B GIO DC V O TO B TI CHNH HC VIN TI CHNH BI PH ANH ĐIềU CHỉNH CƠ CấU TàI CHíNH ĐầU TƯ CHO GIáO DụC ĐạI HọC CÔNG LậP ở VIệT NAM LUN N TIN S KINH T H NI - 2015 B GIO DC V O TO B TI CHNH HC VIN TI CHNH BI PH ANH ĐIềU CHỉNH CƠ CấU TàI CHíNH ĐầU TƯ CHO GIáO DụC ĐạI HọC CÔNG LậP ở VIệT NAM Chuyờn ngnh : Ti chớnh - Ngõn hng Mó s : 62.34.02.01 LUN N TIN S KINH T Ngi hng dn khoa hc: 1. PGS, TS. NG VN DU 2. TS PHM VN KHOAN H NI - 2015 LỜI CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan bản luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu kết quả nêu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả luận án Bùi Phụ Anh MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam ñoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng, sơ ñồ, hình MỞ ðẦU 1 Chương 1: GIÁO DỤC ðẠI HỌC CÔNG LẬP VÀ CƠ CẤU TÀI CHÍNH ðẦU TƯ CHO GIÁO DỤC ðẠI HỌC CÔNG LẬP 13 1.1. TỔNG QUAN VỀ GIÁO DỤC ðẠI HỌC CÔNG LẬP 13 1.1.1. Khái niệm, phân loại giáo dục ñại học 13 1.1.2. Vai trò của giáo dục ñại học ñối với quá trình phát triển kinh tế - xã hội 24 1.2. TÀI CHÍNH VÀ CƠ CẤU TÀI CHÍNH ðẦU TƯ CHO GIÁO DỤC ðẠI HỌC CÔNG LẬP 33 1.2.1. Tài chính ñầu tư cho giáo dục ñại học công lập 33 1.2.2. Cơ cấu tài chính ñầu tư cho giáo dục ñại học công lập 39 1.2.3. Tác ñộng của cơ cấu tài chính ñầu tư ñến giáo dục ñại học công lập 50 1.2.4. Các chỉ số ñánh giá hiệu quả phối kết hợp các nguồn tài chính ñầu tư cho giáo dục ñại học 51 Tiểu kết chương 1 59 Chương 2: THỰC TRẠNG CƠ CẤU TÀI CHÍNH ðẦU TƯ CHO GIÁO DỤC ðẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM 61 2.1. THỰC TRẠNG CƠ CHẾ TÀI CHÍNH ðỐI VỚI CÁC CƠ SỞ GDðH CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM 61 2.1.1. Những ñổi mới về cơ chế tài chính ñối với các cơ sở giáo dục ñại học công lập 61 2.1.2. Cơ chế tạo lập các nguồn tài chính trong các cơ sở giáo dục ñại học công lập 66 2.1.3. Cơ chế phân bổ, sử dụng các nguồn tài chính trong các cơ sở giáo dục ñại học công lập 73 2.2. THỰC TRẠNG CƠ CẤU TÀI CHÍNH ðẦU TƯ CHO GIÁO DỤC ðẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM 75 2.2.1. Cơ cấu tài chính ñầu tư cho giáo dục ñại học công lập ở Việt Nam 75 2.2.2. Thực trạng cơ cấu ñầu tư tài chính cho giáo dục ñại học ở Việt Nam 83 2.3. ðÁNH GIÁ TÁC ðỘNG CỦA CƠ CẤU TÀI CHÍNH ðẦU TƯ TỚI SỰ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC ðẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM THỜI GIAN QUA 91 2.3.1. ðánh giá tác ñộng của cơ cấu tài chính ñầu tư tới sự phát triển về quy mô của các cơ sở giáo dục ñại học công lập 91 2.3.2. ðánh giá tác ñộng của cơ cấu tài chính ñầu tư tới sự phát triển về chất lượng của các cơ sở giáo dục ñại học công lập 93 2.3.3. ðánh giá các