Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT TRẦN THỊ HỒNG THÚY KIỂM SOÁT HỢP ĐỒNG NHƯỢNG QUYỀN THƯƠNG MẠI THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT CẠNH TRANH VÀ PHÁP LUẬT SỞ HỮU TRÍ TUỆ LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2012 Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT TRẦN THỊ HỒNG THÚY KIỂM SOÁT HỢP ĐỒNG NHƯỢNG QUYỀN THƯƠNG MẠI THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT CẠNH TRANH VÀ PHÁP LUẬT SỞ HỮU TRÍ TUỆ Chuyên ngành : Luật kinh tế Mã số : 60 38 50 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS Ngô Huy Cương HÀ NỘI - 2012 Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục MỞ ĐẦU Chương 1: Formatted: Dutch (Netherlands) KHÁI LUẬN VỀ KIỂM SOÁT HỢP ĐỒNG NHƢỢNG QUYỀN THƢƠNG MẠI THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) LUẬT CẠNH TRANH VÀ PHÁP LUẬT SỞ HỮU TRÍ TUỆ Formatted: Dutch (Netherlands) Khái quát hợp đồng nhượng quyền thương mại 1.1.1 Khái niệm hợp đồng nhượng quyền thương mại 1.1.2 Đặc điểm hợp đồng nhượng quyền thương mại 11 1.1.3 Phân biệt hợp đồng nhượng quyền thương mại với số hợp đồng tương tự 12 Mối liên hệ hợp đồng nhượng quyền thương mại với vấn đề kiểm soát cạnh tranh tài sản trí tuệ 17 1.2.1 Mối liên hệ hợp đồng nhượng quyền thương mại với vấn đề kiểm soát cạnh tranh 17 1.2.2 Mối liên hệ hợp đồng nhượng quyền thương mại với vấn đề kiểm soát tài sản trí tuệ 18 1.2.3 Sự cần thiết phải kiểm soát hợp đồng nhượng quyền thương mại theo quy định pháp luật cạnh tranh pháp luật sở hữu trí tuệ 20 1.3 Pháp luật kiểm sốt yếu tố cạnh tranh sở hữu trí tuệ hợp đồng nhượng quyền thương mại 21 1.3.1 Khái niệm pháp luật kiểm soát yếu tố cạnh tranh sở hữu trí tuệ hợp đồng nhượng quyền thương mại 21 1.1 1.2 Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) 1.3.2 Nguồn pháp luật kiểm soát yếu tố cạnh tranh sở hữu trí tuệ hợp đồng nhượng quyền thương mại 22 Kinh nghiệm quốc tế kiểm soát hợp đồng nhượng quyền thương mại theo quy định pháp luật cạnh tranh sở hữu trí tuệ 23 1.4 Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) 1.4.1 Dưới góc độ pháp luật cạnh tranh 23 1.4.2 Dưới góc độ pháp luật sở hữu trí tuệ 33 1.5 36 Tranh chấp giải tranh chấp Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) 1.5.1 Tranh chấp 36 1.5.2 Biện pháp giải tranh chấp 38 Chương 2: THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT HỢP ĐỒNG NHƢỢNG QUYỀN Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) 41 THƯƠNG MẠI THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT CẠNH TRANH VÀ PHÁP LUẬT SỞ HỮU TRÍ TUỆ 2.1 Kiểm sốt hợp đồng nhượng quyền thương mại theo quy định pháp luật nói chung 41 2.1.1 Về hình thức hợp đồng nhượng quyền thương mại 41 2.1.2 Về chủ thể hợp đồng nhượng quyền thương mại 44 2.1.3 Về đối tượng hợp đồng nhượng quyền thương mại 47 2.1.4 Về quyền nghĩa vụ bên 50 Kiểm soát hợp đồng nhượng quyền thương mại theo quy định pháp luật cạnh tranh 51 2.2.1 Các thỏa thuận hạn chế cạnh tranh hợp đồng nhượng quyền thương mại 51 2.2.2 Các hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường hợp đồng nhượng quyền thương mại 60 Kiểm soát hợp đồng nhượng quyền thương mại theo quy định pháp luật sở hữu trí tuệ 71 2.3.1 Cấu thành quyền thương mại hợp đồng nhượng 71 2.2 2.3 Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) quyền thương mại theo quy định pháp luật sở hữu trí tuệ 2.3.2 Kiểm sốt đối tượng quyền sở hữu trí tuệ hợp đồng nhượng quyền thương mại theo quy định pháp luật sở hữu trí tuệ Chương 3: NHỮNG ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG 77 83 CAO HIỆU QUẢ KIỂM SOÁT HỢP ĐỒNG NHƢỢNG QUYỀN THƢƠNG MẠI THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT CẠNH TRANH VÀ PHÁP LUẬT SỞ HỮU TRÍ TUỆ 3.1 Những định hướng nhằm nâng cao hiệu kiểm soát hợp đồng nhượng quyền thương mại theo quy định pháp luật cạnh tranh pháp luật sở hữu trí tuệ 83 3.2 Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu kiểm soát hợp đồng nhượng quyền thương mại theo quy định pháp luật cạnh tranh pháp luật sở hữu trí tuệ 84 3.2.1 Theo quy định pháp luật sở hữu trí tuệ 84 3.2.2 Theo quy định pháp luật cạnh tranh 86 Formatted: Dutch (Netherlands) KẾT LUẬN 95 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 97 Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Nhượng quyền thương mại phương thức kinh doanh hình thành