TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA LUẬT BỘ MÔN LUẬT TƯ PHÁP LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT KHÓA 2012-2014 Đề tài: NGHIÊN CỨU MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG HÌNH SỰ ĐỐI VỚI NGƯỜI LÀM CHỨNG CHƯA THÀNH NIÊN-THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN: NGUYỄN CHÍ HIẾU SINH VIÊN THỰC HIỆN: LÊ MINH NGỌC MSSV: S120050 LỚP: LUẬT HÀNH CHÍNH-K38 Cần Thơ, tháng 11/2014 NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN MỤC LỤC Trang LỜI NÓI ĐẦU Error! Bookmark not defined Lý chọn đề tài Error! Bookmark not defined Mục tiêu nghiên cứu .Error! Bookmark not defined Phạm vi nghiên cứu Error! Bookmark not defined Phương pháp nghiên cứu Kết cấu đề tài CHƯƠNG LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGƯỜI LÀM CHỨNG VÀ NGƯỜI LÀM CHỨNG CHƯA THÀNH NIÊN TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ 1.1 Khái quát chung người làm chứng Tố tụng hình 1.1.1 Khái niệm người làm chứng 1.1.2 Quyền nghĩa vụ người làm chứng 1.1.3 Lược khảo quy định pháp luật người làm chứng Tố tụng hình .7 1.2 Người làm chứng chưa thành niên Tố tụng hình Việt Nam 12 1.2.1 Khái niệm người làm chứng chưa thành niên 12 1.2.2 Đặc điểm Người làm chứng chưa thành niên Tố tụng hình Việt Nam 15 1.2.3 Vai trò Người làm chứng chưa thành niên Tố tụng hình 18 CHƯƠNG MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG HÌNH SỰ ĐỐI VỚI NGƯỜI LÀM CHỨNG CHƯA THÀNH NIÊN-THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN .21 2.1 Quy định pháp Luật số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên 21 2.1.1 Quy định hoạt động lấy lời khai người làm chứng chưa thành niên 21 2.1.2 Quy định hoạt động nhận dạng người làm chứng chưa thành niên .25 2.1.3 Quy định hoạt động đối chất người làm chứng chưa thành niên 27 2.1.4 Quy định hoạt động tham gia xét xử người làm chứng chưa thành niên .28 2.1.5 Dẫn giải người làm chứng chưa thành niên Tố tụng hình 30 2.2 Thực tiễn hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên hướng hoàn thiện .32 2.2.1 Thực tiễn người làm chứng chưa thành niên tham gia hoạt động Tố tụng hình 32 2.2.2 Thực tiễn bảo đảm quyền người làm chứng chưa thành niên tố tụng hình 33 2.2.3 Thực tiễn tham gia người đại diện hợp pháp người làm chứng chưa thành niên 37 2.2.4 Cần xây dựng hệ thống tư pháp thân thiện với người làm chứng chưa thành niên 39 2.2.5 Cần hoàn thiện chế Trợ giúp pháp lý cho người làm chứng chưa thành niên Tố tụng hình .42 KẾT LUẬN .45 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hoàn thiện LỜI MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Hiện trình hội nhập phát triển kinh tế yêu cầu xây dựng xã hội có thiết chế pháp Luật chặt chẽ cụ thể, theo chế định“Người làm chứng” phải quy định cụ thể đảm bảo tính phù hợp với thực tế khách quan đảm bảo tính thi hành pháp Luật Chế định “Người làm chứng” quy định Bộ Luật Tố tụng hình Việt Nam sở pháp lý quan trọng để bảo vệ người làm chứng, chủ thể góp phần xác định rõ thật khách quan vụ án Tố tụng hình sự, lời khai người làm chứng chứng có vai trị quan trọng giúp vụ án sáng tỏ Cùng với trình phát triển kinh tế đất nước tình hình tội phạm diễn biến ngày phức tạp, tinh vi với nhiều hình thức thủ đoạn khơn khéo để kết xét xử thuận lợi, khách quan địi hỏi vai trị lớn người tham gia tố tụng bị hại, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan, đặc biệt người làm chứng người đứng nói lên thật khách quan vụ án, người làm chứng chưa thành niên để họ mạnh dạn tham gia tố tụng đề tài tương đối mới, tài liệu tham khảo nhiều hạn chế, văn pháp luật chưa quy định nhiều người làm chứng, đặc biệt người làm chứng chưa thành niên tác giả muốn chọn đề tài để nghiên cứu nhằm gúp người có cách hiểu rõ quy định pháp luật người làm chứng chưa thành niên số hoạt động tố tụng người làm chứng chưa thành niên, vai trò, vị trí pháp lý người làm chứng chưa thành niên tham gia trình tố tụng người quan trọng nói lên thật để bảo vệ cơng khách quan cho pháp luật Qua giúp người đặc biệt nhà làm luật, người trực tiếp tiến hành tố tụng người tham gia tố tụng thấy vai trò người làm chứng đặc biệt quan trọng nào, người đứng nói lên thật, khách quan để bảo vệ công pháp luật, để từ người có cách đối xử, ứng xử thích hợp để người làm chứng chưa thành niên mạnh dạn tham gia vào hoạt động Tố tụng hình để bảo vệ thật, cần có nhiều chế để bảo vệ người làm chứng, chế độ bồi dưỡng thích hợp nhằm hỗ trợ cho họ điều kiện tốt để tham gia tố tụng GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hồn thiện Qua pháp luật cần phải có giải pháp hồn thiện quy định cụ thể, rõ ràng chế độ người làm chứng, đặc biệt người làm chứng chưa thành niên để họ đủ tự tin, đủ điều kiện an tâm để đứng nói lên cơng khách quan pháp luật Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu việc nghiên cứu đề tài hiểu rõ người làm chứng chưa thành niên quy định Bộ Luật Tố tụng hình năm 2003 Việt Nam văn pháp luật có liên quan bao gồm: Nghiên cứu sở lý luận khái niệm, đặc điểm vai trò; quy định pháp luật số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên theo quy định Bộ Luật Tố tụng hình năm 2003 văn pháp luật có liên quan Phân tích, đánh giá tính khả thi pháp luật chế định người làm chứng chưa thành niên thực tiễn, từ nêu lên bất cập tồn quy định Luật trình áp dụng pháp Luật nêu lên số giải pháp hoàn thiện chế định người làm chứng chưa thành niên hoạt động Tố tụng hình Góp phần nâng cao hiểu biết pháp luật cho người cho người làm chứng chưa thành niên, giúp họ tố giác tội phạm làm chứng bảo vệ công lý cách mạnh dạn Nâng cao trình độ hiểu biết pháp Luật, lý luận thân vấn đề Phạm vi nghiên cứu Vì thời gian có hạn nên tác giả chưa có điều kiện sâu nghiên cứu tất quy định pháp luật người làm chứng, mà nghiên cứu vấn đề người làm chứng chưa thành niên quy định Bộ Luật Tố tụng hình năm 2003 Văn pháp luật liên quan nghiên cứu khái niệm, đặc điểm vai trò người làm chứng chưa thành niên, quy định pháp luật số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên nhằm giúp người có nhìn tổng qt vai trị, tầm quan trọng người làm chứng chưa thành niên Tố tụng hình GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hoàn thiện Phương pháp nghiên cứu Trong trình nghiên cứu người viết sử dụng phương pháp nghiên cứu sau: phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp quy định văn quy phạm pháp luật, tài liệu có liên quan đến chế định người làm chứng, người làm chứng chưa thành niên để làm rõ nội dung đề tài Kết cấu đề tài Mục lục Lời mở đầu Chương Lý luận chung người làm chứng người làm chứng chưa thành niên Tố tụng hình Chương Một số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng hướng hoàn thiện Kết luận Danh mục tài liệu tham khảo GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hoàn thiện CHƯƠNG LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGƯỜI LÀM CHỨNG VÀ NGƯỜI LÀM CHỨNG CHƯA THÀNH NIÊN TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ Để hiểu rõ người làm chứng người làm chứng chưa thành niên Tố tụng hình Việt Nam chương người viết nêu khái quát khái niệm người làm chứng, quyền nghĩa vụ lược sử hoàn thiện chế định người làm chứng pháp Luật Tố tụng hình Việt Nam Từ giúp người có nhìn tổng quát người làm chứng quy định pháp Luật Tố tụng hình Qua làm tiền đề nghiên cứu người làm chứng chưa thành niên khái niệm, đặc điểm vai trò người làm chứng chưa thành niên tham gia hoạt động Tố tụng hình có vai trò to lớn phòng chống tội phạm Trước tiên tác giả tập trung nghiên cứu khái quát người làm chứng Tố tụng hình Việt Nam 1.1 Khái quát chung người làm chứng Tố tụng hình 1.1.1 Khái niệm người làm chứng Thuật ngữ “Người làm chứng” dân gian thường gọi nhân chứng đơn người mà theo mắt thấy, tai nghe, họ chứng kiến hay nghe tình tiết liên quan đến vụ án Theo quy định pháp Luật Tố tụng nhiều nước có Việt Nam, người làm chứng vụ án hình người mắt thấy, tai nghe nguồn thông tin khác cung cấp mà biết tình tiết có liên quan đến vụ án Cơ quan điều tra lấy lời khai, Toà án triệu tập đến làm chứng phiên Tại khoản 1, Điều 55 Bộ luật Tố tụng hình năm 2003 có quy định người làm chứng là: “ Người biết tình tiết liên quan đến vụ án triệu tập đến làm chứng” Trong Bộ Luật Tố tụng hình tiếng việt, người thường gọi “Nhân chứng” tiếng Anh gọi “Người làm chứng” Thuật ngữ sử dụng xuyên suốt Bộ luật Tố tụng hình thuật ngữ “Nhân chứng” sử dụng Vì hai thuật ngữ “nhân chứng” thuật ngữ “Người làm chứng” sử dụng tương đương GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hồn thiện tế có tham gia vào việc phạm tội không bị truy cứu trách nhiệm hình miễn trách nhiệm hình theo quy định Điều 12 Điều 25 Bộ Luật hình năm 1999 ví dụ: họ trẻ em từ đủ 14 tuổi đến chưa đủ 16 tuổi khơng chịu trách nhiệm hình tội phạm nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng theo quy định khoản 2, Điều 12 Bộ Luật hình Đương nhiên họ quan điều tra triệu tập để khai báo mà họ biết Nếu xét thấy có mặt họ phiên tòa cần thiết để khai báo đối