lượng khác về giáo dục hướng nghiệp ............... 71 3.2.2. Nhóm các biện pháp xây dựng kế hoạch thực hiện giáo dục hướng nghiệp .................................................................................................. 77 3.2.3. Nhóm các biện pháp tổ chức, chỉ đạo thực hiện giáo dục hướng nghiệp .............................................................................................................. 82 3.2.4. Nhóm các biện pháp kiểm tra, đánh giá thực hiện giáo dục hướng nghiệp ............................................................................................................. 84 3.3. Mối liên hệ giữa các biện pháp ................................................................ 86 3.4. Khảo sát tính cần thiết và khả thi của các biện pháp ............................... 87 Kết luận chương 3 ........................................................................................... 89 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 91 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 95 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 98 v DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1. Diện tích đất thu hồi hàng năm từ năm 2003 đến 2009 ................. 37 Bảng 2.2. Các dự án trên địa bàn huyện Từ Liêm giai đoạn 2000 – 2009 ..... 37 Bảng 2.3. Số lượng các trường đại học, cao đẳng, trung cấp nghề và trung học phổ thông trên địa bàn huyện Từ Liêm.......................................... 38 Bảng 2.4. Quy mô học sinh 4 trường THPT công lập thuộc huyện Từ Liêm – Hà Nội trong 4 năm gần đây .................................... 39 Bảng 2.5. Mục đích tham gia hoạt động giáo dục hướng nghiệp của học sinh .......................................................................................................... 43 Bảng 2.6. Mức độ yêu thích và kết quả các môn học ..................................... 44 Bảng 2.7. Dự định của học sinh sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông ...... 45 Bảng 2.8. Trình độ đào tạo của phụ huynh học sinh các trường THPT huyện Từ Liêm .................................................................. 46 Bảng 2.9. Đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố liên quan đến giáo dục hướng nghiệp ............................................................. 47 Bảng 2.10. Tính hiệu quả của các hình thức dạy học hướng nghiệp .............. 51 Bảng 2.11. Tầm quan trọng của các hình thức hướng nghiệp ........................ 52 Bảng 2.12. Nội dung quản lý các hoạt động trong nhà trường ....................... 53 Bảng 2.13. Mức độ tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp ...................... 57 Bảng 2.14. Số lượng học sinh tham gia thi đại học tại trường Nguyễn Thị Minh Khai .................................................................. 58 Bảng 2.15. Mức độ ảnh hưởng của các môn học đến sự lựa chọn nghề ........ 59 Bảng 2.16. Những khó khăn trong tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp .............................................................................................................. 60 Bảng 3.1. Tính cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ................................................................... 87 Bảng 3.2. Tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ................................................................................................... 88 vi DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ĐỒ Trang Hình 1.1. Sơ đồ quản lý ................................................................................... 16 Hình 1.2. Tam giác hướng nghiệp................................................................... 24 Biểu đồ 3.3. Tính cần thiết và khả thi của các biện pháp ................................ 88 vii MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Tháng 11/2008, Viện nghiên cứu giáo dục - Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh công bố công trình nghiên cứu với đề tài “Nhận thức và thái độ của học sinh – sinh viên về định hướng tương lai”. Báo cáo cho thấy, khi được lấy ý kiến, có gần 70% học sinh – sinh viên chọn con đường học lên sau chương trình đã học. Điều đó thật đáng mừng vì học sinh – sinh viên nước nhà đang ước vọng vươn tới tầm cao học vấn. Trong khoảng 1 triệu học sinh tốt nghiệp trung học phổ thông chỉ có hơn 400.000 học sinh đỗ đại học, 370.000 học sinh chọn học cao đẳng hoặc học nghề và 1/3 học sinh tốt nghiệp trung học phổ thông tiếp tục chờ kỳ thi tuyển sinh đại học, Cao đẳng năm sau. Điều này vừa tạo gánh nặng cho giáo dục, xã hội; vừa lãng phí nguồn nhân lực của đất nước. Một con số thực tế khác là sinh viên tốt nghiệp không tìm được việc làm và có hơn 60% cử nhân, kỹ sư chấp nhận công việc trái ngành hoặc phù hợp ở trình độ thấp hơn, trong khi nhu cầu về lao động có tay nghề lại thiếu. Những con số đó cho thấy sự mất cân đối trong nhu cầu đào tạo nhân lực, báo động tình trạng: “thừa thầy kém, thiếu thợ giỏi” khi đất nước bước vào thời kỳ công nghiệp hoá - hiện đại hoá. Với ý nghĩa như vậy, công tác giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông trong những năm qua được Đảng và Nhà nước hết sức coi trọng. Trong Luật Giáo dục (2005), tại Điều 3, khoản 2 nhấn mạnh nguyên lý giáo dục: “Hoạt động giáo dục phải được thực hiện theo nguyên lý học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn liền với thực tiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội”. Vận dụng quan điểm nói trên của Đảng, ngày 19/3/1981, Hội đồng Chính phủ đã ban hành Quyết định 126/CP chính thức đưa công tác giáo dục hướng nghiệp vào trường phổ thông. Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX đã nhấn mạnh: phát huy tinh thần độc lập suy nghĩ và sáng tạo của học sinh, đề cao năng lực tự học, tự 1 hoàn thiện học vấn và tay nghề “coi trọng công tác hướng nghiệp và phân luồng học sinh trung học, chuẩn bị cho thanh thiếu niên đi vào lao động nghề nghiệp phù hợp với chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong cả nước và từng địa phương”. Luật Giáo dục (2005) cũng cho rằng giáo dục hướng nghiệp có ý nghĩa hết sức quan trọng và được coi là một bộ phận của nội dung giáo dục phổ thông toàn diện: “giáo dục trung học phổ thông nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và có những hiểu biết thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống” (Chương III - Điều 27. Luật Giáo dục). Hiện nay, đứng trước yêu cầu về thực hiện 3 đột phá chiến lược và nhiệm vụ “Đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục quốc dân” theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI, vấn đề nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực nói chung và chất lượng hiệu quả của giáo dục hướng nghiệp nói riêng càng trở nên cấp thiết. 1.3. Giáo dục phổ thông và hướng nghiệp được coi là nền tảng để phát triển nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp CNH – HĐH đất nước. Vì vậy, có thể khẳng định: khâu cuối cùng trong chu trình giáo dục học sinh THPT là sau khi tốt nghiệp học sinh phải chọn được một nghề phù hợp với năng lực, nguyện vọng và điều kiện bản thân. Trong 30 năm qua, công tác giáo dục hướng nghiệp ở trường phổ thông đã có nhiều đổi mới, theo hướng “Học để biết, học để làm, học để chung sống và học để tự khẳng định mình”. Tuy nhiên, với gần 3 triệu học sinh phổ thông Việt Nam, có 57,78% học sinh lựa chọn nghề dựa trên sở thích và nguyện vọng cá nhân và cũng con số đó, có đến 58% học sinh chưa thực sự hiểu về bản thân mình; 62,67% học sinh chưa hiểu về đặc điểm, tính chất của nghề mình lựa chọn. Nguyên nhân của việc đó trước hết là do việc định hướng nghề cho học sinh trong trường 2 phổ thông chưa tốt, kém hiệu quả. Học sinh không thể hình dung ra nghề nghiệp sau này của mình như thế nào. Việc lựa chọn trường và nghề nghiệp của các em đa phần theo cảm tính. Sự khó khăn trong việc chọn nghề là rất lớn, vượt qua khả năng của học sinh trung học phổ thông. Vì vậy, cần phải có sự định hướng của các lực lượng bên ngoài tác động, giúp đỡ các em. Đó chính là hoạt động hướng nghiệp. Từ năm học 2006 – 2007 đến nay, Bộ GD&ĐT đã ban hành tài liệu hướng dẫn giáo viên về giáo dục hướng nghiệp và triển khai dạy giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông. Giáo dục hướng nghiệp là việc làm cần thiết giúp cho học sinh hiểu được hệ thống nghề nghiệp trong xã hội, phương hướng phát triển của nền kinh tế quốc dân nói chung và của địa phương nói riêng nhằm xác định cho bản thân trách nhiệm, nghĩa vụ sẵn sàng tham gia vào lao động sản xuất. Trên cơ sở của sự hiểu biết nghề nghiệp và nền kinh tế quốc dân, của địa phương, những đòi hỏi khách quan của hoàn cảnh, biết đối chiếu với sự phát triển, năng lực, sở trường, tình trạng tâm sinh lý, sức khoẻ của bản thân để điều chỉnh động cơ lựa chọn nghề. Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện nay, việc giáo dục hướng nghiệp chưa được các trường trung học phổ thông quan tâm đúng mức, hiệu quả việc giáo dục hướng nghiệp còn rất hạn chế. Học sinh chưa được chuẩn bị chu đáo những kiến thức về nghề nghiệp. Đối với địa bàn huyện Từ Liêm, là một huyện đang trong quá trình đô thị hoá nhanh, cần rất nhiều nhân lực, đặc biệt là lao động kỹ thuật. Trong khi đó, học sinh phổ thông ở huyện Từ Liêm hầu như không quan tâm đến nhu cầu lao động tại địa phương, nhiều học sinh không xác định được năng lực cá nhân để học tiếp trung học chuyên nghiệp, cao đẳng hay đại học hoặc trực tiếp đi vào cuộc sống lao động. Việc đó gây lãng phí thời gian, tiền và cơ hội lập nghiệp của chính bản thân học sinh, gia đình và xã hội. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông là một trong những nội dung của quản lý các hoạt động sư phạm. Quản lý 3 hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông bao gồm việc lập kế hoạch, tổ chức, kiểm tra, đánh giá thực hiện chương trình giáo dục hướng nghiệp làm sao cho phát huy hiệu quả các trang thiết bị phục vụ giảng dạy, đầu tư đúng mức cho cơ sở hạ tầng, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên theo đúng yêu cầu của giáo dục hướng nghiệp, phối hợp tốt các lực lượng tham gia công tác giáo dục hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông. Tuy nhiên, việc quản lý giáo dục hướng nghiệp từ trước đến nay ở các trường trung học phổ thông còn nhiều hạn chế. Giáo dục hướng nghiệp chưa được tổ chức thành hệ thống, theo kế hoạch, có định hướng mà là những hoạt động rời rạc theo chủ đề, tận dụng những khoảng thời gian trống trong năm học để tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Phần lớn các trường chỉ giao khoán cho giáo viên chủ nhiệm thực hiện công tác giáo dục hướng nghiệp, các nhà quản lý trường học chưa thật sự quan tâm đến việc tổ chức thực hiện, kiểm tra đánh giá việc thực hiện công tác giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở các trường trung học phổ thông. Như vậy, cần phải có nhiều biện pháp để tăng cường hiệu quả cho công tác quản lý giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường. Xuất phát từ những cơ sở lý luận và thực tiễn nêu trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về hoạt động giáo dục hướng nghiệp, thực trạng quản lý giáo dục hướng nghiệp tại các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp phù hợp yêu cầu giáo dục phát triển nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá – hiện đại hoá đất nước. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu - Khách thể nghiên cứu: Các hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong các trường trung học phổ thông. 4 - Đối tượng nghiên cứu: Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp tại các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội. 4. Giả thuyết khoa học Nếu nghiên cứu đề xuất được hệ thống các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và áp dụng có hiệu quả thì sẽ giúp học sinh nhận thức đúng khả năng của mình, lựa chọn được nghề phù hợp với yêu cầu xã hội. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xác định cơ sở khoa học của công tác quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông. 5.2. Phân tích, đánh giá thực trạng của công tác quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội. 5.3. Đề xuất những biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm trong giai đoạn hiện nay. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Đối tượng khảo sát: Cán bộ quản lý, giáo viên giảng dạy hướng nghiệp, học sinh, phụ huynh và một số cơ sở sản xuất trong huyện Từ Liêm. Cụ thể: + Cán bộ quản lý giáo dục (Sở Giáo dục và Đào tạo; Ban giám hiệu, Tổ trưởng chuyên môn, Giáo viên phụ trách hướng nghiệp): 20 phiếu. + Giáo viên chủ nhiệm, giáo viên dạy các bộ môn, các giáo viên đã và đang tham gia công tác giáo dục hướng nghiệp tại các trường: 100 phiếu. + Phụ huynh học sinh của cả 3 khối: 50 phiếu. + Học sinh các trường: 200 phiếu. - Thời gian nghiên cứu: Khảo sát và đánh giá dựa trên số liệu và kết quả giáo dục hướng nghiệp trong phạm vi 4 năm học từ năm 2007 đến năm 2012. - Nội dung nghiên cứu: Nghiên cứu kết quả và thực trạng việc quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong thời gian qua. Nghiên cứu chọn lọc các biện pháp quản lý giáo dục hướng nghiệp khả thi để đề xuất việc quản lý giáo dục hướng nghiệp trong thời gian tới. 5 - Địa bàn nghiên cứu: Đề tài chọn 04 trường trung học phổ thông trong huyện Từ Liêm để triển khai phần khảo sát, đánh giá thực trạng. + Trường trung học phổ thông Xuân Đỉnh + Trường trung học phổ thông Thượng Cát + Trường trung học phổ thông Đại Mỗ + Trường trung học phổ thông Nguyễn Thị Minh Khai 7. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phân tích tài liệu: Phân tích các nguồn tư liệu, số liệu về thực trạng giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm. - Điều tra bảng hỏi: Dự kiến tiến hành nghiên cứu định lượng với số lượng 400 phiếu điều tra dành cho cán bộ quản lý, cán bộ giảng dạy về giáo dục hướng nghiệp, phụ huynh, học sinh và một số cơ sở sản xuất tại địa phương. - Phỏng vấn sâu: Dự kiến tiến hành phỏng vấn sâu với một số cán bộ quản lý về giáo dục hướng nghiệp. - Phương pháp thống kê toán học: xử lý các số liệu thu được trong quá trình khảo sát. - Phương pháp quan sát, tổng kết thực tiễn. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phần phụ lục, nội dung chính của Luận văn gồm 3 chương. Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của việc quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường trung học phổ thông. Chƣơng 2: Thực trạng của công tác quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm thành phố Hà Nội. Chƣơng 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội. 6 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP TRONG TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Lịch sử vấn đề nghiên cứu 1.1. 1.1.1. Sơ lược lịch sử phát triển các tư tưởng hướng nghiệp Trên thế giới, hoạt động giáo dục lao động – hướng nghiệp cho học sinh có từ hàng trăm năm nay và ngày càng phát triển. Những vấn đề hướng dẫn chọn nghề được đặt ra một cách rộng rãi ở nhiều nước với tính cấp thiết của nó vào những năm đầu thế kỷ XX để có sự tuyển chọn đích đáng những người lao động cho nhà máy, xí nghiệp, cần phải đưa hướng nghiệp vào trường phổ thông. Nhiều công trình khoa học của các tác giả ở Cộng hoà Pháp, Liên bang Nga, Trung Quốc, Cộng hoà Dân chủ Đức, Mĩ, Nhật Bản, Australia… đều nhấn mạnh đến môi trường học đường, thị trường lao động, vai trò to lớn của các trung tâm hướng nghiệp trong công tác tổ chức hướng nghiệp cho học sinh và thanh thiếu niên, trong đó các tổ chức xã hội đã có nhiều đóng góp trong việc phối hợp với nhà trường và các trung tâm hướng nghiệp trong việc tổ chức giáo dục hướng nghiệp cho học sinh. Tác giả Jacques Delors, Chủ tịch ủy ban Quốc tế độc lập về giáo dục cho thế kỷ XXI của UNESCO đã nhấn mạnh: học sinh phổ thông có cơ hội phát triển và nâng cao năng lực của mình bằng cách tham gia các hoạt động nghề nghiệp song song với việc học [33]. Theo UNESCO, hướng nghiệp là một quá trình cung cấp cho người học những thông tin về bản thân, về thị trường lao động và định hướng cho người học có các quyết định đúng đối với sự lựa chọn nghề nghiệp. Ngày nay, người ta đã nhận thấy chỉ cung cấp thông tin là không đầy đủ, mà cần phải chỉ ra sự phát triển về mặt cá nhân, xã hội, giáo dục và nghề nghiệp của học sinh. Một sự thay đổi khác có ảnh hưởng lớn đến hoạt động hướng nghiệp là nó được nhận thức như là một quá trình phát triển, đòi hỏi một cách tiếp cận chương trình chứ 7 không chỉ đơn giản là các cuộc phỏng vấn cá nhân tại các thời điểm quyết định. Trên thực tế, cả lý luận và thực tiễn, việc huy động các tổ chức xã hội tham gia vào công tác giáo dục hướng nghiệp ở nhiều nước trên thế giới đã được nghiên cứu ở một số khía cạnh khác nhau và được một số nước quan tâm, thực hiện khá tốt. Ở Liên bang Nga hướng nghiệp được thực hiện nhằm mục tiêu: - Đảm bảo quyền tự chọn nghề của học sinh giúp các em tự thể hiện nhân cách trong điều kiện quan hệ thị trường; - Tôn trọng hứng thú nghề nghiệp của con người cũng như chỉ rõ nhu cầu của thị trường lao động. - Không ngừng nâng cao trình độ thạo nghề của cá nhân như là điều kiện quan trọng nhất được thoả nguyện yêu cầu phát triển của con người trong lao động. Nhật Bản sớm quan tâm giải quyết tốt mối quan hệ giữa học vấn văn hoá phổ thông với kiến thức và kỹ năng lao động - nghề nghiệp ở tất cả các bậc học. Có khoảng 27,9% số trường phổ thông trung học vừa học văn hoá phổ thông; vừa học các môn học kỹ thuật thuộc các lĩnh vực cơ khí, ngư nghiệp, công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ vv… Sau cấp II có đến 94% học sinh vào cấp III, trong đó 70% học sinh theo học loại hình trường phổ thông cơ bản và 30% học sinh theo hướng học nghề. Tại Hàn Quốc, trong các loại hình trường phổ thông, nội dung giảng dạy kỹ thuật - lao động là một bộ phận cấu thành quan trọng trong chương trình giáo dục. Hết cấp II học sinh sẽ đi theo hai luồng chính: phổ thông và chuyên nghiệp. Các trường kỹ thuật nghề nghiệp tuyển sinh trước rồi mới chọn học sinh theo luồng phổ thông. Trung Quốc khuyến khích giáo dục suốt đời một cách tích cực. Hiện nay, giáo dục dựa trên cộng đồng đang được phát triển mạnh mẽ. Trong chương trình giảng dạy thường có các môn học tự chọn với mục tiêu trang bị cho học sinh những kiến thức và kỹ năng chuyên môn cần thiết để học sinh có khả năng tham gia lao động nghề nghiệp ở các lĩnh vực kinh tế - xã hội khác nhau 8 hoặc tiếp tục học lên trình độ nghề nghiệp cao hơn ở bậc đại học. Nội dung giáo dục hướng nghiệp trong trường trung học của cộng hoà Pháp được phân hoá theo nhiều phân ban hẹp trong đó phần lớn là các ban kỹ thuật - công nghệ đào tạo kỹ thuật viên. Kế hoạch dạy học ở các chuyên ban kỹ thuật - công nghệ bao gồm nhiều môn văn hoá phổ thông và kỹ thuật nghề nghiệp theo tỷ lệ khoảng 50/50. Việc cải cách chương trình giáo dục công nghệ ở Pháp nhằm hoàn thiện hệ thống giáo dục kỹ thuật công nghệ ở tất cả các bậc học, làm cho nội dung giáo dục công nghệ phù hợp với từng giai đoạn giáo dục và trình độ phát triển khoa học kỹ thuật... Theo quan điểm mới hiện nay, hướng nghiệp là một quá trình liên tục giúp đỡ mọi người suốt cả cuộc đời để họ thực hiện được dự án cá nhân cũng như nghề nghiệp của mình bằng cách xác định những mong muốn và năng lực của mình thông qua thông tin và thực trạng thế giới về nghề nghiệp, sự phát triển nghề, thị trường lao động, thực tiễn kinh tế và nhu cầu trong đào tạo [32]. 1.1.2. Giáo dục hướng nghiệp và quản lý giáo dục hướng nghiệp Giáo dục hướng nghiệp ra đời vào những năm đầu thế kỷ XX. Từ lâu, ở nhiều nước trên thế giới, giáo dục hướng nghiệp và tư vấn hướng nghiệp giữ một vai trò rất quan trọng trong hệ thống giáo dục. Tại một số nước như Ðức, Mỹ, Hàn Quốc, Ấn Ðộ, Anh... quyền bảo đảm tư vấn hướng nghiệp còn được khẳng định trong các bộ luật. Giáo dục hướng nghiệp ở nước ta đã được tiến hành nghiên cứu và triển khai khá sớm, từ đầu những năm 80 của thế kỷ XX, Quyết định 126/CP ngày 19/3/1981 của Chính phủ đã tạo hành lang pháp lý cho sự phát triển của công tác hướng nghiệp, nhất là hướng nghiệp cho học sinh phổ thông. Quyết định này đã quy định mục tiêu, nhiệm vụ công tác hướng nghiệp và giao nhiệm vụ cho các bộ, ngành, địa phương phối hợp với ngành giáo dục thực hiện. Luật giáo dục (2005) cũng quy định trong Điều 27: “giáo dục trung học phổ thông giúp học sinh… có những hiểu biết thông thường về kỹ thuật và 9 hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển”; trong Điều 28: “Nội dung giáo dục trung học phổ thông bảo đảm tính phổ thông, cơ bản, toàn diện, hướng nghiệp và có hệ thống”. Trong những năm 1983-1996 giáo dục hướng nghiệp ở nước ta đã đạt được một số thành tựu, được coi là thời kỳ thịnh vượng nhất. Nhưng từ năm 1997 trở lại đây, công tác giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông đã bị coi nhẹ, ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển nguồn nhân lực của đất nước. Nghị quyết 40 của Quốc hội khoá X; Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2001-2010; Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011 – 2020; văn kiện đại hội IX, đại hội X, đại hội XI của Đảng đã nhấn mạnh việc đổi mới chương trình và sách giáo khoa phổ thông. Vấn đề dạy học công nghệ và giáo dục hướng nghiệp đã được nhiều trường chú trọng hơn. Tuy nhiên, công tác hướng nghiệp cho học sinh phổ thông ở nước ta còn yếu kém, còn cách xa với các nước trong khu vực; chưa đáp ứng được nhiệm vụ chuẩn bị nguồn lực cho sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước. Từ cuối những năm 70 của thế kỷ XX, nhiều công trình khoa học của các nhà tâm lí học, giáo dục học, xã hội học đã tiếp cận nghiên cứu về giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông ở những khía cạnh khác nhau. Tác giả Phạm Minh Hạc đã đưa ra quan điểm về con người trong công cuộc đổi mới, là “ưu tiên đến việc giáo dục nghề nghiệp”. Trong các công trình khoa học khác, nhiều tác giả như: Phạm Tất Dong, Đặng Danh Ánh, Nguyễn Như Ất, Nguyễn Viết Sự, Nguyễn Văn Lê, Trần Khánh Đức, Hà Thế Truyền, Bùi Văn Quân, Nguyễn Đức Trí … đã làm nổi bật vai trò quan trọng của công tác hướng nghiệp đối với việc phát triển nguồn nhân lực ở Việt Nam. Các công trình của các tác giả tập trung vào cơ sở lý luận về giáo dục hướng nghiệp, kinh nghiệm quốc tế về giáo dục hướng nghiệp, những cơ sở khoa học về việc chọn nghề phù hợp cũng như phương pháp tổ chức giáo dục hướng nghiệp ở trường phổ thông. Bên cạnh đó còn có rất nhiều luận văn thạc sĩ như: 10 Luận văn thạc sĩ: “Tìm hiểu thực trạng công tác quản lý hoạt động hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông tại thành phố Hồ Chí Minh và đề xuất một số biện pháp” của Nguyễn Hữu Thiện, trường Đại học sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh năm 2004. Nội dung đề cập đến các vấn đề lý luận của công tác giáo dục hướng nghiệp, điểm qua thực trạng của công tác giáo dục hướng nghiệp của 3 trường điển hình tại thành phố Hồ Chí Minh và đề xuất một số biện pháp quản lý giáo dục hướng nghiệp bậc trung học tại thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn Thạc sĩ: “Biện pháp quản lý nhằm tăng cường giáo dục hướng nghiệp trong các trường trung học phổ thông tỉnh Trà Vinh” của Huỳnh Hữu Tiến, trường Đại học Sư phạm Hà Nội, 2006. Nội dung gồm xác định cơ sở lý luận của đề tài, giáo dục hướng nghiệp, quản lý giáo dục hướng nghiệp… Nghiên cứu thực trạng giáo dục hướng nghiệp và biện pháp quản lý giáo dục hướng nghiệp tại các trường trung học phổ thông tỉnh Trà Vinh, đề xuất một số biện pháp quản lý. Luận văn Thạc sĩ: “Nhận thức của giáo viên về tư vấn hướng nghiệp trong nhà trường trung học phổ thông” của Nguyễn Ngọc Minh, trường Đại học Sư phạm Hà Nội, năm 2007. Luận văn nghiên cứu về một số vấn đề lý luận có liên quan đến nhận thức, tư vấn hướng nghiệp và nhận thức tư vấn hướng nghiệp của giáo viên trung học phổ thông và một số nguyên nhân của thực trạng này. Từ đó đưa ra một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng tư vấn hướng nghiệp trong nhà trường trung học phổ thông. Những đề tài trên đã nghiên cứu về nhiều khía cạnh khác nhau của giáo dục hướng nghiệp và quản lý giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông tại nhiều địa phương. Tuy nhiên, chưa có đề tài nào nghiên cứu tổng thể quản lý giáo dục hướng nghiệp tại các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm. Đề tài đã kế thừa trực tiếp những thành quả nghiên cứu nêu ở trên, dựa vào những gợi mở của các tác giả đi trước về lý luận và phương pháp để triển 11 khai. Trước thực trạng công tác quản lý giáo dục hướng nghiệp cho các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội hiện nay, chúng tôi đã chọn “Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông huyện Từ Liêm – thành phố Hà Nội’’ làm đề tài nghiên cứu của mình. 1.2. Một số khái niệm công cụ 1.2.1. Hướng nghiệp Hướng nghiệp là một khái niệm phổ biến trong nhiều lĩnh vực như giáo dục học, y học, sinh học, xã hội học, tâm lý học vv… Tùy theo cách tiếp cận mà khái niệm hướng nghiệp được hiểu theo nhiều cách khác nhau. Theo Đại từ điển Tiếng Việt, xuất bản năm 1998 thì hướng nghiệp là tạo điều kiện xác định nghề nghiệp cho người khác, tạo điều kiện để cá nhân đó khám phá và phát huy những năng lực của bản thân. Hiểu theo giáo dục học, đó là giáo dục có định hướng, là định hướng phát triển con người trong nghề nghiệp để con người có khả năng phát triển bản thân một cách