từ Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) lâu quốc gia phát triển minh chứng tính hiệu kinh tế Nhượng quyền thương mại tạo điều kiện nhanh cho doanh nghiệp nhân rộng thành công, thâm nhập bành trướng thương hiệu thị trường giới, đồng thời doanh nghiệp vừa nhỏ tận dụng lợi cạnh tranh để làm tiền đề cho phát triển ổn định lâu dài thơng qua hệ thống nhượng quyền Hiện nay, nhượng quyền thương mại có mặt 160 nước giới với doanh thu ngày tăng Doanh thu từ hoạt động nhượng quyền thương mại giới năm 2000 "khoảng 1.000 tỷ đôla với khoảng 320.000 doanh nghiệp từ 75 ngành khác nhau" [35] Tại Mỹ, theo thống kê năm 2008, "đã thành lập 909.253 cửa hàng nhượng quyền, thu hút 11 triệu lao động đạt doanh số 880.9 tỷ đôla - chiếm 4,4% tổng doanh số khu vực kinh tế tư nhân" [45] Thậm chí, "12 52 tiểu bang nước Mỹ quy định bắt buộc công ty muốn tham gia vào thị trường chứng khoán phải có đăng ký nhượng quyền" [31, tr 27] Thực tế minh chứng rõ ràng tính phổ biến hiệu phương thức kinh doanh nhượng quyền thương mại kinh tế giới Hợp đồng văn ghi nhận mối quan hệ nhượng quyền thương mại bên nhượng quyền bên nhận quyền Kinh nghiệm thực tiễn cho thấy để xây dựng hệ thống nhượng quyền thương mại thành cơng khơng thể thiếu hợp đồng hồn hảo với điều khoản thể ý chí thống bên đồng thời tuân thủ nghiêm ngặt theo quy định pháp luật Trên thực tế, hợp đồng nhượng quyền thương mại việc chịu điều chỉnh trực tiếp pháp luật thương mại cịn có liên quan chặt chẽ Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) với lĩnh vực pháp luật phức tạp pháp luật sở hữu trí tuệ luật cạnh tranh Về nguyên tắc, hợp đồng nhượng quyền thương mại, bên nhượng quyền bên nhận quyền hoàn toàn độc lập tư cách pháp lý vấn đề liên quan đến tài Tuy nhiên, bên nhượng quyền thường soạn sẵn hợp đồng nhượng quyền thương mại với nhiều điều khoản có lợi cho mình, thường bất lợi cho bên nhận quyền Với mục tiêu bảo vệ lợi ích bên nhượng quyền đảm bảo danh tiếng toàn hệ thống nhượng quyền, điều khoản hạn chế hợp đồng nhượng quyền thương mại, mức độ định, coi hợp lý cần thiết Tuy nhiên, góc độ pháp luật cạnh tranh, điều khoản ảnh hưởng định đến mơi trường cạnh tranh nói chung Thêm vào đó, quyền thương mại hợp đồng nhượng quyền thương mại lại hình thành từ gói quyền liên quan đến hầu hết đối tượng sở hữu trí tuệ, nên vấn đề kiểm sốt điều khoản hợp đồng nhượng quyền thương mại liên quan đến loại tài sản không dễ dàng Từ thực tế nói trên, việc nghiên cứu cách có hệ thống toàn diện nhằm giải yêu cầu kiểm soát hợp đồng nhượng quyền thương mại theo quy định pháp luật cạnh tranh pháp luật sở hữu trí tuệ, phù hợp với q trình hội nhập quốc tế Việt Nam cần thiết, có ý nghĩa lý luận thực tiễn quan trọng Do đó, tơi lựa chọn nghiên cứu đề tài "Kiểm soát hợp đồng nhượng quyền thương mại theo quy định pháp luật cạnh tranh pháp luật sở hữu trí tuệ" làm luận văn thạc sĩ luật học Tình hình nghiên cứu đề tài Quy định pháp luật nhượng quyền thương mại nói chung hợp đồng nhượng quyền thương mại nói riêng số nội dung thu hút quan tâm nhà nghiên cứu nhiều lĩnh vực khác Trong số số viết như: "Franchise với doanh nghiệp Việt Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Nam" Phạm Thị Thu Hà đăng tạp chí IP Law & Practice, số 03/2005; "Nhượng quyền thương mại - chất mối quan hệ với hoạt động chuyển giao công nghệ, hoạt động li-xăng" Nguyễn Bá Bình đăng Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số tháng 02/2006; "Nhượng quyền kinh doanh Việt Nam, khái niệm định nghĩa" Trần Ngọc Sơn đăng Tạp chí Luật sư ngày nay, số 4/2004; "Hoàn thiện khung pháp lý nhượng quyền thương mại" Bùi Ngọc Cường đăng Tạp chí nghiên cứu lập pháp, số tháng 8/2007 Nhìn chung, viết chủ yếu đề cập đến góc độ kinh tế ảnh hưởng tới đời sống xã hội số khía cạnh pháp lý hoạt động nhượng quyền thương mại phương thức đưa tin Ngồi ra, số cơng trình công bố nghiên cứu cách khái quát phương thức nhượng quyền thương mại hợp đồng nhượng quyền thương mại như: Luận văn Thạc sĩ Luật học: "Hợp đồng nhượng quyền thương mại pháp luật Việt Nam", Đào Đặng Thu Hường, 2007; Luận án tiến sĩ Luật học: "Những vấn đề lý luận thực tiễn pháp luật điều chỉnh nhượng quyền thương mại kinh tế thị trường Việt Nam", Vũ Đặng Hải Yến, 2008 Tuy nhiên, công trình chủ yếu nghiên cứu khái quát hoạt động nhượng quyền thương mại hợp đồng nhượng quyền thương mại với tư cách đối tượng điều chỉnh pháp luật