chất với bị cáo khác vụ án Điều bất cập chỗ quy định Luật thực định khơng có quy định thủ tục đặc biệt lấy lời khai tiến hành hoạt động làm chứng người làm chứng chủ thể bảo vệ văn pháp luật khác ví dụ Luật Bảo vệ, chăm sóc Giáo dục trẻ em năm 2004 Theo quy định pháp luật Việt Nam cơng dân 16 tuổi đối tượng bảo vệ Luật Bảo vệ, chăm sóc Giáo dục trẻ em năm 2004 Tục ngữ Việt Nam có câu “Đi hỏi già, nhà hỏi trẻ”, “nhân chi sơ, tánh thiện” tâm hồn trẻ em thường sáng, chưa bị ảnh hưởng nặng nề quan hệ kinh tế xã hội mà người lớn thường mắc phải Do hỏi mà “Người làm chứng trẻ em” biết thường họ cung cấp cho quan Công an kiện vật chất mà họ chứng kiến biết quan tiến hành tố tụng nhiều thời gian để xác định làm rõ câu hỏi : “Người làm chứng cung cấp thơng tin khai báo với quan điều tra” Thực tiễn việc người làm chứng chưa thành niên tham gia hoạt động tố tụng ghi nhận Bộ Luật Tố tụng hình năm 2003 có số quy định riêng việc tham gia tố tụng người làm chứng chưa thành niên giai đoạn đoạn điều tra, xét xử như: Quy định việc giao giấy triệu tập: Việc giao giấy triệu tập cho người làm chứng chưa đủ 16 tuổi giao cho cha, mẹ người đại diện hợp pháp khác họ) người làm chứng 16 tuổi phải giao trực tiếp cho họ thơng qua quyền địa phương nơi người làm chứng cư trú quan tổ chức nơi họ làm việc (Điều 133 Bộ Luật Tố tụng hình năm 2003) GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc 34 Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hoàn thiện Quy định lấy lời khai: Khi lấy lời khai người làm chứng 16 tuổi phải mời cha mẹ người đại diện hợp pháp khác thầy giáo, cô giáo người tham dự (khoản 5, Điều 135 Bộ Luật Tố tụng hình năm 2003) Quy định việc cam đoan người làm chứng phiên Tòa, Bộ Luật Tố tụng hình quy định phiên tịa sau chủ tọa phiên tịa giải thích rõ quyền nghĩa vụ tố tụng họ người làm chứng phải cam đoan không khai báo gian dối riêng người làm chứng chưa thành niên khơng phải cam đoan (khoản 1, Điều 204 Bộ Luật Tố tụng hình năm 2003) Quy định hỏi người làm chứng phiên Tòa: Nếu người làm chứng chưa thành niên chủ tọa phiên tịa u cầu cha, mẹ, người đỡ đầu, thầy giáo, cô giáo giúp đỡ để hỏi (khoản Điều 211 Bộ Luật Tố tụng hình năm 2003) Trong thực tiễn thấy có số vụ án hình có tham gia người làm chứng 16 tuổi nhiên pháp Luật Tố tụng hình chưa có chế đảm bảo quyền theo Luật định cho họ Ví dụ trẻ em lang thang nhỡ khơng gia đình, khơng có điều kiện học hành việc giao giấy triệu tập tiến hành lấy lời khai họ khơng thể thực Ví dụ vụ giết người xe ôm để cướp tài sản thường xảy ban đêm vắng người qua lại lại có nhân chứng em bé đánh giày nhìn thấy kẻ tội phạm Nếu khơng lấy lời khai em bé vi phạm nguyên tắc “Xác định thật vụ án” (Điều 10 Bộ Luật Tố tụng hình năm 2003) bỏ qua nhân chứng nên xác định thật khách quan cách toàn diện đầy đủ Cịn lấy lời khai vi phạm trình tự thủ tục Luật định vơ hình chung vi phạm quyền trẻ em pháp luật bảo hộ Và cịn trái với ngun tắc pháp Luật Tố tụng hình ngun tắc bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa Tố tụng hình (Điều Bộ Luật Tố tụng hình năm 2003) Theo quy định Luật độ tuổi trở thành người làm chứng Trong Bộ Luật Tố tụng hình năm 2003 có quy định người làm chứng người chưa thành niên Nhưng quy định tản mạn chưa đầy đủ cụ thể dễ xâm phạm quyền họ không phù hợp với quy định khác văn pháp luật khác (Luật bảo vệ, chăm sóc Giáo dục trẻ em năm GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc 35 Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hồn thiện 2004, Luật nhân gia đình năm 2000) Qua thực tiễn hoạt động Tố tụng hình thấy thiếu quy định cách hệ thống trình tự, thủ tục triệu tập người làm chứng người chưa thành niên Do người viết mạnh dạn đề xuất số giải pháp cụ thể bảo đảm quyền loại chủ thể đặc biệt theo hướng phù hợp với Thông lệ Quốc tế khu vực phù hợp với Luật chuyên ngành khác Cần quy định thủ tục đặc biệt người làm chứng chưa thành niên quy định bị can bị cáo chưa thành niên chương XXXII Bộ Luật Tố tụng hình năm 2003 Quy định quan trọng cần thiết người chưa thành niên người lứa tuổi mà khả nhận thức xã hội bị hạn chế nhiều họ bị tác động mạnh điều kiện bên ngồi Do thủ tục tố tụng nói chung người chưa thành niên phải phù hợp với lứa tuổi chưa thành niên kể người làm chứng chưa thành niên, khơng máy móc áp dụng quy định người làm chứng thành niên Về xác định độ tuổi người làm chứng chưa thành niên để áp dụng thủ tục “Đặc biệt” việc làm chứng họ Qua nghiên cứu ngành Luật có khác như: theo quy định pháp luật hình