chỉ tiêu tài chính 99 2.4. MỘT SỐ ðÁNH GIÁ VỀ CƠ CẤU TÀI CHÍNH ðẦU TƯ CHO GIÁO DỤC ðẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM 104 2.4.1. Những mặt tích cực 104 2.4.2. Những tồn tại, vướng mắc 110 2.5. KINH NGHIỆM CÁC NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI VỀ CƠ CẤU TÀI CHÍNH ðẦU TƯ CHO GIÁO DỤC ðẠI HỌC CÔNG LẬP 122 2.5.1. Cơ cấu tài chính ñầu tư cho giáo dục ñại học ở các quốc gia trên thế giới 122 2.5.2. Kinh nghiệm về tạo lập, sử dụng nguồn tài chính cho giáo dục ñại học 125 2.5.3. Bài học kinh nghiệm 129 Tiểu kết chương 2 131 Chương 3: GIẢI PHÁP ðIỀU CHỈNH CƠ CẤU TÀI CHÍNH ðẦU TƯ CHO GIÁO DỤC ðẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM ðẾN NĂM 2020 VÀ TẦM NHÌN ðẾN NĂM 2030 132 3.1. BỐI CẢNH, QUAN ðIỂM VỀ ðIỀU CHỈNH CƠ CẤU TÀI CHÍNH ðẦU TƯ CHO GIÁO DỤC ðẠI HỌC NÓI CHUNG VÀ GIÁO DỤC ðẠI HỌC CÔNG LẬP NÓI RIÊNG Ở VIỆT NAM 132 3.1.1. Bối cảnh ñiều chỉnh cơ cấu tài chính ñầu tư cho giáo dục ñại học 132 3.1.2. Các quan ñiểm ñiều chỉnh 133 3.2. GIẢI PHÁP ðIỀU CHỈNH CƠ CẤU TÀI CHÍNH ðẦU TƯ NHẰM THÚC ðẨY SỰ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC ðẠI HỌC CÔNG LẬP Ở NƯỚC TA ðẾN NĂM 2020 VÀ TẦM NHÌN ðẾN NĂM 2030 134 3.3. KỊCH BẢN BỐ TRÍ CƠ CẤU TÀI CHÍNH ðẦU TƯ CHO GIÁO DỤC ðẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM 150 3.4. ðIỀU KIỆN THỰC HIỆN GIẢI PHÁP 155 Tiểu kết chương 3 157 KẾT LUẬN 159 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ðà CÔNG BỐ LIÊN QUAN ðẾN LUẬN ÁN 160 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 161 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBVC : CNH-HðH : CTMTQG : ðTðH : GDðH : GDðHCL : GDP : GD&ðT : GS : GTGT : HSSV : KBNN : KH-CN : KT-XH : Nð10 : Nð43 : Nð49 : Nð74 : Nð141 : Nð15 : Nð16 : NCKH : NCL : NSNN : PGS : PPP : SV : THCS : THPT : TNDN : TSCð : TX : XDCB : XHH : XNK : Cán bộ viên chức Công nghiệp hóa, hiện ñại hóa Chương trình mục tiêu quốc gia ðào tạo ñại học Giáo dục ñại học Giáo dục ñại học công lập Gross Domestic Product - Tổng sản phẩm quốc nội Giáo dục và ðào tạo Giáo sư Giá trị gia tăng Học sinh, sinh viên Kho bạc Nhà nước Khoa học, công nghệ Kinh tế - xã hội Nghị ñịnh số 10/2002/Nð-CP ngày 16/01/2002 của Chính phủ Nghị ñịnh số 43/2006/Nð-CP ngày 25/04/2006 của Chính phủ Nghị ñịnh số 49/2010/Nð-CP ngày 14/05/2010 của Chính phủ Nghị ñịnh số 74/2013/Nð-CP ngày 15/07/2013 của Chính phủ Nghị ñịnh số 141/2013/Nð-CP ngày 24/10/2013 của Chính phủ Nghị ñịnh số 15/2015/Nð-CP ngày 14/02/2015 của Chính phủ Nghị ñịnh số 16/2015/Nð-CP ngày 14/02/2015 của Chính phủ Nghiên cứu khoa học Ngoài công lập Ngân sách Nhà nước Phó giáo sư Public-Private-Partnership: Mô hình hợp tác Công-Tư Sinh viên Trung học cơ sở