thương mại Việc đánh giá tình hình nghiên cứu pháp luật hợp đồng nhượng quyền thương mại cho thấy đến chưa có cơng trình nghiên cứu vấn đề kiểm sốt hợp đồng nhượng quyền thương mại theo quy định pháp luật cạnh tranh pháp luật sở hữu trí tuệ Mục đích, nhiệm vụ phạm vi nghiên cứu luận văn 3.1 Mục đích nghiên cứu Mục đích luận văn nghiên cứu vấn đề pháp lý việc kiểm soát hợp đồng nhượng quyền thương mại góc độ quy định Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) pháp luật cạnh tranh pháp luật sở hữu trí tuệ, từ đưa phương hướng góp phần hồn thiện pháp luật điều chỉnh hợp đồng nhượng quyền thương mại Việt Nam mối tương quan với pháp luật cạnh tranh pháp luật sở hữu trí tuệ, đề xuất giải pháp nâng cao hiệu áp dụng hợp đồng nhượng quyền thương mại thực tiễn 3.2 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu luận văn khía cạnh pháp lý điều khoản nội dung hợp đồng nhượng quyền thương mại góc độ quy định pháp luật cạnh tranh pháp luật sở hữu trí tuệ 3.3 Phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu vấn đề xung quanh điều khoản hợp đồng đồng nhượng quyền thương mại mối tương quan với quy định pháp luật cạnh tranh pháp luật sở hữu trí tuệ nước có đối chiếu với pháp luật nước ngồi, từ tìm cách vận dụng có hiệu vào Việt Nam Phƣơng pháp luận phƣơng pháp nghiên cứu Để làm rõ vấn đề cần nghiên cứu nêu trên, luận văn sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu khoa học khác nhau, bao gồm phương pháp tổng hợp phân tích, phương pháp thống kê, phương pháp so sánh đối chiếu, kết hợp nghiên cứu lý luận với thực tiễn… Các phương pháp nghiên cứu luận văn thực tảng phương pháp vật lịch sử, vật biện chứng; sở quan điểm, đường lối trị, kinh tế, văn hóa xã hội Đảng Cộng sản Việt Nam Những đóng góp luận văn Thứ nhất, xác định rõ mối quan hệ pháp luật điều chỉnh hợp đồng nhượng quyền thương mại với pháp luật chuyên ngành liên quan, cụ thể pháp luật cạnh tranh pháp luật sở hữu trí tuệ 10 Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Thứ hai, rõ bất cập chưa thống quy định hợp đồng nhượng quyền thương mại với pháp luật cạnh tranh pháp luật sở hữu trí tuệ Thứ ba, đề xuất kiến nghị nhằm góp phần hồn thiện hệ thống pháp luật điều chỉnh hợp đồng nhượng quyền thương mại thống với pháp luật cạnh tranh sở hữu trí tuệ Thứ tư, đáp ứng nhu cầu tìm hiểu vấn đề kiểm soát hợp đồng nhượng quyền thương mại theo quy định pháp luật chuyên ngành, cụ thể pháp luật cạnh tranh sở hữu trí tuệ doanh nghiệp nước Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn gồm chương: Chương 1: Khái luận kiểm soát hợp đồng nhượng quyền thương mại theo quy định pháp luật cạnh tranh pháp luật sở hữu trí tuệ Chương 2: Thực trạng kiểm soát hợp đồng nhượng quyền thương mại theo quy định pháp luật cạnh tranh pháp luật sở hữu trí tuệ Chương 3: Những định hướng giải pháp nhằm nâng cao hiệu kiểm soát hợp đồng nhượng quyền thương mại theo quy định pháp luật cạnh tranh pháp luật sở hữu trí tuệ Formatted: Dutch (Netherlands) 11 Formatted: Dutch (Netherlands) thị trường cách ấn định giá cả, ràng buộc độc quyền phân chia thị trường Chính vậy, chấp nhận thỏa thuận nhượng quyền thương mại có tính hạn chế cạnh tranh dừng lại giới hạn định Có thể nói, số quốc gia giới xác lập giới hạn này, để từ nhận diện thỏa thuận nhượng quyền thương mại coi hợp pháp thỏa thuận hạn chế cạnh tranh Cũng vậy, từ giới hạn chấp nhận nói trên, pháp luật kết luận thỏa thuận nhượng quyền thương mại thực vi phạm pháp luật cạnh tranh nhằm ngăn cản loại bỏ chúng khỏi quan hệ nhượng quyền thương mại Tuy nhiên, Việt Nam, ghi nhận muộn màng pháp luật thương mại quan hệ nhượng quyền thương mại mẻ pháp luật cạnh tranh lại dường làm cho việc xác định ranh giới hợp pháp thỏa thuận nhượng quyền thương mại mối tương quan với hạn chế cạnh tranh trở nên khó khăn Mặc dù vậy, việc tìm để thiết lập phân biệt định trường hợp miễn trừ pháp luật cạnh tranh thỏa thuận nhượng quyền thương mại cần thiết bối cảnh kinh tế xã hội Việt Nam Làm điều có nghĩa pháp luật dành cho hoạt động thương mại mẻ nhượng quyền thương mại có hội phát triển mạnh Việt Nam, đồng thời tranh cho kinh tế thị trường Việt Nam khỏi tác động tiêu cực việc hạn chế cạnh tranh bóp méo cạnh tranh, nhằm làm cho kinh tế Việt Nam phát triển tồn diện Theo đó, cần phải có điều chỉnh thống quan hệ nhượng quyền thương mại quan hệ cạnh tranh, nhiên, nói, Việt Nam, pháp