có phân loại tuổi chịu trách nhiệm hình bị cáo chưa thành niên là: “dưới 14 tuổi, từ đủ 14 tuổi đến 16 tuổi, từ đủ 16 tuổi đến 18 tuổi” Trong theo quy định pháp Luật Dân độ tuổi bắt buộc có người giám hộ người chưa thành niên chưa đủ 15 tuổi Đối với việc phân loại độ tuổi người làm chứng chưa thành niên theo nên theo cách xác định Luật hành theo quy định Luật Bảo vệ chăm sóc Giáo dục trẻ em ngày 15/6/2004 tức người làm chứng chưa thành niên người 16 tuổi (Như cách xác định số điều Luật Bộ Luật Tố tụng hình sự) u cầu người có thẩm quyền tiến hành tố tụng (Điều tra viên, Kiểm sát viên, thành phần Hội đồng xét xử việc đảm bảo quyền người làm chứng chưa thành niên: Khi tiến hành tố tụng (nhất giai đoạn điều tra) nên lựa chọn người có hiểu biết cần thiết tâm lý học, khoa học giáo dục, có kinh nghiệm lấy lời khai người làm chứng chưa thành niên Trong giai đoạn điều tra: Trước lấy lời khai phải có nghiên cứu trước độ tuổi, trình độ phát triển GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc 36 Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hoàn thiện thể chất tinh thần, mức độ nhận thức, sở thích, điều kiện sinh sống giáo dục em Các quan tiến hành tố tụng cần sử dụng chuyên gia lĩnh vực tâm lý lứa tuổi chưa thành niên, giáo viên tâm lý học, nhà nghiên cứu tâm lý trẻ em phục vụ cho mục tiêu đảm bảo quyền họ tham gia tố tụng Theo việc tham gia chuyên gia tâm lý cần cho người làm chứng thành niên việc xác định tình tiết: Động nhân chứng nguyên nhân khác ảnh hưởng đến lời khai họ: tình u, ích kỷ, uy tín, vị gia đình, thù hận nhiều lý khác Những nhân chứng khai báo Cần có quy định cụ thể để bảo đảm quyền người làm chứng “Chưa thành niên” phù hợp với quy định Luật chuyên ngành Trẻ em chủ thể đặc biệt mà toàn xã hội cần phải quan tâm cần coi trọng việc bảo vệ quyền trẻ em tham gia vào họat động Tố tụng hình với tư cách người làm chứng Theo Luật bảo vệ chăm sóc Giáo dục trẻ em quyền trẻ em phải thực hành vi vi phạm quyền trẻ em làm tổn hại đến phát triển bình thường trẻ em bị nghiêm trị theo pháp luật (Điều 6, Luật Bảo vệ chăm sóc Giáo dục trẻ em năm 2004) Do tiến hành hoạt động tố tụng với người làm chứng “Chưa thành niên” người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải bảo đảm cho họ “Quyền tôn trọng bảo vệ tính mạng, thân thể, nhân phẩm danh dự” (Điều 14, Luật Bảo vệ chăm sóc Giáo dục trẻ em năm 2004) có “Trách nhiệm bảo vệ tính mạng thân thể nhân phẩm danh dự” cho họ (Điều 26, Luật Bảo vệ chăm sóc Giáo dục trẻ em năm 2004) Ngồi trường hợp cụ thể quan tiến hành tố tụng phải bảo đảm quyền họ ví dụ: quy định trẻ em có hồn cảnh đặc biệt, mồ cơi, khơng có nơi nương tựa, bị bỏ rơi, trẻ em khuyết tật, tàn tật, trẻ em lang thang, nhỡ (Điều 40 Luật Bảo vệ chăm sóc Giáo dục trẻ em năm 2004) Trẻ em có hồn cảnh đặc biệt trẻ em có hồn cảnh khơng bình thường thể chất tinh thần (Điều Luật Bảo vệ chăm sóc Giáo dục trẻ em năm 2004) 2.2.3 Thực tiễn tham gia người đại diện hợp pháp người làm chứng chưa thành niên GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc 37 Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hoàn thiện Theo quy định Bộ Luật Tố tụng hình năm 2003, đưa người làm chứng chưa thành niên vào hoạt động tố tụng thiết phải có tham gia cha, mẹ người đại diện hợp pháp họ Quy định phù hợp với Luật nhân gia đình năm 2000 “Cha, mẹ đại diện theo pháp luật chưa thành niên” (Điều 39, Luật hôn nhân gia đình năm 2000)13 Pháp luật hành khơng quy định rõ “Người đại diện hợp pháp khác” theo quan điểm bao gồm người đỡ đầu người nuôi dưỡng trực tiếp Theo thứ tự trước hết cha mẹ, sau người đại diện hợp pháp khác Pháp luật quy định tham gia thầy giáo, cô giáo người viết thấy khơng ổn người khơng có trách nhiệm mối liên hệ gắn bó với người làm chứng chưa thành niên khơng có điều Luật quy định họ phải chịu trách nhiệm cho người làm chứng chưa thành niên khai báo sai thật Theo quy định Luật gia đình năm 2000 có người sau có trách nhiệm quan hệ với người làm chứng chưa thành niên là: cha, mẹ, ông bà, anh chị em ruột, dì, bác ruột, người đỡ đầu Áp dụng chế định người giám hộ trường hợp người đại diện hợp pháp người làm chứng chưa thành niên không đủ điều kiện làm đại diện:Trường hợp cha mẹ bị hạn chế quyền chưa thành niên người giám hộ theo quy định Bộ Luật Dân năm 2005 Luật hôn nhân gia đình năm 2000 áp dụng Điều 49 áp dụng pháp luật giám hộ quan hệ gia đình cụ thể: Cha mẹ giám hộ cho (Điều 80, Bộ Luật Dân năm 2005), anh chị em giám hộ cho em chưa thành niên (Điều 83, Bộ Luật Dân năm 2005), ông bà nội ông bà ngoại giám hộ cho cháu chưa thành niên Trong trường hợp có nhiều người có đủ điều kiện đại diện cần xem xét thứ tự cụ thể: Chỉ cha,mẹ khơng có đến thứ tự người thân thích họ Pháp luật phải có chế để kiểm tra xác định xem cha, mẹ, người đại diện hợp pháp khác người làm chứng chưa thành niên có đủ điều kiện thực công việc đại diện cho họ.Theo người viết nên mở rộng chủ thể theo hướng áp dụng chế định người giám hộ đương nhiên người chưa thành niên quy định Điều 61 Bộ Luật Dân năm 13 Luật Hôn nhân gia đình năm 2000 GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc 38 Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hoàn thiện 2005 khơng bó hẹp quy định Bộ Luật Tố tụng hình năm 2003 cha, mẹ, người đỡ đầu, người trực tiếp nuôi dưỡng Đối với trẻ em lang thang nhỡ khơng gia đình trẻ em khơng có gia đình tự kiếm sống, nơi cư trú khơng ổn định Gia đình thay gia đình cá nhân nhận chăm sóc ni dưỡng trẻ em có hồn cảnh đặc biệt Đối với trường hợp Luật quy định mời Luật sư tham gia tiến hành hoạt động Tố tụng hình họ Cần quy định thủ tục giải thích quyền nghĩa vụ cho cha mẹ người đại diện hợp pháp người làm chứng giải thích cho người làm chứng người làm chứng độ tuổi “trẻ em” Cần có quy định quyền nghĩa vụ cha mẹ, người giám hộ người ni dưỡng ví dụ: họ quyền người làm chứng tốn chi phí lại thu nhập khác thời gian giám hộ cho tham gia hoạt động tố tụng Họ có quyền đề đạt yêu cầu Cơ quan tiến hành tố tụng cử Điều tra viên có chun mơn tâm lý, có quyền thay đổi người tiến hành tố tụng có hành vi xâm phạm quyền trẻ em, quyền khiếu nại tố cáo theo quy định pháp luật Tố tụng hình Vì quyền đôi với nghĩa vụ nên họ phải chịu trách nhiệm có hành vi xúi giục gây ảnh hưởng để người làm chứng không khai báo thật từ chối khai báo Trong Luật cần quy định quyền nghĩa vụ người đại diện hợp pháp người làm chứng “Chưa thành niên” có mặt họ có tác dụng động viên khơng có hành vi bắt trẻ em phải theo ý người lớn Nhìn định pháp luật tham gia tố tụng người làm chứng chưa thành niên nước ta thiếu rõ ràng chưa đầy đủ cần ban hành văn luật để hướng dẫn cụ thể chế định người làm chứng chưa thành niên 2.2.4 Cần xây dựng hệ thống tư pháp thân thiện với người làm chứng chưa thành niên Chúng ta thấy Liên Hợp Quốc có thơng qua nhiều hướng dẫn Tư pháp vấn đề liên quan đến trẻ em nhân chứng nhằm thúc đẩy thủ tục lấy người chưa thành niên làm trung tâm định hướng lợi ích GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc 39 Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hoàn thiện tốt người làm chứng chưa thành niên14 Do pháp Luật nước cần có nhiều sáng kiến thủ tục Tư pháp thân thiện với trẻ em có người làm chứng chưa thành niên bao gồm nội dung chủ yếu sau: Chun mơn hố tập huấn: thấy nhiều quốc gia thành lập đơn vị Công an chuyên trách, Kiểm sát viên Thẩm phán lựa chọn để xử lý trường hợp có liên quan đến nạn nhân người làm chứng chưa thành niên Các cá nhân tập huấn phát triển người chưa thành niên biện pháp thẩm vấn, lấy lời khai để xử lý trường hợp liên quan đến người chưa thành niên cách thân thiện hiệu Do nước ta cần phải xây dựng đội ngũ chuyên trách để có việc liên quan đến người làm chứng chưa thành niên khỏi bị lúng túng công việc đạt hiệu tốt nhất, muốn hệ thống pháp luật nước phải thật hoàn thiện Cần có thủ tục trình tự thân thiện người làm chứng chưa thành niên: Pháp luật cần phải sửa đổi phù hợp nhằm để hướng dẫn quy trình thủ tục đặc biệt cần tuân theo thực thiện thẩm vấn, lấy lời khai, thu thập chứng người làm chứng chưa thành niên tham gia vào tất hoạt động q trình tố tụng, cần có phối hợp nhịp nhàng quan Tư pháp việc chia kịp thời thông tin liên quan đến người chưa thành niên tham gia vào trình tố tụng, có người làm chứng chưa thành niên Cần phải xây dựng môi trường thân thiện người chưa thành niên người làm chứng, người chưa thành niên người chưa phát triển toàn diện thể chất lẫn tinh thần, tâm lý thường không vững vàng nên em tham gia vào trình tố tụng cần đảm bảo cho em thoải mái nhất, tự tin để trình làm việc với em mang lại hiệu cao nhất, thường nước ta quan điều tra, hay phịng xử án chưa thật có phịng dành riêng cho người chưa thành niên đặc biệt người làm chứng chưa thành niên, thường môi trường nghiêm 14 Tài liệu tập huấn “Người chưa thành niên phạm tội, nạn nhân nhân chứng”, Vụ 1, Viện kiểm sát nhân dân Tối cao, Hà Nội năm 2012 GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc 40 Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hoàn