Trung học phổ thông Thu nhập doanh nghiệp Tài sản cố ñịnh Thường xuyên Xây dựng cơ bản Xã hội hóa Xuất nhập khẩu DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Nội dung Trang Bảng 1.1: Tỷ suất lợi nhuận ñầu tư vào GDðH của các nước có thu nhập trung bình và thấp 28 Bảng 2.1: Mức trần học phí ñối với hệ ñại học công lập giai ñoạn 2011-2015 70 Bảng 2.2: Chi NSNN cho các cơ sở GDðHCL 75 Bảng 2.3: Nguồn thu từ học phí của các cơ sở GDðHCL ở Việt Nam 78 Bảng 2.4: Chi TX từ ngân sách cho giáo dục 84 Bảng 2.5: Chi TX cho GDðH theo cơ cấu 84 Bảng 2.6: Chi ñầu tư xây dựng cơ bản 86 Bảng 2.7: Danh mục dự án trong CTMTQG giáo dục 87 Bảng 2.8: Danh mục các dự án vốn vay ODA của Bộ GD&ðT 88 Bảng 2.9: Chi phí hàng năm cho giáo dục tính theo sức mua tương ñương 90 Bảng 2.10: Số lượng giảng viên các cơ sở GDðH trong cả nước 92 Bảng 2.11: Tỷ lệ học sinh nhập học các cơ sở GDðH 2000 - 2008 97 Bảng 2.12: Chi tiêu công cho giáo dục và số năm ñi học ở một số quốc gia châu Á, 2007-2008 101 Bảng 2.13: Cơ cấu nguồn thu của các trường ñại học công lập ở một số nước trong khu vực 103 Bảng 2.14: Chi NSNN cho giáo dục năm 2004 125 Bảng 2.15: Chi tiêu công cho giáo dục so với tổng chi tiêu công của Chính phủ 2007 126 Bảng 2.16: Chi NSNN và người dân cho GDðH 2004 127 Bảng 2.17: Số sinh viên/10.000 dân năm 2005 128 DANH MỤC CÁC SƠ ðỒ, HÌNH Số hiệu Nội dung Trang Sơ ñồ 2.1: ðầu tư của Nhà nước và của dân cho giáo dục 64 Hình 2.1: Số các cơ sở GDðHCL giai ñoạn 2001-2010 91 Hình 2.2: Số HSSV các cơ sở GDðH trong cả nước giai ñoạn 2005-2014 92 Hình 2.3: Tỷ lệ nhập học ñại học ở một số quốc gia năm 2010 96 Hình 2.4: Số sinh viên/giảng viên ở một số quốc gia năm 2007 98 Hình 2.5: Chi tiêu công cho GDðH ở một số quốc gia châu Á năm 2010 100 Hình 2.6: Thay ñổi cơ cấu tài chính ñầu tư cho GDðH 2004 - 2008 102 1 MỞ ðẦU 1. Tính cấp thiết của ñề tài nghiên cứu Xuất phát từ vai trò của giáo dục ñại học (GDðH), ñó là ñào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) của các quốc gia, nên việc ñầu tư phát triển GDðH là yêu cầu trọng yếu và thiết thực nhất trong quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế quốc dân. Xu thế ngày nay cho thấy rằng, ñầu tư cho GDðH ñang ñược các quốc gia quan tâm và coi trọng. Các quốc gia phát triển ñã ñi ñến giai ñoạn của phát triển GDðH là xuất phát từ chính nhu cầu của cá nhân muốn cải thiện thu nhập cho chính mình, nên ñã khai thác ñược rất hiệu quả nguồn lực từ xã hội và người học phục vụ cho nhu cầu hoạt ñộng của GDðH. Trong khi ñó, các nước mới nổi và ñang phát triển, nguồn tài chính ñầu tư cho GDðH vẫn chủ yếu dựa vào khu vực công, trong khi nguồn tài chính từ khu vực tư nhân, từ người học còn chưa