luật cạnh tranh pháp luật thương mại chưa có quy định điều chỉnh mối quan hệ nhượng quyền thương mại góc độ quan hệ pháp luật cạnh tranh Vì vậy, số điểm bất hợp lý quan hệ, hành vi lại điều chỉnh hai luật Cụ thể là, hành vi mang tính chất hạn chế cạnh tranh lạm dụng vị trí thống lĩnh 93 Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) chủ thể kinh doanh bị coi vi phạm theo Luật cạnh tranh, chí bị cấm hồn tồn, khơng có trường hợp miễn trừ Tuy nhiên, hành vi đó, người ta lại tìm thấy điểm hợp lý đến mức khơng thể khơng có xét quan hệ nhượng quyền thương mại Chính vậy, hành vi "mặc dù phù hợp với chất quan hệ nhượng quyền thương mại Luật thương mại điều chỉnh" "vẫn bị coi ngược lại với lợi ích cạnh tranh cách toàn diện" [39, tr 170] Do đó, yêu cầu đặt phải có bổ trợ, thống Luật cạnh tranh Luật thương mại nhằm bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp chủ thể kinh doanh nói chung, bên quan hệ nhượng quyền thương mại nói riêng, giải pháp cụ thể gồm: 3.2.2.1 Xây dựng pháp luật kiểm soát hợp đồng nhượng quyền thương mại mối quan hệ với pháp luật thỏa thuận hạn chế cạnh tranh Hoạt động động nhượng quyền thương mại hoạt động thương mại tương đối phức tạp, phải pháp luật nhượng quyền thương mại pháp luật cạnh tranh điều chỉnh cách đầy đủ hiệu Về bản, bên hợp đồng nhượng quyền thương mại phải đối mặt với rủi ro thấy trước định thực kinh doanh theo phượng thức Bên nhượng quyền thương mại giá trị tài sản vơ hình hình thành qua trình đầu tư lâu dài trao hết bí kinh doanh cơng nghệ đặc biệt cho bên nhận quyền Việc mua, bán tài sản vơ hình đơi đem lại cho bên nhận quyền thiệt hại không nhỏ bên chuyển giao để kinh doanh thứ tài sản khơng thực có giá trị Hơn nữa, o bế hoạt động kinh doanh từ phía bên nhượng quyền làm giảm khả sáng tạo sức cạnh tranh bên nhận quyền coi hạn chế không nhỏ tham gia quan hệ nhượng quyền thương mại Xuất phát từ rủi ro mang tính chất này, cách tự nhiên nhất, bên hợp đồng nhượng quyền thương mại phải tự sáng tạo 94 Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) công cụ bảo vệ quyền lợi họ trước chờ bảo vệ pháp luật Và vậy, cách hợp lý, thỏa thuận hạn chế cạnh tranh thiết lập Pháp luật thương mại pháp luật cạnh tranh cần phải có quy định đầy đủ phù hợp để hạn chế cách hiệu rủi ro mà bên quan hệ gặp phải rủi ro mà việc thực hợp đồng bên gây cho bên thứ ba nhìn góc độ cạnh tranh không lành mạnh, bảo vệ quyền lợi bên Nhằm xác định ranh giới hợp pháp thỏa thuận hạn chế cạnh tranh xuất hợp đồng nhượng quyền thương mại, pháp luật cần điều chỉnh theo hướng: Một là, pháp luật phải đảm bảo quyền tự hợp đồng bên, đồng thời phải can thiệp để đảm bảo hạn chế nguy xảy tranh chấp bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho bên Hai là, cần mở rộng danh sách thỏa thuận hạn chế cạnh tranh theo quy định Điều Luật cạnh tranh Theo đó, cần xem xét mở rộng danh sách thỏa thuận hạn chế cạnh tranh theo hướng đưa tiêu chí nhằm xác định thỏa thuận hạn chế cạnh tranh Cịn việc xác định tính bất hợp pháp thỏa thuận quan áp dụng pháp luật thực sở cân tác động đến môi trường cạnh tranh lợi ích kinh tế mà thỏa thuận mang lại Ba là, pháp luật phải đưa thỏa thuận hợp đồng nhượng quyền thương mại vào trường hợp miễn trừ bị coi thỏa thuận hạn chế cạnh tranh bị cấm giới hạn Bốn là, pháp luật phải xác định giới hạn thỏa thuận kiểu công cụ tính tốn mức độ ảnh hưởng việc thực thỏa thuận cạnh tranh, thông qua đánh giá mức độ hạn chế cạnh tranh tương quan so sánh với mức độ thúc đẩy cạnh tranh thỏa thuận Năm là, Điều Luật cạnh tranh cần sửa đổi theo hướng cấm thỏa thuận hạn chế cạnh tranh quy định khoản Điều 8, thỏa 95 Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) thuận hạn chế cạnh tranh lại bị cấm thị phần kết hợp bên thỏa thuận theo chiều ngang, thỏa thuận theo chiều dọc thị phần bên thị trường liên quan từ 30% trở lên Nhưng chúng miễn trừ theo quy định khoản Điều 10 Đồng thời, phải sửa đổi khoản Điều 10 Luật cạnh tranh theo hướng bổ sung thêm hai điều kiện để miễn trừ phải (i) khơng áp đặt cho doanh nghiệp có liên quan hạn chế không cần thiết để đạt mục tiêu, (ii) không tạo cho doanh nghiệp khả loại trừ cạnh tranh đáng kể sản phẩm liên quan; Sáu là, xem xét ràng buộc bán kèm hợp đồng nhượng quyền thương mại cần phân tích khái niệm "khơng liên quan trực tiếp đến đối tượng hợp đồng" khái niệm "phù hợp với hệ thống kinh doanh bên