tốt nhất, đóng góp toàn diện nhất cho gia đình và xã hội. Các nhà giáo dục hiểu hướng nghiệp như là hệ thống các biện pháp tác động của nhà trường, gia đình và xã hội vào người học. Trong đó nhà trường đóng vai trò chủ đạo. Các biện pháp đó đều nhằm mục đích chuẩn bị cho thế hệ trẻ sẵn sàng tham gia lao động ở các ngành nghề trong xã hội. Đồng thời, những ngành nghề đó lại đang rất cần cho xã hội, phù hợp với nguyện vọng và năng lực cá nhân của bản thân [34]. Hướng nghiệp trong Tâm lý học được coi như là một quá trình chuẩn bị cho người học sẵn sàng về tâm lý tích cực trước khi bắt đầu hoạt động lao động. Trên cơ sở khoa học lao động, hướng nghiệp là thuật ngữ dùng để chỉ những dịch vụ hoặc hoạt động với mục đích hỗ trợ các cá nhân ở mọi lứa tuổi và vào mọi thời điểm trong cuộc đời đưa ra những lựa chọn về đào tạo, học tập chọn nghề và quản lý sự nghiệp của mình. Hướng nghiệp chính là hình 12 thức giám định lao động có tính chất chuẩn đoán. Đó là quá trình xác lập sự phù hợp nghề của từng người cụ thể trên cơ sở xác định sự tương ứng giữa đặc điểm tâm – sinh lý của họ đối với những yêu cầu của một nghề nào đó đối với người lao động. Trên cơ sở khoa học xã hội thì hướng nghiệp là nhằm góp phần phân bổ hợp lý và sử dụng có hiệu quả nhất nguồn nhân lực, vốn quý của đất nước để phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội, đó chính là động lực cho sự phát triển của đất nước. Hiểu theo nghĩa thông thường, hướng nghiệp chính là hệ thống các biện pháp tác động của các lực lượng gia đình, nhà trường, xã hội đến nhận thức, thái độ, hành vi của học sinh. Kết quả là làm cho sự lựa chọn của các em phù hợp với các yêu cầu nghề nghiệp mà các em đã chọn. Qua đó đảm bảo được lợi ích tối đa của các em, gia đình và xã hội. Các em sẽ phát huy được tối đa khả năng của mình, khai thác được tiềm năng và phát huy được các ưu thế cá nhân của mình đóng góp cho nghề nghiệp, cho xã hội. Từ đó nguồn nhân lực của xã hội được phát huy có hiệu quả đóng vai trò động lực thúc đẩy xã hội phát triển [29]. Như vậy, chúng ta có thể hiểu, hướng nghiệp là hệ thống những biện pháp dựa trên cơ sở tâm lý học, sinh lý học, giáo dục học, xã hội học, y học và nhiều ngành khoa học khác để giúp thanh niên chọn nghề phù hợp với nhu cầu xã hội, đồng thời thích hợp với năng lực, nguyện vọng cá nhân nhằm phân bổ, sử dụng có hiệu quả cao nhất lực lượng lao động có sẵn của đất nước. 1.2.2. Giáo dục hướng nghiệp Trên cơ sở hệ thống những biện pháp để giúp thanh niên chọn nghề phù hợp với nhu cầu xã hội và cá nhân, nhằm sử dụng có hiệu quả cao nhất lực lượng lao động, chúng ta có những hoạt động cụ thể tác động tới từng cá nhân nhằm mong muốn cá nhân vận động theo hướng đã định, đó chính là giáo dục hướng nghiệp. Các hoạt động này cũng phải được xây dựng trên cơ sở khoa 13 học, có mục tiêu, định hướng, phương pháp, triển khai và đánh giá. Giáo dục hướng nghiệp không chỉ tác động vào nhận thức của cá nhân đối với nghề định chọn mà phải làm cho cá nhân đó hiểu rõ giá trị của nghề, hình thành sự hứng thú, say mê với nghề và tâm nguyện cống hiến cuộc đời của mình cho nghề. Giáo dục hướng nghiệp chính là làm cho cá nhân tự nhận ra giá trị đích thực của nghề và tìm thấy hạnh phúc, tìm thấy niềm vui khi tận tâm cống hiến hết tinh thần và sức lực của mình cho nghề đã chọn. Việc hình thành nghề phải là lẽ sống chứ không phải là phương tiện kiếm sống. Giáo dục hướng nghiệp là lĩnh vực hoạt động rất phức tạp, hệ thống các biện pháp tác động phải có sự tham gia đồng bộ của nhiều bộ phận xã hội. Các em học sinh cần được hướng nghiệp liên tục, thường xuyên và bằng nhiều hình thức, nhiều con đường. Những cơ quan, công ty, nhà máy, xí nghiệp… đều rất cần những người có năng lực, phẩm chất phù hợp để làm việc. Do vậy, việc tuyên truyền, giới thiệu cho thanh niên những hiểu biết và yêu cầu về ngành nghề là rất cần thiết, rất quan trọng. Thậm chí họ có thể cộng tác với các cơ sở đào tạo, trường học dưới nhiều hình thức để được cung cấp nguồn nhân lực như mong muốn. Mặt khác, lao động nghề nghiệp cũng là quyền lợi của mỗi con người. Trong cuộc sống, ai cũng phải lao động thì mới đáp ứng được nhu cầu vật chất, tinh thần cho bản thân. Từ lao động mới có nghề nghiệp, vì vậy, được giáo dục hướng nghiệp là quyền lợi của mỗi thanh thiếu niên. Tuy nhiên, thế hệ trẻ cần được chọn nghề theo hứng thú, sở thích và giáo dục hướng nghiệp phải giúp họ nhận thức sâu sắc về nghĩa vụ lao động và nhu cầu nhân lực mà xã hội đặt ra. Do đó, giáo dục hướng nghiệp là công việc được xã hội quan tâm đặc biệt. Theo tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình: “Hoạt động giáo dục hướng nghiệp” - lớp 11, Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2007, chúng ta có thể hiểu theo giáo dục học: giáo dục hướng nghiệp là hệ thống các tác động của xã hội về giáo dục học, y học, xã hội học, kinh tế 14 học… nhằm giúp cho thế hệ trẻ chọn được nghề vừa phù hợp hứng thú, năng lực, nguyện vọng, sở trường của cá nhân vừa đáp ứng được nhu cầu nhân lực của các lĩnh vực sản xuất trong nền kinh tế quốc dân. 1.2.3. Quản lý * Các quan niệm khác nhau của các nhà nghiên cứu nước ngoài và Việt Nam về quản lý. Trong các hoạt động của con người, quản lý là một trong các loại hình hoạt động quan trọng nhất và mang lại hiệu quả cao nhất. Các-Mác đã viết: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hoà những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ thể sản xuất khác với sự vận động của những khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự mình điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng”[14]. Nhấn mạnh về vai trò và chức năng của quản lý, Tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc cho rằng: “Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra” [14]. Thuật ngữ “Quản lý” ngày nay đã trở nên rất phổ biến, tuỳ theo cách tiếp cận vấn đề khác nhau mà có những định nghĩa khác nhau về quản lý. Có quan điểm cho rằng, quản lý là quá trình hoàn thành công việc thông qua con người và làm việc với con người. Quan điểm khác lại cho rằng, quản lý là hoạt động thiết yếu nhằm đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được mục đích của nhóm. Tuy nhiên, theo nghĩa rộng, nhiều người cho rằng: “Quản lý chính là các hoạt động do một hoặc nhiều người điều phối hành động của những người khác nhằm thu được kết quả mong muốn”. Như vậy, từ các định nghĩa chung nói trên, xét quản lý với tư cách là một hành động, chúng ta nhận thấy thuật ngữ “Quản lý” có những yếu tố cơ bản, đó là: quản lý là hoạt động điều khiển của con người, trong đó bao gồm hai bộ 15 phận là: chủ thể quản lý và khách thể quản lý. Với quan điểm này có thể hiểu: “Quản lý là sự tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý tới khách thể quản lý nhằm làm cho sự vận hành của hệ thống đạt mục tiêu đề ra”. Từ các quan điểm khác nhau về quản lý, chúng ta xác định: - Quản lý luôn là một tác động có tổ chức, có mục đích. - Quản lý thể hiện mối quan hệ giữa hai bộ phận là chủ thể quản lý và khách thể quản lý. Đó là mối quan hệ cấp trên - cấp dưới và có tính bắt buộc. - Quản lý luôn là sự tác động, mang tính chủ quan nhưng phải phù hợp với quy luật khách quan. - Xét về mặt công nghệ, quản lý luôn là sự vận động của thông tin. - Quản lý luôn có sự thích nghi hai chiều giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý thông qua mục tiêu quản lý, nội dung quản lý và phương pháp quản lý. Trong quản lý, chủ thể quản lý và đối tượng quản lý lại có mối quan hệ hữu cơ, tác động qua lại với nhau nhằm đạt được mục tiêu của tổ chức. Khi mục tiêu của tổ chức thay đổi sẽ tác động đến đối tượng quản lý thông qua chủ thể quản lý. Sự gắn kết giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý có thể mô hình hoá theo sơ đồ sau: Hình 1.1. Sơ đồ quản lý Công cụ quản lý Chủ thể quản lý Khách thể quản lý Mục tiêu QL Phương pháp quản lý * Các chức năng cơ bản của quản lý: Các chức năng của quản lý chính là hình thức biểu hiện sự tác động có chủ đích của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý. Đó là những nhiệm vụ khác nhau mà chủ thể quản lý phải thực hiện trong quá trình quản lý. Ngoài 16 ra, các chức năng của quản lý cũng chính là lý do tồn tại của hoạt động quản lý. Tuỳ theo cách tiếp cận mà chức năng quản lý có những chức năng có bản hoặc những chức năng cụ thể. Theo Vũ Ngọc Hải đề cập trong “Lý luận quản lý” thì quản lý có 4 chức năng cơ bản: 1. Lập kế hoạch: Kế hoạch là văn bản trong đó xác định những mục tiêu và những quy định, thể thức để đạt được mục tiêu đó. Có thể hiểu lập kế hoạch là quá trình thiết lập các mục tiêu, xây dựng chương trình hành động và những bước đi cụ thể trong một thời gian nhất định của hệ thống đảm bảo thực hiện các mục tiêu đó. 2. Tổ chức: Là xác định cơ cấu chủ định về vai trò, nhiệm vụ được hợp pháp hoá. Tổ chức có vai trò rất quan trọng. Đó là nguyên nhân cốt lõi của sự thành công hay thất bại cho hoạt động của hệ thống. Tổ chức giữ vai trò quan trọng trong quản lý vì: - Làm cho các chức năng khác của hoạt động quản lý thực hiện có hiệu quả. - Căn cứ vào khối lượng công việc quản lý mà sắp xếp bộ máy tổ chức nhân sự cho các vị trí. - Tạo điều kiện cho các thành viên trong bộ máy hoạt động phối hợp nhịp nhàng, đồng thời vẫn mang tính chủ động và sáng tạo. - Tổ chức phải thuận lợi cho việc kiểm tra và đánh giá hoạt động của hệ thống. 3. Lãnh đạo: Là điều hành, điều khiển, tác động, huy động và giúp đỡ những cán bộ dưới quyền thực hiện những nhiệm vụ được phân công. Hoạt động lãnh đạo là làm việc với con người. Có 3 yếu tố cần lưu ý trong lãnh đạo: Kích thích, động viên; Thông tin hai chiều; Đảm bảo sự hợp tác trong thực tế 4. Kiểm tra: Nhằm đảm bảo các kế hoạch thành công, phát hiện kịp thời những sai sót, tìm ra nguyên nhân và biện pháp sửa chữa kịp thời những sai sót đó. Có 3 yếu tố cơ bản của công tác kiểm tra: Xây dựng chuẩn thực hiện; Đánh giá việc thực hiện trên cơ sở so sánh với chuẩn; Nếu có sự chênh lệch thì cần nghiên cứu rút kinh nghiệm để điều chỉnh hoạt động. Trong trường 17 hợp rất cần thiết thì có thể điều chỉnh mục tiêu. Các chức năng trên có quan hệ mật thiết với nhau, chức năng này làm cơ sở cho chức năng kia, chúng hỗ trợ nhau để hệ thống vận động ổn định và phát triển theo đúng mục tiêu đã đề ra. Tuỳ theo cấu trúc của hệ thống mà quản lý được chia thành các cấp độ khác nhau: Cấp quản lý nhà nước (quản lý ở tầm vĩ mô). Cấp quản lý địa phương (quản lý chiến thuật). Cấp quản lý cơ sở (quản lý tác nghiệp) hay còn gọi là quản lý cấp vi mô. 1.2.4. Quản lý nhà trường. Quản lý nhà trường trung học phổ thông Quản lý nhà trường Nhà trường là đơn vị cơ sở của ngành giáo dục đào tạo. Quản lý nhà trường là một phần quan trọng trong quản lý giáo dục. Trong phạm vi nhà trường, hoạt động quản lý bao gồm nhiều hoạt động như: quản lý các hoạt động giáo dục: hoạt động dạy học, hoạt động ngoại khoá, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, hoạt động lao động, hoạt động giáo dục hướng nghiệp…; quản lý nhiều đối tượng như quản lý giáo viên, quản lý học sinh, quản lý tài chính, quản lý cơ sở vật chất; có nhiều hoạt động phối hợp như: phối hợp với địa phương, phối hợp với cha mẹ học sinh, phối hợp với các cơ sở giáo dục khác… Có nhiều định nghĩa khác nhau về quản lý nhà trường: Theo M.I.Kônđacôp quản lý nhà trường là hệ thống xã hội – sư phạm chuyên biệt. Hệ thống này đòi hỏi những tác động có ý thức, có kế hoạch và hướng đích của chủ thể quản lý đến tất cả các mặt của đời sống nhà trường, nhằm đảm bảo sự vận hành tối ưu về các mặt xã hội – kinh tế, tổ chức – sư phạm của quá trình dạy học và giáo dục thế hệ đang lớn lên [3]. Quản lý nhà trường là quản lý giáo dục cấp cơ sở, là loại quản lý hoạt động giáo dục trong nhà trường bao gồm hệ thống những tác động có mục đích của hiệu trưởng đến các hoạt động giáo dục, đến con người (cán bộ giáo viên, công nhân viên, học sinh), đến các nguồn lực (cơ sở vật chất, tài chính, thông tin…), đến các ảnh hưởng ngoài nhà trường một cách hợp quy luật (quy 18 luật quản lý, quy luật giáo dục, quy luật tâm lý, quy luật kinh tế, quy luật xã hội)… nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Mặt khác, trường học là tổ chức giáo dục, là một đơn vị cấu trúc cơ sở của hệ thống giáo dục quốc dân. Xét về bản chất, trường học là tổ chức mang tính nhà nước – xã hội – sư phạm, thể hiện bản chất giai cấp, xã hội, bản chất sư phạm. Nói cách khác, quản lý trường học là thực hiện đường lối giáo dục trong phạm vi trách nhiệm của mình, đưa nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và với từng học sinh. Quản lý nhà trường là hệ thống xã hội sư phạm chuyên biệt, hệ thống này đòi hỏi những tác động có ý thức, hợp quy luật, có kế hoạch và mục đích của chủ thể quản lý lên tất cả các mặt của đời sống nhà trường để đảm bảo sự vận hành tối ưu xã hội – kinh tế và tổ chức sư phạm của quá trình dạy học và giáo dục thế hệ trẻ. Quản lý nhà trường trung học phổ thông Luật Giáo dục 2005 quy định, giáo dục trung học phổ thông được thực hiện trong 3 năm học, từ lớp 10 đến lớp 12. Cơ sở giáo dục của cấp học này gọi là “Trường trung học phổ thông”. Ngày 02/04/2007, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Điều lệ trường trung học phổ thông, trong đó quy định rõ nhiệm vụ và quyền hạn của Hiệu trưởng là: Xây dựng tổ chức bộ máy nhà trường; Thực hiện các Nghị quyết, Quyết định của Hội đồng trường; Xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện nhiệm vụ năm học; Quản lý giáo viên, nhân viên; quản lý chuyên môn; phân công công tác, kiểm tra, đánh giá, xếp loại giáo viên, nhân viên; thực hiện công tác khen thưởng, kỷ luật đối với giáo viên, nhân viên theo quy định Nhà nước; quản lý hồ sơ tuyển dụng giáo viên, nhân viên; Quản lý học sinh và các hoạt động của học sinh do nhà trường tổ chức; xét duyệt kết quả, đánh giá xếp loại học sinh, ký xác nhận học bạ, quyết định khen thưởng, kỷ luật học sinh theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo; Quản lý tài chính, tài sản của nhà trường; Thực hiện các chế độ chính 19 sách nhà nước đối với giáo viên, nhân viên, học sinh; tổ chức thực hiện Quy chế dân chủ trong hoạt động của nhà trường; thực hiện công tác xã hội hóa giáo dục của nhà trường; Được đào tạo nâng cao trình độ, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và hưởng các chế độ, chính sách theo quy định của pháp luật; Chịu trách nhiệm trước cấp trên về toàn bộ các nhiệm vụ được quy định. 1.2.5. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường trung học phổ thông Từ các khái niệm về quản lý đến khái niệm quản lý nhà trường trung học phổ thông và giáo dục hướng nghiệp, chúng ta nhận thấy quản lý giáo dục hướng nghiệp chính là một mảng công tác của hiệu trưởng, cán bộ, giáo viên trong quản lý nhà trường. trong nhà trường có trách nhiệm thực hiện để hoàn thành mục tiêu giáo dục. Như vậy, quản lý giáo dục hướng nghiệp chính là hệ thống các tác động có mục đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý trong giáo dục hướng nghiệp nhằm đạt mục tiêu đề ra. Các hoạt động quản lý cơ bản của chủ thể quản lý giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường bao gồm: - Xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp - Tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục hướng nghiệp - Chỉ đạo thực hiện kế hoạch giáo dục hướng nghiệp - Kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp 1.3. Quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp trong trƣờng phổ thông 1.3.1. Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông 1.3.1.1. Đặc điểm học sinh trung học phổ thông Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh trung học phổ thông rất khác biệt với lứa tuổi thiếu niên. Về đặc điểm hoạt động học tập: lứa tuổi này đã có nội dung hoạt động sâu hơn, đòi hỏi tính năng động và tính độc lập cao hơn. Học sinh càng trưởng thành thì kinh nghiệm sống càng phong phú, các em đã ý thức được mình đang đứng trước ngưỡng cửa cuộc đời nên thái độ đối với các môn học 20 đã có sự lựa chọn, hứng thú học tập gắn liền với những khuynh hướng nghề nghiệp. Về đặc điểm của sự phát triển trí tuệ: Tri giác có mục đích đã đạt tới mức rất cao. Các em có khả năng tư duy nhất quán, chặt chẽ, có căn cứ hơn. Nhờ khả năng khái quát, các em có thể tự mình phát hiện ra cái mới. Từ đặc điểm phát triển trí tuệ nói trên, giáo viên cần định hướng các em vào những nhiệm vụ nhất định, tôn trọng những suy nghĩ độc lập của học sinh, giúp các em hình thành những hiểu biết đúng về nghề để lựa chọn được nghề phù hợp. Học sinh trung học phổ thông thuộc lứa tuổi mà nhân cách đang dần dần hình thành. Ở lứa tuổi này các em bắt đầu hiểu được những ý nghĩa của bản sắc tâm lý cá nhân. Đồng thời cũng luôn muốn mọi người xung quanh thấy được những nét đặc trưng cá nhân của riêng mình và luôn muốn hòa nhập vào xã hội xung quanh. Các em luôn tự đặt câu hỏi: Mình là ai? Mình như thế nào? Môi trường và tập thể xung quanh các em là những yếu tố quan trọng tác động đến sự hình thành nhân cách. Mỗi học sinh phải tự định hướng cho mình, dự định các kế hoạch để hòa nhập với xã hội. Ở lứa tuổi học sinh trung học phổ thông, các em phải đứng trước sự lựa chọn quan trọng quyết định cả tương lai của mình. Đặc biệt, học kỳ II, lớp 12 các em phải hoàn thành hồ sơ dự thi trường đại học, cao đẳng… hay học nghề. Đây là bước quan trọng để các em chọn cho mình một nghề nghiệp mà phần lớn sẽ phải gắn bó suốt cuộc đời. 1.3.1.2. Vị trí, vai trò của giáo dục hướng nghiệp Trong trường phổ thông, hướng nghiệp là một hình thức hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của trò. Về phía giáo viên, giáo dục hướng nghiệp được coi như là công việc của tập thể giáo viên, có mục đích giáo dục học sinh trong việc chọn nghề, giúp các em tự quyết định nghề nghiệp tương lai trên cơ sở phân tích khoa học về năng lực, hứng thú của bản thân và nhu cầu nhân lực của các ngành sản xuất trong xã hội. Giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông được thể hiện như một hệ thống tác động sư phạm nhằm làm cho các học sinh chọn được 21 nghề phù hợp. Về phía học sinh, giáo dục hướng nghiệp là một trong những hoạt động học tập. Thông qua hoạt động này, mỗi học sinh phải lĩnh hội được những thông tin về nghề nghiệp trong xã hội, đặc biệt các ngành nghề ở địa phương. Học sinh phải nắm được hệ thống yêu cầu của từng nghề cụ thể mà mình muốn chọn, phải có kỹ năng tự đối chiếu những phẩm chất, những đặc điểm tâm – sinh lý của mình với hệ thống yêu cầu của nghề đặt ra cho người lao động. Nhà trường phổ thông làm công tác giáo dục hướng nghiệp nghĩa là nhà trường sẽ giúp học sinh đi vào các nghề trong xã hội. Bên cạnh đó cũng có trách nhiệm hướng nghiệp sư phạm, giúp phát hiện các em có năng lực sư phạm hướng các em làm nghề thầy, cô giáo. Như vậy, cùng với nhiệm vụ “hướng nghiệp cho người”, trường phổ thông cũng “hướng nghiệp cho mình”. Giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông chỉ là một bộ phận trong giáo dục hướng nghiệp của toàn xã hội. Vì vậy, giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường phải thống nhất với giáo dục hướng nghiệp của xã hội. Hai bộ phận này có quan hệ hết sức mật thiết với nhau, bổ sung và hỗ trợ cho nhau, trong đó nhà trường giữ vai trò chủ đạo. Giáo dục hướng nghiệp chỉ có hiệu quả khi hai bộ phận này cùng hoạt động thường xuyên và đồng bộ. 1.3.1.3. Mục tiêu, nhiệm vụ của giáo dục hướng nghiệp Mục tiêu Trong chương trình giáo dục cấp trung học phổ thông được ban hành theo quyết định số 16/2006/QĐ-BGD&ĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo, ngày 5/5/2006, sau khi tham gia hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trung học phổ thông, học sinh cần đạt được: * Về kiến thức: 1. - Hiểu được ý nghĩa, tầm quan trọng của việc lựa chọn nghề nghiệp tương lai. - Biết được một số 2. thông tin cơ bản về: Định hướng phát triển kinh tế - xã hội của khu vực, đất 22 nước, địa phương; về thế giới nghề nghiệp, thị trường lao động; về hệ thống giáo dục nghề nghiệp (trung cấp chuyên nghiệp và dạy nghề), cao đẳng, đại học ở địa phương và trong cả nước. * Về kỹ năng: - Tự đánh giá được năng lực bản thân và điều kiện gia đình trong việc định hướng nghề nghiệp tương lai. - Tìm kiếm được những thông tin nghề và thông tin cơ sở đào tạo cần thiết cho bản thân trong việc chọn nghề. - Định hướng và lựa chọn được nghề nghiệp tương lai của bản thân. * Về thái độ: - Chủ động và tự tin trong việc chọn nghề phù hợp. - Có hứng thú và khuynh hướng chọn nghề đúng đắn. Với hoạt động giáo dục nghề phổ thông * Về kiến thức: Hiểu được một số kiến thức cơ bản về công cụ, kỹ thuật, quy trình công nghệ và an toàn lao động, vệ sinh môi trường đối với một nghề phổ thông đã học. Biết những đặc điểm và yêu cầu của nghề đó. * Về kỹ năng: Có một số kỹ năng sử dụng công cụ, thực hành kỹ thuật theo quy trình công nghệ để làm ra sản phẩm đơn giản theo yêu cầu của mỗi nghề. Hình thành và phát triển kỹ năng vận dụng những kiến thức đã có vào thực tiễn. * Về thái độ: Phát triển hứng thú kỹ thuật và khả năng vận dụng vào hoàn cảnh mới, thói quen làm việc có kế hoạch, bước đầu có tác phong công nghiệp, làm việc theo quy trình và an toàn lao động, vệ sinh môi trường. Có ý thức trong việc tìm hiểu nghề và lựa chọn nghề nghiệp. Nhiệm vụ của giáo dục hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông Trong Quyết định 126CP của Hội đồng Chính phủ: Công tác hướng nghiệp ở các trường phổ thông gồm các nhiệm vụ sau: + Giáo dục thái độ lao động đúng đắn. + Tổ chức cho học sinh thực tập làm quen với một số nghề. 23 + Tìm hiểu năng khiếu, khuynh hướng nghề nghiệp của từng học sinh để khuyến khích, hướng dẫn, bồi dưỡng khả năng nghề nghiệp thích hợp nhất. + Động viên, hướng dẫn học sinh đi vào những nghề, những nơi đang cần lao động trẻ tuổi có văn hoá... Ngày nay, để thực hiện tốt công tác hướng nghiệp, người ta thường xem xét các nhiệm vụ cụ thể trong từng mặt của công tác giáo dục hướng nghiệp sau: - Định hướng nghề nghiệp: bao gồm quá trình thông tin nghề nghiệp và vấn đề tạo điều kiện cho học sinh làm quen với một số nghề. - Tư vấn nghề nghiệp: bao gồm việc khảo sát, đánh giá các đặc điểm về thể chất, trí tuệ, hứng thú, hoàn cảnh…của học sinh, đối chiếu các đặc điểm đó với đặc điểm, yêu cầu của ngành nghề; trên cơ sở đó cho học sinh những lời khuyên về chọn nghề có căn cứ khoa học, loại bỏ những trường hợp may rủi, thiếu chín chắn trong khi chọn nghề. - Tuyển chọn nghề nghiệp: trường phổ thông tạo điều kiện cho tuyển chọn nghề nghiệp. Đó là việc căn cứ vào nhu cầu nhân lực của một nghề cụ thể mà tuyển chọn những người có đặc điểm nhân cách phù hợp. Ba nhiệm vụ này có mối quan hệ chặt chẽ, biểu hiện qua hình sau: Hình 1.2. Tam giác hướng nghiệp Định hướng nghề 1 Những yêu cầu cụ thể của nghề Tư vấn nghề 2 Thị trường lao động Những đặc điểm 3 Tuyển nhân cách của cá nhân chọn nghề Vậy hướng nghiệp có mục đích cơ bản là hướng dẫn và chuẩn bị cho thế hệ trẻ sẵn sàng đi vào các ngành nghề mà đất nước hay ở từng địa phương đang cần. Quá trình giáo dục hướng nghiệp phải làm cho học sinh có những 24 hiểu biết cần thiết về thị trường lao động, biết cách lựa chọn nghề nghiệp có cơ sở khoa học, được làm quen với nghề để có hứng thú và thái độ đúng đắn, yêu quý nghề, và điều quan trọng là học sinh có được tình cảm, thói quen lao động để tiến tới có thể biết làm một số nghề truyền thống, nghề thông dụng đang cần duy trì và phát triển ở địa phương. Ngay từ khi học phổ thông, học sinh được chuẩn bị tâm thế và kỹ năng sẵn sàng đi vào cuộc sống, tự tạo việc làm ở gia đình và có thể tham gia lao động ở các thành phần kinh tế khác. Đó là thiết thực góp phần xóa đói giảm nghèo, xây dựng quê hương giàu mạnh, bản thân có cuộc sống lành mạnh để tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động sản xuất. 1.3.1.4. Nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục hướng nghiệp * Nội dung giáo dục hướng nghiệp: Theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo thực hiện giáo dục hướng nghiệp với thời lượng 3 tiết/tháng từ năm học 2006 – 2007, đến năm học 2008 – 2009 theo hướng dẫn số 7475/BGDĐT-GDTrH về việc hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ giáo dục trung học năm học 2008 – 2009 của Bộ GD&ĐT chỉ còn 9 tiết/năm học ở tất cả các khối lớp trung học phổ thông bao gồm: - Nhóm chủ đề về kiến thức chung, cơ sở cho việc chọn nghề - Nhóm chủ đề về kiến thức liên quan đến nhóm nghề và nghề cụ thể - Nhóm chủ đề về giao lưu, thảo luận, tham quan - Nhóm chủ đề về tư vấn nghề Nội dung chương trình hoạt động giáo dục hướng nghiệp lớp 10 với những chủ đề sau: Chủ đề Tháng 9 Em thích nghề gì 10 Năng lực nghề nghiệp và truyền thống nghề nghiệp gia đình 11 Tìm hiểu nghề dạy học 12 Vấn đề giới trong chọn nghề 25 1 Tìm hiểu một số nghề thuộc lĩnh vực Nông, Lâm, Ngư nghiệp 2 Tìm hiểu một số nghề thuộc các ngành Y và Dược 3 Tìm hiểu thực tế một số cơ sở sản xuất công nghiệp hoặc nông nghiệp 4 Tìm hiểu một số nghề thuộc ngành xây dựng 5 Nghề tương lai của tôi Nội dung chương trình hoạt động giáo dục hướng nghiệp lớp 11 với những chủ đề sau: Chủ đề Tháng 9 Tìm hiểu một số nghề thuộc các ngành Giao thông vận tải và địa chất 10 Tìm hiểu một số nghề thuộc lĩnh vực kinh doanh, dịch vụ 11 Tìm hiểu một số nghề thuộc ngành Năng lượng, Bưu chính viễn thông, Công nghệ thông tin 12 Tìm hiểu một số nghề An ninh quốc phòng 1 Giao lưu với những gương mặt vượt khó điển hình sản xuất, kinh doanh giỏi 2 Nghề nghiệp với nhu cầu của thị trường lao động 3 Tôi