thiện trang thường làm em lo lắng, sợ hải, không thật cảm thấy an tâm buổi làm việc thật không đạt kết mong muốn Hiện giới nhiều quốc gia bắt đầu thay đổi môi trường xử án phù hợp với nạn nhân nhân chứng người chưa thành niên, bao gồm xây dựng phòng vấn thân thiện với người chưa thành niên, người làm chứng chưa thành niên đồn công an, tạo không gian chờ thân thiện người chưa thành niên Toà án, xếp lại chổ ngồi phịng xử án để giảm tính nghiêm trang tạo không gian tốt để việc cho lời khai người làm chứng chưa thành niên dễ dàng, thuận tiện Nước ta cần mạnh dạn đẩy mạnh áp dụng công nghệ nước vào trình tố tụng, chẳn hạn việc lấy lời khai người làm chứng chưa thành niên ghi âm, ghi hình lại cơng bố Tồ thay em phải triệu tập đến án cho lời khai nhằm giúp em tránh tiếp xúc với môi trường xét xử nghiêm trang hay phải đối diện với người phạm tội thường làm em khơng thấy thoải mái q trình làm việc không mong muốn, muốn pháp luật nước cần phải bổ sung, hoàn thiện góp phần vào mục tiêu chung đất nước đấu tranh phịng chống tội phạm góp phần khơng nhỏ vào công cải cách tư pháp Nói tóm lại pháp luật Tố tụng hình nước ta chưa có quy định rạch rịi chế định người làm chứng chưa thành niên nào, cần phân biệt rõ với người làm chứng nói chung tham gia vào trình tố tụng thuận lợi hơn, xác định rõ đối tượng cụ thể người làm chứng tham gia vào trình tố tụng để q trình diễn nhanh chóng xác Do pháp luật cần thể chế hoá chế định người làm chứng chưa thành niên thành mảng riêng biệt để phân biệt với người làm chứng thông thường, cần quy định rõ quyền, nghĩa vụ, giám hộ sách hỗ trợ cần thiết để người làm chứng chưa thành niên mạnh dạn tham gia vào trình tố tụng thuận tiện hơn, pháp luật tố tụng hình cần phải bảo hộ quyền hợp pháp em, pháp luật có quy định hẳn hoi người làm chứng chưa thành niên cảm thấy an tâm, tự tin tham gia vào Tố tụng hình bình thường người làm chứng thơng thường có pháp GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc 41 Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hồn thiện luật bảo vệ nhằm mục đích nâng cao hiệu hoạt động Tư pháp nay, mà người làm chứng chưa thành niên từ trước đến chưa quan tâm sâu sắc Nếu pháp luật Tố tụng hình cần bổ sung thiếu sót tin việc tham gia vào trình Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên người làm chứng nói chung cảm thấy an tâm, tự tin khai báo thật góp phần vào mục tiệu phòng chống tội phạm đạt hiệu cao, góp phần nâng cao chất lượng hệ thống Tư pháp làm cho nhân dân an tâm tin tưởng vào điều hành lãnh đạo Đảng đất nước hệ thống Tư pháp 2.2.5 Cần hoàn thiện chế Trợ giúp pháp lý cho người làm chứng chưa thành niên Tố tụng hình Do cịn nhỏ tuổi cịn thiếu chín chắn, người làm chứng chưa thành niên thường khơng có khả bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp thân Trong nhiều trường hợp cha mẹ người giám hộ hợp pháp người làm chứng chưa thành niên khơng có đủ kiến thức pháp lý cần thiết để bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp cho em, nên em cần tư vấn hỗ trợ pháp lý suốt trình điều tra, truy tố xét xử để bảo đảm quyền tham gia em trở nên có ý nghĩa Việc tư vấn trợ giúp pháp lý cho người làm chứng chưa thành niên tăng cường đấu tranh chống tội phạm làm cho em mạnh dạn đấu tranh phòng, chống tội phạm phạt đạt hiệu Những vấn đề cần trợ giúp pháp lý cho người làm chứng chưa thành niên như: Thứ giải đáp pháp luật: Không phải người am hiểu hết pháp luật, kể người làm chứng chưa thành niên lại không am hiểu quy định pháp luật nào, cần có người chun mơn am hiểu pháp luật để giải thắc mắc em chế định, quy định cụ thể để em phần nắm rõ pháp luật để bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp tham gia vào trình Tố tụng hình Thứ hai: Hướng dẫn thủ tục cần thiết cung cấp địa quan có thẩm quyền giải pháp luật Các thủ tục Tố tụng thường trải qua nhiều giai GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc 42 Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hoàn thiện đoạn tương ứng với Cơ quan tiến hành tố tụng như: Cơ quan điều tra; Viện kiểm sát; Toà án…mỗi giai đoạn thường quy định trình tự thủ tục khác nhau, để người làm chứng chưa thành niên cần nắm vững thủ tục giai đoạn em khơng phải bở ngỡ làm việc với quan tiến hành tố tụng Thứ ba: Tư vấn cho người chưa thành niên trình tham gia tố tụng, việc cần làm nhằm giúp em nắm vững kiến thức Tố tụng hình nào, trải qua trình tự thủ tục sao, tương ứng với giai đoạn em cần phải làm làm chẳng hạn lấy lời khai, đối chất, hỏi trước Tồ, em phải làm ứng phó phải phù hợp theo quy định pháp luật Tố tụng hình Thứ tư: Cung cấp thơng tin pháp lý, hình thức giúp đỡ sẵn có dành cho họ dịch vụ xã hội, y tế, nhà tạm lánh, tư vấn, bảo vệ thể chất; thông tin biện pháp bảo vệ đời tư đảm bảo an tồn; vai trị, quyền nghĩa vụ họ trình tố tụng, thủ tục yêu cầu bảo vệ, quyền bồi thường Thứ năm: Trực tiếp bảo vệ mời luật sư, bào chữa viên nhân dân bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp trình tố tụng Do cha mẹ người đại diện hợp pháp chưa am tường hết pháp luật Vì pháp Luật Tố tụng hình cần phải có quy định cho người làm chứng chưa thành niên tham gia trình Tố tụng hình cần phải có luật sư bào chữa viên nhân dân hỗ trợ cho em tất trình Tố tụng hình Để tăng cường trợ giúp người làm chứng chưa thành niên cần trợ giúp miễn phí, khơng phải người làm chứng chưa thành niên đủ điều kiện để thuê luật sư, bào chữa viên nhân dân trợ giúp, bảo vệ quyền lợi cho Từ thời điểm tiếp xúc suốt trình điều tra, Cán hỗ trợ cần giúp người làm chứng chưa thành niên gia đình hoạt động với quan tiến hành tố tụng, cung cấp đầy đủ cho họ thông tin cần thiết quy trình tố tụng vai trị Việc cung cấp thơng tin giải thích cách đơn giản vấn đề giúp người làm chứng chưa thành niên giảm nhẹ lo lắng bất an, giúp họ tham gia tốt vào việc giải vụ việc, đồng thời đảm bảo người làm chứng chưa thành niên có quyền lợi tốt GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc 43 Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hồn thiện Thứ sáu: Do cịn nhỏ tuổi, người chưa thành niên gặp nhiều khó khăn tham gia tố tụng Chính họ có nhu cầu trợ giúp pháp lý nhằm hỗ trợ tâm lý qua trình điều tra, truy tố, xét xử để cung cấp lời khai xác có giá trị Tuy nhiên, cách hiểu diễn đạt người chưa thành niên khác với người lớn Căng thẳng lo âu ảnh hưởng đến khả người chưa thành niên trình bày hồn chỉnh xảy Vì vậy, hỗ trợ tâm lý người làm chứng chưa thành niên trình tố tụng giúp họ hiểu vài trị Tố tụng hình sự, hỗ trợ em vượt qua căng thẳng lo âu để đưa lời khai hiệu Khi đồng ý quan điều tra, Cán hỗ trợ hỗ trợ tinh thần cho người làm chưa thành niên tất trình lấy lời khai điều tra, đặc biệt trường hợp khơng tìm cha mẹ, người giám hộ họ, quan điều tra cho có mặt cha mẹ họ khơng phù hợp làm cản trở trình điều tra Thứ bảy: Trong trường hợp làm chứng chưa thành niên phải tham gia giai đoạn xét xử làm chứng trước Tồ Cán hỗ trợ có nhiệm vụ quan trọng hoá giải lo lắng, sợ hãi giúp người làm chứng chưa thành niên tự tin hơn, chuẩn bị kỹ để xuất trước Tồ Nói tóm lại trợ pháp lý cho người làm chứng chưa thành niên để em hiểu giai đoạn, trình tự, thủ tục trình điều tra, truy tố, xét xử đảm bảo lợi ích tốt cho người chưa thành niên tham gia vào trình Tố tụng hình Do pháp Luật Tố tụng hình cần bổ sung, hoàn thiện chế hỗ trợ người làm chứng chưa thành niên tham gia vào hoạt động trình Tố tụng hình sự, đặc biệt bổ sung vấn đề trợ giúp pháp lý cho người làm chứng chưa thành niên tham gia vào trình Tố tụng hình GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc 44 Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hoàn thiện PHẦN KẾT LUẬN Trẻ em giống mùa xuân dân tộc tương lai đất nước Trong đời Bác Hồ ln quan tâm đến việc chăm sóc giáo dục trẻ em tạo điều kiện quan cho phát triển nhân cách trẻ em Hiện với công đổi phát triển đất nước, Đảng Nhà nước ta nhận nguồn lực yếu tố định phát triển quốc gia, chìa khố dẫn đến thành cơng đất nước, đảng nhà nước ta đưa định hướng sách nhằm tạo mơi trường xã hội thuận lợi cho phát triển toàn diện đạo đức, trí lực có chất lượng góp phần làm cho Việt Nam trở thành quốc gia “ Dân giàu, nước mạnh, xã hội công dân chủ văn minh” Là phần hoạt động này, quan tiến hành tố tụng đồng thời đóng vai trò quan trọng việc đảm bảo bảo vệ phát triển trẻ em tham gia vào trình tố tụng Bộ Luật Tố tụng hình xác định người làm chứng trẻ em, người chưa thành niên tham gia giai đoạn trình tố tụng, quan, người tiến hành tố tụng phải thật nghiêm túc giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi để em an tâm tự tin tham gia vào q trình tố tụng góp phần vào cơng đấu tranh phòng chống tội phạm đạt hiệu hơn, năm gần pháp Luật trọng, quan tâm người chưa thành niên tham gia vào trình Tố tụng hình đặc biệt người làm chứng chưa thành niên có cải thiện đáng kể điều tra, truy tố xét xử, việc cải thiện hoạt động thủ tục người làm chứng chưa thành niên góp phần quan trọng giúp em đứng nói lên thật góp phần