nhượng quyền quy định" sở bối cảnh hoạt động nhượng quyền thương mại, đặc biệt cần tính đến yếu tố: (i) tồn hay không tồn biện pháp khác đạt mục đích nhằm bảo vệ sắc, uy tín chất lượng hệ thống nhượng quyền thương mại lại có ảnh hưởng tiêu cực đến cạnh tranh; (ii) ràng buộc bán kèm có ảnh hưởng thực ngăn cản đối thủ cạnh tranh gia nhập thị trường, loại bỏ đối thủ cạnh tranh hay cho phép đối thủ cạnh tranh tham gia thị trường sản phẩm bán kèm Đặc biệt, trình thực hợp đồng nhượng quyền thương mại, bên nhượng quyền có quy định sửa đổi hợp đồng nhượng quyền thương mại mẫu đăng ký mà bên nhận quyền lường trước được, hành vi phải xem xét kết hợp góc độ pháp luật cạnh tranh (có cấu thành hành vi ràng buộc bán kèm bên nhận quyền bị trói buộc vào quan hệ hợp đồng nhượng quyền thương mại hay không) pháp luật nhượng quyền thương mại - có vi phạm quy định nghĩa vụ cung cấp thông tin hợp đồng nhượng quyền thương mại hay không Formatted: Dutch (Netherlands) 96 Formatted: Dutch (Netherlands) 3.2.2.2 Xây dựng pháp luật kiểm soát hợp đồng nhượng quyền thương mại mối quan hệ với pháp luật hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường Với mục đích bảo vệ cạnh tranh qua bảo vệ quyền lợi chủ thể liên quan pháp luật cạnh tranh, việc tồn quy định hợp lý đầy đủ để điều chỉnh hợp đồng nhượng quyền thương mại góc độ lạm dụng vị trí thống lĩnh có ý nghĩa việc đạt mục đích chủ yếu nói pháp luật cạnh tranh Xét chất, hợp đồng nhượng quyền thương mại xác lập quan hệ mà thống đối lập luôn tồn song song Mối quan hệ bên nhượng quyền bên nhận quyền, trước hết phải đặt tính chất liên kết bổ trợ cách mật thiết Thiếu yếu tố này, bên thực hoạt động kinh doanh theo phương thức nhượng quyền thương mại Tuy nhiên, không dừng lại cách đơn giản đó, hợp đồng nhượng quyền thương mại quan hệ chủ thể hoàn toàn độc lập với nhau, vậy, xu hướng để trở thành đối thủ cạnh tranh có khơng hội xảy Khi bên nhượng quyền có nghĩa vụ phải chuyển giao đầy đủ bí quyết, cơng nghệ khía cạnh để nhận khoản phí nhượng quyền tương đối lớn, bên phải đảm bảo thành cơng tối thiểu bên nhận quyền bên nhận quyền phải cam kết trung thành thực yêu cầu tuân thủ tuyệt đối mô hình thiết lập bên nhượng quyền để đổi lại quyền sử dụng tập hợp "quyền thương mại" Tuy nhiên, xu hướng khác bên nhượng quyền luôn phải thực triệt để quyền kiểm sốt với cơng việc kinh doanh bên nhận quyền Việc kiểm soát giúp cho bên nhượng quyền ngăn chặn nguy làm hỏng hệ thống nhượng quyền làm giá trị tài sản vơ hình Với tư cách bên độc lập, đến lượt mình, bên nhận quyền lại có xu hướng phá vỡ gị bó, cứng nhắc mà bên nhượng quyền thiết lập để khẳng định độc lập nhằm 97 Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) phù hợp hóa với điều kiện, hồn cảnh nơi thực cơng việc kinh doanh Nhận thức xu hướng xảy bên nhận quyền, bên nhượng quyền phải sử dụng triệt để lợi thế, quyền lực để áp đặt kiểm soát bên nhận quyền Và thời điểm lợi thế, quyền lực quyền lực đủ để cấu thành chủ thể có vị trí thống lĩnh lúc bên nhượng quyền thực hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh để hạn chế cạnh tranh Chính vậy, pháp luật liên quan cần phải cho bên ranh giới mà đó, bên cơng chúng phân biệt rõ, hành vi hành vi phù hợp với chất vốn có hoạt động nhượng quyền thương mại cần phải bảo vệ, hành vi hành vi giới hạn cho phép pháp luật trở thành hành vi hạn chế cạnh tranh, cụ thể hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường Pháp luật cần tập trung vào giải vấn đề sau: Một là, pháp luật cần điều chỉnh hành vi bên theo nguyên tắc xem xét đến tác động tích cực, tiêu cực mức độ tác động từ hành vi định đến tình trạng cạnh tranh Một thực tế bên nhượng quyền thương mại nói riêng bên quan hệ nhượng quyền thương mại nói chung phải thực hành vi mang màu sắc lạm dụng vị trí thống lĩnh, nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp Tuy nhiên, giới hạn định, hành vi chấp nhận bị yêu cầu phải loại bỏ dựa chất hành vi Trên thực tế, số thỏa thuận mang dáng dấp thỏa thuận nhượng quyền thương mại trở thành mối nguy hiểm cho cạnh tranh mà thân quan hệ nhượng quyền bị bóp méo Chính vậy, tính độc lập bên phải kiểm soát mà lạm dụng tính độc lập gây ảnh hưởng định tới cạnh tranh Sự thiếu vắng tính độc lập bên quan hệ nhượng 98 Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) quyền thương mại biến quan hệ thành vỏ bọc an toàn cho quan hệ khác