muốn đạt được ước mơ 4-5 Tìm hiểu thực tế trường đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp ở địa phương Nội dung chương trình giáo dục hướng nghiệp lớp 12 gồm các chủ đề: Tháng Chủ đề 9 Định hướng phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và địa phương 10 Những điều kiện để thành đạt trong nghề 11 Tìm hiểu hệ thống đào tạo trung cấp chuyên nghiệp và dạy nghề của trung ương và địa phương 12 Tìm hiểu hệ thống đào tạo đại học và cao đẳng 1 Tư vấn chọn nghề 2 Hướng dẫn học sinh chọn nghề và làm hồ sơ tuyển 26 3 Thanh niên lập thân, lập nghiệp 4 Tổ chức tham quan hoặc hoạt động giao lưu theo chủ đề hướng nghiệp Theo quan điểm đổi mới hiện nay, nội dung hướng nghiệp phải bám sát yêu cầu chuyển dịch cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu lao động; hướng nghiệp phải phục vụ nhu cầu phát triển nguồn nhân lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; hướng nghiệp phải đáp ứng yêu cầu của kinh tế thị trường và tính đến xu thế phát triển của kinh tế tri thức; hướng nghiệp gắn việc học tập của học sinh với việc làm chủ công nghệ mới; hướng nghiệp gắn với quá trình dạy học phân ban hiện nay. * Phương pháp tổ chức giáo dục hướng nghiệp trong trường trung học phổ thông Trong điều kiện đất nước đang hội nhập với nền kinh tế và văn hóa của thế giới, trước sự bùng nổ của thông tin, các cơ hội tiếp cận với nghề nghiệp của học sinh và thanh niên ngày càng nhanh chóng. Vì vậy, các phương pháp về giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông cũng luôn phải thay đổi để thích ứng với nhu cầu đào tạo. Các phương pháp đang áp dụng hiện nay rất đa dạng và phong phú. Tùy theo chủ đề, từng thời kỳ và từng khóa học sinh mà nhà trường có thể tùy chọn các phương pháp để tổ chức các hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho phù hợp. Các phương pháp có thể kể đến: - Phương pháp thuyết trình Phương pháp thuyết trình là phương pháp dạy học bằng lời nói sinh động của giáo viên để trình bày một tài liệu mới hoặc tổng kết những tri thức mà học sinh đã thu lượm được một cách có hệ thống. Giáo viên có thể giới thiệu khái quát chủ đề, nói ngắn gọn những vấn đề quan trọng và cần thiết, giải thích các điểm chính của bài và sau đó giao bài tập cho học sinh. Phương pháp này có hiệu quả đối với việc giải thích nội dung bài học, trình bày nội dung nhanh nhưng nhược điểm là giáo viên không thu được thông tin phản hồi từ học sinh, học sinh dễ chán vì không có sự tham gia tích cực vào việc 27 xây dựng chủ đề và mức độ lưu giữ thông tin thấp. - Phương pháp dạy học theo tình huống Giáo viên tổ chức đưa ra các chủ đề phức hợp gần giống với tình huống trong thực tế, học sinh có thể tự trao đổi, thảo luận và đưa ra nhận xét, hiểu biết và suy nghĩ của bản thân để giải quyết vấn đề. Phương pháp này giúp học sinh nhớ bài lâu nhưng chiếm nhiều thời gian nếu giáo viên không làm chủ tình huống. - Phương pháp dạy học theo dự án Phương pháp này được hiểu là trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, trong đó có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn, thực hành với tính tự lực cao từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch, thực hiện dự án đến kiểm tra, điều chỉnh và đánh giá. Phương pháp này có ưu điểm là kích thích được động cơ, hứng thú học tập của học sinh, phát huy được tính tự lực, tinh thần trách nhiệm, phát triển năng lực giải quyết những vấn đề phức hợp, năng lực cộng tác làm việc của học sinh. Phương pháp này đòi hỏi nhiều thời gian, điều kiện thực hiện và năng lực tổ chức của giáo viên. - Phương pháp tổ chức thảo luận Phương pháp này đòi hỏi tính tích cực cao độ ở mỗi học sinh. Bản thân giáo viên phải rất thành thạo về kỹ năng điều khiển để khuyến khích học sinh trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm và biết cách làm việc với người khác. Phương pháp này giúp học sinh nhận thức sâu và xử lý thông tin nhanh chóng. Qua thảo luận, học sinh biết được các quan điểm của những học sinh khác, phân tích và đánh giá được nhiều tình huống học tập do giáo viên đưa ra. Đồng thời học sinh còn học được cách lập luận, lý giải được vấn đề chọn nghề. Phương pháp này chỉ thành công khi các nhóm được giao nhiệm vụ rõ ràng và ấn định quỹ thời gian. Giáo viên giao nhiệm vụ cho nhóm trưởng và thư ký, các thành viên tích cực tham gia thảo luận. Bản thân giáo viên phải thường xuyên kiểm tra hoạt động của nhóm và uốn nắn kịp thời việc thảo luận. Ngoài các phương pháp trên, còn nhiều phương pháp khác để các giáo 28 viên lựa chọn phù hợp với bài dạy của mình. Các phương pháp có thể kể đến như tổ chức trò chơi, diễn kịch, mô phỏng, dạy học theo nhóm nhỏ… Mỗi phương pháp đều có những ưu điểm và hạn chế, tùy theo đặc điểm của lớp, của bài, của học sinh hoặc tùy vào sở trường của giáo viên mà lựa chọn phương pháp cho phù hợp. * Hình thức tổ chức giáo dục hướng nghiệp: - Hình thức 1: Hướng nghiệp qua hoạt động dạy học các bộ môn văn hoá khoa học cơ bản: thông qua việc dạy kiến thức cơ bản của đặc trưng từng môn học, từng bài chỉ cho học sinh những tri thức và kỹ năng cụ thể để có thể vận dụng vào đối tượng lao động, mục đích, công cụ, điều kiện lao động của những nghề có liên quan. Trong hoạt động giáo dục hướng nghiệp và dạy nghề thì con đường hướng nghiệp cần được coi trọng và đánh giá đúng mức nhất là con đường hướng nghiệp qua dạy học các môn văn hoá và hướng nghiệp qua dạy nghề phổ thông. Giáo viên các bộ môn hình thành cho học sinh biểu tượng tương đối rõ ràng về những nghề có liên quan đến môn học, hình thành dần sự định hướng chọn nghề qua các bài giảng cụ thể, xây dựng phương pháp, tác phong làm việc phù hợp với nghề định chọn. - Hình thức 2: Hướng nghiệp qua hoạt động dạy nghề phổ thông và lao động sản xuất. - Hình thức 3: Hướng nghiệp qua các buổi sinh hoạt hướng nghiệp - Hình thức 4: Hướng nghiệp qua hoạt động ngoại khoá trong và ngoài nhà trường. 1.3.1.5. Ý nghĩa hoạt động giáo dục hướng nghiệp * Ý nghĩa giáo dục: Công tác hướng nghiệp là một quá trình bộ phận của quá trình giáo dục nhằm điều chỉnh động cơ chọn nghề của học sinh, điều chỉnh hứng thú nghề nghiệp theo xu thế phân công lao động xã hội. Như vậy, hướng nghiệp góp 29 phần thực hiện mục đích giáo dục của nhà trường phổ thông: đó là góp phần đào tạo học sinh trở thành những người lao động có năng lực thích ứng với một lĩnh vực nghề nghiệp cụ thể. * Ý nghĩa kinh tế: Công tác hướng nghiệp hướng vào việc sử dụng hợp lý tiềm năng lao động trẻ tuổi của đất nước, từ đó nâng cao năng suất lao động của xã hội. Hướng nghiệp là một trong những yếu tố làm đồng bộ hoá đội ngũ lao động nghề nghiệp, phân bố lại lực lượng lao động xã hội, chuyên môn hoá tiềm năng lao động trẻ tuổi. * Ý nghĩa xã hội: Hướng nghiệp có tác dụng điều chỉnh sự phân công lao động xã hội, tạo ra sự cân bằng trong việc phân bố lực lượng dân cư. Hướng nghiệp kết hợp chặt chẽ với lao động sản xuất và dạy nghề có tác dụng làm ổn định đời sống xã hội: góp phần tạo điều kiện để xã hội sử dụng hết lực lượng học sinh phổ thông ra trường trong các lĩnh vực kinh tế. Như vậy, đối với từng cá nhân học sinh, hướng nghiệp giúp các em có điều kiện nhìn nhận khả năng của bản thân, điều chỉnh xu hướng chọn nghề phù hợp với năng lực, hứng thú của mình. Hướng nghiệp giúp vào việc phân công lao động xã hội, sử dụng nguồn nhân lực một cách tối ưu, đào tạo một đội ngũ đồng bộ những người lao động phù hợp với cơ cấu lao động xã hội ở từng thời kỳ để phát triển kinh tế - văn hoá – xã hội. 1.3.2. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường trung học phổ thông 1.3.2.1. Xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp Phân tích thực trạng giáo dục hướng nghiệp trong các năm học trước, dựa theo kế hoạch năm học của Sở GD&ĐT, nhà quản lý xây dựng mục tiêu, chương trình hoạt động giáo dục hướng nghiệp, xác định từng bước đi, những điều kiện, phương tiện cần thiết trong một thời gian nhất định phục vụ hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Việc xây dựng kế hoạch, chương trình này giúp 30 các nhà quản lý trường học tập trung vào mục tiêu hoạt động giáo dục hướng nghiệp, dự kiến trước khả năng ứng phó với những thay đổi có thể xảy ra trong việc thực hiện kế hoạch, lựa chọn những phương án tối ưu, tiết kiệm nguồn lực, tạo hiệu quả hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường, đồng thời tạo điều kiện cho nhà quản lý dễ dàng kiểm tra việc thực hiện kế hoạch, chương trình của các lực lượng tham gia hoạt động giáo dục hướng nghiệp. 1.3.2.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục hướng nghiệp Một trong những khâu quan trọng của việc quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp chính là tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục hướng nghiệp đã đề ra: giải thích mục tiêu, yêu cầu của kế hoạch hướng nghiệp; thảo luận biện pháp thực hiện kế hoạch; sắp xếp bố trí nhân sự, phân công trách nhiệm quản lý, huy động cơ sở vật chất, kinh tế; định rõ tiến trình, tiến độ thực hiện, thời gian bắt đầu, thời hạn kết thúc. 1.3.2.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch giáo dục hướng nghiệp Là chỉ huy, ra lệnh cho các bộ phận trong nhà trường thực hiện những nhiệm vụ để bảo đảm việc giáo dục hướng nghiệp diễn ra đúng hướng, đúng kế hoạch, tập hợp và phối hợp với các lực lượng giáo dục sao cho đạt hiệu quả. 1.3.2.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp Kiểm tra định kỳ, thường xuyên, đột xuất, trực tiếp, hoặc gián tiếp để giúp giáo viên tự điều chỉnh hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo kế hoạch của nhà trường. Khi kiểm tra, đánh giá phải đảm bảo các tiêu chí: đánh giá được toàn diện (nhiều mặt) kiến thức, kĩ năng, năng lực, thái độ của cán bộ, giáo viên tham gia hoạt động giáo dục hướng nghiệp; đảm bảo độ tin cậy: tính chính xác, trung thực, khách quan, công bằng trong đánh giá; đảm bảo khả thi: nội dung, hình thức, phương tiện tổ chức đánh giá phải phù hợp với điều kiện thực hiện, mục tiêu giáo dục hướng nghiệp; đảm bảo yêu cầu phân hoá: phân loại được chính xác trình độ, năng lực giáo viên; đảm bảo giá trị, hiệu quả cao: đánh giá được, đúng tất cả các lĩnh vực cần đánh giá. 31 Bên cạnh đó, trong quá trình quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp, người quản lý cần phải đảm bảo các điều kiện cao nhất cho hoạt động giáo dục hướng nghiệp: khuyến khích sử dụng phương tiện, thiết bị dạy học trong từng tiết dạy, nhất là các tiết thí nghiệm, thực hành trên lớp, tận dụng hết những những phương tiện, thiết bị dạy học sẵn có, đồng thời phát huy tính sáng tạo của giáo viên, học sinh trong việc làm đồ dùng dạy học; cơ sở vật chất của nhà trường cũng cần hỗ trợ đắc lực cho việc tổ chức dạy học hướng nghiệp được thay đổi dễ dàng, phù hợp dạy học cá thể, dạy học hợp tác. 1.4. Các yếu tố khách quan ảnh hƣởng đến việc quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp 1.4.1. Khách quan Nhận thức của học sinh về công tác giáo dục hướng nghiệp Theo D.W.Chapman, trong việc lựa chọn trường đại học, các học sinh bị tác động mạnh mẽ bởi sự thuyết phục, khuyên nhủ của bạn bè và gia đình của chính họ. Sự ảnh hưởng của các cá nhân này đến các học sinh có thể được thực hiện theo 3 cách sau: ý kiến của họ ảnh hưởng đến mong đợi về một trường đại học cụ thể nào đó; họ cũng có thể khuyên trực tiếp về nơi mà học sinh nên tham dự thi; trong trường hợp là bạn thân, thì chính nơi mà bạn thân dự thi cũng ảnh hưởng đến quyết định chọn trường của học sinh. Do đặc thù tâm lý lứa tuổi, học sinh trung học phổ thông đã phải ý thức được những điều chờ đợi sau cấp học phổ thông. Tuy nhiên, với kinh nghiệm và hiểu biết chưa đủ nên việc lựa chọn ngành nghề cho tương lai mang nhiều cảm tính. Vì vậy, sự giúp đỡ của các lực lượng nhà trường, gia đình và xã hội là vô cùng quan trọng đối với các em. Nhận thức của phụ huynh về giáo dục hướng nghiệp Tâm lý của tất cả các bậc phụ huynh là đều có những kỳ vọng vào con em minh. Những kỳ vọng đó cũng mang nhiều cảm tính nên những tác động của các bậc phụ huynh về vấn đề hướng nghiệp cho học sinh đều mang những yếu tố động viên hơn là tư vấn. Mặc dù vậy, tác động của phụ huynh vẫn có 32 trọng lượng nhất định đến học sinh. Các phụ huynh đều là những người có kinh nghiệm sống; truyền thống, nề nếp gia đình đều có những ấn tượng sâu sắc đến học sinh trong giáo dục hướng nghiệp. Tác động của các lực lượng xã hội về giáo dục hướng nghiệp Lực lượng xã hội có tác động đến học sinh rất đa dạng và phong phú, nhất là trong giáo dục hướng nghiệp. Lực lượng xã hội có thể là các đoàn thể, các đơn vị, các cơ quan truyền thông… Những lực lượng đó có tác động to lớn đến nhận thức của học sinh nhưng chúng không tác động một cách hệ thống, không có chọn lọc, không có định hướng. Nếu không có sự định hướng từ gia đình, nhà trường thì việc tiếp nhận thông tin của học sinh từ các lực lượng xã hội gặp nhiều khó khăn. 1.4.2. Chủ quan Nhận thức và năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý về giáo dục hướng nghiệp Yếu tố nhận thức và năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý là cơ sở cho sự thành công hay thất bại của mọi hoạt động. Trong giáo dục hướng nghiệp cũng vậy, chính đội ngũ quản lý là chủ thể của hoạt động quản lý nên mọi kế hoạch, chương trình hành động, theo dõi giám sát… là công việc của người quản lý. Nếu nhà quản lý không nhận thức đầy đủ trách nhiệm của mình thì không thể hoàn thành nhiệm vụ theo yêu cầu đã đề ra. Nhận thức và năng lực của giáo viên tham gia công tác giáo dục hướng nghiệp Lực lượng trực tiếp tham gia giảng dạy hướng nghiệp chính là giáo viên. Họ là những người trực tiếp thực hiện các kế hoạch của nhà trường, chuyển những mục tiêu khô khan trên giấy thành những kết quả sinh động trong thực tế. Vì vậy, nhận thức và năng lực của giáo viên là yếu tố quyết định trong mọi hoạt động giảng dạy của nhà trường, trong đó có giáo dục hướng nghiệp. Kết luận chƣơng 1 Vấn đề giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở một số nước trên thế giới đã nêu rõ quá trình hình thành và phát triển 33 của hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở các trường trung học phổ thông. Đây không phải là vấn đề mới mà là vấn đề đã được nhiều nước trên thế giới quan tâm, từ xu thế cải cách các trường học ở Châu Âu cuối thế kỷ XX gắn với hướng nghiệp và đào tạo nghề, kể cả việc chuẩn bị nguồn nhân lực và tinh thần hướng nghiệp và việc coi học tập là quá trình liên tục, kéo dài suốt cả cuộc đời. Ở Việt Nam, giáo dục hướng nghiệp được nghiên cứu và triển khai từ những năm 80 của thế kỷ XX. Quản lý giáo dục hướng nghiệp là một nội dung quan trọng trong công tác quản lý của nhà trường. Trước nhu cầu về nhân lực cho sự phát triển của đất nước, xu thế hội nhập, công tác giáo dục hướng nghiệp đòi hỏi phải có sự đổi mới mạnh mẽ thì công tác quản lý của nhà trường về giáo dục hướng nghiệp cũng đòi hỏi phải có sự đáp ứng phù hợp. Luận văn làm rõ một số vấn đề lý luận về quản lý, quản lý trường học, quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông và một số khái niệm khác liên quan đến đề tài. Qua đó, chúng ta biết được làm thế nào để nâng cao được hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông hiện nay. Từ cơ sở lý luận về quản lý giáo dục hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông ở Chương 1, ta có cơ sở để đánh giá về thực trạng giáo dục hướng nghiệp của các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội. 34 CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP Ở CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI 2.1. Đặc điểm tình hình: 2.1.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội, giáo dục của địa phương Từ Liêm là một huyện ven đô nằm ở phía Tây thành phố Hà Nội. Phía Bắc giáp huyện Đông Anh và quận Tây Hồ, phía Nam giáp huyện Thanh Trì và quận Hà Đông, phía Đông giáp 3 quận: Cầu Giấy, Tây Hồ và Thanh Xuân, phía Tây giáp huyện Hoài Đức và huyện Đan Phượng. Từ Liêm thuộc vùng đất cổ Thăng Long – Hà Nội, là nơi có nhiều di tích và công trình văn hóa lâu đời. Trải qua các cuộc chiến tranh, Từ Liêm là vùng đất ít bị ảnh hưởng nên vẫn còn giữ lại được nhiều cảnh quan thiên nhiên và cấu trúc làng mạc mang tính truyền thống đặc sắc. Làng cổ Đông Ngạc, cùng hệ thống đình chùa miếu mạo… phần lớn còn giữ được hình dáng kiến trúc và nghệ thuật. Hiện tại Từ Liêm có 88 đình, chùa, miếu, mạo, trong đó có 60 di tích văn hóa. Từ Liêm cũng là huyện có tốc độ đô thị hóa nhanh, vị trí địa lý rất thuận lợi cho giao lưu và phát triển kinh tế. Từ Liêm có hệ thống giao thông đường bộ và đường thủy là những tuyến đường rất quan trọng: đường bộ “cửa ngõ Thủ đô”, đường thuỷ vận chuyển khối lượng hàng hóa lớn với chi phí thấp, hiệu quả cao. Với vị trí như vậy, huyện Từ Liêm có nhiều thuận lợi trong phát triển kinh tế - xã hội, nhất là trong qui hoạch phát triển kết cấu hạ tầng, các loại chung cư đô thị, trung tâm thương mại, dịch vụ, du lịch, khoa học công nghệ. Từ khi được thành lập năm 1961 đến nay, huyện Từ Liêm đã 3 lần chia tách địa giới hành chính. Đến nay diện tích tự nhiên của huyện còn 75,15km2, trong đó có 16 đơn vị hành chính (15 xã và 1 thị trấn). Dân số cơ học tăng cao trên 50 vạn người, chiếm 8,6% dân số toàn thành phố, mật độ dân số là 5.246 người/km2, là huyện có mật độ dân số cao nhất trong các huyện ngoại thành 35 của thủ đô Hà Nội. Về cơ cấu độ tuổi huyện Từ Liêm qua 5 năm (2008-2013) đã có sự thay đổi theo xu thế hợp lý, tuy nhiên mức độ chậm: tỷ lệ dân số trẻ (dưới 15 tuổi) giảm từ 23,48% (2008) xuống 22,50%(2013). Tỷ lệ dân số ở độ tuổi lao động có sự tăng nhẹ từ 65% (2008) lên 65,93% (2013). Theo số liệu tổng điều tra năm 2013, toàn huyện có 51.211 hộ: số hộ nông nghiệp chiếm 14,36%, hộ thủy sản: 10,12%, hộ công nghiệp 15,32%, hộ xây dựng 7,63%, hộ thương nghiệp 25,68% và hộ khác 6,37%. Từ Liêm không có hộ lâm nghiệp. Về phát triển kinh tế: kinh tế của huyện có tốc độ tăng trưởng cao và tương đối ổn định, chuyển dịch cơ cấu đúng theo định hướng đề ra: Tốc độ tăng giá trị sản xuất bình quân hàng năm đạt 18,9%. Cơ cấu kinh tế hiện nay: CN-DV-NN: 60,2%-36,3%-3,5%. Tính đến 25/6/2013: toàn địa bàn huyện có 2.962 đơn vị với 22 ngành nghề chính nhiều ngành có tốc độ tăng trưởng cao như: sản xuất sản phẩm từ giấy, thực phẩm đồ uống…, sử dụng 76.173 lao động. Trên địa bàn huyện vẫn duy trì và phát triển các làng nghề truyền thống như may Cổ Nhuế, bánh kẹo Xuân Đỉnh….Số hộ kinh doanh là 9.582 hộ (trong đó có hơn 500 hộ sản xuất làng nghề), tạo việc làm cho 18.000 lao động. Trong những năm qua, diện tích đất nông nghiệp liên tục thu hẹp do tốc độ đô thị hóa phát triển nhanh (bình quân mỗi năm giảm 300ha); bộ mặt nông thôn của huyện có nhiều khởi sắc, chất lượng nông thôn mới tiếp tục được nâng cao, đã có 8/15 xã đạt tiêu chuẩn nông thôn mới phát triển theo hướng CNH-HĐH. Trên địa bàn đã và đang hình thành 3 cụm công nghiệp với định hướng phát triển các ngành nghề áp dụng công nghệ mới, hiện đại, công nghệ sạch, chất lượng sản phẩm cao như tự động hóa, công nghệ sinh học, vật liệu mới, điện - điện tử…. Bảng 2.1: Diện tích đất thu hồi hàng năm từ năm 2003 đến 2009 36 Stt Năm Số dự án Diện tích(m2) 1 2003 59 288.0031 2 2004 40 301.7876 3 2005 25 56.4801 4 2006 25 126.7437 5 2007 26 202.4785 6 2008 49 369.3358 7 2009 42 391.7136 (Nguồn: Tổng hợp Báo cáo thống kê của huyện Từ Liêm các năm từ 2003 -2009) Đô thị hóa làm cho bộ mặt của Từ Liêm thay đổi nhanh chóng. Từ năm 2000 đến 31/12/2009 thành phố đã phê duyệt và thực hiện nhiều khu đô thị mới, cụm công nghiệp, các công trình văn hóa thể thao quốc gia, trụ sở của các Bộ, ban ngành Trung ương.. Bảng 2.2: Các dự án trên địa bàn huyện Từ Liêm giai đoạn 2000 – 2009 Dự án Diện tích Số dự án 1 Khu đô thị 9.606.100 16 2 Khu công nghiệp 4.601.000 1 3 Làng nghề 192.000 1 4 Dự án khác 12.594.423 178 26.993.523 196 TT Tổng (Nguồn: Tổng hợp Báo cáo thống kê của huyện Từ Liêm các năm từ 2000 -2009) Trong 5 năm gần đây, Đảng bộ huyện Từ Liêm được sự giúp đỡ của Trung ương, thành phố và sự chủ động sáng tạo đã tập trung phát triển kinh tế, đầu tư kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, sự nghiệp giáo dục và đào tạo của huyện cũng có sự chuyển biến mới, qui mô giáo dục đào tạo ngày càng được mở rộng, chất lượng giáo dục có tiến bộ rõ rệt. Mạng lưới trường học từ giáo dục mầm non đến trung học phổ thông ngày càng phát triển về số lượng và quy mô. Mỗi xã đều có hệ thống giáo dục 37 mầm non, toàn huyện có 83 Mầm non, 25 trường Tiểu học, 25 trường THCS, có 5 trường THPT công lập, có 8 trường THPT dân lập. Toàn huyện đã hoàn thành phổ cập giáo trung học cơ sở từ năm 2000. Tỷ lệ học sinh đỗ tốt nghiệp THPT từ 96% trở lên. Tỷ lệ học giỏi đạt trên 15%. Công tác xã hội hóa giáo dục được đẩy mạnh, từng bước phát huy hiệu quả, tập trung khai thác mọi nguồn lực đầu tư cho giáo dục. Các cấp chính quyền địa phương nhận thức sâu sắc về giáo dục, chăm lo đúng mức đến giáo dục. Hiện nay, toàn huyện có 44 trường học đạt tiêu chuẩn quốc gia. Bảng 2.3: Số lượng các trường đại học, cao đẳng, trung cấp nghề và trung học phổ thông trên địa bàn huyện Từ Liêm Số trƣờng Trƣờng Đại học 05 Cao đẳng 05 Trung cấp 04 Trung học phổ thông 13 Là ngoại ô Hà Nội, Từ Liêm đang chuyển dịch cơ cấu kinh tế sang lĩnh vực Công nghiệp và Dịch vụ nên nhu cầu nhân lực là rất lớn. Mặt khác, dân số di cư đến địa bàn huyện đông nên yêu cầu giáo dục hướng nghiệp đòi hỏi phải có nhiều lực lượng tham gia. Hàng năm, huyện tổ chức Ngày hội việc làm, Ngày hội tư vấn nghề nghiệp, tuyên truyền trên đài phát thanh các xã… nhằm giúp các học sinh có cơ hội tìm hiểu thêm về nghề nghiệp tương lai. 2.1.2. Đặc điểm các trường THPT huyện Từ Liêm - Đặc điểm học sinh trung học phổ thông huyện Từ Liêm cơ bản giống như học sinh trung học phổ thông ở các vùng khác. Các em có độ tuổi thường từ 15 đến 18 tuổi, đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ về thể lực, tâm lý, sinh lý. Đây là thời kỳ các em gia nhập tích cực vào đời sống xã hội và hình thành nhân cách của người công dân trong tương lai. Học sinh trung học phổ thông thuộc khu vực huyện Từ Liêm sống trong điều kiện kinh tế, xã hội đang phát triển, cơ sở vật chất khang trang, hiện đại. 38 Bên cạnh các trường phổ thông, các trường nghề trong địa bàn huyện được xây dựng nhiều. Học sinh trung học phổ thông được giáo dục trong điều kiện tốt nhất của cha mẹ và xã hội dành cho. Vì vậy, trong nhận thức nghề nghiệp và học tập các em đã có nhiều tiến bộ. - Các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm có 2 trường công lập đã thành lập từ lâu: trường trung học phổ thông Nguyễn Thị Minh Khai và trường trung học phổ thông Xuân Đỉnh. Riêng trường trung học phổ thông Nguyễn Thị Minh Khai nằm trong top 200/1400 trường có điểm trung bình cao của học sinh thi Đại học. Các trường công lập còn lại mới thành lập khoảng 10 năm. Điểm thi đầu vào lớp 10 của các trường trong huyện: trường cao nhất trung bình 50 điểm/năm; trường thấp nhất trung bình 33 điểm/năm. Theo số tự thống kê của các trường, trong 5 năm trở lại đây, có khoảng 34% học sinh thi đỗ đại học và cao đẳng. Nhiều trường nhận được Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, cờ thi đua của Bộ Giáo dục và Đào tạo…Bảng số liệu dưới đây cho thấy quy mô về số học sinh tăng ổn định. Bảng 2.4: Quy mô học sinh 4 trường THPT công lập thuộc huyện Từ Liêm – Hà Nội trong 4 năm gần đây Trƣờng THPT 2009 - 2010 2010 - 2011 2011 - 2012 2012 – 2013 Thượng Cát 1526 1493 1535 1576 Đại Mỗ 1322 899 993 1049 Xuân Đỉnh 1715 1726 1772 1807 Minh Khai 1692 2482 2489 2497 Tổng 6255 6600 6789 6929 - Qua số liệu tham khảo từ 4 trường nằm trong mẫu điều tra cho thấy: Số lượng giáo viên có thâm niên dạy học từ 10 năm trở xuống chiếm tỉ lệ 50%. Đây là những giáo viên mới ra trường, ít kinh nghiệm, nhưng rất nhiệt tình, tận tụy với công việc, quan tâm đến học sinh. Số lượng giáo viên có thâm niên từ 11- 20 năm chiếm tỉ lệ 28%. Đây là lực lượng có tay nghề cao, 39 có nhiều kinh nghiệm trong dạy học, cũng là đội ngũ nòng cốt ở các trường trung học phổ thông, họ tham gia xây dựng chương trình và phương pháp cho hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Tuổi đời thâm niên từ 21 - 30 năm chiếm tỉ lệ 18.7%. Đây là lực lượng giáo viên có nhiều kinh nghiệm trong dạy học nhưng cũng chỉ có số ít tham gia hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Các giáo viên đều đạt chuẩn và 30% đạt trên chuẩn. Riêng trường trung học phổ thông Thượng Cát có 45% giáo viên đạt trên chuẩn. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho công tác tổ chức và phân công giáo viên giảng dạy giáo dục hướng nghiệp của các nhà trường. - Quá trình đô thị hoá đang diễn ra nhanh ở huyện Từ Liêm, một bộ phận lớn dân cư chuyển nghề từ lao động trong ngành nông nghiệp sang lao động trong các ngành công nghiệp và dịch vụ. Quá trình này cũng ảnh hưởng lớn tới công tác giáo dục nói chung và giáo dục hướng nghiệp nói riêng. Đây cũng là thuận lợi nhưng cũng là những thử thách cho công tác quản lý và giáo dục hướng nghiệp của các nhà trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm. Ngoài công tác giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường, các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm còn phối hợp với Trung tâm Giáo dục Kỹ thuật Tổng hợp số 5 để dạy một số nghề cho học sinh (nghề Điện dân dụng, Tin học, Cắt may, Thêu, Làm vườn). Số lượng học sinh học tại Trung tâm dạy nghề hàng năm đạt 98,5%. 