ñược ñộng viên hiệu quả. Ở Việt Nam hiện nay nhu cầu ñào tạo nguồn nhân lực có chất lượng và ñáp ứng ñược yêu cầu xã hội là rất quan trọng và cấp bách. Nhưng thực tế cho thấy, nguồn nhân lực ñược ñào tạo ra chưa ñáp ứng ñược yêu cầu thực hiện các mục tiêu phát triển KT-XH, cơ cấu nguồn nhân lực ñào tạo không cân ñối, chưa ñồng bộ giữa các ngành nghề ñào tạo, vùng, miền ñặt cơ sở ñào tạo, chất lượng cũng như mô hình tổ chức của các cơ sở ñào tạo, có ngành dư thừa, có ngành lại thiếu nguồn nhân lực, ñội ngũ giảng viên có chất lượng, trình ñộ cao ñể ñào tạo nhân lực có trình ñộ cho ñất nước còn nhiều vấn ñề bất cập, nguồn tài chính ñầu tư từ NSNN vẫn chiếm ưu thế hơn so với các nguồn tài chính khác, trong khi ñó ngân sách lại có giới hạn và chúng ta chưa khai thác triệt ñể ñược nguồn lực xã hội ñầu tư cho GDðH, mà trên nguyên tắc thì GDðH chính là một loại hình dịch vụ vừa mang tính chất công cộng nhưng cũng mang tính chất cá nhân, nếu người nào có nhu cầu ñào tạo ñể có ñủ trình ñộ chuyên môn tay nghề theo yêu cầu của công việc thì ñòi hỏi phải bỏ chi phí ñầu tư. Bên cạnh ñó, chúng ta ñã có những ñổi mới cơ bản về cơ chế tài chính ñối với các cơ sở GDðHCL với việc nhấn mạnh ñến vấn ñề về tự chủ tài chính trong các hoạt ñộng của nhà trường. [...]... ch nh cơ c u tài chính ñ u tư cho GDðHCL Vi t Nam giai ño n t i? Lu n án gi i quy t nh ng v n ñ sau: Th nh t, phân tích nh ng v n ñ cơ b n v cơ c u tài chính ñ u tư cho lĩnh v c GDðHCL; Th hai, phân tích th c tr ng cơ c u tài chính ñ u tư cho các cơ s GDðHCL Vi t Nam; Th ba, hi u qu phân b , s d ng ngu n tài chính ñ u tư cho GDðHCL nhìn t cơ c u tài chính ñ u tư cho các cơ s GDðHCL Vi t Nam; Th tư, nghiên... cơ c u tài chính ñ u tư ñ và ñưa ra nh ng kinh nghi m cho Vi t Nam trong vi c hình thành cơ c u tài chính ñ u tư h p lý và hi u qu cho các cơ s GDðHCL - ð tài s t ng h p, phân tích và ñánh giá th c tr ng t o l p, phân b và s d ng các ngu n tài chính ñ u tư ñ th y ñư c th c tr ng cơ c u tài chính ñ u tư cho GDðHCL cũng như cơ ch tài chính cho các cơ s GDðHCL nay T ñó có nh ng ñánh giá v cơ c u tài chính. .. nh cơ c u tài chính ñ u tư góp ph n thúc ñ y phát tri n GDðHCL Vi t Nam th i gian t i 6 K t c u c a lu n án Ngoài ph n m ñ u, k t lu n, danh m c công trình công b c a tác gi và danh m c tài li u tham kh o, k t c u c a lu n án g m 3 chương: Chương 1: Giáo d c ñ i h c công l p và cơ c u tài chính ñ u tư cho giáo d c ñ i h c công l p Chương 2: Th c tr ng cơ c u tài chính ñ u tư cho giáo d c ñ i h c công. .. c u ñ tài: “ði u ch nh cơ c u tài chính ñ u tư cho giáo d c ñ i h c công l p Vi t Nam là th c s c n thi t 2 M c tiêu nghiên c u c a lu n án - ð tài nghiên c u s h th ng hóa và