hoàn toàn chất quan hệ lao động (giữa người lao động người sử dụng lao động) mà chủ thể quan hệ hướng tới việc trốn tránh yêu cầu ký kết hợp đồng lao động với điều kiện bắt buộc kèm quan hệ lao động Mặt khác, bên nhận quyền nhượng quyền ký kết hợp đồng nhượng quyền thương mại đằng sau hợp đồng hành vi góp vốn doanh nghiệp vào doanh nghiệp khác nhằm đạt tới mục đích thỏa thuận phân chia thị trường cách hợp pháp để tạo lập thỏa thuận hạn chế cạnh tranh Như vậy, giới hạn định, số hành vi mang chất khác với quan hệ nhượng quyền thương mại lại tồn vỏ bọc quan hệ cần phải ngăn chặn Hai là, pháp luật cần nhìn nhận tính hợp lý cần thiết số hành vi mang tính chất hạn chế cạnh tranh bên nhượng quyền hành vi kết hợp bên hệ thống nhượng quyền thương mại Rõ ràng, nhiều hành vi có xu hướng vi phạm pháp luật cạnh tranh lại thực phù hợp thiết yếu quan hệ nhượng quyền thương mại Có thực tế là, thiết lập công cụ bảo vệ quyền lợi mình, bên nhượng quyền phải đối mặt với khơng nguy bị coi vi phạm pháp luật cạnh tranh, cụ thể là: (i) nguy bên nhượng quyền bắt buộc phải từ chối việc nhượng quyền cho đối tượng khác, việc chuyển nhượng vi phạm điều khoản ký với bên nhận quyền hệ thống Cho dù hành vi hành vi thực hợp đồng, bên nhượng quyền có nguy bị coi lạm dụng vị trí thống lĩnh để từ chối bán hàng; (ii) nguy phải chịu trách nhiệm trước tất bên nhận quyền lại có bên nhận quyền khơng trung thành với hệ thống nhượng quyền làm ảnh hưởng tới lợi ích hệ thống; (iii) nguy đối mặt với thất bại bên nhận quyền mưu toan chiếm đoạt bí quyết, bí mật công nghệ kinh doanh Đến 99 Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) lượt mình, bên nhượng quyền thương mại phải đối mặt với hai nguy sau đây: (i) nguy xảy rủi ro đổ vỡ hệ thống nhượng quyền thương mại mà nguyên nhân không trung thành với hệ thống bên nhận quyền khác Khi tình xảy ra, đền bù thiệt hại bên nhận quyền khơng thể thân bên khơng bị ràng buộc cam kết nào, họ bị ràng buộc cam kết giống đối tượng, bên nhận quyền Yêu cầu đền bù thiệt hại không chắn bên nhượng quyền chấp nhận thiếu điều khoản chặt chẽ hợp đồng tồn điều luật điều chỉnh xác mối quan hệ (ii) nguy đối mặt với khả ký kết hợp đồng nhượng quyền khơng có hiệu lực nhận chuyển nhượng đối tượng "quyền thương mại" khơng có giá trị thị trường Xuất phát từ phân tích đây, bên nhượng quyền bên hợp đồng nhượng quyền thực số hành vi mang màu sắc hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh đơi để xây dựng giữ gìn hệ thống nhượng quyền thương mại Chính vậy, xem xét để điều chỉnh mối quan hệ này, pháp luật thương mại pháp luật cạnh tranh cần thiết phải xác định phân biệt hành vi bảo tồn hệ thống để áp đặt điều kiện bất hợp lý cho doanh nghiệp khác Formatted: Dutch (Netherlands) 100 Formatted: Dutch (Netherlands) KẾT LUẬN Với dự đoán khả quan phát triển phương thức nhượng quyền thương mại Việt Nam tương lai, cần có nhận thức đắn đầy đủ nó, đặc biệt vấn đề hợp đồng nhượng quyền bên nhượng quyền bên nhận quyền Trong hệ thống nhượng quyền thương mại, hoạt động bên chủ thể có ảnh hưởng lớn tới thương hiệu chung sử dụng Chính nhà nhượng quyền hay nhà nhận quyền cần có đánh giá mức tầm quan trọng hợp đồng nhượng quyền thương mại Một hợp đồng nhượng quyền tốt tạo nên trì cấu trúc bền vững bên nhượng quyền bên nhận quyền mạng lưới nhượng quyền thương mại mạng lưới nhượng quyền với khách hàng bên thứ ba khác Tùy thuộc vào hệ thống nhượng quyền tính chất thương hiệu, bên thiết lập điều khoản khác hợp đồng nhượng quyền thương mại, song điều khoản phải dựa ý kiến chun mơn, phân tích khoa học tính tốn khả thi lực bên tuân thủ theo quy định pháp luật Việc thiết lập thực hợp đồng nhượng quyền hiệu đem lại nhiều lợi ích cho bên nhượng quyền bên nhận quyền, hạn chế tranh chấp thiệt hại không đáng có cho hai bên Để bên phải cẩn trọng việc thiết lập điều khoản hợp đồng nhượng quyền Bên cạnh đó, mơi trường kinh doanh tốt cần phải có tảng pháp luật rõ ràng, minh bạch thống nhất, yêu cầu với hoạt động nhượng quyền thương mại Các nhà làm luật cần hoàn thiện hệ thống 101 Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) pháp luật nhượng quyền thương mại nói chung hợp đồng nhượng quyền thương mại nói riêng Những thiếu sót chưa thống pháp luật hợp đồng nhượng quyền mối quan hệ với pháp luật chuyên ngành gồm pháp luật sở hữu trí tuệ pháp luật cạnh tranh cần phải bổ sung nghiên cứu