2.2. Thực trạng hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh Để đánh giá đúng thực trạng công tác quản lý giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội, chúng tôi đã tiến hành tham khảo các số liệu báo cáo của 04 trường trung học phổ thông trên địa bàn huyện Từ Liêm trong 5 năm (từ năm 2007 đến năm 2012). Đồng thời cũng tiến hành điều tra khảo sát các đối tượng thông qua phiếu thăm dò ý kiến. Đối tượng thăm dò ý kiến: - Cán bộ quản lý giáo dục (Sở Giáo dục và Đào tạo; Ban giám hiệu, Tổ 40 trưởng chuyên môn, Giáo viên phụ trách hướng nghiệp): 20 phiếu. - Giáo viên chủ nhiệm, giáo viên dạy các bộ môn, các giáo viên đã và đang tham gia công tác giáo dục hướng nghiệp tại các trường: 100 phiếu. - Phụ huynh học sinh của cả 3 khối: 50 phiếu. - Học sinh các trường: 200 phiếu. Phương pháp thăm dò ý kiến Sử dụng bộ phiếu điều tra (theo các phụ lục 1; 2; 3; 4) dành cho các đối tượng. Bộ phiếu được xây dựng trên cơ sở tham khảo được ý kiến các đối tượng các vấn đề nhận thức về giáo dục hướng nghiệp trong các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm. Đánh giá về mức độ thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ và nội dung giáo dục hướng nghiệp mà các nhà trường đang thực hiện. Tham khảo ý kiến các đối tượng về các biện pháp đề tài muốn đưa ra có tính cấp thiết và khả thi không? Ngoài ra, bộ phiếu cũng hỏi được về vị trí học tập hoặc công tác của các cá nhân để có cơ sở nhìn nhận về giáo dục hướng nghiệp ở góc độ người được hỏi. Sau đó dùng công cụ thống kê toán học để đánh giá mức độ mà các ý kiến đưa ra nhằm đánh giá thực trạng chính xác và khách quan về giáo dục hướng nghiệp của nhà trường. 2.2.1. Thực trạng nhận thức, tuyên truyền, phổ biến giáo dục hướng nghiệp cho học sinh Thực trạng nhận thức và năng lực của cán bộ quản lý và giáo viên, công nhân viên tham gia giáo dục hướng nghiệp. Ban giám hiệu các nhà trường đã nhận thức được giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông là rất quan trọng, là một bộ phận góp phần giáo dục con người toàn diện về mọi mặt. Ở trung học phổ thông, học sinh phải củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và có những hiểu biết thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao 41 động. Trong quá trình thực hiện giáo dục hướng nghiệp, học sinh cần được tìm hiểu các lĩnh vực nghề nghiệp phổ biến trong xã hội để định hướng nghề nghiệp và thấy rõ sự phù hợp của năng lực bản thân với yêu cầu ở những nghề cụ thể, được rèn luyện các kỹ năng, tác phong lao động cần thiết. Thông qua giáo dục hướng nghiệp, học sinh vận dụng được kiến thức, kỹ năng đã học ở các môn: Công nghệ, Sinh học… vào thực tiễn đời sống và sản xuất trong các lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ. Thông qua giáo dục hướng nghiệp, học sinh phải góp phần rèn luyện phẩm chất, thói quen lao động có kế hoạch, có kỷ luật, có kỹ thuật và ý thức bảo đảm an toàn, giữ gìn vệ sinh môi trường. Về phía các thầy cô giáo và cán bộ công nhân viên của các trường, một số cũng đã có nhận thức đúng đắn về vai trò và tầm quan trọng của giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông, có tinh thần tự nguyện, tự giác trong công tác được giao, các thầy cô đều có sự đầu tư nhất định vào bài giảng của mình. Bên cạnh đó, có nhiều giáo viên nhận thức chưa đầy đủ về nhiệm vụ của mình. Các công việc được giao chỉ hoàn thành ở mức tối thiểu, thậm chí không hoàn thành. Nhiều người còn nhận thức về giáo dục hướng nghiệp không phải là nhiệm vụ chính của nhà trường mà trách nhiệm chính là cá nhân học sinh và gia đình, không có thời gian để giáo dục hướng nghiệp, thời gian giáo dục hướng nghiệp dành cho những hoạt động khác của lớp. Qua tham khảo ý kiến của các giáo viên và Ban giám hiệu các nhà trường thì các ý kiến không đồng nhất về nhận thức tầm quan trọng của giáo dục hướng nghiệp. Nhiều giáo viên khi được tham khảo ý kiến đều cho rằng, học sinh tham gia giáo dục hướng nghiệp chỉ là theo chương trình. Vấn đề xác định ngành nghề và tìm hứng thú của bản thân qua các bài giáo dục hướng nghiệp chỉ xếp hàng thứ yếu. 42 Bảng 2.5. Mục đích tham gia hoạt động giáo dục hướng nghiệp của học sinh Đánh giá mục đích tham gia hoạt động giáo dục hướng nghiệp của học sinh % Xếp hạng % Xếp hạng Theo chương trình 66 1 57 4 Có thể tìm được việc làm 53 2 57 4 Hứng thú của bản thân 42 4 65 3 Xác định hướng ngành, nghề 47 3 73 2 Được cộng điểm khi thi tốt nghiệp 22 5 79 1 Mục đích khác 18 6 57 4 Giáo viên Cán bộ quản lý Như vậy, nhận thức của giáo viên đã ảnh hưởng lớn đến hiệu quả công tác giáo dục hướng nghiệp. Kết quả trên cho thấy, nhiều giáo viên làm công tác giáo dục hướng nghiệp chưa ý thức về vai trò và tầm quan trọng của công việc họ đang làm. Các giáo viên này chưa có sự đầu tư thích đáng cho công việc, trách nhiệm của họ đơn thuần là hoàn thành phần việc được giao. Công tác giáo dục hướng nghiệp đòi hỏi người thực hiện phải hội tụ nhiều yếu tố quan trọng, đặc biệt phải tìm hiểu và có những hiểu biết nhất định về một số nghề nghiệp trước khi gợi ý chọn nghề cho học sinh. Thầy cô được giao thực hiện chương trình giáo dục hướng nghiệp cũng phải có kỹ năng về tổ chức, nắm được tâm – sinh lý lứa tuổi để biết cần tác động vào những yếu tố nào hay những yếu tố nào sẽ khiến các em tự phát huy… Nếu không biết cách tổ chức hoặc không đầu tư nghiêm túc thì giáo dục hướng nghiệp sẽ dễ dàng trở thành hoạt động nhàm chán, học sinh tham gia chiếu lệ, hiệu quả giáo dục không cao. Tuy nhiên, khi được giao nhiệm vụ thực hiện giáo dục hướng nghiệp thì các thầy cô đều do tinh thần trách nhiệm với nhà trường, với học sinh mà thực hiện chứ chưa có ai được đào tạo, được tập huấn hoặc có những khả năng đặc biệt phù hợp với công việc này. Thực trạng nhận thức của học sinh về giáo dục hướng nghiệp Qua bộ phiếu tham khảo ý kiến của học sinh các trường trong huyện Từ 43 Liêm, khi xếp thứ tự các môn học sinh thích học và kết quả các môn học của học sinh có khoảng cách Bảng 2.6: Mức độ yêu thích và kết quả các môn học Môn học Xếp hạng các môn học sinh thích học Xếp hạng đánh giá kết quả các môn học của học sinh % Xếp hạng % Xếp hạng Toán 50.3 1 50.8 3 Văn 39.1 6 30.2 7 Ngoại ngữ 39.2 5 30.5 6 Sử 21.8 13 20.5 13 Địa 32.9 8 25 10 Lý 39.4 4 30.2 7 Hóa 40.2 3 32.4 5 Công nghệ 32.0 11 29.6 9 Sinh 32.9 8 22 12 Giáo dục công dân 32.9 8 65.8 2 Tin học 39.0 7 46 4 Giáo dục quốc phòng 50.3 1 70.4 1 Giáo dục thể chất 32.0 11 25 10 Theo kết quả điều tra môn Toán có mức độ thích học xếp thứ nhất nhưng kết quả của môn này của học sinh chỉ xếp hạng thứ 3, môn Lý có mức độ học sinh thích học thứ 4 thì kết quả học tập xếp thứ 7; các môn Giáo dục công dân và tin học có mức độ thích học xếp hạng 8 và 7 nhưng kết quả học tập của học sinh xếp hạng 2 và 4. Các môn học như Công nghệ, Sinh học… là những môn có khả năng hướng nghiệp thì cả mức độ yêu thích và kết quả học tập của học sinh đều xếp hạng trung bình thấp. Điều đó chứng tỏ các nhà trường và học sinh cũng chưa coi trọng môn học này. Qua bảng tham khảo ý kiến và xếp hạng ở trên cho thấy các em có sự 44 ham thích với các môn Toán, Lý, Hóa và cũng có sự đầu tư cho các môn học này. Điều này cũng cho thấy, xu hướng của các học sinh là đầu tư học khối A và sẽ lựa chọn các trường thi trong khối này. Còn lại hai môn Mỹ thuật và Âm nhạc không được dạy ở trường trung học phổ thông nữa nhưng vẫn được nhiều em thích và quan tâm. Bảng 2.7: Dự định của học sinh sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông Các hướng tương lai Ý kiến học sinh Ý kiến phụ huynh Tỷ lệ % Xếp hạng Tỷ lệ % Xếp hạng 76 1 81 1 Thi Cao đẳng 42.7 2 42 2 Thi Cao đẳng nghề 18.5 3 20 3 Học trung cấp nghề 12.5 4 15 4 Đi làm ngay 5.2 5 5 5 Hướng khác 4 6 4 6 Thi Đại học Khi tham khảo ý kiến học sinh về dự định tương lai sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông thì ưu tiên số một trong các nguyện vọng của học sinh là thi đại học, rồi sau đó đến cao đẳng, cao đẳng nghề, trung cấp nghề hoặc đi làm. Số lượng học sinh lựa chọn học nghề rất thấp, trong thực tế nhiều em còn không xác định mình sẽ thi trung cấp hoặc đi học nghề. Có một vài em xác định đi làm luôn và vài chục em trong số điều tra xác định sẽ đi du học nước ngoài. Trong số các học sinh được tham khảo ý kiến, có 42,13% trả lời là đã xác định ngành nghề mình muốn theo. Số học sinh đã xác định này cơ bản là học sinh khối 12. Các em học sinh khác thì còn chưa xác định hoặc đang tìm hiểu, lưỡng lự. Tuy nhiên, hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường còn nhiều hạn chế. Học sinh chưa có định hướng nghề nghiệp rõ ràng, không được tư vấn chọn nghề một cách phù hợp và có căn cứ; đội ngũ giáo viên thực hiện công tác giáo dục hướng nghiệp trong quá trình cung cấp kiến thức, thông tin 45 về nghề nghiệp cho học sinh còn hạn chế; lượng thông tin về các trường đại học, cao đẳng được truyền tải nhiều song khả năng học sinh tham dự trúng tuyển hạn chế. Trái lại, thông tin các trường trung cấp chuyên nghiệp, trường nghề đặc biệt nhu cầu nhân lực địa phương không được cung cấp chính xác, đầy đủ. Do vậy, đa số học sinh kết hợp giữa sự lựa chọn cảm tính của bản thân, sự lôi kéo của bạn bè, áp lực từ gia đình.. và có thể quyết định chọn nghề không phù hợp, gây lãng phí thời gian, tiền của học sinh, gia đình và xã hội. Thực trạng nhận thức của phụ huynh về giáo dục hướng nghiệp Qua thăm dò ý kiến của học sinh và phụ huynh, đa số các phụ huynh có trình độ tương đối thấp: 3% phụ huynh có bằng thạc sĩ, 10% phụ huynh có bằng đại học, 12% phụ huynh học trung cấp nghề, 30% phụ huynh tốt nghiệp trung học phổ thông và 43% phụ huynh tốt nghiệp trung học cơ sở thậm chí có nhiều phụ huynh chưa học xong tiểu học. Như vậy, bản thân học sinh hầu như ít được định hướng, tư vấn nghề nghiệp hoặc định hướng chưa đúng cho tương lai từ phía gia đình. Bảng 2.8: Trình độ đào tạo của phụ huynh học sinh các trường THPT huyện Từ Liêm Trình độ đào tạo và trình độ văn hoá của bố, mẹ Bố Mẹ % Xếp hạng % Xếp hạng 58.5 1 70 1 Sơ cấp 11 2 1 7 Trung cấp 10 3 3.5 4 Cao đẳng 7.5 4 4.5 3 Đại học 5.5 6 3.5 4 Thạc sĩ 1.5 7 2 6 Tiến sĩ 0 8 0 8 Khác (ghi cụ thể) 6 5 15.5 2 Không qua đào tạo Trình độ văn hoá 46 Không biết chữ 1 4 2 4 Tốt nghiệp tiểu học 5.5 3 7.5 3 Tốt nghiệp trung học cơ sở 67.5 1 57.5 1 Tốt nghiệp trung học phổ thông 26 2 34.5 2 Có 97% học sinh và phụ huynh được hỏi cho rằng hoàn cảnh kinh tế gia đình đạt mức trung bình trở lên. Điều đó chứng tỏ các em học sinh sẽ có nhiều thuận lợi trong việc đầu tư vào việc học tại trường và việc học nghề sau này. Có 40.5% phụ huynh được hỏi cũng tham gia vào quá trình xác định nghề nghiệp mong muốn cho con em mình. Bên cạnh đó cũng có 25.5% phụ huynh để con mình tự lựa chọn hoặc không biết con mình chọn nghề gì. Tại Bảng 2.7 cũng cho thấy ý kiến của phụ huynh và học sinh đều đồng nhất với ưu tiên hàng đầu là thi vào đại học, cao đẳng, xếp hạng cuối cùng là ý kiến đi làm ngay. Điều đó chứng tỏ phụ huynh cũng đã nhận thức rằng các con cần phải học một nghề gì đó trước khi đi làm. Qua bộ phiếu tham khảo, ý kiến phụ huynh tương đối đồng nhất với các thầy, cô giáo và học sinh khi cho rằng: nhà trường và gia đình có ảnh hưởng lớn đến việc lựa chọn ngành nghề của học sinh. Bảng 2.9: Đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố liên quan đến giáo dục hướng nghiệp Đánh giá mức độ ảnh hƣởng của những yếu tố có liên quan dƣới đây đến việc lựa chọn ngành, nghề của các em Xếp hạng TB Xếp Giáo Học Phụ Cán bộ hạng viên sinh huynh quản chung lý Môi trường giáo dục gia đình 5 5 3 1 14 2 Môi trường giáo dục nhà trường 2 7 4 2 15 3 Năng lực của cá nhân 1 1 1 4 7 1 Định hướng giá trị nghề nghiệp của cá nhân Cơ hội tiếp cận với nghề nghiệp 7 2 2 6 17 4 11 3 6 5 25 5 Giá trị xã hội của nghề nghiệp 4 6 5 13 28 6 47 Nhu cầu nghề nghiệp của xã hội 3 4 7 16 30 7 Chính sách phát triển kinh tế - xã hội 9 8 8 7 32 8 Vị thế xã hội của bố mẹ/ anh chị 14 17 14 10 55 13 Lợi ích kinh tế do nghề nghiệp của bố, mẹ đem lại Nguyện vọng của bố, mẹ 8 14 13 3 38 10 11 13 11 20 55 13 Tác động của họ hàng, dòng tộc 20 20 20 17 77 20 Thầy cô giáo 16 19 16 19 70 19 Bạn bè 13 18 18 17 66 18 Truyền thông đại chúng 5 11 12 1 42 11 Ngày hội lao động, việc làm 17 16 19 12 64 17 Tài liệu những điều cần biết về tuyển sinh ĐH, CĐ Tài liệu những điều cần biết về tuyển sinh TCCN Tài liệu những điều cần biết về tuyển sinh dạy nghề Tuyên truyền, hướng nghiệp, tư vấn nghề nghiệp từ các tổ chức khác Yếu tố khác 10 9 9 7 35 9 18 12 17 11 58 15 19 15 15 9 58 15 15 10 10 15 50 12 21 21 21 21 84 21 Qua bảng tham khảo ý kiến của các giáo viên, học sinh, phụ huynh, Ban giám hiệu nhà trường, mọi người đều cho rằng yếu tố môi trường giáo dục nhà trường và gia đình có ảnh hưởng lớn đến việc chọn nghề của các em. Ngoài ra, các yếu tố như cơ hội tiếp cận nghề nghiệp, giá trị xã hội của nghề nghiệp, nhu cầu nghề nghiệp của xã hội, chính sách phát triển kinh tế - xã hội cũng là những yếu tố tác động mạnh đến nhận thức nghề nghiệp của học sinh. Bên cạnh đó, phương tiện truyền thông cập nhật thông tin nhanh chóng và đa dạng về các ngành nghề, tài liệu những điều cần biết về tuyển sinh đại học, cao đẳng cũng được đánh giá là những yếu tố tác động, ảnh hưởng đến nhận thức. Theo đánh giá, sự tác động của họ hàng, dòng tộc ảnh hưởng ít đến việc chọn nghề của học sinh. Ngay cả ý kiến của thầy cô giáo và phụ huynh cũng không phải là lực lượng ảnh hưởng lớn đến việc chọn nghề. Yếu tố môi 48 trường gia đình và nhà trường được cán bộ quản lý cho rằng là ảnh hưởng số 1 và 2 nhưng ngay bản thân học sinh, giáo viên và phụ huynh thì đều cho rằng yếu tố số 1 là năng lực, sở thích của học sinh. Theo kết quả thống kê, xếp thứ nhất là học sinh chọn nghề theo năng lực. Tuy nhiên, đây cũng chưa phải là con số chính xác và khách quan, vì trên thực tế, nhiều học sinh tưởng mình đang chọn nghề theo năng lực mà không biết mình chọn nghề bị ảnh hưởng từ bạn bè hay các yếu tố khác… Qua kết quả tham khảo, một số ý kiến còn chưa đồng bộ: Yếu tố lợi ích kinh tế do nghề nghiệp của bố, mẹ đem lại được cán bộ quản lý đánh giá là ảnh hưởng số 3 thì giáo viên, học sinh và phụ huynh đều đánh giá ảnh hưởng này không cao. Theo cán bộ quản lý giáo dục, học sinh, phụ huynh và giáo viên đều đánh giá yếu tố ảnh hưởng từ các ngày hội việc làm tác động đến chọn nghề không cao (xếp hạng 12/21; 16/21; 19/21; 17/21). Điều này chứng tỏ, hoặc học sinh ít được tham gia ngày hội việc làm hoặc các ngày hội việc làm này tổ chức không hiệu quả, không gây được hứng thú của đối với học sinh. 2.2.2. Thực trạng về nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục hướng nghiệp * Về nội dung chương trình giáo dục hướng nghiệp Qua khảo sát cho thấy: việc thực hiện nội dung chương trình hoạt động giáo dục hướng nghiệp với “nhóm chủ đề về kiến thức chung, cơ sở cho việc chọn nghề” và “nhóm chủ đề về kiến thức liên quan đến nhóm nghề và nghề cụ thể” được cán bộ quản lý và giáo viên quan tâm, thường xuyên thực hiện trong tháng và có hiệu quả. Như vậy, phần lớn cán bộ quản lý và giáo viên có nhiều kinh nghiệm về việc hướng dẫn học sinh chọn nghề tương lai. Họ là những người có kiến thức rộng về thế giới nghề nghiệp, nắm bắt được nhu cầu nghề nghiệp của địa phương và trong cả nước, đây chính là lợi thế rất lớn cho việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông và giúp học sinh lựa chọn nghề phù hợp với sở trường, năng lực bản thân trong việc lựa chọn nghề nghiệp tương lai. 49 “Nhóm chủ đề về giao lưu, thảo luận, tham quan” trong hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông được thực hiện thường xuyên theo định kỳ năm học. Về nội dung “nhóm chủ đề về tư vấn nghề” cho học sinh trung học phổ thông thực hiện thường xuyên với học sinh khối 12 và cũng đạt hiệu quả nhất định. Thực tế cho thấy, các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm đã có nhiều cố gắng trong việc tư vấn nghề cho học sinh khối 12 của trường theo nội dung trong chương trình đã quy định. Tuy nhiên, qua trao đổi ý kiến với các cán bộ quản lý ở trường trung học phổ thì việc tư vấn nghề ở các trường còn nhiều hạn chế vì thiếu lực lượng chuyên nghiệp (chuyên gia tâm lý trường học), phần lớn các trường chỉ thực hiện trong phạm vi chương trình giáo dục hướng nghiệp. Từ năm học 2008 – 2009, số tiết giáo dục hướng nghiệp chỉ còn 9 tiết/năm (tức là 1 tiết/tháng) đối với tất cả các lớp (trước đây là 27 tiết/năm). Lý do của việc này là một chủ đề có nội dung trùng lặp với các môn học khác như Giáo dục công dân, hoạt động ngoài giờ lên lớp…Nội dung chương trình giáo dục hướng nghiệp đã cung cấp thông tin về một số nghề cơ bản trong xã hội. Tuy nhiên, nội dung chương trình giáo dục hướng nghiệp cũng chưa phục vụ được tính đặc thù của từng vùng, số lượng ngành nghề đề cập trong nội dung giáo dục hướng nghiệp còn hạn chế: các ngành nghề nghệ thuật, nghề truyền thống chưa được quan tâm, những chủ đề tham quan, giao lưu ít khả thi. * Về phương pháp Qua khảo sát các phương pháp dạy học hoạt động giáo dục hướng nghiệp trung học phổ thông, ta có thể chia các phương pháp thành hai nhóm phương pháp: nhóm phương pháp dạy học truyền thống (phương pháp thuyết trình, đàm thoại, trực quan, thực hành) và nhóm phương pháp dạy học tích cực (phương pháp tình huống, thảo luận nhóm, trò chơi, đóng vai, dự án). Đối với nhóm phương pháp dạy học truyền thống, thực tế các trường trung học phổ thông trong huyện Từ Liêm vẫn sử dụng thường xuyên và có 50 hiệu quả. Theo ý kiến của các thầy cô, sở dĩ nhóm phương pháp truyền thống vẫn được thực hiện một cách thường xuyên và hiệu quả vì những phương pháp dạy học này dễ thực hiện trên lớp, phù hợp với tất cả các kiểu bài học…, học sinh cũng dễ tiếp thu bài học. Tuy nhiên, hạn chế của nhóm phương pháp truyền thống là ít kích thích tính độc lập sáng tạo của học sinh, dễ nhàm chán. Đối với nhóm phương pháp dạy học tích cực, mức độ thực hiện chỉ đạt mức trung bình, giáo viên chủ yếu sử dụng hình thức thảo luận nhóm. Đa số các trường trong huyện Từ Liêm tổ chức dạy hướng nghiệp đồng loạt cả trường nên việc sử dụng các thiết bị dạy học không đáp ứng đủ. Về hình thức tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp Từ nhận thức về chương trình giáo dục hướng nghiệp chưa toàn diện và sâu sắc dẫn đến phương pháp tổ chức các hoạt động giáo dục hướng nghiệp chưa phong phú và thiếu sáng tạo. Hầu hết giáo viên và cán bộ quản lý nhận định rằng các hình thức giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường hiện nay có hiệu quả. Hơn 96% ý kiến cho rằng hình thức giáo dục hướng nghiệp qua tiết sinh hoạt hướng nghiệp là “Rất có hiệu quả”. Lựa chọn này ở hoạt động ngoại khoá là trên 72%. Đối với hai hình thức hướng nghiệp thông qua dạy nghề và giờ học chính khoá thì cũng có trên 57% và 68% ý kiến (tương ứng với hai hình thức trên) đánh giá là có “hiệu quả”. Như vậy, phần lớn giáo viên và cán bộ quản lý đều nhìn nhận các hình thức giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường hiện nay có hiệu quả đối với việc hướng nghiệp cho học sinh. Bảng 2.10: Tính hiệu quả của các hình thức dạy học hướng nghiệp Rất hiệu quả Hiệu quả Tính hiệu quả % Xếp Xếp % hạng Ít hiệu quả % hạng hạng Sinh hoạt HN 96.2 1 3.8 4 0 Dạy nghề 10.1 4 68.4 1 0 51 Xếp Không hiệu quả % Xếp 0 hạng 0 0 0 Ngoại khoá 72.2 2 25.3 3 0 0 0 0 Chính khoá 30.4 3 57.0 2 0 0 0 0 Tổng hợp kết quả khảo sát về tầm quan trọng của các hình thức giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường hiện nay cho ta một cái nhìn tổng quát rằng hai hình thức hướng nghiệp thông qua tiết sinh hoạt hướng nghiệp và thông qua hoạt động dạy nghề là từ “quan trọng” đến “rất quan trọng”. Không có ý kiến nào nhận định hai hình thức này là ít hoặc không quan trọng đối với học sinh. Bảng 2.11: Tầm quan trọng của các hình thức hướng nghiệp Tầm quan trọng Rất quan trọng Quan trọng Sinh hoạt hướng nghiệp Xếp % Xếp % hạng hạng 87.3 1 12.7 3 0.00 Dạy nghề 12.7 Ngoại khoá Chính khoá % 2 Không quan trọng Xếp % Xếp hạng hạng 0.00 Ít quan trọng 68.3 1 0.00 0.00 0.00 16.5 2 12.6 2 6.3 2 0.00 2.5 4 65.8 1 15.2 1 Một kết quả khá bất ngờ đối với hình thức hướng nghiệp qua giờ học chính khoá là hơn 65% ý kiến cho rằng “ít quan trọng”, 15.2% cho rằng “không quan trọng” trong khi số ý kiến cho rằng “quan trọng” chỉ chiếm 2.5%. Điều này cho phép chúng ta có thể khẳng định rằng hiện nay, cả giáo viên lẫn cán bộ quản lý chưa nhận thức đúng về vai trò, vị trí của các môn học chính khoá đối với công tác hướng nghiệp cho học sinh. Thực tế cho thấy đa số giáo viên và cán bộ quản lý cho rằng hình thức này ít hoặc không quan trọng hoặc không có thời gian lồng ghép vào môn học. Vì thế, học sinh đánh giá hình thức này kém hiệu quả nhất trong số các hình thức giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường hiện nay. 2.3. Thực trạng về quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp 2.3.1. Thực trạng nhận thức về quản lý giáo dục hướng nghiệp Tất cả giáo viên và cán bộ quản lý được hỏi đều cho rằng học sinh ngay 52 từ lớp 9 đã có nhu cầu tìm hiểu về nghề nghiệp. Như vậy, cả góc nhìn của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh đều cho thấy nhu cầu về hướng nghiệp ở học sinh trung học phổ thông là một nhu cầu có thực, cấp thiết và quan trọng đối với học sinh. Giáo dục hướng nghiệp góp phần giáo dục con người toàn diện về mọi mặt. Ở cấp trung học phổ thông, học sinh phải củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và có những hiểu biết thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động. Tuy nhiên, việc các em tham gia học nghề phổ thông, đa số cán bộ quản lý mong muốn rằng học sinh đi học nghề 100% để được cộng điểm ưu tiên khi thi tốt nghiệp. Hoặc ý kiến cho rằng học sinh phải tham gia học và giáo viên phải tham gia dạy vì đây là chương trình quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Đây là những nhận thức chưa đúng về hoạt động hướng nghiệp. Thứ bậc các nội dung quản lý được ban giám hiệu thực hiện thường xuyên trong nhà trường. Bảng 2.12: Nội dung quản lý các hoạt động trong nhà trường Số lƣợng 17 % 85 Thứ bậc 1 Hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh 13 65 5 Hoạt động giáo dục lao động 9 45 8 Hoạt động giáo dục hướng nghiệp, dạy nghề 10 50 9 Cơ sở vật chất 15 75 3 Tài chính 14 70 4 Công tác xây dựng đội ngũ giáo viên, cán bộ giáo dục 16 80 2 Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp 11 55 7 Công tác văn thư, hành chính 12 60 6 Nội dung quản lý Hoạt động dạy và học 53 Hầu hết các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm hiện nay quan tâm hàng đầu là làm thế nào để học sinh học khá giỏi, chăm ngoan, đỗ tốt nghiệp, tỷ lệ học sinh thi đỗ đại học và cao đẳng cao, thứ hạng 1. Theo nhận thức của cán bộ quản lý và nhiều giáo viên thì mối quan tâm này là nhiệm vụ chính của nhà trường và cũng là cách để tạo dựng hay giữ gìn thương hiệu nhà trường. Còn việc quản lý các hoạt động lao động, hướng nghiệp chỉ xếp thứ hạng 8, 9. Nhiều trường trung học phổ thông trong huyện không lập kế hoạch giáo dục hướng nghiệp riêng mà chỉ lồng ghép một phần nhỏ vào kế hoạch chung của nhà trường. Trong 3 nhiệm vụ hướng nghiệp thì các nhà trường thường tập trung vào nhiệm vụ giáo dục nghề nghiệp đó là tuyên truyền nghề và thông tin nghề nghiệp, còn nhiệm vụ tư vấn và tuyển chọn nghề ít được thực hiện. Trái ngược với góc nhìn của học sinh, phần lớn giáo viên và cán bộ quản lý nhìn nhận rằng công tác giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường hiện nay có hiệu quả. Tất cả những hình thức hướng nghiệp trong nhà trường đều quan trọng đối với học sinh. Việc lồng ghép hướng nghiệp trong dạy học bộ môn Hoá học, Sinh học, mặc dù có nhiều khó khăn (kinh nghiệm, sự chỉ đạo, kinh phí, tài liệu hướng dẫn, thời gian…) nhưng giáo viên cũng đã bước đầu lồng ghép nội dung giáo dục hướng nghiệp trong quá trình lên lớp và cho rằng việc lồng ghép này sẽ có hiệu quả. 2.3.2. Thực trạng kết quả quản lý Thực trạng việc lập kế hoạch giáo dục hướng nghiệp Ngay từ đầu mỗi năm học, hiệu trưởng các nhà trường đã có sự phân công cụ thể cho các thành viên Ban giám hiệu nhà trường. Trong đó, một phó hiệu trưởng trực tiếp phụ trách giáo dục hướng nghiệp. Kế hoạch hoạt động được thông qua liên tịch nhà trường và hiệu trưởng duyệt. Kế hoạch đã xác định được các mục tiêu cho giáo dục hướng nghiệp của nhà trường. Qua quan sát, phỏng vấn, đội ngũ cán bộ quản lý ở các trường trung học phổ thông đều đã và đang được bồi dưỡng qua trình độ quản lý và trình độ 54 chính trị. Tuy nhiên, một số trường, cán bộ quản lý mới được bổ nhiệm, tuổi đời còn trẻ, chưa được bồi dưỡng qua trình độ quản lý hay trình độ chính trị trước cũng đã ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình xây dựng kế hoạch, chương trình hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Kế hoạch đã đề ra được các phương thức và nội dung của giáo dục hướng nghiệp trong năm học và được triển khai thông qua: - Dạy học các bộ môn văn hoá, khoa học cơ bản. - Dạy học các bộ môn công nghệ và lao động. - “Sinh hoạt hướng nghiệp” - Hoạt động ngoại khoá trong và ngoài nhà trường. Cuối mỗi học kỳ, các bộ phận được phân công có trách nhiệm báo cáo kết quả thực hiện, đồng thời rút ra bài học kinh nghiệm. Nội dung kế hoạch bao gồm: Đối với các môn văn hoá, công nghệ… kế hoạch nhà trường yêu cầu các thầy cô quan tâm liên hệ thực tế thông qua kiến thức trong bài giảng. Trên cơ sở phân phối chương trình, nhóm trưởng các bộ môn các khối thống nhất các bài, các phần có sự liên hệ thực tế, mức độ liên hệ đến đâu, sử dụng tài liệu tham khảo nào. Bộ phận thiết bị có nhiệm vụ cung cấp tư liệu, học cụ để các giáo viên sử dụng minh hoạ trên lớp. Qua nhiều năm củng cố, rút kinh nghiệm, kho tư liệu, học cụ của các nhà trường dành cho giáo dục hướng nghiệp đã phong phú lên nhiều. Đối với khối chủ nhiệm, nhà trường lên kế hoạch yêu cầu giáo viên tổ chức các buổi “sinh hoạt hướng nghiệp” theo chương trình hướng nghiệp quy định. Ban giám hiệu các trường lập kế hoạch phân công các giáo viên chủ nhiệm, mỗi giáo viên phụ trách một chuyên đề, sau đó các nhóm trưởng chủ nhiệm gửi kế hoạch thực hiện và báo cáo ban giám hiệu. Qua nhiều năm thực hiện hướng nghiệp, các giáo viên chủ nhiệm đã bắt đầu quen việc, nhiều thầy cô thực hiện công tác này có hiệu quả, đạt các yêu cầu đề ra. Theo hướng dẫn của Bộ, chỉ có chủ đề thực hiện theo chương trình, còn cách làm và hình thức 55 là do các thầy cô sáng tạo cho phù hợp với tình hình thực tế. Đối với Đoàn thanh niên, nhà trường chỉ đạo Đoàn thanh niên lập kế hoạch lao động thường xuyên tại trường, đó là công việc vệ sinh trường lớp hàng ngày và chăm sóc bồn hoa, cây cảnh trong khuôn viên trường và lao động phục vụ các buổi lễ ở trường. Việc lao động này mang tính giáo dục cao đối với học sinh, nó tạo cho các em tính tự giác, ý thức giữ gìn nề nếp kỷ luật thông qua việc giữ gìn vệ sinh của khu vực học tập của mình. Các hoạt động hướng nghiệp thông qua hoạt động ngoại khoá ở trong và ngoài nhà trường được ban giám hiệu giao cho các tổ bộ môn và Đoàn thanh niên kết hợp với khối giáo viên chủ nhiệm. Ngoại khoá gồm nhiều hình thức như các hoạt động ngoại khoá chuyên đề của các tổ chuyên môn tích hợp với giáo dục hướng nghiệp tham quan, tổ chức ngày hội hướng nghiệp, hội thi khéo tay, phiên Chợ quê với các sản phẩm thủ công do chính học sinh làm… Hoạt động hướng nghiệp do Đoàn thanh niên các trường tổ chức ít nhất 2 lần/năm với hình thức: giới thiệu một số trường đại học, trung cấp, nghề; hướng dẫn học sinh làm hồ sơ thi đại học; phối hợp với các trường đại học về tư vấn cho học sinh; phối hợp với trung tâm tư vấn tâm lý làm các trắc nghiệm để tư vấn nghề cho học sinh cụ thể hơn…Nhiều trường còn mời phụ huynh đến tham dự. Những buổi tư vấn hướng nghiệp này mỗi năm đều có sự cải tiến, điều chỉnh để ngày càng tốt hơn. Bên cạnh việc lập kế hoạch hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường, các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm còn lập kế hoạch phối hợp với Trung tâm Kỹ thuật tổng hợp số 5 dạy các nghề: làm vườn, điện dân dụng, điện tử dân dụng, sửa chữa xe máy, cắt may, thêu tay, tin học văn phòng. Tuy nhiên, việc học nghề tại Trung tâm kỹ thuật tổng hợp số 5 cũng có nhiều khó khăn trong việc quản lý. Các nghề được dạy chưa đa dạng, chưa phù hợp với năng lực, sở thích của học sinh nên việc học nghề còn mang tính đối phó do học nghề được cộng điểm trong thi tốt nghiệp; việc học nghề diễn ra ngoài trường phổ thông nên quản lý học sinh, quản lý điểm rất khó khăn. 56 Mặc dù hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm đã có nhiều kết quả nhưng việc xây dựng kế hoạch của các nhà quản lý trường học có thực hiện song còn mang tính hình thức, chưa đi sâu vào nội dung cụ thể, rất chung chung. Vì vậy, các nhà quản lý trường học cần phải tăng cường hơn việc chỉ đạo xây dựng kế hoạch một cách cụ thể hơn, nên đi sâu vào nội dung công việc thực tế đã làm được, tìm ra những gì còn hạn chế để khắc phục mới có thể nâng cao được hiệu quả hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Thực trạng tổ chức, chỉ đạo hoạt động giáo dục hướng nghiệp Trong những năm gần đây, công tác quản lý giáo dục hướng nghiệp bước đầu được quan tâm và đạt được một số kết quả nhất định, góp phần vào quá trình hình thành và phát triển của các nhà trường. Bảng dưới đây thống kê ý kiến của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh về xếp hạng đánh giá mức độ tổ chức các hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo chủ đề: Bảng 2.13. Mức độ tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp Xếp hạng Đánh giá mức độ tổ chức những chủ đề giáo Cán bộ Giáo Học Phụ dục hƣớng nghiệp dƣới đây của nhà trƣờng viên sinh huynh quản lý Nhóm chủ để về kiến thức chung, cơ sở cho 1 1 1 1 việc chọn nghề Nhóm chủ đề về nhóm nghề và nghề cụ thể 4 4 4 4 Nhóm chủ đề về giao lưu, thảo luận, tham quan 3 2 2 3 Nhóm chủ đề về tư vấn nghề 2 3 2 2 Theo xếp hạng và phỏng vấn sâu thì nhóm chủ đề kiến thức chung, cơ sở cho việc chọn nghề: “Nghề tương lai của tôi”, “Em thích nghề gì?”… được tổ chức tốt nhất. Nhóm chủ đề: “Tư vấn chọn nghề” được đánh giá cao và cho rằng thiết thực hơn so với nhóm chủ đề: giao lưu, thảo luận, tham quan. Các chủ đề trong nhóm, mức độ đánh giá tuỳ theo góc nhìn của chủ thể. Ví dụ chủ đề: “Em thích nghề gì”được giáo viên, học sinh và phụ huynh đánh giá cao thì 57 cán bộ quản lý lại đánh giá mức độ vừa phải. Ngoài ra, nhiều chủ đề chức chưa tốt: chủ đề “Thanh niên lập thân, lập nghiệp”, chủ đề nghề nghiệp với nhu cầu thị trường lao động và chủ đề tìm hiểu một số cơ sở sản xuất công nghiệp, nông nghiệp… Từ năm học 2008 – 2009, các nhà trường đã tổ chức triển khai đồng bộ công tác giáo dục hướng nghiệp thông qua đội ngũ giáo viên bộ môn, giáo viên chủ nhiệm với Đoàn thanh niên tổ chức các hoạt động ngoại khoá, dạy hướng nghiệp… Những năm gần đây, theo thống kê của các trường trong huyện, số học sinh đi học sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông đạt trên 85%. Kết quả: số học sinh ở các trường có điểm thi đầu vào thấp đã biết lựa chọn đúng trường đại học để thi, học sinh thi đỗ đại học và cao đẳng năm sau cao hơn năm trước. Ví dụ: tính trung bình điểm thi đại học của học sinh trong cả nước, trường Trung học phổ thông Xuân Đỉnh từ top 800 lên tốp 600, trường Trung học phổ thông Thượng Cát từ top 1200/1400 vươn lên top 1100/1400…; ở trường Trung học phổ thông Minh Khai từ top 400/1400 trường vươn lên top 250/1400. Tuy nhiên, ở các trường có điểm thi đầu vào cao, việc hướng nghiệp có chất lượng thì số học sinh đăng ký dự tuyển vào trường trung cấp và cao đẳng nghề tăng lên nhanh chóng, số lượng học sinh dự thi đại học và cao đẳng giảm. Ví dụ: tại trường trung học phổ thông Nguyễn Thị Minh Khai, số học sinh tham gia thi đại học và cao đẳng giảm rõ rệt. (Tính trung bình trên 200 học sinh) Bảng 2.14: Số lượng học sinh tham gia thi đại học tại trường Nguyễn Thị Minh Khai Năm học Số liệu 2005 – 2006 178/200 2006 – 2007 143/200 2007 – 2008 118/200 2008 – 2009 118/200 58 2009 – 2010 85/200 2010 - 2011 74/200 Tất cả cơ sở vật chất của các trường trong huyện Từ Liêm đều phục vụ chung cho các hoạt động giáo dục của trường, trong đó có cả giáo dục hướng nghiệp. Các phòng học, phòng thực hành, phòng tin học, phòng máy chiếu, hội trường, nhà thể chất… tạo điều kiện lớn về mặt địa điểm để thực hiện giáo dục hướng nghiệp. Tuy nhiên, các cơ sở vật chất khác phục vụ cho các bài giảng thì còn thiếu thốn. Các trường không đủ cơ sở vật chất để đáp ứng việc học nghề của học sinh. Trên cơ sở triển khai từ những năm học trước, các nhà trường đã liên kết với Trung tâm kỹ thuật tổng hợp số 5 tiến hành tổ chức dạy nghề cho học sinh đạt trên 90%, chỉ có Trường trung học phổ thông Thượng Cát mỗi năm có 2 lớp học nghề Làm vườn tại trường, với số lượng gần 100 học sinh/năm. Qua khảo sát, thấy rõ mức độ ảnh hưởng của các môn học đến việc lựa chọn ngành nghề của học sinh. Bảng 2.15: Mức độ ảnh hưởng của các môn học đến sự lựa chọn nghề Môn Công nghệ Giáo viên % Xếp hạng 32.6 4 Học sinh % Xếp hạng 25.8 5 Các môn học xã hội 63.5 2 65.4 2 52 3 Các môn học tự nhiên 78.2 1 76 1 79.6 1 Các môn học khác 40.5 3 38 3 63 2 Các nghề phổ thông 28.6 5 32 4 30 5 Các môn học ảnh hƣởng đến việc chọn ngành nghề Cán bộ quản lý Xếp hạng 38.9 4 % Các môn học tự nhiên được đánh giá là ảnh hưởng nhất sau đó đến các môn học xã hội. Trong khi môn Công nghệ và các nghề phổ thông lẽ ra phải có tác động mạnh đến việc chọn nghề của học sinh thì lại xếp hạng cuối cùng. Như vậy, bên cạnh nguyên nhân từ giáo viên còn có nguyên nhân về phương thức tổ chức thực hiện và trang thiết bị chưa đáp ứng nhu cầu học tập của học sinh. Bên cạnh những kết quả đạt được về tổ chức hoạt động giáo dục hướng 59 nghiệp thì việc thực hiện mục tiêu giáo dục hướng nghiệp còn rất nhiều khó khăn. Các cán bộ quản lý giáo dục tham gia trả lời phiếu hỏi đã cho biết mức độ những khó khăn trong việc tổ chức, quản lý chương trình giáo dục hướng nghiệp: Bảng 2.16: Những khó khăn trong tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp Số lƣợng % Xếp hạng Dạy nghề phổ thông 18 90 1 Cơ sở vật chất trong nhà trường 16 80 2 Tài liệu, sách giáo khoa, sách giáo dục hướng nghiệp 15 75 3 Kinh phí thực hiện chương trình 14 70 4 Đội ngũ giáo viên chuyên trách 13 65 5 Tổ chức Ngày hội hướng nghiệp và tư vấn nghề 11 55 7 Trường ở xa Trung tâm kỹ thuật tổng hợp và hướng nghiệp 10 50 8 Chương trình giáo dục hướng nghiệp 9 45 9 Tổ chức tham quan thực tế sản xuất, kinh doanh 9 45 9 Tổ chức các tiết “sinh hoạt hướng nghiệp” 8 40 11 Thời gian tổ chức thực hiện chương trình 7 35 12 Tổ chức chuẩn bị hồ sơ thi tuyển sinh các trường 2 10 17 Tổ chức tìm hiểu hệ thống giáo dục Đại học, Cao đẳng… 5 25 14 Tổ chức Hội thảo: Thanh niên lập thân, lập nghiệp 4 20 15 Lập kế hoạch quản lý giáo dục hướng nghiệp 3 15 16 Tổ chức triển khai kế hoạch giáo dục hướng nghiệp 6 30 13 Kiểm tra, đánh giá giáo dục hướng nghiệp của trường 12 60 6 Khó khăn khác 1 5 18 Những khó khăn Qua bảng xếp hạng, những khó khăn trong việc tổ chức dạy nghề phổ thông cho học sinh được đánh giá là khó khăn nhất. Khó khăn về chương trình dạy nghề, khó khăn về giáo viên dạy, nhiều học sinh và phụ huynh cũng không thích tham gia vì chương trình đào tạo có rất ít môn, học sinh học xong nghề không sử dụng được. 60 Cơ sở vật chất nhà trường được đánh giá là khó khăn thứ hai vì nó chưa đủ đáp ứng, phục vụ nhu cầu tổ chức giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ngay tại trường. Để có những giờ giáo dục hướng nghiệp sinh động, bổ ích, đòi hỏi nhiều trang thiết bị cơ sở vật chất: máy chiếu, âm thanh… Những cơ sở vật chất đó trường nào cũng có nhưng ít mà các lớp học nghề thường cùng một thời gian để dễ quản lý nên lớp này được dùng thì lớp kia thiếu. Những trang thiết bị nghèo nàn của môn Công nghệ cũng là một nguyên nhân làm cho môn học này chưa hấp dẫn học sinh. Tài liệu, sách giáo khoa giáo dục hướng nghiệp cũng là khó khăn lớn. Hiện nay, Bộ GD&ĐT mới chỉ có sách giáo dục hướng nghiệp dành cho giáo viên, còn sách cho các hoạt động dạy nghề phổ thông, hướng dẫn tích hợp hướng nghiệp trong các môn văn hoá vẫn chưa có. Các tài liệu phục vụ giáo dục hướng nghiệp rất nghèo nàn, hơn nữa hiện nay có nhiều nghề đã lạc hậu và nhiều nghề mới phát sinh. Vấn đề kinh phí thực hiện chương trình cũng rất hạn chế. Tỷ lệ kinh phí dành riêng cho giáo dục hướng nghiệp vẫn chưa có định mức cụ thể. Các hoạt động ngoại khoá ngoài trời, tham quan thực tế…vẫn cần đến sự hỗ trợ lớn từ phía gia đình học sinh. Phương tiện dạy học hướng nghiệp hầu như chưa có. Các thầy cô chủ nhiệm tham gia dạy hướng nghiệp lồng ghép vào tiết sinh hoạt, không có phần hỗ trợ thêm. Xếp thứ 5 trong bảng đánh giá các khó khăn là vấn để đội ngũ giáo viên tham gia công tác hướng nghiệp. Thực hiện chính công tác này ở các trường chủ yếu là giáo viên chủ nhiệm. Các thầy cô được tập huấn trong cụm vài buổi rồi tự nghiên cứu sách giáo khoa để thực hiện. Cách thể hiện bài giảng là tuỳ sự sáng tạo của mỗi người, vì vậy, chương trình giáo dục hướng nghiệp chắc chắn sẽ có thiếu sót, chưa hoàn chỉnh. Việc tổ chức cho học sinh tham quan cơ sở sản xuất thực hiện rất khó khăn: mỗi lần tổ chức chỉ một số học sinh tham gia chứ không thể cả khối hoặc nhiều nhóm nhỏ vì sẽ ảnh hưởng đến sản xuất của các đơn vị; nhà 61 trường cũng không thể đủ kinh phú đài thọ cho tất cả các học sinh tham gia; các cơ sở sản xuất lớn có thể tổ chức tham quan được thì nằm xa thành phố; việc tham quan thường gặp khó khăn về lịch thực hiện. Hàng năm, bên cạnh việc lập kế hoạch năm học về việc tổ chức huy động các nguồn lực xã hội phục vụ cho công tác hướng nghiệp, nhà trường cũng đã cung cấp cho giáo viên các thông tin về tình hình phát triển kinh tế, xã hội của đất nước và địa phương; nhu cầu sử dụng nguồn nhân lực; chỉ đạo và kiểm tra công tác giáo dục hướng nghiệp của giáo viên, phối hợp các hình thức hướng nghiệp trong và ngoài nhà trường. Nhà trường có nhiều biện pháp phối hợp với các phụ huynh tham gia vào hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Phụ huynh tham gia chương trình theo các chủ đề như một thành viên Ban tổ chức; hỗ trợ học sinh trong các buổi tham giao thực tế; giới thiệu những cơ sở sản xuất của mình hoặc bạn bè để học sinh tham quan… Việc huy động và phối hợp các lực lượng xã hội tham gia giáo dục hướng nghiệp ở trường rất đa dạng và phong phú. Khi tổ chức các ngày hội hướng nghiệp, lực lượng thông tin, báo chí đã có nhiều cộng tác, hỗ trợ tích cực với nhà trường như đưa thông tin ngày hội, cung cấp các tư liệu hướng nghiệp, địa chỉ hướng nghiệp…, các tổ chức tư vấn du học cũng có vai trò quan trọng trong công tác hỗ trợ tư vấn tư vấn hướng nghiệp. Đây là các đơn vị chuyên nghiệp nên khâu tổ chức của họ rất phong phú lôi cuốn học sinh tham gia tìm hiểu. Nhiều trường đại học, cao đẳng, trường nghề cũng có cách làm tương tự và tổ chức vào các giờ sinh hoạt dưới cờ. Những việc làm này tạo cơ hội để định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Sau khi được tư vấn nghề, 100% học sinh khối 10, 11 tham gia học nghề phổ thông và bước đầu nhiều em đã bộc lộ năng khiếu về nghề nghiệp. Học sinh khối 12 được tư vấn hướng nghiệp trước khi làm hồ sơ tuyển sinh đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp. 62 Đối với việc chỉ đạo, tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho từng khối lớp” ở các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm đều đạt mức độ thường xuyên và có hiệu quả. Tuy nhiên, qua quan sát thực tế hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm cho thấy: việc chưa thành lập Ban hướng nghiệp hoặc thành lập theo hình thức chiếu lệ, chưa đi vào hoạt động và chưa được phân công, phân nhiệm rõ ràng đã dẫn đến nhiều khó khăn trong việc chỉ đạo, tổ chức thực hiện các hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Về phía cán bộ quản lý ở các nhà trường vẫn lơ là trong việc kiểm tra, đôn đốc, làm cho hoạt động giáo dục hướng nghiệp đạt hiệu quả chưa cao so với kết quả điều tra. Thực trạng kiểm tra, đánh giá giáo dục hướng nghiệp Các trường trung học phổ thông thực hiện theo các quy định những tiêu chuẩn và phương pháp kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Việc kiểm tra giúp các nhà quản lý trường học nắm bắt được thực tế hoạt động này và hiệu quả ra sao. Từ đó có thể xem xét, điều chỉnh và hoàn thiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho phù hợp với tình hình thực tế và đáp ứng được nguyện vọng tìm hiểu về thế giới nghề nghiệp của học sinh, đồng thời giúp các em lựa chọn nghề nghiệp tương lai phù hợp với năng lực, sở trường của bản thân và đáp ứng được yêu cầu nghề nghiệp mà địa phương đang cần. Song, qua quan sát thực tế, trao đổi với cán bộ quản lý, giáo viên phụ trách hoạt động giáo dục hướng nghiệp các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm cho thấy, các nhà trường chưa xây dựng được tiêu chí đánh giá đảm bảo tính toàn diện về kiến thức, kỹ năng, năng lực, thái độ và hành vi của học sinh, đảm bảo tính chính xác, trung thực, khách quan, công bằng, phản ánh được chất lượng thực của học sinh trong hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Theo nhận định của các chuyên gia, việc đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông nói chung thường mang tính chủ quan bởi vì việc thiếu kiểm tra đôn đốc, chỉ xét hình thức, tổ chức được 63 một hai buổi tư vấn nghề, giới thiệu vài ngành nghề cho học sinh tham khảo đã cho là trường thực hiện tốt hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Thực tế, các nhà quản lý chưa đi sâu vào nội dung, chương trình hoạt động giáo dục hướng nghiệp, họ chưa thật sự quan tâm đến chất lượng của các buổi tư vấn hướng nghiệp, chưa nắm bắt được nguyện vọng tìm hiểu nghề nghiệp của học sinh. Thêm vào đó, số tiết học theo phân phối chương trình quá ít (1 tiết/ chủ đề/ tháng), khó có thể thực hiện thường xuyên theo định kỳ. Việc đánh giá giáo viên tham gia giáo dục hướng nghiệp là một việc rất thiết thực. Đối với cán bộ quản lý, việc xây dựng một quy trình kiểm tra đánh giá rất khó khăn với các yếu tố về công tác tổ chức, chuẩn bị các hoạt động hướng nghiệp theo chủ đề của giáo viên, nội dung, tiến độ thực hiện… Việc đánh giá này hầu như mang tính chất cảm tính. Kết quả đánh giá không có điểm số cụ thể mà đánh giá dựa trên số lượng học sinh tham gia, mức độ tham gia (tinh thần, thái độ, tham gia đủ) của giáo viên, còn việc đánh giá năng lực… không có trong kế hoạch kiểm tra, đánh giá. Vì vậy, việc đánh giá hiệu quả của hoạt động giáo dục hướng nghiệp vẫn là khó khăn lớn của công tác quản lý. 2.4. Đánh giá thực trạng và nguyên nhân 2.3.1. Đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp Qua đánh giá thực trạng công tác quản lý giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm cho thấy: hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong các trường trung học phổ thông đã có những chuyển biến tích cực và đạt một số hiệu quả nhất định. Chương trình giáo dục hướng nghiệp được triển khai theo đúng tinh thần của Bộ Giáo dục và Đào tạo; mục tiêu cơ bản của chương trình bước đầu đã được thực hiện. Công tác quản lý của hiệu trưởng có những hiệu quả nhất định. Từ những kết quả trên cho thấy: nhận thức của cán bộ quản lý đã có sự thay đổi tích cực, công tác xây dựng kế hoạch chỉ đạo, tổ chức và kiểm tra của Ban giám hiệu được thực hiện đồng bộ. Mặc dù công tác quản lý giáo dục hướng nghiệp đạt được một số kết quả 64 bước đầu song vẫn bộc lộ những tồn tại dẫn đến công tác quản lý giáo dục hướng nghiệp chưa phát huy hết hiệu quả theo mục tiêu đề ra, chưa đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và đất nước. Các biện pháp quản lý hoàn toàn có thể hoàn thiện để nâng cao hơn nữa hiệu quả giáo dục hướng nghiệp trong các nhà trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm. Các mặt còn tồn tại là: - Nhận thức của cán bộ, giáo viên, học sinh và phụ huynh có nhiều vấn đề chưa đồng nhất, chưa phản ánh đúng thực trạng nhận thức về hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường. Từ đó, trong công tác xây dựng kế hoạch, tổ chức và triển khai thực hiện chưa có sự đầu tư đồng đều về các mặt. - Việc xây dựng kế hoạch thực hiện giáo dục hướng nghiệp đã đạt những yêu cầu cơ bản, đề ra nhiều hình thức hoạt động phong phú nhưng chưa bài bản, nhiều trường chưa có kế hoạch thường niên, chi tiết cho một số mảng hoạt động. Các hoạt động hướng nghiệp thông qua con đường dạy học các môn văn hoá, khoa học cơ bản, thông qua môn Công nghệ và lao động, thông qua “sinh hoạt hướng nghiệp”, thông qua ngoại khoá trong và ngoài nhà trường chưa có kế hoạch đồng bộ và chưa phát huy sức mạnh tổng hợp của các loại hình giáo dục hướng nghiệp. - Công tác triển khai và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục hướng nghiệp của nhà trường về cơ bản là thực hiện tốt nhưng giữa các bộ phận thực hiện chưa đều tay. Việc chỉ đạo thực hiện giáo dục hướng nghiệp còn mang hình thức đối phó. Đội ngũ giáo viên được phân công tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp rất đa dạng, có trường phân công giáo viên chủ nhiệm, có trường phân công giáo viên Công nghệ, Tin học. Nhìn chung, chất lượng đội ngũ giáo viên được phân công đều chưa có chuyên môn đáp ứng yêu cầu vì chưa ai được đào tạo về giáo dục hướng nghiệp. Nhiều nhà trường có đề ra biện pháp giải quyết tồn tại này nhưng việc chỉ đạo, kiểm tra thực hiện chưa sát sao. Cơ sở vật chất đặc thù cho giáo dục hướng nghiệp hầu như không có. 65 - Nhà trường cũng chưa xây dựng được quy trình đánh giá cho hiệu quả chương trình giáo dục hướng nghiệp. Việc đánh giá trong thời gian qua còn nhiều cảm tính, chưa phản ảnh đúng thực chất hoạt động. Vì vậy, chưa rút ra được những điểm mấu chốt cơ bản cần thiết để xây dựng kế hoạch cho thời gian tới, đồng thời chưa xác định rõ mặt mạnh, mặt yếu trong giáo dục hướng nghiệp của các nhà trường. 2.3.2. Nguyên nhân Sở dĩ có thực trạng trên là do nhiều nguyên nhân, song do một số nguyên nhân chính, trong đó có nguyên nhân do nhận thức của cấp uỷ Đảng, chính quyền, Đoàn thể các cấp, lãnh đạo nhà trường, đội ngũ cán bộ giáo viên, học sinh và cha mẹ học sinh về công tác giáo dục hướng nghiệp chưa đầy đủ. Họ chưa thật hiểu rõ về vai trò và tầm quan trọng của công tác giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông đối với bản thân học sinh nói riêng và đối với sự phát triển kinh tế - xã hội nói chung. Nhà trường không làm thay đổi được một số vấn đề xã hội liên quan đến công tác hướng nghiệp như: vấn đề việc làm, tuyển chọn nghề, chế độ đãi ngộ với nghề… Nhà trường cũng không làm thay đổi được nhận thức của cha mẹ học sinh về vấn đề hướng nghiệp. Sự mất cân đối trong hệ thống giáo dục quốc dân dẫn đến sự mất cân đối trong phân luồng học sinh sau tốt nghiệp trung học phổ thông. Giáo viên làm công tác giáo dục hướng nghiệp chưa được đào tạo, năng lực của giáo viên về hoạt động giáo dục hướng nghiệp hạn chế, chưa có giáo viên chuyên trách. Sự quá tải của nội dung chương trình hoạt động giáo dục hướng nghiệp so với thời lượng phân phối chương trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Tài liệu hướng dẫn giáo dục hướng nghiệp còn nghèo nàn, thiếu hấp dẫn, chưa gắn với thực tế địa phương. Chương trình học các môn văn hoá và tâm lý thi cử còn nặng nề. 66 Sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường tạo điều kiện cho hoạt động giáo dục hướng nghiệp chưa thật sự nhịp nhàng, có lúc còn rời rạc, thiếu tập trung chỉ đạo sâu sát từ các nhà quản lý giáo dục. Việc tham gia hoạt động giáo dục hướng nghiệp của các lực lượng ngoài nhà trường còn hạn chế. Cơ sở vật chất phục vụ cho giáo dục hướng nghiệp còn thiếu, trường không có xưởng cho học sinh lao động, không có thiết bị trực quan phục vụ sinh hoạt hướng nghiệp. Kết luận chƣơng 2 Nằm trên địa bàn khu vực đang đô thị hoá mạnh, đông dân, kinh tế có sự chuyển dịch cơ cấu mạnh mẽ, đạt nhiều thành tựu về phát triển kinh tế - xã hội, cụm các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm được thừa hưởng những tác dụng tích cực đó từ phía xã hội. Các nhà trường đã có những thành tích bước đầu trong công tác giáo dục hướng nghiệp. Tuy nhiên, để phát triển bền vững, trước những thực trạng nêu trên về giáo dục hướng nghiệp trên địa bàn huyện Từ Liêm đòi hỏi công tác giáo dục hướng nghiệp cần phải được đổi mới góp phần phân luồng học sinh sau trung học phổ thông, định hướng nghề nghiệp giúp các em chọn nghề phù hợp với năng lực cá nhân và nhu cầu xã hội. Luận văn cũng làm rõ thực trạng về công tác quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm. Từ thực trạng nhận thức của học sinh về hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường, cho đến việc thực hiện nội dung chương trình giáo dục hướng nghiệp. Hơn thế nữa, những nội dung có liên quan đến thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông cũng được làm rõ, chẳng hạn như, thực trạng về xây dựng kế hoạch, chương trình hoạt động giáo dục hướng nghiệp; về phương pháp giảng dạy giáo dục hướng nghiệp; về hình thức tổ chức, chỉ đạo thực hiện; về kiểm tra, đánh giá cũng như các điều kiện, 67 phương tiện, trang thiết bị phục vụ hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm hiện nay. Trên cơ sở nhận định, đánh giá về thực trạng của công tác quản lý giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội, chúng tôi mạnh dạn đề xuất các biện pháp để nâng cao chất lượng của hoạt động giáo dục hướng nghiệp với các nhà trường trong Chương 3 của đề tài. 68 CHƢƠNG 3 BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI 3.1. Nguyên tắc xây dựng các biện pháp 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo thực hiện mục tiêu giáo dục của cấp học THPT Từ việc phân tích thực trạng giáo dục hướng nghiệp của các nhà trường chúng ta thấy nổi lên một số mâu thuẫn cơ bản cần phải giải quyết: Một bên là mục tiêu giáo dục học sinh trở thành những con người toàn diện, bao hàm việc trong tương lai phải có nghề nghiệp ổn định, một bên là nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của mình trong giáo dục hướng nghiệp của các lực lượng. Mục tiêu của giáo dục phổ thông đã được nêu rõ trong Luật giáo dục: “Giáo dục phổ thông nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và có những hiểu biết thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động”. Giáo dục phổ thông phải phấn đấu để học sinh có những hiểu biết thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp. Mục tiêu cũng đã nói rõ, học đại học chỉ là một trong nhiều con đường để cá nhân lựa chọn hướng phát triển cho tương lai, nhưng điều này không phải tất cả cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh đều nhận thức được. Đa số đều mong rằng con đường tiếp theo của học sinh sau tốt nghiệp trung học phổ thông là học đại học. Phụ huynh còn tiêu cực hơn, họ còn gây áp lực cho con em mình bất chấp khả năng và hứng thú nghề nghiệp của cá nhân các em. Tiếp theo là mâu thuẫn giữa yêu cầu của chương trình giáo dục về giáo dục hướng nghiệp với khả năng đáp ứng của nhà trường trong công tác này. Chương trình đã đề ra các quy định chuẩn về kiến thức, kỹ năng và cũng nói rõ quá trình hướng nghiệp trong nhà trường không chỉ dừng lại ở sự giáo dục 69 ý thức lao động nghề nghiệp chung chung mà phải hướng học sinh đi vào nghề cụ thể. Chương trình cũng đã có nhiều gợi ý về cách tổ chức thực hiện. Thậm chí, chương trình cũng không cứng nhắc là đưa ra một chuẩn để áp dụng cho tất cả mọi học sinh, mọi địa phương mà tùy từng trường hợp cụ thể, mỗi nơi, mỗi địa bàn, giáo viên sẽ chọn phương án tối ưu nhất để thực hiện. Vậy mâu thuẫn ở đây là không phải tất cả các giáo viên và nhà trường đều đáp ứng được hết những yêu cầu đặt ra của chương trình. Từ những mâu thuẫn đó đặt ra cho công tác quản lý những nhiệm vụ cấp bách đòi hỏi phải nhanh chóng đưa ra những biện pháp để giải quyết nhiệm vụ trong giáo dục hướng nghiệp. Đáp ứng được mục tiêu đề ra của đề tài Mục tiêu của đề tài là trên cơ sở lý luận, từ thực trạng về giáo dục hướng nghiệp từ năm 2007 đến 2013, đề xuất các biện pháp cho cán bộ quản lý nhằm tăng cường quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp tại các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm – thành phố Hà Nội. 