vào cơng phịng chống tội phạm đạt hiệu quan tiến hành tố tụng, góp phần vào công cải cách tư pháp mạnh mẽ Nói tóm lại người làm chứng chưa thành niên người trình phát triển thể chất, tình cảm đạo đức, em chưa phải người trưởng thành cách nhìn việc khác với người trưởng thành khả nhận thức, giao tiếp tham gia vào trình hoạt động Tố tụng hình em phụ thuộc vào độ GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc 45 Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hoàn thiện tuổi mức độ nhận thức phát triển em, pháp luật Tố tụng hình nói riêng Hệ thống pháp luật hình nói chung cần có quy định cụ thể chế định người làm chứng, đặc biệt cần có quy định riêng người làm chứng chưa thành niên, phương pháp điều tra, truy tố xét xử thân thiện có người chưa thành niên tham gia vào hoạt động Tố tụng hình khơng đảm bảo lợi ích tốt em mà cịn để đảm bảo thành cơng q trình hoạt động Tố tụng hình góp phần to lớn vào cơng cải cách tư pháp GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc 46 Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hoàn thiện DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO  Văn quy phạm pháp luật Hiếp pháp năm 2013 Bộ Luật hình năm 1999(Sửa đổi, bổ sung năm 2009) Bộ Luật Tố tụng hình năm 2003 Công ước Quyền trẻ em ngày 20-11-1989 Luật Hơn nhân gia đình năm 2000 Luật bảo vệ, chăm sóc Giáo dục trẻ em năm 2004 Thông tư liên tịch số 01/2011/TTLT-VKSNDTC-TANDTC-BCA-BTPBLDTBXH ngày 12 tháng năm 2011 quy định hướng dẫn thi hành số quy định Bộ Luật Tố tụng hình người tham gia tố tụng người chưa thành niên Quyết định số 810/2006/QĐ-BCA-C11 ngày 04 tháng năm 2006 Bộ Công an hướng dẫn ban hành quy trình bảo vệ phiên Tồ, áp giải bị cáo, dẫn giải người làm chứng Toà Quyết định số 1502/2008/ QĐ-BCA ngày 10 tháng năm 2008 Bộ Cơng an ban hành quy trình bắt, áp giải bị can, bị cáo, người có định thi hành án phạt tù, dẫn giải người làm chứng lực lượng cảnh sát bảo vệ hỗ trợ tư pháp thuộc công an nhân dân theo yêu cầu quan tiến hành Tố tụng hình  Sách, báo, tạp chí, giáo trình Lại Hợp Việt, văn hướng dẫn áp dụng pháp luật Tố tụng hình Tố tụng dân sự, Tạp chí kiểm sát, Hà Nội năm 2005 Nguyễn Thái Phúc, Bảo vệ người làm chứng quyền miễn trừ làm chứng Tố tụng hình sự, Tạp chí KHPL số 3/2007 Phạm Văn Beo, Luật hình Việt Nam, Quyển 1(phần chung), NXB Chính trị Quốc gia năm 2010 Tài liệu tập huấn “Người chưa thành niên phạm tội, nạn nhân nhân chứng”, Vụ 1, Viện kiểm sát nhân dân Tối cao, Hà Nội năm 2012 GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc 47 Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hoàn thiện Đề án số 32, Công tác xã hội người bị hại người làm chứng chưa thành niên Hệ thống Tư pháp, Bộ Lao động thương binh xã hội, năm 2012  Trang thông tin điện tử Phạm văn Hùng, Hệ thống điều tra thân thiện với người chưa thành niên, http://www.nclp.org.vn/nha_nuoc_va_phap_luat/phap-luat/hanhchinh-hinh-su-tu-phap/he-thong-111ieu-tra-than-thien-voi-nguoi-chuathanh-nien[Truy cập 09/09/2014] TS Phan Thị Hương Thuỷ, Bảo đảm quyền người làm chứng Bộ Luật tố tụng hình sự, http://www.lawvietnam.com.vn[Truy cập 10/09/2014] Luatvadoanhnhan.com/law_club.php?id=53[Truy cập 12/09/2014] http://www.phapluat24h.vn/c32t14259-nguoi-lam-chung-cung-co-thebi-dan-giai.htm [Truy cập 10/10/2014] http://luathinhsu.wordpress.com/2010/10/07/bao-dam-quyen-cua-nguoilam-chung-trong-bltths/ [Truy cập 12/10/2014] Trần Văn Hội, Cần bổ sung quyền miễn trừ thống độ tuổi người làm chứng tố tụng hình sự,http://www.daibieunhandan.vn/ONA_BDT/NewsPrint.aspx?newsId =274 180 [Truy cập 19/10/2014] http://luatcm.com.vn/tu-van-phap-luat-341/nguoi-lam-chung-co-ykhong-co-mat-tai-phien-toa-bi-xu-ly-nhu-the-nao-.html [Truy cập 19/10/2014] GVHD: Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Lê Minh Ngọc 48 ... hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hoàn thiện CHƯƠNG MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG HÌNH SỰ ĐỐI VỚI NGƯỜI LÀM CHỨNG CHƯA THÀNH NIÊN-THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN... 31 Nghiên cứu số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên-Thực tiễn áp dụng giải pháp hoàn thiện 2.2 Thực tiễn hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành niên hướng hoàn thiện. .. HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG HÌNH SỰ ĐỐI VỚI NGƯỜI LÀM CHỨNG CHƯA THÀNH NIÊN-THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN .21 2.1 Quy định pháp Luật số hoạt động Tố tụng hình người làm chứng chưa thành