thực tiễn khoa học hoạt động nhượng quyền thương mại để hoạt động nhượng quyền thương mại tiếp tục phát triển mạnh mẽ hướng Việt Nam Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) 102 Formatted: Dutch (Netherlands) DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Nguyễn Bá Bình (2006), "Nhượng quyền thương mại - chất mối quan hệ với hoạt động chuyển giao công nghệ, hoạt động li-xăng", Nghiên cứu lập pháp, (2) Bộ Khoa học, Công nghệ Môi trường (1999), Thông tư 1254/1999/TTBKHCNMT ngày 12/07 hướng dẫn thực Nghị định số 45/1998/NĐCP ngày 01/7/1998 Chính phủ quy định chi tiết chuyển giao công nghệ, Hà Nội Bộ Thương mại (2003), Tài liệu tham khảo khuôn khổ pháp lý đa phương điều chỉnh hoạt động cạnh tranh Luật cạnh tranh số nước vùng lãnh thổ, Hà Nội Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Bộ Thương mại (2004), Tài liệu Hội thảo nhượng quyền thương mại Chính phủ Việt Nam Australia tài trợ, Hà Nội Formatted: Dutch (Netherlands) Bộ Thương mại (2006), Thông tư số 09/2006/TT-BTM ngày 25/5 hướng dẫn đăng ký hoạt động nhượng quyền thương mại, Hà Nội Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Chính phủ (1998), Nghị định số 45/1998/NĐ-CP ngày 01/07 quy định chi tiết chuyển giao công nghệ, Hà Nội Chính phủ (2000), Nghị định số 54/2000/NĐ-CP ngày 03/10 quy định bảo hộ quyền sở hữu cơng nghiệp bí mật kinh doanh, dẫn địa lý, tên thương mại bảo hộ quyền chống cạnh tranh liên quan tới sở hữu công nghiệp, Hà Nội Chính phủ (2005), Nghị định số 11/2005/NĐ-CP ngày 02/02 quy định chi tiết chuyển giao công nghệ (sửa đổi), Hà Nội Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Chính phủ (2006), Nghị định số 35/2006/NĐ-CP ngày 31/03 quy định chi tiết Luật thương mại hoạt động nhượng quyền thương mại, Hà Nội 10 Chính phủ (2007), Quyết định số 27/2007/QĐ-TTg ngày 15/02 Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển thương mại nước đến năm 2010 định hướng đến năm 2020, Hà Nội 103 Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) 11 Bùi Ngọc Cường (2007), "Hoàn thiện khung pháp lý nhượng quyền thương mại", Nghiên cứu lập pháp, (103) 12 Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 13 Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu tồn quốc lần thứ X, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 14 Entrepreneur (2010), "Những lưu ý nhượng quyền kinh doanh", doanhnhansaigon.vn, ngày 3/9 Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) 15 Walter Goode (1997), Từ điển sách thương mại quốc tế, Nxb Thống kê, Hà Nội 16 Phạm Thị Thu Hà (2005), "Franchise với doanh nghiệp Việt Nam", Formatted: Dutch (Netherlands) investconsultgroup.com 17 Hồ Hữu Hoành (2007), "Nguồn gốc phát triển franchise", vietfranchise.com, ngày 11/01 18 Hồ Hữu Hoành (2007), "Sự phát triển franchise Việt Nam", vietfranchise.com, ngày 11/01 19 Bùi Thanh Lâm, (2006), "Nhượng quyền thương mại (franchising), hội "bùng nổ" Việt Nam?", vietnamese-law-consultancy.com, ngày 9/11 20 Lê Nết (2006), Quyền sở hữu trí tuệ, Nxb Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh Formatted: Dutch (Netherlands) 21 Nguyễn Nga (2007), "Anh em nhà phở cãi nhau", vnexpress.net, ngày 5/04 22 Hằng Nga (2009), Thỏa thuận hạn chế cạnh tranh hợp đồng nhượng quyền thương mại, Nxb Tổng hợp, Thành phố Hồ Chí Minh 23 Nguyễn Như Phát, Nguyễn Ngọc Sơn (2006), Phân tích luận giải quy định Luật cạnh tranh hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, vị trí độc quyền để hạn chế cạnh tranh, Nxb Tư pháp, Hà Nội 24 Phịng Thương mại Cơng nghiệp Việt Nam (2007), Cẩm nang hợp đồng thương mại, Savina, Hà Nội 104 Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) 25 Quốc hội (2004), Luật cạnh tranh, Hà Nội 26 Quốc hội (2005), Luật thương mại, Hà Nội 27 Quốc hội (2005), Bộ luật dân sự, Hà Nội Formatted: Dutch (Netherlands) 28 Quốc hội (2005), Luật sở hữu trí tuệ, Hà Nội 29 Quốc hội (2006), Luật chuyển giao công nghệ, Hà Nội 30 Trần Ngọc Sơn (2004), "Nhượng quyền kinh doanh Việt Nam, khái niệm định nghĩa", Luật sư ngày nay, (04) 31 Lý Quí Trung (2005), Franchise - bí thành cơng mơ hình nhượng quyền kinh doanh, Nxb Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh 32 Lý Quí Trung (2006), Mua franchise - hội cho doanh nghiệp Việt Nam, NXB Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh Formatted: Dutch (Netherlands) 33 Nguyễn Thanh Tú (2007), "Nhượng quyền