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn Căn cứ vào kết quả đánh giá hiện trạng về quản lý giáo dục hướng nghiệp trong các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm Qua số liệu điều tra thực tế ở các mặt với nhiều đối tượng khác nhau trong nhiều nhà trường, nhu cầu học tập của học sinh và sự quan tâm của phụ huynh, các biện pháp đề ra trên cơ sở kế thừa những thành quả đã đạt được ở trước đó, đồng thời kết hợp với dự báo tương lai phát triển của khu vực và khả năng đáp ứng đào tạo từ phía nhà trường. 3.1.3. Nguyên tắc khả thi Những biện pháp đề ra phải mang tính khả thi và phải phù hợp với điều kiện hoàn cảnh thực tế của nhà trường. Trên cơ sở những biện pháp mà nhà trường thực hiện, những biện pháp đề xuất mang tính bổ sung, hỗ trợ nhằm làm cho hệ thống các biện pháp quản lý của nhà trường trở nên đầy đủ, đồng bộ, phát huy hiệu quả tổng lực, nhằm đạt mục tiêu giáo dục đã đề ra. 70 3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp 3.2.1. Nhóm biện pháp nâng cao nhận thức của cán bộ, giáo viên, phụ huynh, học sinh và các lực lượng khác về giáo dục hướng nghiệp Mục tiêu của biện pháp Nhóm các biện pháp này nhằm tạo ra những tác động để nâng cao nhận thức của các lực lượng bao gồm cán bộ, giáo viên và học sinh về giáo dục hướng nghiệp. Mặt khác, các biện pháp này còn làm rõ hơn nhận thức của nhà trường về vai trò của các lực lượng khác trong giáo dục hướng nghiệp. Biện pháp 1: Tăng cường nhận thức của đội ngũ quản lý và giáo viên về vai trò của nhà trường trong giáo dục hướng nghiệp - Nội dung của biện pháp: cán bộ quản lý quán triệt các chủ trương của Đảng và Nhà nước về giáo dục kỹ thuật tổng hợp - hướng nghiệp - dạy nghề phổ thông đã được khẳng định trong Luật Giáo dục, nắm được văn bản hướng dẫn thi hành Luật, chỉ thị, nhiệm vụ năm học của Bộ trưởng và các văn bản hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục& Đào tạo Hà Nội về công tác hướng nghiệp ngay từ đầu năm học. Chủ động triển khai việc dạy nghề phổ thông cho phù hợp với thực tiễn địa phương nhưng phải đảm bảo chất lượng và coi đây là một trong những tiêu chí thi đua để đánh giá xếp loại các trường. Mỗi trường phải xây dựng kế hoạch, chương trình hành động cụ thể cùng với những tiêu chí nhất định làm tiêu chí phấn đấu đẩy mạnh thực hiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông và cũng đưa ra tiêu chuẩn đánh giá thi đua ở các bộ phận tham gia hoạt động này trong nhà trường. - Cách thức và điều kiện thực hiện: Tuyên truyền cho cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và các lực lượng khác về tầm quan trọng của hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Đối với đội ngũ giáo viên và cán bộ phụ trách công tác hướng nghiệp là những người trực tiếp thực hiện các nội dung hướng nghiệp cần phải làm cho mọi người nhận thức rõ bản chất của hoạt động này, các nội dung hướng nghiệp, các yêu cầu 71 cần phải đạt được và cách thức tổ chức các con đường hướng nghiệp. Trên cơ sở nắm được vấn đề lý luận, các giáo viên sẽ xây dựng kế hoạch triển khai công tác hướng nghiệp trong phạm vi nhiệm vụ của mình. Hướng nghiệp được coi là nhiệm vụ của cả tập thể nhà trường. Trong mỗi giờ dạy, trong mỗi lần tiếp xúc với học sinh, các thầy cô đều có cơ hội hướng nghiệp cho học sinh của mình. Trên cơ sở phân tích khoa học về năng lực, hứng thú của bản thân và nhu cầu nhận thức của các ngành sản xuất thầy cô có thể tư vấn cho các em, giúp các em tự quyết định nghề nghiệp tương lai của mình. Từ quan điểm đó, không chỉ các thầy cô chủ nhiệm thực hiện công tác giáo dục hướng nghiệp mà tất cả các thầy cô trong các giờ dạy chính khóa, ngoại khóa đều có cơ hội thực hiện công tác hướng nghiệp. Bản thân mỗi thầy cô cũng phải luôn cập nhật thông tin thông qua sách báo, mạng internet, đài phát thanh – truyền hình…các thông tin mang đến cho các thầy cô sự phong phú, sự hấp dẫn, tính thời sự… trong bài giảng. Các thông tin chính là cơ sở để thầy cô có thể giúp học sinh mở ra được viễn cảnh về xu hướng nghề nghiệp tương lai. Thông tin chính là yếu tố cơ bản để xác định xu hướng phát triển của thị trường nơi các em sẽ hội nhập. Các phương tiện về thông tin thì rất nhiều và rất đa dạng, ngay cả lượng thông tin về chủ đề hướng nghiệp vô cùng phong phú. Các thầy cô cần phải hỗ trợ, định hướng để các em có thể chọn lọc được thông tin cần thiết cho việc chọn nghề của mình. Từ các vấn đề nhận thức trên, người quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp có thể thông qua nhiều con đường để thực hiện sự tác động đến với bộ phận quản lý, với các giáo viên, học sinh và phụ huynh. Bằng các yêu cầu trong sinh hoạt chuyên môn, các giáo viên phải thể hiện mục đích yêu cầu trong bài giảng, giáo án, kế hoạch lên lớp. Các buổi sinh hoạt chuyên môn luôn phải đề cập đến vấn đề giáo dục hướng nghiệp với các tiêu chí đã xác định. Các hình thức tổ chức bằng nhiều sự sáng tạo, phong phú nhưng mục đích yêu cầu của chương trình phải được đảm bảo. 72 Trong nhiều mối quan hệ có ảnh hưởng, tác động lớn đến giáo dục hướng nghiệp, nhiều lực lượng trong xã hội có vai trò quan trọng trong gia đình, địa phương, các phương tiện truyền thông, các phương tiện văn hóa…trong đó nhà trường vẫn đóng vai trò chủ đạo trong việc phối hợp để giáo dục học sinh. Tính chủ đạo ở đây bao gồm giáo dục có hệ thống, có định hướng, có kế hoạch. Chủ động trong các vấn đề phối hợp thực hiện giữa các lực lượng giáo dục hướng nghiệp. Tuy nhiên, đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên phải nhận thức rõ vị trí và vai trò của phụ huynh trong giáo dục hướng nghiệp. Phụ huynh là những người trực tiếp nuôi dưỡng và giáo dục con cái, vì vậy, họ có ảnh hưởng lớn đến quá trình phát triển thể chất và tinh thần của con em họ, trong đó có hướng nghiệp. Sự phối hợp của phụ huynh với nhà trường và xã hội là rất quan trọng. Ý thức sẵn sàng hợp tác của phụ huynh với các hoạt động của nhà trường về hướng nghiệp sẽ làm tăng hiệu quả của công tác giáo dục. Sự hợp tác chặt chẽ tạo một môi trường đồng nhất trong phương thức giáo dục học sinh. Tuy nhiên, lực lượng phụ huynh rất đa dạng, họ làm nhiều nghề khác nhau, có nhiều trình độ nhận thức khác nhau, cách nuôi dạy con cái, hoàn cảnh gia đình khác nhau. Vì vậy, vai trò của nhà trường là chủ động trong các mối quan hệ cộng tác, kết hợp. Xác định thế mạnh của phụ huynh và kết hợp sức mạnh đó trong các hoạt động giáo dục nhất là trong giáo dục hướng nghiệp thì hiệu quả được nâng cao. Đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục và giáo viên cũng cần phải nâng cao nhận thức về vị trí và vai trò của các lực lượng xã hội khác tác động đến hiệu quả của giáo dục hướng nghiệp. Các lực lượng xã hội ở đây rất rộng lớn bao gồm: chính quyền địa phương, các cơ sở sản xuất kinh doanh trong và ngoài địa bàn, các lực lượng truyền thông, các cơ quan hành chính sự nghiệp, các đơn vị vũ trang… Tất cả các lực lượng này tùy theo đặc trưng của ngành nghề và chức năng, nhiệm vụ đều có ảnh hưởng đến giáo dục hướng nghiệp của nhà trường. Chính quyền địa phương luôn quan tâm đến vấn đề hướng nghiệp vì đó chính là cơ sở cho sự phát triển nguồn nhân lực, yếu tố quan trọng đóng 73 góp cho sự phát triển kinh tế - xã hội. Ngược lại các chính sách về lao động, phát triển nguồn nhân lực của chính quyền có ảnh hưởng lớn đến vấn đề hướng nghiệp của nhà trường. Bên cạnh đó các đơn vị truyền thông có thế mạnh rất lớn trong việc cung cấp thông tin nói chung và về giáo dục hướng nghiệp nói riêng. Nếu các hoạt động giáo dục hướng nghiệp của nhà trường kết hợp được với hoạt động của truyền thông sẽ mang lại hiệu quả lớn. Cán bộ quản lý và giáo viên tham gia hoạt động giáo dục hướng nghiệp cũng cần phải nhận thức rằng các lực lượng như các cơ sở sản xuất, đơn vị kinh doanh, ngoài sự cộng tác thân thiện phi lợi nhuận thì còn có thể là mối quan hệ tương hỗ, họ có thể giúp nhà trường về phương tiện hỗ trợ kỹ thuật, công nghệ, tài chính, cho học sinh thực tập, tham quan… đó là những hình ảnh sinh động về môi trường nghề nghiệp mà học sinh sẽ là một chủ thể trong tương lai. Với các đơn vị bạn cùng hoạt động trong ngành giáo dục nhưng cấp độ khác như các trường đại học, cao đẳng, trung cấp và dạy nghề thì sự hỗ trợ này rất đáng quý vì đó là cơ hội để học sinh của trường có thể giao lưu, tìm hiểu về hướng tương lai của mình. Nhà trường có thể có những hoạt động chung kết hợp với chủ đề hướng nghiệp giúp cho hoạt động giáo dục của trường phong phú hơn. Có thể tìm thấy rất nhiều lợi ích khi có mối quan hệ cộng tác với các lực lượng khác ngoài nhà trường để giúp hoạt động giáo dục hướng nghiệp đa dạng và phong phú. Ý thức được điều này, nhà trường cần chủ động trong các mối quan hệ và có nhiều sáng tạo trong các hoạt động phối hợp để có hiệu quả cao trong công tác giáo dục hướng nghiệp. Biện pháp 2: Nâng cao nhận thức của học sinh về giáo dục hướng nghiệp - Nội dung biện pháp: Nâng cao nhận thức về giáo dục hướng nghiệp cho các em chính là tác động sao cho để các em hiểu và xác định được một tâm thế chuẩn bị sẵn sàng đi vào lao động sản xuất, các em được làm quen với các nghề cơ bản trong xã hội và hình thành được những biểu tượng đúng đắn về các nghề cần phát triển. Sau đó các em phải hình thành được hứng thú đối 74 với nghề nghiệp, trên cơ sở hứng thú hình thành năng lực tương ứng với nghề. Bên cạnh đó, nhà trường cũng phải giáo dục cho các em thái độ đối với lao động, và cuối cùng là giúp các em chọn được một nghề phù hợp. - Cách thức và điều kiện thực hiện: Việc nâng cao nhận thức cho học sinh không chỉ là giảng cho học sinh những vấn đề lý thuyết khô khan mà ngay chính bản thân, phong cách làm việc của thầy cô cũng giáo dục cho các em rất nhiều. Chính tinh thần yêu lao động, thái độ nghiêm túc đối với công việc, niềm đam mê học hỏi, tìm tòi sáng tạo của thầy cô đối với ngành nghề sẽ là những ấn tượng về nghề nghiệp không bao giờ phai đối với học sinh. Nhịp độ phát triển của khoa học công nghệ hiện nay là rất nhanh, những tri thức mới luôn được nhanh chóng cập nhập, ứng dụng vào sản xuất. Giáo dục hướng nghiệp cũng phải đi theo hướng đó. Các thầy cô luôn phải định hướng các em đi theo viễn cảnh sự phát triển của nghề trong tương lai chứ không phải chỉ đáp ứng những yêu cầu hiện tại của ngành nghề. Các em phải nhanh chóng nắm bắt được những công nghệ mới, sao cho khi ra trường là đáp ứng kịp thời ngay những yêu cầu khắt khe của thị trường, hòa nhập nhanh chóng vào cuộc sống. Để tăng cường sự nhận thức của học sinh nói riêng và các lực lượng giáo dục hướng nghiệp nói chung thì vấn đề quan trọng và cơ bản, cốt lõi nhất vẫn là vấn đề nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động giáo dục hướng nghiệp của chính cán bộ quản lý trường học. Quản lý trường trung học phổ thông có rất nhiều hoạt động quản lý và các hoạt động đều có tầm quan trọng riêng. Trên cơ sở cân đối hoạt động, hiệu trưởng xây dựng kế hoạch thực hiện sao cho các hoạt động thực hiện đồng bộ để nhà trường phát triển đồng đều về mọi mặt. Công tác tuyên truyền là một khâu quan trọng trong mắt xích các chuỗi công việc của giáo dục hướng nghiệp. Thông qua bảng tin hoạt động, qua trang web của nhà trường, qua các ấn phẩm văn hóa vv…. Các bộ phận chức năng đều tận dụng để tuyên truyền nhận thức cho giáo dục hướng nghiệp. Trong các buổi sinh hoạt hướng nghiệp, hoặc trong các buổi họp triển khai, sơ 75 kết và tổng kết đánh giá đều chú trọng đến vấn đề nhận thức của lực lượng cán bộ giáo viên, công nhân viên và học sinh về hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Đánh giá nhận thức giáo dục hướng nghiệp của các lực lượng trong nhà trường Đánh giá trước hết phải vì sự tiến bộ của hoạt động giáo dục hướng nghiệp, giúp cán bộ quản lý hiểu được nhận thức của giáo viên và học sinh về hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Kết quả của đánh giá sẽ là động lực thúc đẩy các quá trình khác như đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới cách thức tổ chức hoạt động dạy học, đổi mới quản lý. Để đánh giá nhận thức về hoạt động giáo dục hướng nghiệp thì không có những tiêu chí định lượng mà chỉ có những tiêu chí định tính. Tuy nhiên, thông qua các hoạt động cụ thể của giáo viên và học sinh cùng các lực lượng hỗ trợ khác thì nhà trường vẫn có thể đánh giá tương đối một cách chính xác về mức độ nhận thức giáo dục hướng nghiệp của các lực lượng trong nhà trường. Đối với cán bộ quản lý giáo dục, thông qua mức độ sự đầu tư cho kế hoạch, triển khai thực hiện và kiểm tra đánh giá giáo dục hướng nghiệp so với các công việc khác phải đảm trách trong nhà trường thì có thể xác định được mức độ mà người đó quan tâm đến giáo dục hướng nghiệp. Mức độ đầu tư thể hiện ở tính cần thiết, khả thi, chặt chẽ, chính xác, hợp lý ... của kế hoạch. Công tác rút kinh nghiệm, đánh giá sau mỗi khoảng thời gian thực hiện định kỳ được coi trọng và thực hiện nghiêm túc. Đối với học sinh, thông qua tinh thần, thái độ tham gia của các em qua các hoạt động giáo dục hướng nghiệp mà ta có thể đánh giá được mức độ nhận thức của các em. Ngoài ra sự đam mê, tìm tòi, sáng tạo trong quá trình học tập, tham gia các hoạt động giáo dục hướng nghiệp cũng thể hiện được mức độ nhận thức của các em về tầm quan trọng của giáo dục hướng nghiệp. Tất nhiên bên cạnh sự tham gia nhiệt tình, tự giác của các em học sinh thì 76 phương thức tổ chức cũng là yếu tố rất quan trọng hình ảnh trực tiếp đến sự ham thích môn học của học sinh. 3.2.2. Nhóm các biện pháp xây dựng kế hoạch thực hiện giáo dục hướng nghiệp Mục tiêu của biện pháp Nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả về công tác quản lý, xây dựng kế hoạch thực hiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp đạt mục tiêu về giáo dục bao gồm kiến thức, kỹ năng và thái độ theo quy định của chương trình; phân công trách nhiệm cụ thể cho từng tổ nhóm; định rõ thời gian, tiến độ thực hiện. Biện pháp 1: Thành lập ban giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường - Nội dung biện pháp: Nhà trường cần thành lập ban giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường. Ban có thể có nhiều tiểu ban với các nhiệm vụ khác nhau như tiểu ban kế hoạch, tiểu ban tư vần nghề, tiểu ban dạy nghề, tiểu ban lao động vv… Ban hướng nghiệp có trách nhiệm tư vấn cho hiệu trưởng, giúp hiệu trưởng đầu tư cho công tác lập kế hoạch giáo dục hướng nghiệp. Kế hoạch phải được căn cứ vào mục tiêu đào tạo của nghành, của sở và được cụ thể hoá từng học kỳ, từng tháng, từng tuần. Kế hoạch được xây dựng dựa trên cơ sở những kết quả rút ra từ việc kiểm tra, tổng kết kinh nghiệm của các năm học trước, phối hợp chặt chẽ với các yêu cầu giáo dục của năm học tiếp theo. Kế hoạch phải thể hiện rõ các con đường hướng nghiệp mà nhà trường phải thực hiện, các mục tiêu phải đạt được cùng các điều kiện, các yếu tố cần thiết để đạt các mục tiêu đó. Kế hoạch cũng phải đề cập rõ trách nhiệm của từng bộ phận, từng cá nhân trong bộ máy và các yêu cầu về thời gian tiến độ. Việc lập kế hoạch cần đảm bảo tính dân chủ, công khai để tập chung trí tuệ của tập thể giáo viên, đồng thời cũng nâng cao ý thức trách nhiệm của các thành viên trong trường đối với giáo dục hướng nghiệp. Dự thảo kế hoạch giáo dục hướng nghiệp hàng năm của trường do ban hướng nghiệp soạn thảo, sau đó cần có sự tham gia ý kiến của các giáo viên 77 trong trường thông qua các buổi sinh hoạt về chuyên môn. Ban hướng nghiệp tổng hợp ý kiến, hoàn chỉnh và thông qua liên lịch, được hiểu trưởng duyệt mới triển khai trong toàn hội đồng. Ngoài kế hoạch chung hàng năm, còn có những kế hoạch chi tiết cụ thể cho từng hoạt động thì ban hướng nghiệp cũng cần thông qua các giáo viên và liên tịch, được hiệu trưởng duyệt mới triển khai thực hiện. Các kế hoạch cần sự phối hợp của địa phương, phụ huynh hoặc các lực lượng khác phải được ban hướng nghiệp chuẩn bị và làm việc kỹ, phân công chu đáo, phối hợp thực hiện có hiệu quả. - Cách thức và điều kiện thực hiện: Ban hướng nghiệp giúp hiệu trưởng đề ra những yêu cầu chuyên môn cụ thể nhằm nâng cao chất lượng của giáo dục hướng nghiệp, đạt mục tiêu đào tạo để ra Với các bộ môn văn hóa, khoa học cơ bản, nhà trường cần yêu cầu các thầy cô coi trọng vấn đề liên hệ thực tế, lồng ghép hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Bất kỳ vấn đề kiến thức nào cũng đều có thể tìm được những ví dụ trong thực tế sinh động để liên hệ, so sánh. Các học sinh cũng có thể tự liên hệ để làm cho kiến thức khắc sâu giúp các em vừa nhớ bài lâu vừa có thể nhanh chóng áp dụng các kiến thức đã học. Yêu cầu này phải được nhà trường chính thức đưa vào tiêu chuẩn đánh giá thi đua và phải được thường xuyên nhắc nhở trong các dịp trao đổi, rút kinh nghiệm về chuyên môn. Qua bộ môn Công nghệ và lao động sản xuất, học sinh có cơ hội để thực hành, rèn luyện kỹ năng lao động. Thầy cô dạy các bộ môn này phải giúp các em thực hành được các kỹ năng và tinh thần thái độ tích cực đối với lao động. Từ đó học sinh phát triển được năng lực và hứng thú nghề nghiệp. Đây là yêu cầu về chuyên môn mà giáo viên cần phải đáp ứng khi giảng dạy. Với chương trình giáo dục hướng nghiệp theo sách giáo khoa, chương trình được soạn sẵn theo chủ đề và có hướng dẫn thực hiện rất chi tiết, vì vậy ban hướng nghiệp chỉ cần hướng dẫn các thầy cô thực hiện theo sách, bám sát 78 các chủ đề và các bước thực hiện. Ban hướng nghiệp có nhiệm vụ xây dựng kế hoạch của nhà trường phối hợp với các lực lượng xã hội về giáo dục hướng nghiệp Nhà trường cần có kế hoạch phối hợp các lực lượng xã hội để tổ chức tư vấn nghề nghiệp cho học sinh, đây là hoạt động rất thiết thực và mang lại hiệu quả cao. Hoạt động tư vấn không phải chỉ theo từng đợt mà phải được tiến hành trong suốt quá trình học tập của học sinh. Hoạt động này bao gồm giới thiệu với học sinh hề thống trường lớp đào tạo nghề của trung ương và địa phương, hệ thống các trường đại học, cao đẳng, trung học, vv… Tìm hiểu tâm tư và nguyện vọng, khuynh hướng, hứng thú và kế hoạch nghề nghiệp của từng học sinh. Đo đạc các chỉ số tâm sinh lý liên quan trực tiếp đến nghề định chọn. Theo dõi bước phát triển phù hợp nghề của từng học sinh qua các hoạt động hướng nghiệp mà học sinh tham gia để tư vấn cho các em và phụ huynh chính xác nhất. Ban hướng nghiệp xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ về giáo dục hướng nghiệp cho các giáo viên, công nhân viên của nhà trường Nhà trường cần có biện pháp bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho các giáo viên tham gia giáo dục hướng nghiệp. Do vấn đề biên chế nên không có giáo viên chuyên trách cho công tác này nên phải lựa chọn những nhân sự có khả năng kiêm nhiệm. Các thầy cô có năng lực về tổ chức, giao tiếp, tâm lý, vv… có thể đảm nhiệm được công việc của giáo dục hưóng nghiệp. Các biện pháp bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ có thể lồng ghép với các buổi sinh hoạt chuyên môn, các buổi gặp gỡ giao lưu rút kinh nghiệm, các trao đổi về tài liệu hướng nghiệp. Ban hướng nghiệp thường xuyên kiểm tra và góp ý các kế hoạch hoạt động cho các thầy cô. Các đồng nghiệp có thể hoạt động kèm cặp lẫn nhau giữa những người có kinh nghiệm và những người mới tham gia. Biện pháp 2: Xây dựng kế hoạch tăng cường đầu tư về cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ giáo viên hướng nghiệp - Nội dung biện pháp: Nhà trường cần có kế hoạch về sự đầu tư thích 79 ứng về cơ sở vật chất, tài chính, trang thiết bị cho giáo dục hướng nghiệp. Cụ thể là nhà trường cần có phòng tư vấn nghề với những trang thiết bị cần thiết để phòng hoạt động được. Phòng có thể thông tin về thế giới nghề nghiệp, về thị trường lao động, về xu hướng phát triển của nền kinh tế, xã hội của địa phương và cả nước. Phòng có thể cung cấp các thông tin về hệ thống đào tạo, các yêu cầu khác nhau của các nghành nghề, tư vấn được cho phụ huynh và học sinh những băn khoăn, thắc mắc về nghề nghiệp. Nếu có thể, phòng cũng đo được các chỉ số phát triển tâm sinh lý, cơ sở để xác định sự phù hợp ngành nghề. Trong phòng cần trang bị các tranh ảnh, sách báo, tư liệu về các ngành nghề, các tư liệu giới thiệu về các trường, các cơ sở đào tạo các ngành nghề, tranh ảnh và tiểu sử những người đã thành đạt về nghề nghiệp của mình, tranh ảnh về các vùng kinh tế cả nước vv… Ngoài ra, các phòng cũng là nơi trưng bày sản phẩm đặc biệt của địa phương hoặc do học sinh của trường thực hiện. Nhà trường cũng cần xây dựng kinh phí và phương tiện hỗ trợ cho những buổi giao lưu, hội thảo, tham quan với chủ đề hướng nghiệp. Các hoạt động có thể diễn ra tại trường hoặc ngoài trường. - Cách thức và điều kiện thực hiện Hiệu trưởng ra quyết định thành lập theo đúng quy định của điều lệ trường phổ thông với các thành viên là những cá nhân có năng lực, nhiệt tình, trách nhiệm. Phụ trách ban có thể là hiệu trưởng trực tiếp làm nhưng cũng có thể phân cho một phó hiệu trưởng đảm trách. Ban có quy chế làm việc, có quy định rõ quyền hạn và trách nhiệm của từng thành viên và các điều kiện để các thành viên làm việc. Ban có trách nhiệm tư vấn cho hiệu trưởng về việc lập kế hoạch hoạt động, triển khai thực hiện, theo dõi và đánh giá các mặt hoạt động. Hiệu trưởng yêu cầu ban hướng nghiệp xây dựng chế độ làm việc và quy đinh rõ quyền hạn và nhiệm vụ và từng thành viên. Hàng tháng ban hướng nghiệp họp giao ban để nắm tình hình triển khai và thực hiện công tác, kịp thời tham mưu cho hiệu trưởng những vấn đề mấu chốt, quan trọng. Nếu cần thiết có thể điều chỉnh kế hoạch cho kịp thời và 80 chính xác theo thực tế. Đa dạng hóa việc tổ chức dạy nghề cho học sinh là điều cần thiết nhưng cần phải tính đến khả năng thực hiện của nhà trường. Vì vậy ban hướng nghiệp giúp hiệu trưởng tư vấn tổ chức thực hiện các loại hình hướng nghiệp, dạy nghề sao cho phù hợp với nguyện vọng số đông của học sinh, phù hợp với hoàn cảnh, nhu cầu của địa phương, có tính đến yếu tố sự phát triển của nền kinh tế xã hội. Trên cơ sở nhu cầu giảng dạy và học tập, ban hướng nghiệp có kế hoạch đề xuất cho hiệu trưởng có những khoản kinh phí nhất định đầu tư mua sắm, trang bị cơ sở vật chất phục vụ giáo dục hướng nghiệp. Những khoản kinh phí này bao gồm những chi phí cho hoạt động như tranh ảnh, vật liệu các em sử dụng trong các giờ học và các trang thiết bị thuộc tài sản như bàn ghế, máy móc, phòng học vv… Các khoản kinh phí này đều được dự trù chính xác từ đầu năm thì ban hướng nghiệp sẽ hoàn toàn chủ động trong các hoạt động và nó sẽ góp một phần lớn sự thành công cho các kế hoạch hoạt động của giáo dục hướng nghiệp. Hàng tháng, trong các buổi họp rút kinh nghiệm về chuyên môn của nhà trường thì ban hướng nghiệp cũng phải có phần sơ kết của tình hình giáo dục hướng nghiệp. Việc sơ kết thường xuyên theo định kỳ hàng tháng giúp cho hoạt động nhanh chóng đưa vào nề nếp ổn định, đó như là một hoạt động thường xuyên bên cạnh các hoạt động chuyên môn khác của nhà trường. Cuối mỗi học kỳ phải có báo cáo sơ kết và cuối năm học có báo cáo tổng kết. Các báo cáo này có giá trị đánh giá lại toàn bộ các hoạt động trong năm học giúp cho nhà trường có một cách nhìn tổng thể về hoạt động. Báo cáo phải chỉ ra được những ưu điểm và tồn tại, bài học kinh nghiệm, phân tích nguyên nhân chủ quan và khách quan từ các phía để rút kinh nghiệm cho năm sau làm việc tốt hơn. Sau chu kỳ 3 năm (của một khóa học sinh vào trường) báo cáo cần có thống kê hiệu quả của giáo dục hướng nghiệp thông qua số lượng, tỷ lệ học sinh tham gia vào các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp 81 hoặc đi làm vv… Từng thành viên trong ban hướng nghiệp cần được xác định rõ quyền hạn và nhiệm vụ, đồng thời tạo điều kiện về thời gian, vật chất, kinh phí để họ thuận lợi trong công tác. Trao đổi rút kinh nghiệm giữa ban hướng nghiệp với các thầy cô và giữa các thầy cô với thầy cô về giáo dục hướng nghiệp là rất quan trọng. Qua trao đổi có thể nắm được ngay tình hình của công việc và có những nhận định khách quan và rút kinh nghiệm tốt cho những hoạt động tiếp theo. Các trao đổi rút kinh nghiệm có thể là chính thức nhưng cũng có thể là không chính thức, tùy theo những điều kiện và hoàn cảnh phù hợp. 3.2.3. Nhóm các biện pháp tổ chức, chỉ đạo thực hiện kế hoạch giáo dục hướng nghiệp Mục tiêu của biện pháp Khi đã có kế hoạch, việc triển khai thực hiện là bước tiếp theo. Việc triển khai đòi hỏi đúng đối tượng, phù hợp thời gian và tiến độ. Các giáo viên phải nắm vững được