làm rõ nh ng v n ñ cơ s lý lu n v s c n thi t ph i ñ u tư và cơ c u tài chính ñ u tư cho các cơ s GDðHCL, c th v khái ni m, phân lo i, n i dung, vai trò và s c n thi t c a cơ c u tài chính ñ u tư h p lý Bên c nh ñó, ñ tài s... l p Vi t Nam Chương 3: Gi i pháp ñi u ch nh cơ c u tài chính ñ u tư cho giáo d c ñ i h c công l p Vi t Nam ñ n năm 2020 và t m nhìn ñ n năm 2030 13 Chương 1 GIÁO D C ð I H C CÔNG L P VÀ CƠ C U TÀI CHÍNH ð U TƯ CHO GIÁO D C ð I H C CÔNG L P 1.1 T NG QUAN V GIÁO D C ð I H C CÔNG L P 1.1.1 Khái ni m, phân lo i giáo d c ñ i h c 1.1.1.1 Khái ni m giáo d c ñ i h c Xu t phát t khái ni m d ch v công c ng... thành công các m c tiêu phát tri n KT-XH trong giai ño n t i Câu h i nghiên c u: Nghiên c u th c hi n ñ tài c a lu n án ph i gi i quy t ñư c các câu h i sau: - Cơ c u tài chính ñ u tư cho GDðHCL ñư c nhìn nh n như th nào? L y gì ñ ñánh giá tính hi u qu c a ñ u tư tài chính theo cơ c u ñó? 12 - Th c tr ng cơ c u tài chính ñ u tư cho GDðHCL Vi t Nam giai ño n 2001-2012 nhìn t cơ ch tài chính ñ i v i các cơ. .. t i ñ có ñư c thu nh p trong tư ng lai 11 Tuy nhiên, ph n nhi u các công trình nghiên c u t p trung vào n i dung tài chính cho giáo d c ñào t o nói chung, còn các nghiên c u v tài chính cho GDðH ch y u là nh ng nghiên c u phân tích t ng quan, trong khi các công trình nghiên c u ñi sâu chi ti t vào cơ c u tài chính ñ u tư cho GDðHCL và ñi u ch nh cơ c u tài chính ñ u tư cho GDðHCL nư c ta còn r t h... qu các ngu n l c tài chính này trong ñi u ki n ngu n l c ñ u tư công là có gi i h n Chính vì th , vi c nghiên c u ñ tài: “ði u ch nh cơ c u tài chính ñ u tư cho giáo d c ñ i h c công l p Vi t Nam , s có giá tr lý lu n và th c ti n, ñóng góp quan tr ng cho vi c thúc ñ y hoàn thi n chính sách huy ñ ng, phân b , qu n lý và s d ng hi u qu các ngu n tài chính ñ u tư phát tri n GDðHCL Vi t Nam, ñ ng th i góp... và ñánh giá khá chi ti t các n i dung c a cơ ch qu n lý tài chính XHH giáo d c v i nh ng nh n ñ nh v nh ng ưu ñi m cũng như nh ng t n t i, b t c p c a cơ ch qu n lý tài chính chi NSNN cho giáo d c, cơ ch qu n lý thu và s d ng h c phí, cơ ch qu n lý tài chính ñ i v i giáo d c công l p, cơ ch khuy n khích và qu n lý tài chính ñ i v i giáo d c ngoài công l p… Nh ng ñóng góp m i c a tác gi còn ñư c th hi... ngành giáo d c ñào t o, nh ng phân tích v kinh phí cho ngành giáo d c và k t qu phát tri n ngành giáo d c Trong ñó ñã phân tích v cơ c u chi tiêu công cho giáo d c so v i chi tiêu công cho ñào t o, cơ c u chi tiêu công trong giáo d c (các c p h c ph thông), cơ c u chi tiêu công trong ñào t o (trung c p d y ngh và ñ i h c) trong giai ño n 1999-2002, cơ c u chi thư ng xuyên, chi ñ u tư trong giáo d c và cơ