thương mại góc độ Luật cạnh tranh", Nghiên cứu lập pháp, (3) 34 Nguyễn Thanh Tú (2007), "Nguyên tắc lập luận hợp lý nguyên tắc vi phạm pháp luật cạnh tranh", Nhà nước Pháp luật, (1) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) 35 Trần Anh Tuấn (2004), "Sẽ có sóng franchise", vietbao.vn, ngày 6/12 36 Điêu Ngọc Tuấn (2005), "Những vấn đề nhượng quyền thương Formatted: Dutch (Netherlands) mại", Toà án nhân dân, (09) 37 Viện Nghiên cứu quản lý Trung ương (2002), Các vấn đề pháp lý thể chế sách cạnh tranh kiểm sốt độc quyền kinh doanh Dự án hồn thiện mơ trường kinh doanh VIE97/016, Nxb Giao thông Vận tải, Hà Nội 38 Vũ Đặng Hải Yến (2005), "Nhượng quyền thương mại - Một số vấn đề lý luận thực tiễn Việt Nam", Luật học, (3) 39 Vũ Đặng Hải Yến (2008), Những vấn đề lý luận thực tiễn pháp luật Formatted: Dutch (Netherlands) điều chỉnh nhượng quyền thương mại kinh tế thị trường Việt Nam, Luận án tiến sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội 105 Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Formatted: Dutch (Netherlands) Tiếng Anh 40 Athur G Sharp (2011), "Franchising", referenceforbusiness.com 41 European Court (1986), "Judgment of the Court of 28 January 1986 Pronuptia de Paris GmbH v Pronuptia de Paris Irmgard Schillgallis Reference for a preliminary ruling: Bundesgerichtshof - Germany Competition - Franchise agreements - Case 161/84", eur-lex.europa.eu Formatted: Dutch (Netherlands) 42 Geert Bogaert, Ulrich Lohmann (2000), Commercial Agency and Distribution Agreements, Laws and practice in the Member States of the European Community, Kluwer Law International Publisher 43 Guriqbal Singh Jaiya (2007), IP Disputes and Resolution Strategy in the Franchising Industry; Case studies 44 John Oates (2007), "Subway sues ex-franchisee for trademark infringement", theregister.co.uk Formatted: Dutch (Netherlands) 45 Mario L Herman (2012), "International Franchising", franchise-law.com Formatted: Dutch (Netherlands) 46 Martin D Fern (2003), Warren's Forms of Agreements, Matthew Bender Publisher 47 Martin D Fern, Kenneth R Costello, Richard M Asbill, W Andrew Scott (2003), Franchising Law: Practice and Forms (Form), Specialty Technical Publishers 48 Martin D Fern, Kenneth R Costello, Richard M Asbill, W Andrew Scott (2003), Franchising Law: Practice and Forms (The franchisee Source Materials), Specialty Technical Publishers 49 Martin D Fern, Kenneth R Costello, Richard M Asbill, W Andrew Scott (2003), Franchising Law: Practice and Forms (The Franchisor), STP Specialty Technical Publishers 50 Roberto Baldi (1987), Distributorship, Franchising, Agency - Community and National Laws and Practice in the EEC, Kluwer Law and Taxation Publishers Formatted: Dutch (Netherlands) 106 Formatted: Dutch (Netherlands) 51 Sandra Jones (2005), "Papa Johns links Rezko to pizza parlors in lawsuit", chicagobusiness.com 52 The Australia Mandatory Franchising Code of Conduct (1998) 53 The Civil Code of the Russian Federation (2003), russian-civil-code.com 54 The International Franchise Association - IFA, franchise.org 55 The Supreme Court Center of the United States (1958), "Northern Pacific Railway Company v caselaw.lp.findlaw.com United States, 365 U.S 1, 5", Formatted: Dutch (Netherlands) 56 The Supreme Court Center of the United States (1977), "Continental T.V., Inc v GTE Sylvania, Inc 433 U.S 36 (1977)", supreme.justia.com Formatted: Dutch (Netherlands) 57 Travis Doster (2012), "Jimmy John's Gourmet Sandwich Shops Settles Copyright Infringement Lawsuit", TheFranchiseMall.com 58 Weblocator L.L.C (2011), "Florida Franchise & Dealership Law", weblocator.com 59 Wikipedia (2012), "Subway (restaurant)", wikipedia.org Formatted: Dutch (Netherlands) 107 ... quy? ??n thương mại theo quy định pháp luật sở hữu trí tuệ 2.3.2 Kiểm sốt đối tượng quy? ??n sở hữu trí tuệ hợp đồng nhượng quy? ??n thương mại theo quy định pháp luật sở hữu trí tuệ Chương 3: NHỮNG ĐỊNH... đồng nhượng quy? ??n thương mại theo quy định pháp luật cạnh tranh pháp luật sở hữu trí tuệ Chương 2: Thực trạng kiểm soát hợp đồng nhượng quy? ??n thương mại theo quy định pháp luật cạnh tranh pháp luật. .. hữu trí tuệ 20 1.3 Pháp luật kiểm soát yếu tố cạnh tranh sở hữu trí tuệ hợp đồng nhượng quy? ??n thương mại 21 1.3.1 Khái niệm pháp luật kiểm soát yếu tố cạnh tranh sở hữu trí tuệ hợp đồng nhượng quy? ??n