mục đích yêu cầu của nhiệm vụ, nắm vững quyền hạn và trách nhiệm trong công việc. Biện pháp 1: Triển khai kế hoạch thực hiện cụ thể, rõ ràng, chu đáo Giáo dục hướng nghiệp có thể tổ chức ở nhiều nơi, có nhiều các hoạt động diễn ra ở ngoài phòng học, ngoài trường. Như vậy các lịch thực hiện cần được thông báo cụ thể đến từng đối tượng liên quan để tham gia đầy đủ. Để học sinh tham gia chủ động và sáng tạo thì học sinh cũng phải được triển khai kỹ những mục đích, yêu cầu của hoạt động. Tất cả các đối tượng có liên quan cũng đều được thông báo thông tin phần kế hoạch liên quan để phối hợp thực hiện. Các hoạt động không diễn ra tại trường học hoặc tổ chức vào ngày nghỉ cần báo để phụ huynh học sinh biết rõ để phối hợp và hỗ trợ. Biện pháp 2: Tổ chức tốt sinh hoạt chuyên môn, dự giờ, thao giảng, của giáo viên dạy giáo dục hướng nghiệp - Nội dung biện pháp: Sách giáo khoa hướng dẫn thực hiện chương 82 trình giáo dục hướng nghiệp của Bộ GD&ĐT nhấn mạnh về phương pháp dạy học trên quan điểm xây dựng chương trình coi học sinh là chủ thể của hoạt động chọn nghề và tổ chức các hoạt động cho học sinh được thể hiện rõ. Đó là hoạt động học tập theo các chủ đề hướng nghiệp, hoạt động thực hành tìm hiểu nghề, hoạt động giáo dục nghề được thể hiện ở chỗ thầy tổ chức cho các em giao lưu với cơ sở sản xuất, tổ chức tham quan, tổ chức các buổi hổi thảo tranh luận ở lớp, ở nhóm vv…. Như vậy, ở đây thầy đóng vai trò là người tổ chức, định hướng, điều khiển các hoạt động của học sinh. Học sinh tự mình điều tra, thu nhập các thông tin về nghề, về trường nghề, về trường đào tạo, về sự phát triển kinh tế địa phương, về cơ sở sản xuất. Tóm lại, thầy là người thiết kế, còn trò là người thi công. Giờ học hướng nghiệp dưới sự điều khiển của giáo viên cũng như các giờ học khác, cần có học tập, trao đổi rút kinh nghiệm, vì vậy cũng phải có dự giờ, thao giảng. Hoạt động này giúp cho các thầy cô có nhiều cơ hội tự điều chỉnh, tự hoàn thiện mình. Đồng thời nó cũng là cơ sở để đánh giá giáo viên, đánh giá thực trạng của giáo viên, đánh giá thực trạng của giảng dạy trong nhà trường. hoạt động này cần tiến hành bình thường như các môn học khác và chế độ sinh hoạt chuyên môn của các thầy cô cũng cần duy trì giống như các bộ môn khác trong nhà trường. - Cách thức và điều kiện thực hiện: Tăng cường thao giảng dự giờ để rút kinh nghiệm. Có thể tổ chức thao giảng trong cụm các trường trong quận hoặc trong thành phố để các thầy cô có cơ hội học tập, trao đổi kinh nghiệm. Khuyến khích các thầy cô sử dụng thành thạo các đồ dung dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy vv…. Khuyến khích thầy cô ứng dụng hoặc sáng tạo những phương pháp dạy học mới vào bộ môn. Tăng cường kiểm tra kế hoạch giảng dạy, góp ý trao đổi về chuyên môn Nhà trường khuyến khích sự sáng tạo trong cách thực hiện của các thầy 83 cô nhằm đạt hiệu quả cao trong các giáo dục hướng nghiệp. Sự sáng tạo có thể có ở nhiều khâu, có thể là trong kế hoạch, trong triển khai thực hiện, trong chế tạo các dụng cụ phục vụ cho giáo dục hướng nghiệp hoặc trong cách giảng dạy vv… Các bộ tranh ảnh, các tư liệu, dụng cụ, học cụ phục vụ cho giáo dục hướng nghiệp còn thiếu rất nhiều, các tư liệu mà thầy cô và học sinh thu nhập được, đa số cũng chỉ là tư liệu thô. Để phục vụ được cho mục tiêu giảng dạy, nhà trường cần có sự đầu tư, hỗ trợ khuyến khích các thầy cô có sự gia công cho các tư liệu để nó mang tính tiêu biểu, phục vụ đúng cho mục đích yêu cầu của công tác giáo dục hướng nghiệp. Thậm chí, nhà trường có thể mở ra cuộc vận động giáo viên và học sinh cùng tham gia cuộc thi sưu tầm và chế tạo dụng cụ học tập phục vụ cho giáo dục hướng nghiệp. Kiểm tra việc triển khai thực hiện là việc cần thiết của hiệu trưởng, nó bảo đảm cho chương trình luôn được thực hiện đúng các yêu cầu đã đề ra. Hiệu trưởng sẽ có đủ thông tin về tiến độ thực hiện và có thể điểu chỉnh kịp thời những vấn đề nảy sinh trong quá trình thực hiện. Nghiên cứu kỹ các báo cáo hiệu trưởng sẽ có cách nhìn toàn diện về tình hình công việc. Căn cứ vào cách thể hiện báo cáo, hiệu trưởng cũng có thể phần nào đánh giá được những người cộng sự của mình, từ đó có cách phân công nhân sự hợp lý hơn. 3.2.4. Nhóm các biện pháp quản lý kiểm tra, đánh giá thực hiện giáo dục hướng nghiệp Mục tiêu của biện pháp Thường xuyên nắm được tình hình của giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường. Có những biện pháp điều chỉnh kịp thời, trên cơ sở rút kinh nghiệm của những hoạt động đã thực hiện và đề ra kế hoạch tiếp theo trong thời gian tới. Đánh giá được thực trạng làm việc của giáo viên và tình hình học tập của học sinh, kịp thời khen thưởng, khích lệ tinh thần giảng dạy và học tập 84 của giáo viên và học sinh. Xếp loại mức độ học tập của học sinh. Biện pháp 1: Lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và kiểm tra chuyên môn hoạt động giáo dục hướng nghiệp - Nội dung biện pháp: Ban hướng nghiệp phải lập được kế hoạch kiểm tra định kỳ và kiểm tra chuyên đề giáo dục hướng nghiệp, qua mỗi lần kiểm tra đều có đánh giá và rút kinh nghiệm để xây dựng ý thức tự kiểm tra của mỗi giáo viên và học sinh. Các báo cáo về giáo dục hướng nghiệp cần đi sâu vào những đánh giá tồn tại chủ quan và khách quan, tìm hiểu nguyên nhân, từ đó tìm ra những biện pháp phù hợp cho kế hoạch thời gian tiếp theo. - Cách thức và điều kiện thực hiện: Nhà trường cần xây dựng các tiêu chí đánh giá hoạt động của giáo viên trong giáo dục hướng nghiệp. Đánh giá hiệu quả tốt hoạt động của từng cá nhân là việc làm rất khó và rất tế nhị của nhà trường. Hiệu quả của giáo dục hướng nghiệp cũng giống như hiệu quả của các hoạt động giáo dục khác, nó không thể hiện ngay tức thời mà phải sau một thời gian dài, khi học sinh đã ra trường, thậm chí khi đã trưởng thành, thành đạt trong công tác. Vì vậy để đánh giá hiệu quả công tác của giáo viên thực hiện giáo dục hướng nghiệp nhà trường có thể xây dựng chuẩn đánh giá của nhà trường thông qua các tiêu chí: Tiến độ thực hiện, ngày giờ công, nề nếp giảng dạy, nề nếp sinh hoạt chuyên môn, sự chuẩn bị bài giảng, kế hoạch nên lớp, giáo án vv… tỷ lệ hứng thú của học sinh khi tham gia hoạt động do thầy cô tổ chức (Hoạt động này có thể thực hiện bằng phiếu thăm dò ý kiến) vv… Đó là các yếu tố có thể định lượng, để đánh giá mức độ hoạt động của từng cá nhân. Đánh giá giáo viên luôn phải đảm bảo tính khách quan, chính xác, công bằng kết quả đánh giá chung được coi là tiêu chí để đánh giá thi đua của tổ nhóm chuyên môn. Biện pháp 2: Xây dựng các tiêu chí đánh giá học sinh trong giáo dục hướng nghiệp 85 - Nội dung biện pháp: Xây dựng được các tiêu chí đảm bảo đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp của học sinh chính xác, khách quan. Việc đánh giá sẽ giúp các em tự tin trong việc chọn nghề phù hợp với bản thân, điều kiện gia đình và xã hội; giúp cán bộ quản lý và giáo viên thực hiện điều chỉnh hoạt động giáo dục hướng nghiệp. - Cách thức và điều kiện thực hiện: Đối với học sinh, tài liệu bồi dưỡng giáo viên lớp 11 đã hướng dẫn một số định hướng về đánh giá, về yêu cầu: “đảm bảo tính khách quan, công bằng, kết quả đánh giá chung được coi là tiêu chí để đánh giá thi đua của các cơ sở giáo dục. Kết quả đánh giá của cá nhân được coi là một trong các tiêu chí để đánh giá hạnh kiểm và ghi vào học bạ”. Về tiêu chí đánh giá, đó là đánh giá toàn bộ nỗ lực của học sinh về các mặt nhận thức, thái độ tình cảm với nghề, khuynh hướng nghề nghiệp đúng đắn, ý thức tích cực tham gia vào các giáo dục hướng nghiệp. Nội dung đánh giá bao gồm trên ba mặt kiến thức, kỹ năng và thái độ. Có 4 mức độ để đánh giá kết quả học tập của học sinh là loại tốt, khá, trung bình và loại yếu. Hình thức đánh giá là các em học sinh tự đánh giá qua trả lời những câu hỏi hoặc phiếu hỏi theo 4 mức độ trên. Sau đó tổ hoặc nhóm học sinh sẽ xếp loại đánh giá, giáo viên xem xét kết quả và cho ý kiến nhận xét, lời khuyên vào phiếu hướng nghiệp của từng học sinh. Phiếu hướng nghiệp chính là một công cụ để theo dõi quá trình tham gia giáo dục hướng nghiệp của học sinh, làm cơ sở cho việc tư vấn hoặc trung tâm kỹ thuật hướng nghiệp. Trên cơ sở các biện pháp đề xuất trên, hiệu trưởng chỉ đạo cho các bộ phận chuyên môn và Ban hướng nghiệp thực hiện đúng theo các yêu cầu đã đề ra. Các biện pháp nếu thực hiện đúng tinh thần và tiêu chí đã đề ra thì sẽ phát huy tốt tác dụng, giúp cho chất lượng của công tác được nâng cao. 3.3. Mối liên hệ giữa các biện pháp Trong hoạt động của một cá nhân hay một tập thể phải hướng đến một mục tiêu đã được đề ra và điều hành đạt được mục tiêu chủ thể quản lý phải tác động vào đối tượng quản lý bằng các phương pháp quản lý để cho bộ máy 86 mình quản lý đạt hiệu quả cao nhất. Nguyên tắc quản lý là yếu tố linh hoạt, thường thay đổi theo đối tượng và tình huống quản lý. Nhà quản lý chỉ thực hiện tốt chức năng của mình khi nhận thức đúng và sử dụng tốt các biện pháp quản lý. Tuy nhiên, việc nhận thức đúng và phối hợp các biện pháp quản lý để đạt mục tiêu còn phụ thuộc vào trình độ và năng lực của chủ thể quản lý. Mỗi phương pháp quản lý có ưu điểm để tạo động cơ và động lực thúc đẩy nhà quản lý thực hiện. Phải phối hợp các biện pháp để tận dụng hết ưu điểm từng biện pháp và hạn chế nhược điểm của mỗi biện pháp. Trong mỗi biện pháp, các chủ thể quản lý phải phối hợp hoặc đẩy mạnh biện pháp nào đó tuỳ theo sự thay đổi của đối tượng quản lý hoặc tình huống quản lý để giữ định hướng mà mục tiêu quản lý đề ra. 3.4. Khảo sát tính cần thiết và khả thi của các biện pháp Qua khảo sát từ thực tế, xác định mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp để xuất cho hiệu trưởng nhằm tăng cường quản lý giáo dục hướng nghiệp tại các trường trung học phổ thông Từ Liêm, Thành phố Hà Nội. Bảng 3.1: Tính cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp Nhóm biện Các biện pháp pháp I II III IV 1. Nâng cao nhận thức cho CBQL, GV 2. Nâng cao nhận thức cho HS 1. Thành lập Ban giáo dục hướng nghiệp 2. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất 1. Triển khai kế hoạch cụ thể, rõ ràng, chu đáo 2. Tổ chức tốt sinh hoạt chuyên môn Lập kế hoạch kiểm tra Rất cần thiết Cần thiết Không cần thiết Số lƣợng % Số lƣợng % Số lƣợng % 15 60 5 25 0 0 14 70 6 30 0 0 10 50 9 45 1 5 18 90 2 10 0 0 14 70 6 30 0 0 12 60 8 40 0 0 11 55 9 45 0 0 87 Xây dựng các tiêu chí 11 55 9 45 1 5 đánh giá học sinh Bảng 3.2: Tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp Rất khả thi Nhóm Các biện pháp biện pháp I II III IV 1. Nâng cao nhận thức cho CBQL, GV 2. Nâng cao nhận thức cho HS 1. Thành lập Ban giáo dục hướng nghiệp 2. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất 1. Triển khai kế hoạch cụ thể, rõ ràng, chu đáo 2. Tổ chức tốt sinh hoạt chuyên môn Lập kế hoạch kiểm tra Khả thi Không khả thi Số lƣợng % Số lƣợng % Số lƣợng % 14 70 6 30 0 0 12 60 8 40 0 0 7 35 11 55 2 10 14 70 5 25 1 5 14 70 6 30 0 0 11 55 9 45 0 0 11 55 9 45 0 0 Xây dựng các tiêu chí 11 55 8 40 1 5 đánh giá học sinh Chúng ta có thể so sánh tương quan tính cần thiết và tính khả thi qua biểu đồ sau: Biểu đồ 3.3: Tính cần thiết và khả thi của các biện pháp Tỉ lệ % a b a b a Chú thích: 88 b a b Nhóm Tính cần thiết Tính khả thi a: Mức độ Rất cần thiết/ Rất khả thi b: Mức độ Cần thiết/ Khả thi Từ biểu đồ trên cho thấy nhóm biện pháp I, nhóm biện pháp III và IV cán bộ quản lý đều đánh giá khả thi và tương đồng (ví dụ: nhóm I cán bộ quản lý đánh giá rất cần thiết và rất khả thi đạt 65% đánh giá; nhóm IV, cán bộ quản lý đánh giá mức độ cần thiết và khả thi đạt 57,5%). Điều đó chứng tỏ rằng nhóm biện pháp I là nhóm biện pháp rất quan trọng trong quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các nhà trường. Riêng ở nhóm II, nhiều cán bộ quản lý cho rằng rất cần thiết lập Ban hướng nghiệp (50%), không cần thiết 5%, vì thế nên mức độ rất khả thi khi thành lập Ban hướng nghiệp chỉ đạt 35%. Trong nhóm biện pháp II, cán bộ quản lý cho rằng: việc tăng cường đầu tư cơ sở vật chất cho hoạt động giáo dục hướng nghiệp là rất cần thiết (90%) đánh giá, tuy nhiên mức độ rất khả thi đạt 70% và 5% cán bộ quản lý đánh giá không khả thi. Sở dĩ có sự chênh lệch này là do sự đầu tư cơ sở vật chất này còn phụ thuộc nhiều vào nguồn kinh phí được đầu tư cho nhà trường. Từ biểu đồ trên cho thấy tính cần thiết và tính khả thi có mối tương quan thuận. Như vậy, các biện pháp trên là hoàn toàn cần thiết và khả thi, cán bộ quản lý có thể áp dụng cho các nhà trường trong lĩnh vực giáo dục quản lý hướng nghiệp. Kết luận chƣơng 3 Trên cơ sở tình hình thực tế của các nhà trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm, khảo nghiệm các số liệu từ thực tế, đề tài đề xuất cho cán bộ quản lý bốn nhóm biện pháp về quản lý giáo dục hướng nghiệp: 1 – Nhóm biện pháp về nâng cao nhận thức của cán bộ, giáo viên, phụ huynh, học sinh và các lực lượng khác về giáo dục hướng nghiệp (2 biện pháp) 89 2 – Nhóm các biện pháp về quản lý xây dựng kế hoạch thực hiện giáo dục hướng nghiệp (2 biện pháp) 3 – Nhóm các biện pháp về quản lý chỉ đạo thực hiện kế hoạch giáo dục hướng nghiệp (2 biện pháp) 4 – Nhóm các biện pháp tăng cường quản lý kiểm tra, đánh giá thực hiện giáo dục hướng nghiệp (2 biện pháp) Các nhóm biện pháp này có quan hệ với nhau và phản ánh toàn diện các mặt của giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường tạo thành hệ thống các biện pháp. Nhóm biện pháp 1 là cơ sở, nền tảng để thực hiện các biện pháp 2, 3, 4. Nhóm biện pháp 2 bổ sung cho nhiệm vụ, công tác quản lý trong nhà trường, giúp cho nhà trường thực hiện hoàn thiện nhiệm vụ giáo dục. Nhóm biện pháp 3 là bước tiếp theo của nhóm biện pháp 2. Nhóm biện pháp 4 có tác dụng tác động ngược trở lại các nhóm biện pháp 1, 2, 3 để nâng cao hiệu quả của hệ thống các biện pháp. Các nhóm biện pháp này được để xuất trên cơ sở bổ sung cho các biện pháp mà nhà trường đã thực hiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường. 90 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1. Kết luận Giáo dục hướng nghiệp là một hoạt động quan trọng trong xã hội. Hoạt động giáo dục hướng nghiệp là một trong những hình thức hoạt động học tập của học sinh. Thông qua hoạt động này, mỗi học sinh lĩnh hội được những thông tin về nghề nghiệp trong xã hội, đặc biệt là nghề nghiệp ở địa phương, yêu cầu của từng nghề cụ thể mà mình muốn chọn, kĩ năng tự đối chiếu những phẩm chất, đặc điểm tâm – sinh lý của mình với hệ thống yêu cầu của nghề đang đặt ra cho người lao động,… Mục tiêu giáo dục hướng nghiệp là trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ học tập, lao động cho học sinh với việc giáo dục thái độ lao động đúng đắn; tổ chức cho học sinh thực tập, làm quen với một số nghề; tìm hiểu năng khiếu, khuynh hướng nghề nghiệp của từng học sinh để khuyến khích, hướng dẫn học sinh đi vào những nghề, những nơi đang cần lao động trẻ tuổi có văn hóa. Trước yêu cầu của thực tế nguồn nhân lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội, nhu cầu giáo dục hướng nghiệp càng quan trọng hơn bao giờ hết đòi hỏi phải có sự phối hợp các lực lượng giáo dục hướng nghiệp (gia đình – nhà trường – xã hội), trong đó nhà trường đóng vai trò chủ đạo. Từ năm học 2005 – 2006, với chương trình cải cách sách giáo khoa, Bộ GD&ĐT đã đưa chương trình giáo dục hướng nghiệp chính thức vào chương trình học tập của học sinh. Giáo dục hướng nghiệp được nâng tầm như một môn học đòi hỏi nhà trường phải thực hiện các yêu cầu theo quy chế chuyên môn và nghiệp vụ. Như vậy, bên cạnh con đường hướng nghiệp qua các môn học, qua môn Công nghệ, qua lao động sản xuất, học nghề phổ thông thì giáo dục hướng nghiệp theo chương trình như là một hoạt động chủ đạo của công tác hướng nghiệp trong trường phổ thông. Trước yêu cầu và nhiệm vụ mới, nhà trường phải có sự thay đổi, điều chỉnh về nhân lực, vật lực và phương thức làm việc để đáp ứng với nhiệm vụ đã đề ra. Công tác quản lý cũng đòi hỏi phải có những đáp ứng cụ thể với 91 những biện pháp quản lý phù hợp với tình hình mới. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp là một nội dung của quản lý trường học, là hệ thống tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý đến hoạt động giáo dục hướng nghiệp để đạt mục đích giáo dục hướng nghiệp. Bằng con đường thông qua lý luận về quản lý, quản lý giáo dục hướng nghiệp, luận văn đã thống nhất về vai trò, tầm quan trọng của công tác quản lý giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường trung học phổ thông. Luận văn cũng nêu rõ các nội dung của công tác quản lý bao gồm: nhận thức, lập kế hoạch, triển khai thực hiện và kiểm tra đánh giá. Tiếp cận với hoàn cảnh thực tế các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội, luận văn chỉ ra thực trạng về công tác quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp của các trường: - Hầu hết các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm đều xây dựng được kế hoạch chương trình hoạt động giáo dục hướng nghiệp ngay từ đầu năm học, có quan tâm đến việc chỉ đạo tổ chức thực hiện, duyệt kế hoạch theo thời gian cho từng khối lớp. Tuy nhiên, kế hoạch, chương trình hoạt động giáo dục hướng nghiệp của các nhà quản lý trường học ở một số trường vẫn còn mang tính hình thức. - Việc tổ chức, chỉ đạo thực hiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông được các cán bộ quản lý trường học quan tâm thường xuyên trong việc hướng dẫn quy trình tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp, xây dựng được lực lượng tham gia công tác này, thống nhất được mục tiêu, nội dung, phương pháp thực hiện. Tuy nhiên, việc tổ chức chuyên đề giao lưu, thảo luận còn ít thực hiện; việc kiểm tra, đôn đốc hoạt động giáo dục hướng nghiệp chưa thật sự sâu sát; việc phối hợp giữa các lực lượng tham gia chưa thật sự đồng bộ. - Khâu kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông tuy đã thực hiện kế hoạch đánh giá thường xuyên, chú trọng đánh giá giáo viên tham gia hoạt động giáo dục hướng nghiệp song vẫn 92 còn tư tưởng xem nhẹ hoạt động giáo dục hướng nghiệp so với các bộ môn văn hóa. Luận văn cũng đánh giá được ưu điểm và tồn tại trong công tác quản lý, đồng thời đề xuất hệ thống các biện pháp về quản lý giáo dục hướng nghiệp cho các nhà trường. 2. Khuyến nghị Đối với Uỷ ban nhân dân thành phố Hà Nội Tăng cường mở thêm các trường đào tạo nghề, nâng cao hiệu quả giáo dục đào tạo nghề để học sinh khi ra trường có thể tham gia ngay vào lao động sản xuất. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội Có chỉ đạo cụ thể về công tác hướng nghiệp một cách toàn diện theo định hướng giáo dục hướng nghiệp bao gồm cả hướng nghiệp thông qua các môn học văn hoá, hướng nghiệp thông qua môn Công nghệ và lao động sản xuất chứ không phải chỉ mỗi hoạt động nghề phổ thông và giáo dục hướng nghiệp theo sách giáo khoa như hiện nay. Đầu tư cho công tác tổ chức, nâng cao chất lượng các khoá thi nghề phổ thông với đầy đủ và đa dạng các ngành nghề để cung cấp cho các nhà trường. Tăng cường mở lớp tập huấn về kỹ năng, nghiệp vụ cho các giáo viên tham gia giáo dục hướng nghiệp. Tăng cường kinh phí về trang bị cơ sở vật chất phục vụ cho giáo dục hướng nghiệp các trường. Đối với Uỷ ban nhân dân huyện Từ Liêm Tăng cường đầu tư cho các trung tâm kỹ thuật tổng hợp về nhân lực, cơ sở vật chất và năng lực đào tạo để đáp ứng nhu cầu học nghề của học sinh và phụ huynh trong huyện. Tăng cường hợp tác với các trường để có phối hợp trong việc cung cấp thiết bị phù hợp với yêu cầu của chương trình giảng dạy. Cung cấp thông tin phát triển kinh tế - xã hội, nhu cầu nhân lực của huyện cho lãnh đạo các 93 trường phổ thông để bổ sung thông tin hàng năm cho giáo dục hướng nghiệp. Thu hút dự án đầu tư xây dựng để tạo việc làm cho người lao động. Có kế hoạch sử dụng tối đa nguồn nhân lực địa phương đã tốt nghiệp đại học, cao đẳng; cho đối tượng khó khăn vay vốn để học nghề. Đối với các đơn vị truyền thông Thực hiện nhiều chương trình sát với nhu cầu thực tế để định hướng nghề cho thế hệ trẻ. Cung cấp nhiều thông tin về hướng nghiệp của các nước trên Thế giới cho khán giả nghe đài. Cung cấp những thông tin nhanh chóng và đầy đủ về những cơ hội nghề nghiệp, nhu cầu nhân lực của các ngành nghề, các chủ trương về nhân lực của cả nước, của địa phương cho phụ huynh và học sinh biết. Đối với các công ty thiết bị đồ dùng dạy học Tăng cường sản xuất các bộ tranh ảnh, tư liệu, học cụ phục vụ cho công tác hướng nghiệp. Đầu tư chế tạo các hình mẫu trong chương trình đào tạo để phục vụ việc dạy nghề. Tăng cường hợp tác với các trường để phối hợp cung cấp các thiết bị phù hợp với yêu cầu của chương trình giảng dạy. 94 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Đặng Danh Ánh (2006), “Những điểm mới trong chương trình giáo dục hướng nghiệp hiện nay”, Tạp chí giáo dục (số 132/kỳ 2), Hà Nội. 2. Đặng Danh Ánh (2007), “Cần đặt đúng vị trí của tư vấn hướng học và tư vấn hướng nghiệp trong trường phổ thông”, Tạp chí giáo dục (163/kỳ 2). 3. Đặng Quốc Bảo (2010), Quản lý giáo dục, quản lý nhà trường. Tập bài giảng cho lớp Cao học Quản lý Giáo dục. Khoa Sư phạm Đại học Quốc gia Hà Nội. 4. Bộ Giáo dục & Đào tạo (2006), Giáo dục hướng nghiệp, sách giáo viên 10, Nxb Giáo dục. 5. Bộ Giáo dục & Đào tạo (2007), Giáo dục hướng nghiệp, sách giáo viên 11, Nxb Giáo dục. 6. Bộ Giáo dục & Đào tạo (2008), Giáo dục hướng nghiệp, sách giáo viên 12, Nxb Giáo dục. 7. Bộ Giáo dục & Đào tạo (2007), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình sách giáo khoa lớp 10 trung học phổ thông – Giáo dục hướng nghiệp, Nxb Giáo dục. 8. Bộ Giáo dục (2008), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình sách giáo khoa lớp 12 trung học phổ thông – Giáo dục hướng nghiệp, Nxb Giáo dục. 9. Bộ Giáo dục & Đào tạo (2001), Chiến lược phát triển giáo dục 2001, 2010. 10.Bộ Giáo dục & Đào tạo (2012), Chiến lược phát triển giáo dục 2011, 2020. 11. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2007), Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục Trung học phổ thông – Hoạt động giáo dục hướng nghiệp, Nxb Giáo dục. 12. Nguyễn Hữu Châu (chủ biên) (2008), Chất lượng giáo dục những vấn đề lý luận và thực tiễn. Nxb Giáo dục. 13. Đoàn Chi (chủ biên)(1990), Sinh hoạt hướng nghiệp 10, Nxb Giáo dục. 14. Nguyễn Quốc Chí – Nguyễn Thị Mỹ Lộc (1994/2004), Những cơ sở khoa học về quản lý giáo dục, Tập bài giảng cho cao học chuyên ngành quản 95 lý giáo dục, Hà Nội. . 15. Phạm Tất Dong (1992), Đổi mới công tác hướng nghiệp cho phù hợp cơ chế thị trường, tài liệu tập huấn của Trung tâm Lao động – hướng nghiệp, Hà Nội, Bộ Giáo dục và Đào tạo. 16. Phạm Tất Dong (chủ biên) (2003), "Thực trạng và giải pháp phát triển nâng cao hiệu quả công tác hướng nghiệp trong trường phổ thông", Hà Nội. 17. Nguyễn Thị Doan (chủ biên)(1996), Học thuyết quản lý, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 18. Đoàn Trung Dung (2001), Các giải pháp quản lý hoạt động ngoài giờ lên lớp của sinh viên nội trú trường Đại học Khoa học tự nhiên. Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh. 19. Vũ Cao Đàm (1997), Phương pháp luận nghiên cứu khoa học, Nxb khoa học kỹ thuật, Hà Nội. 20. Đảng CSVN (2001), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX . Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 21. Nguyễn Minh Đƣờng (2008), Giáo dục nghề nghiệp Việt Nam trên con đường phát triển và hội nhập, Hội thảo quốc tế Việt Nam học lần thứ 3 (VNS 2008), Hà Nội. 22. Trần Khánh Đức (2004), Quản lý và kiểm định chất lượng đào tạo nhân lực theo ISO và TQM, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 23. Vũ Ngọc Hải (2006), Tập bài giảng Quản lý nhà nước về giáo dục, Viện chiến lược và chương trình giáo dục. 24. Vũ Ngọc Hải-Trần Khánh Đức (2003), Hệ thống giáo dục hiện đại những năm đầu thế kỷ XXI - Thế giới và Việt Nam. Nxb Giáo dục, Hà Nội. 25. Phạm Minh Hạc (2002), Giáo dục Việt Nam trước ngưỡng cửa thế kỷ XXI, Nxb Chính trị Quốc gia. 26. Phạm Minh Hạc, Trần Kiều, Đặng Bá Lãm, Nghiêm Đình Vỳ (2002), Giáo dục thế giới đi vào thế kỷ XXI, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 27. Hà Sỹ Hồ (1989), Những bài giảng về quản lý trường học, Tạp chí 96 nghiên cứu giáo dục, Hà Nội. 28. Nguyễn Văn Hộ (1998), Cơ sở sư phạm của công tác hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 29. Nguyễn Văn Hộ - Nguyễn Thị Thanh Huyền (2006), Hoạt động hướng nghiệp và giảng dạy kỹ thuật trong trường trung học phổ thông, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 30. Hội thảo Quốc tế (2005), Đối thoại Pháp - Á về các vấn đề và hướng đi cho giáo dục hướng nghiệp tại Việt Nam, Khoa Sư phạm ĐHQG HN & Viện NCQG cộng hòa Pháp, Hà Nội. 31. Trần Kiểm (2004), Khoa học quản lý giáo dục - một số vấn đề lý luận và thực tiễn, Nxb Giáo dục. 32. Nguyễn Văn Lê, Hà Thế Truyền (2004), "Một số kinh nghiệm về giáo dục phổ thông và hướng nghiệp trên thế giới", Nxb ĐHSP, Hà Nội. 33. Nguyễn Thị Mỹ Lộc (2005), “Đối thoại Pháp – Á: Vấn đề hướng đi cho giáo dục Việt Nam”, Giáo dục và tư vấn hướng nghiệp, chuyên môn, phương hướng, hợp tác phát triển - kỷ yếu hội thảo quốc tế, Hà Nội. 34. Nguyễn Hữu Thiện (2004), Tìm hiểu thực trạng công tác quản lý hoạt động hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông tại Thành phố Hồ Chí Minh và đề xuất một số biện pháp, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. 35. Đậu Minh Trƣờng (2001), Từ điển giáo dục học, Nxb Từ điển Bách khoa. 97 PHỤ LỤC Phụ lục 1: Phiếu hỏi dành cho cán bộ quản lý giáo dục Để góp phần nâng cao chất lượng quản lý giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông, kính mời quý thầy, cô tham gia trả lời phiếu hỏi bằng cách đánh dấu X hoặc cho điểm số thích hợp. I. II. Thông tin cá nhân: 1. Tuổi: 3. Thâm niên công tác 2. Giới tính 4. Thâm niên quản lý Đánh giá xu hướng lựa chọn ngành nghề của học sinh: 1. Thầy cô vui lòng đánh giá mức độ ảnh hưởng của những chủ đề giáo dục hướng nghiệp do nhà trường tổ chức đến sự hiểu biết ngành, nghề của học sinh: (Không ảnh hưởng: điểm 4; Ít ảnh hưởng: điểm 3; Bình thường: điểm 2; Ảnh hưởng lớn: điểm 1) Những nhóm chủ đề giáo dục hƣớng nghiệp Điểm số Nhóm chủ đề về kiến thức chung, cơ sở cho việc chọn nghề Nhóm chủ đề về kiến thức liên quan đến nhóm nghề và nghề cụ thể Nhóm chủ đề về giao lưu, thảo luận, tham quam Nhóm chủ đề về tư vấn nghề 2. Thầy cô vui lòng cho biết mức độ ảnh hưởng đến lựa chọn nghành, nghề của học sinh do những lý do dưới đây: (Không ảnh hưởng: điểm 4; Ít ảnh hưởng: điểm 3; Bình thường: điểm 2; Ảnh hưởng lớn: điểm 1) Lý do lựa chọn ngành nghề Ngành, nghề có vị trí xã hội cao Ngành, nghề xã hội đang cần Ngành, nghề có tương lai phát triển Ngành, nghề đòi hỏi tính sáng tạo Ngành, nghề tạo cơ hội cho sự phát triển cá nhân Ngành, nghề phù hợp với khả năng của bản thân 98 Điểm Ngành, nghề có thu nhập cao Ngành, nghề đúng nguyện vọng, ước mơ và sở thích Ngành, nghề truyền thống của gia đình Ngành, nghề phù hợp với mong muốn của bố, mẹ Ngành, nghề phù hợp sức khỏe bản thân Ngành, nghề dễ tìm việc làm Ngành, nghề dễ thi đỗ Ngành, nghề không phải thi tuyển Ngành, nghề có cơ hội được giao tiếp và thoải mái về thời gian Lý do khác (ghi cụ thể) 3. Thầy cô vui lòng đánh giá mức độ ảnh hưởng của những yếu tố có liên quan dưới đây đến việc lựa chọn ngành, nghề của các em (Không ảnh hưởng: điểm 4; Ít ảnh hưởng: điểm 3; Bình thường: điểm 2; Ảnh hưởng lớn: điểm 1) Những yếu tố có liên quan Môi trường giáo dục gia đình Môi trường giáo dục nhà trường Năng lực của cá nhân Cơ hội tiếp cận với nghề nghiệp Giá trị xã hội của nghề nghiệp Nhu cầu nghề nghiệp, chính sách phát triển kinh tế - xã hội Vị thế xã hội, lợi ích kinh tế của bố mẹ/ anh chị Nguyện vọng của bố, mẹ Tác động của họ hàng, dòng tộc Thầy cô giáo, bạn bè Truyền thông đại chúng Ngày hội lao động, việc làm Tài liệu những điều cần biết về tuyển sinh ĐH, CĐ, TCCN 99 Điểm Yếu tố khác (nêu cụ thể) 4. Thầy cô đánh giá mức độ tổ chức những chủ đề giáo dục hướng nghiệp dưới đây của nhà trường: (Thường xuyên: điểm 4; Bình thường: điểm 3; Ít tổ chức: điểm 2; Không tổ chức: điểm 1) Những nhóm chủ đề giáo dục hƣớng nghiệp Điểm số Nhóm chủ đề về kiến thức chung, cơ sở cho việc chọn nghề Nhóm chủ đề về kiến thức liên quan đến nhóm nghề và nghề cụ thể Nhóm chủ đề về giao lưu, thảo luận, tham quam Nhóm chủ đề về tư vấn nghề 5. Thầy cô cho biết mức độ ảnh hưởng của chương trình giáo dục hướng nghiệp và các môn học đến lựa chọn nghề của các em: (Không ảnh hưởng: điểm 4; Ít ảnh hưởng: điểm 3; Bình thường: điểm 2; Ảnh hưởng lớn: điểm 1) Chƣơng trình giáo dục hƣớng nghiệp và các môn học Điểm Môn Công nghệ Các môn học xã hội Các môn học tự nhiên Các môn học khác Các nghề phổ thông Nhóm chủ đề về kiến thức chung, cơ sở cho việc chọn nghề Nhóm chủ đề về kiến thức liên quan đến nhóm nghề và nghề cụ thể Nhóm chủ đề về giao lưu, thảo luận, tham quam Nhóm chủ đề về tư vấn nghề 6. Theo thầy, cô mục đích tham gia hoạt động hướng nghiệp của học sinh là Theo chương trình Cộng thêm Có thể tìm Hứng thú Xác định Mục đích điểm được việc của bản hướng khác (ghi làm thân ngành, cụ thể) nghề 7. Quý thầy, cô cho biết tính hiệu quả của các hình thức hoạt động giáo dục 100 hướng nghiệp trong trường trung học phổ thông: (Rất hiệu quả: 4điểm; Hiệu quả: 3 điểm; Ít hiệu quả: 2 điểm; Không hiệu quả: 1 điểm) Các hình thức hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp Điểm Sinh hoạt hướng nghiệp Dạy nghề Ngoại khoá Chính khoá 8. Quý thầy, cô cho biết tầm quan trọng của các hình thức hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường trung học phổ thông: (Rất quan trọng: 4 điểm; Quan trọng: 3 điểm; Ít quan trọng: 2 điểm; Không quan trọng: 1 điểm) Các hình thức hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp Điểm Sinh hoạt hướng nghiệp Dạy nghề Ngoại khoá Chính khoá 9. Mức độ khó khăn của nhà trường trong việc tổ chức, quản lý chương trình giáo dục hướng nghiệp (Không khó khăn: 4 điểm; Ít khó khăn: 3 điểm; Bình thường: 2 điểm; Rất khó khăn: 4 điểm) Những khó khăn Lập kế hoạch quản lý giáo dục hướng nghiệp Tổ chức triển khai kế hoạch giáo dục hướng nghiệp Kiểm tra, đánh giá giáo dục hướng nghiệp của trường Cơ sở vật chất nhà trường Đội ngũ giáo viên chuyên trách Kinh phí thực hiện chương trình Thời gian tổ chức thực hiện chương trình Tổ chức thực hiện chương trình giáo dục hướng nghiệp Dạy nghề phổ thông 101 Điểm Chương trình giáo dục hướng nghiệp Tài liệu, sách giáo khoa giáo dục hướng nghiệp Trường ở xa Trung tâm KTTH&HN Tổ chức ngày hội Hướng nghiệp và tư vấn nghề Tổ chức chuẩn bị hồ sơ thi tuyển sinh cho các trường Tổ chức tìm hiểu hệ thống giáo dục CĐ, ĐH, TCCN, DN Tổ chức hội thảo: Thanh niên lập thân, lập nghiệp Tổ chức sinh hoạt hướng nghiệp về lựa chọn nghề nghiệp tương lai Tổ chức tham quan thực tế sản xuất, kinh doanh Khó khăn khác (ghi cụ thể) 10. Thầy cô cho biết tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất cho cán bộ quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp Th ứ tự I Các biện pháp Tính cần thiết Tính khả thi Không Rất Khả Không Rất Cần cần khả thi khả thi cần thiết thiết thi thiết Các biện pháp về nâng cao nhận thức của cán bộ, giáo viên, phụ huynh, học sinh và các lực lượng khác về giáo dục hướng nghiệp 1 2 II 1 2 III 1 2 IV Tăng cường nhận thức của đội ngũ quản lý và giáo viên Nâng cao nhận thức của học sinh Các biện pháp về quản lý xây dựng kế hoạch thực hiện giáo dục hướng nghiệp Thành lập Ban giáo dục hướng nghiệp Tăng cường đầu tư về cơ sở vật chất trang thiết bị Các biện pháp về quản lý chỉ đạo thực hiện kế hoạch giáo dục hướng nghiệp Triển khai kế hoạch thực hiện cụ thể, rõ ràng, chu đáo Tổ chức tốt sinh hoạt chuyên môn Các biện pháp tăng cường quản lý kiểm tra, đánh giá thực hiện giáo dục hướng nghiệp 102 1 2 III. Lập kế hoạch kiểm tra địnhkỳ và kiểm tra chuyên đề Xây dựng các tiêu chí đánh giá học sinh Đề xuất đổi mới giáo dục hướng nghiệp 1. Nội dung chương trình 2. Hình thức tổ chức 3. Những điều kiện đảm bảo 4. Thời gian học 5. Những đề xuất khác Chân thành cảm ơn sự hợp tác của quý thầy cô! 103 Phụ lục 2: Phiếu hỏi ý kiến dành cho giáo viên Để góp phần nâng cao chất lượng quản lý giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông, kính mời quý thầy, cô tham gia trả lời phiếu hỏi bằng cách đánh dấu X hoặc trả lời vào các ô thích hợp. I. Thông tin cá nhân 1. Thầy cô được phân công các công tác: Tổ trưởng chuyên môn Tổ phó chuyên môn Chủ tịch công đoàn Chủ nhiệm lớp 10 Chủ nhiệm lớp 11 Chủ nhiệm lớp 12 Giảng dạy lớp 10 Giảng dạy lớp 11 Giảng dạy lớp 12 Lớp chủ nhiệm thuộc ban Lớp chủ nhiệm thuộc ban Lớp chủ nhiệm thuộc cơ bản khoa học tự nhiên ban khoa học xã hội 2. Thầy cô dạy môn: 3. Tuổi 4. Giới tính 5. Thâm niên giảng dạy II. Đánh giá xu hướng lựa chọn ngành, nghề của học sinh 1. Thầy cô vui lòng đánh giá mức độ ảnh hưởng của những chủ đề giáo dục hướng nghiệp do nhà trường tổ chức đến sự hiểu biết ngành, nghề của học sinh: (Không ảnh hưởng: điểm 4; Ít ảnh hưởng: điểm 3; Bình thường: điểm 2; Ảnh hưởng lớn: điểm 1) Những nhóm chủ đề giáo dục hƣớng nghiệp Điểm số Nhóm chủ đề về kiến thức chung, cơ sở cho việc chọn nghề Nhóm chủ đề về kiến thức liên quan đến nhóm nghề và nghề cụ thể Nhóm chủ đề về giao lưu, thảo luận, tham quam Nhóm chủ đề về tư vấn nghề 2. Thầy cô vui lòng cho biết mức độ ảnh hưởng đến lựa chọn nghành, nghề của học sinh do những lý do dưới đây: (Không ảnh hưởng: điểm 4; Ít ảnh hưởng: điểm 3; Bình thường: điểm 2; Ảnh hưởng lớn: điểm 1) 104 Lý do lựa chọn ngành nghề Điểm Ngành, nghề có vị trí xã hội cao Ngành, nghề xã hội đang cần Ngành, nghề có tương lai phát triển Ngành, nghề đòi hỏi tính sáng tạo Ngành, nghề tạo cơ hội cho sự phát triển cá nhân Ngành, nghề phù hợp với khả năng của bản thân Ngành, nghề có thu nhập cao Ngành, nghề đúng nguyện vọng, ước mơ và sở thích Ngành, nghề truyền thống của gia đình Ngành, nghề phù hợp với mong muốn của bố, mẹ Ngành, nghề dễ tìm việc làm Ngành, nghề dễ thi đỗ Ngành, nghề không phải thi tuyển Ngành, nghề có cơ hội được giao tiếp và thoải mái về thời gian Lý do khác (ghi cụ thể) 3. Thầy cô vui lòng đánh giá mức độ ảnh hưởng của những yếu tố có liên quan dưới đây đến việc lựa chọn ngành, nghề của các em (Không ảnh hưởng: điểm 4; Ít ảnh hưởng: điểm 3; Bình thường: điểm 2; Ảnh hưởng lớn: điểm 1) Những yếu tố có liên quan Môi trường giáo dục gia đình Môi trường giáo dục nhà trường Năng lực của cá nhân Cơ hội tiếp cận với nghề nghiệp Giá trị xã hội của nghề nghiệp Nhu cầu nghề nghiệp, chính sách phát triển kinh tế - xã hội Vị thế xã hội, lợi ích kinh tế của bố mẹ/ anh chị Nguyện vọng của bố, mẹ 105 Điểm Tác động của họ hàng, dòng tộc Thầy cô giáo, bạn bè Truyền thông đại chúng Ngày hội lao động, việc làm Tài liệu những điều cần biết về tuyển sinh ĐH, CĐ, TCCN Yếu tố khác (nêu cụ thể) 5. Thầy cô đánh giá mức độ tổ chức những chủ đề giáo dục hướng nghiệp dưới đây của nhà trường: (Thường xuyên: điểm 4; Bình thường: điểm 3; Ít tổ chức: điểm 2; Không tổ chức: điểm 1) Những nhóm chủ đề giáo dục hƣớng nghiệp Điểm số Nhóm chủ đề về kiến thức chung, cơ sở cho việc chọn nghề Nhóm chủ đề về kiến thức liên quan đến nhóm nghề và nghề cụ thể Nhóm chủ đề về giao lưu, thảo luận, tham quam Nhóm chủ đề về tư vấn nghề 5. Thầy cô cho biết mức độ ảnh hưởng của chương trình giáo dục hướng nghiệp và các môn học đến lựa chọn ngành, nghề của các em: (Không ảnh hưởng: điểm 4; Ít ảnh hưởng: điểm 3; Bình thường: điểm 2; Ảnh hưởng lớn: điểm 1) Chƣơng trình giáo dục hƣớng nghiệp và các môn học Môn Công nghệ Các môn học xã hội Các môn học tự nhiên Các môn học khác Các nghề phổ thông Nhóm chủ đề về kiến thức chung, cơ sở cho việc chọn nghề Nhóm chủ đề về kiến thức liên quan đến nhóm nghề và nghề cụ thể Nhóm chủ đề về giao lưu, thảo luận, tham quam Nhóm chủ đề về tư vấn nghề 106 Điểm 6. Theo thầy, cô mục đích tham gia hoạt động hướng nghiệp của học sinh là Theo chương trình Cộng thêm Có thể tìm Hứng thú Xác định Mục đích điểm được việc của bản hướng khác (ghi làm thân ngành, cụ thể) nghề 7. Mức độ khó khăn của nhà trường trong việc tổ chức, quản lý chương trình giáo dục hướng nghiệp (Không khó khăn: 4 điểm; Ít khó khăn: 3 điểm; Bình thường: 2 điểm; Rất khó khăn: 4 điểm) Những khó khăn Điểm Lập kế hoach quản lý giáo dục hướng nghiệp Tổ chức triển khai kế hoạch giáo dục hướng nghiệp Kiểm tra, đánh giá giáo dục hướng nghiệp của trường Cơ sở vật chất nhà trường Đội ngũ giáo viên chuyên trách Kinh phí thực hiện chương trình Thời gian tổ chức thực hiện chương trình Chương trình giáo dục hướng nghiệp Tài liệu, sách giáo khoa giáo dục hướng nghiệp Trường ở xa Trung tâm KTTH&HN Tổ chức ngày hội Hướng nghiệp và tư vấn nghề Tổ chức chuẩn bị hồ sơ thi tuyển sinh cho các trường Tổ chức tìm hiểu hệ thống giáo dục CĐ, ĐH, TCCN, DN Tổ chức hội thảo: Thanh niên lập thân, lập nghiệp Tổ chức sinh hoạt hướng nghiệp về lựa chọn nghề nghiệp tương lai Tổ chức tham quan thực tế sản xuất, kinh doanh Khó khăn khác (ghi cụ thể) 8. Thầy cô cho biết tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất cho cán bộ quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp Th Các biện pháp Tính cần thiết Tính khả thi Không Được Phân Không ứ Cần Phân cần vân được tự thiết vân I Các biện pháp về nâng cao nhận thức của cán bộ, giáo viên, phụ huynh, học sinh và các lực lượng khác về giáo dục hướng nghiệp 107 1 2 II 1 2 III Tăng cường nhận thức của đội ngũ quản lý và giáo viên Nâng cao nhận thức của học sinh Các biện pháp về quản lý xây dựng kế hoạch thực hiện giáo dục hướng nghiệp Thành lập Ban giáo dục hướng nghiệp Tăng cường đầu tư về cơ sở vật chất trang thiết bị Các biện pháp về quản lý chỉ đạo thực hiện kế hoạch giáo dục hướng nghiệp Triển khai kế hoạch thực hiện cụ thể, rõ ràng, chu đáo 2 Tổ chức tốt sinh hoạt chuyên môn IV Các biện pháp tăng cường quản lý kiểm tra, đánh giá thực hiện giáo dục hướng nghiệp 1 Lập kế hoạch kiểm tra địnhkỳ và kiểm tra chuyên đề 2 Xây dựng các tiêu chí đánh giá học sinh IV. Đề xuất đổi mới giáo dục hướng nghiệp 6. Nội dung chương trình 7. Hình thức tổ chức 8. Những điều kiện đảm bảo 9. Thời gian học 10.Những đề xuất khác Chân thành cảm ơn sự hợp tác của quý thầy cô! 1 108 Phụ lục 3: Phiếu hỏi ý kiến dành cho phụ huynh học sinh Để giúp con, em chúng ta có thể lựa chọn cho mình một ngành, nghề để học và làm việc trong tương lai phù hợp với khả năng, hứng thú của bản thân với nhu cầu nhân lực và việc làm của xã hội. Phụ huynh vui lòng đọc kỹ và trả lời các câu hỏi bằng cách điền dấu X hoặc trả lời vào các ô thích hợp. I. Thông tin cá nhân và gia đình: 1. Tuổi 3. Nghề nghiệp 2. Giới tính 4. Nghề nghiệp truyền thống của gia đình (nếu có) 6. Số con trong gia đình 7. Nguồn thu nhập chính của gia đình 8. Hoàn cảnh kinh tế của gia đình: Nghèo Trung bình Khá Giàu 9. Trình độ được đào tạo: Không qua đào Sơ cấp tạo Trung cấp Cao đẳng Đại học Thạc sĩ Tiến sĩ 10.Trình độ học vấn: Không biết Tốt nghiệp Tốt nghiệp Tốt nghiệp Tốt nghiệp Khác (ghi chữ tiểu học THCS THPT đại học cụ thể) II. Tình hình học tập của con em: 1. Con Ông, Bà đang học ban nào Ban cơ bản Ban khoa học tự nhiên Ban khoa học xã hội 2. Con Ông, Bà có kết quả học tập 3 môn nào tốt nhất: III. Xu hướng chọn ngành, nghề của con Ông, Bà 1. Ông, Bà muốn con mình lựa chọn ngành nghề gì? 2. Hãy cho biết dự định tương lai của con Ông, bà sau khi tốt nghiệp THPT Các hƣớng tƣơng lai Dự định tƣơng lai của con Ông, Bà Chưa xác định 109 Đang lưỡng lự Đã xác định Thi vào ĐH Thi vào CĐ Thi vào TCCN Thi vào các trường cao đẳng nghề Học trường trung cấp nghề Đi làm ngay Hướng khác (ghi cụ thể) 3. Hãy cho biết mức độ yêu thích của con Ông, Bà đối với các nhóm nghề dưới đây: (Không thích: 1 điểm; Bình thường: 2điểm; Thích: 3 điểm; Rất thích: 4 điểm) Thứ Các lĩnh vực ngành, nghề tự 1 Nhóm ngành Nông – Lâm – Ngư nghiệp 2 Nhóm ngành Kỹ thuật - Công nghiệp 3 Nhóm ngành Khoa học tự nhiên 4 Nhóm ngành Khoa học xã hội 5 Nhóm Văn hoá - Nghệ thuật - Thể thao 6 Nhóm ngành Y - Dược – Sư phạm 7 Nhóm ngành Kinh tế - Quản lý - Luật 8 Ngành, nghề khác (ghi cụ thể) Điểm 4. Hãy cho biết mức độ ảnh hưởng đến lựa chọn của con Ông, bà bởi những lý do sau đây: (Không ảnh hưởng: điểm 4; Ít ảnh hưởng: điểm 3; Bình thường: điểm 2; Ảnh hưởng lớn: điểm 1) Lý do lựa chọn ngành nghề Ngành, nghề có vị trí xã hội cao Ngành, nghề xã hội đang cần Ngành, nghề có tương lai phát triển 110 Điểm Ngành, nghề đòi hỏi tính sáng tạo Ngành, nghề tạo cơ hội cho sự phát triển cá nhân Ngành, nghề phù hợp với khả năng của bản thân Ngành, nghề có thu nhập cao Ngành, nghề đúng nguyện vọng, ước mơ và sở thích Ngành, nghề truyền thống của gia đình Ngành, nghề phù hợp với mong muốn của bố, mẹ Ngành, nghề phù hợp sức khỏe bản thân Ngành, nghề dễ tìm việc làm Ngành, nghề dễ thi đỗ Ngành, nghề không phải thi tuyển Ngành, nghề có cơ hội được giao tiếp và thoải mái về thời gian Lý do khác (ghi cụ thể) 5. Hãy cho biết mức độ ảnh hưởng của những yếu tố có liên quan dưới đây đến việc lựa chọn ngành, nghề của con Ông, Bà (Không ảnh hưởng: điểm 4; Ít ảnh hưởng: điểm 3; Bình thường: điểm 2; Ảnh hưởng lớn: điểm 1) Những yếu tố có liên quan Môi trường giáo dục gia đình Môi trường giáo dục nhà trường Năng lực của cá nhân Cơ hội tiếp cận với nghề nghiệp Giá trị xã hội của nghề nghiệp Nhu cầu nghề nghiệp, chính sách phát triển kinh tế - xã hội Vị thế xã hội, lợi ích kinh tế của bố mẹ/ anh chị Nguyện vọng của bố, mẹ Tác động của họ hàng, dòng tộc Thầy cô giáo, bạn bè Truyền thông đại chúng 111 Điểm Ngày hội lao động, việc làm Tài liệu những điều cần biết về tuyển sinh ĐH, CĐ, TCCN Tài liệu những điều cần biết về tuyển sinh dạy nghề Yếu tố khác (nêu cụ thể) 6. Hãy cho biết mức độ tham gia của con Ông, Bà vào những hoạt động nào dưới đây do nhà trường tổ chức: (Thường xuyên: điểm 4; Bình thường: điểm 3; Ít tham gia: điểm 2; Không tham gia: điểm 1) Những nhóm chủ đề giáo dục hƣớng nghiệp Điểm số Nhóm chủ đề về kiến thức chung, cơ sở cho việc chọn nghề Nhóm chủ đề về kiến thức liên quan đến nhóm nghề và nghề cụ thể Nhóm chủ đề về giao lưu, thảo luận, tham quam Nhóm chủ đề về tư vấn nghề IV. Ý kiến của Ông, Bà đối với chương trình giáo dục hướng nghiệp: 1. Nội dung chương trình 2. Hình thức tổ chức 3. Những điều kiện đảm bảo 4. Thời gian học 5. Những đề xuất khác Chân thành cảm ơn sự hợp tác của Ông, Bà! 112 Phụ lục 4: Phiếu hỏi ý kiến dành cho học sinh Để giúp các em có thể lựa chọn cho mình một ngành, nghề để học và làm việc trong tương lai phù hợp với khả năng, hứng thú của bản thân với nhu cầu nhân lực và việc làm của xã hội, em hãy đọc kỹ và trả lời các câu hỏi bằng cách điền dấu X hoặc cho điểm thích hợp. Thông tin cá nhân và gia đình: I. 1. Tuổi 3. Nghề nghiệp của bố 2. Giới tính 4. Nghề nghiệp của mẹ 5. Nghề nghiệp truyền thống của gia đình (nếu có) 6. Số con trong gia đình 7. Hoàn cảnh kinh tế của gia đình theo đánh giá của em: Nghèo Trung bình Khá Giàu 8. Trình độ đào tạo và trình độ văn hóa của bố, mẹ Trình độ đào tạo Bố Không qua đào tạo Sơ cấp Trung cấp Cao đẳng Đại học Thạc sĩ Tiến sĩ Khác (ghi cụ thể) Trình độ văn hóa Không biết chữ Tốt nghiệp tiểu học Tốt nghiệp THCS Tốt nghiệp THPT II. Xu hướng lựa chọn ngành, nghề của em 113 Mẹ 1. Em đang học ban nào Ban cơ bản Ban khoa học tự nhiên Ban khoa học xã hội 2. Em có kết quả học tập 3 môn nào tốt nhất: 3. Em thích 3 môn học nào nhất: 4. Em đã dự kiến lựa chọn ngành nghề gì: 5. Hãy cho biết dự định tương lai của em sau khi tốt nghiệp THPT Các hƣớng tƣơng lai Dự định tƣơng lai của con Ông, Bà Chưa xác Đang lưỡng Đã xác định lự định Thi vào ĐH Thi vào CĐ Thi vào TCCN Thi vào các trường cao đẳng nghề Học trường trung cấp nghề Đi làm ngay Hướng khác (ghi cụ thể) 6. Hãy cho biết mức độ yêu thích của em đối với các lĩnh vực ngành, nghề dưới đây: (Rất yêu thích: 4điểm; Yêu thích: 3điểm; Bình thường: 2điểm; Không thích: 1điểm) Những nhóm chủ đề giáo dục hƣớng nghiệp Điểm số Nhóm chủ đề về kiến thức chung, cơ sở cho việc chọn nghề Nhóm chủ đề về kiến thức liên quan đến nhóm nghề và nghề cụ thể Nhóm chủ đề về giao lưu, thảo luận, tham quam Nhóm chủ đề về tư vấn nghề 7. Hãy cho biết mức độ hiểu biết của em về các lĩnh vực ngành, nghề dưới đây: (Không hiểu: 4điểm; : Ít hiểu 3 điểm; Bình thường: 2 điểm; Hiểu rõ: 4 điểm) 114 Các lĩnh vực ngành, nghề Điểm Nhóm ngành Nông – Lâm – Ngư nghiệp Nhóm ngành Kỹ thuật - Công nghiệp Nhóm ngành Khoa học tự nhiên Nhóm ngành Khoa học xã hội Nhóm Văn hoá - Nghệ thuật - Thể thao Nhóm ngành Y - Dược – Sư phạm Nhóm ngành Kinh tế - Quản lý - Luật Ngành, nghề khác (ghi cụ thể) 8. Hãy cho biết mức độ ảnh hưởng của những lý do dưới đây đến việc lựa chọn ngành, nghề của em (Không ảnh hưởng: điểm 4; Ít ảnh hưởng: điểm 3; Bình thường: điểm 2; ảnh hưởng lớn: điểm 1) Những yếu tố có liên quan Điểm Môi trường giáo dục gia đình Môi trường giáo dục nhà trường Năng lực của cá nhân Cơ hội tiếp cận với nghề nghiệp Giá trị xã hội của nghề nghiệp Nhu cầu nghề nghiệp, chính sách phát triển kinh tế - xã hội Vị thế xã hội, lợi ích kinh tế của bố mẹ/ anh chị Nguyện vọng của bố, mẹ Tác động của họ hàng, dòng tộc Thầy cô giáo, bạn bè Truyền thông đại chúng, Ngày hội lao động, việc làm Tài liệu những điều cần biết về tuyển sinh ĐH, CĐ, TCCN Tài liệu những điều cần biết về tuyển sinh dạy nghề Yếu tố khác (nêu cụ thể) 9. Hãy cho biết mức độ tham gia của em vào chương trình giáo dục hướng 115 nghiệp dưới đây do nhà trường tổ chức: (Không tham gia: 4 điểm; Ít tham gia: 3 điểm; Bình thường: 2 điểm; Tham gia thường xuyên: 1 điểm) Những nhóm chủ đề giáo dục hƣớng nghiệp Điểm số Nhóm chủ đề về kiến thức chung, cơ sở cho việc chọn nghề Nhóm chủ đề về kiến thức liên quan đến nhóm nghề và nghề cụ thể Nhóm chủ đề về giao lưu, thảo luận, tham quam Nhóm chủ đề về tư vấn nghề 10. Hãy cho biết mức độ ảnh hưởng của chương trình giáo dục hướng nghiệp và các môn học đến lựa chọn ngành, nghề của em (Không ảnh hưởng: điểm 4; Ít ảnh hưởng: điểm 3; Bình thường: điểm 2; ảnh hưởng lớn: điểm 1) Chƣơng trình giáo dục hƣớng nghiệp và các môn học Môn Công nghệ Các môn học xã hội Các môn học tự nhiên Các môn học khác Các nghề phổ thông Nhóm chủ đề về kiến thức chung, cơ sở cho việc chọn nghề Nhóm chủ đề về kiến thức liên quan đến nhóm nghề và nghề cụ thể Nhóm chủ đề về giao lưu, thảo luận, tham quam Nhóm chủ đề về tư vấn nghề V. Đề xuất đổi mới giáo dục hướng nghiệp 1. Nội dung chương trình 2. Hình thức tổ chức 3. Những điều kiện đảm bảo 4. Thời gian học 5. Những đề xuất khác Chân thành cảm ơn sự hợp tác của các em! 116 Điểm [...]... giáo dục hướng nghiệp trong các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm thành phố Hà Nội Chƣơng 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội 6 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP TRONG TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Lịch sử vấn đề nghiên cứu 1.1 1.1.1 Sơ lược lịch sử phát triển các tư tưởng hướng nghiệp. .. tác quản lý giáo dục hướng nghiệp cho các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội hiện nay, chúng tôi đã chọn Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông huyện Từ Liêm – thành phố Hà Nội ’ làm đề tài nghiên cứu của mình 1.2 Một số khái niệm công cụ 1.2.1 Hướng nghiệp Hướng nghiệp là một khái niệm phổ biến trong nhiều lĩnh vực như giáo dục học, ... Tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục hướng nghiệp - Chỉ đạo thực hiện kế hoạch giáo dục hướng nghiệp - Kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp 1.3 Quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp trong trƣờng phổ thông 1.3.1 Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông 1.3.1.1 Đặc điểm học sinh trung học phổ thông Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh trung học phổ thông rất khác biệt với lứa... (quản lý chiến thuật) Cấp quản lý cơ sở (quản lý tác nghiệp) hay còn gọi là quản lý cấp vi mô 1.2.4 Quản lý nhà trường Quản lý nhà trường trung học phổ thông Quản lý nhà trường Nhà trường là đơn vị cơ sở của ngành giáo dục đào tạo Quản lý nhà trường là một phần quan trọng trong quản lý giáo dục Trong phạm vi nhà trường, hoạt động quản lý bao gồm nhiều hoạt động như: quản lý các hoạt động giáo dục: hoạt. .. công tác quản lý giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường Xuất phát từ những cơ sở lý luận và thực tiễn nêu trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội 2 Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về hoạt động giáo dục hướng nghiệp, thực trạng quản lý giáo dục hướng nghiệp tại... dục hướng nghiệp trong trường phổ thông 5.2 Phân tích, đánh giá thực trạng của công tác quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội 5.3 Đề xuất những biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm trong giai đoạn hiện nay 6 Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Đối tượng khảo sát: Cán bộ quản lý, giáo. .. Đại học Sư phạm Hà Nội, 2006 Nội dung gồm xác định cơ sở lý luận của đề tài, giáo dục hướng nghiệp, quản lý giáo dục hướng nghiệp Nghiên cứu thực trạng giáo dục hướng nghiệp và biện pháp quản lý giáo dục hướng nghiệp tại các trường trung học phổ thông tỉnh Trà Vinh, đề xuất một số biện pháp quản lý Luận văn Thạc sĩ: “Nhận thức của giáo viên về tư vấn hướng nghiệp trong nhà trường trung học phổ thông ... động dạy học, hoạt động ngoại khoá, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, hoạt động lao động, hoạt động giáo dục hướng nghiệp ; quản lý nhiều đối tượng như quản lý giáo viên, quản lý học sinh, quản lý tài chính, quản lý cơ sở vật chất; có nhiều hoạt động phối hợp như: phối hợp với địa phương, phối hợp với cha mẹ học sinh, phối hợp với các cơ sở giáo dục khác… Có nhiều định nghĩa khác nhau về quản lý. .. trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp phù hợp yêu cầu giáo dục phát triển nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá – hiện đại hoá đất nước 3 Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu - Khách thể nghiên cứu: Các hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong các trường trung học phổ thông 4 - Đối tượng nghiên cứu: Quản lý hoạt động giáo dục hướng. .. trong nhà trường có trách nhiệm thực hiện để hoàn thành mục tiêu giáo dục Như vậy, quản lý giáo dục hướng nghiệp chính là hệ thống các tác động có mục đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý trong giáo dục hướng nghiệp nhằm đạt mục tiêu đề ra Các hoạt động quản lý cơ bản của chủ thể quản lý giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường bao gồm: - Xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ... tác quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trường trung học phổ thông huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội 5.3 Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trường trung học phổ thông huyện. ..ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN THỊ HẠNH BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN TỪ LIÊM – THÀNH PHỐ HÀ NỘI CHUYÊN NGÀNH QUẢN... hoạt động giáo dục hướng nghiệp 1.3 Quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp trƣờng phổ thông 1.3.1 Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông 1.3.1.1 Đặc điểm học sinh trung học phổ