BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI        HOÀNG THỊ ÚT XOAN ðÁNH GIÁ HIỆU QUẢ VÀ ðỊNH HƯỚNG SỬ DỤNG ðẤT NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG HÀNG HÓA TRÊN ðỊA BÀN HUYỆN PHỤC HÒA, TỈNH CAO BẰNG LUẬN VĂN THẠC SĨ HÀ NỘI, NĂM 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI        HOÀNG THỊ ÚT XOAN ðÁNH GIÁ HIỆU QUẢ VÀ ðỊNH HƯỚNG SỬ DỤNG ðẤT NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG HÀNG HÓA TRÊN ðỊA BÀN HUYỆN PHỤC HÒA, TỈNH CAO BẰNG CHUYÊN NGÀNH : QUẢN LÝ ðẤT ðAI Mà SỐ : 60.85.01.03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. CAO VIỆT HÀ HÀ NỘI, NĂM 2014 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp i LỜI CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan ñây là kết quả nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả trong luận văn này là trung thực và chưa từng ñược ai công bố trong bất kỳ công trình nào. Tôi xin cam ñoan rằng, mọi sự giúp ñỡ trong quá trình thực hiện luân văn ñã ñược cám ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn ñều ñược chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nôi, ngày 25 tháng 4 năm 2014 Tác giả luận văn Hoàng Thị Út Xoan Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp ii LỜI CẢM ƠN ðể hoàn thành luận văn này, tôi ñã nhận ñược sự giúp ñỡ tận tình, sự ñóng góp quý báu của nhiều cá nhân và tập thể. Trước hết, tôi xin trân trọng cám ơn cô giáo PGS.TS. Cao Việt Hà - giảng viên khoa Quản lý ñất ñai - Trường ðại Học Nông Nghiệp Hà Nội ñã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tôi xin cám ơn sự góp ý chân thành của các thầy, cô giáo khoa Quản lý ñất ñai - Trường ðại Học Nông nghiệp Hà Nội ñã tạo ñiều kiện thuận lợi cho tôi thực hiện và hoàn thành luận văn. Tôi xin trân trọng cám ơn tập thể Phòng Tài nguyên và Môi trường, Ủy ban nhân dân, Phòng Thống kê, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Trạm khuyến nông huyện Phục Hòa, chính quyền và bà con các xã, thị trấn trong huyện ñã giúp ñỡ tôi trong quá trình thực hiện luận văn trên ñịa bàn. Tôi xin gửi lời cám ơn ñến gia ñình, người thân và bạn bè ñã ñộng viên, giúp ñỡ, tạo ñiều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thực hiện luận văn này. Một lần nữa tôi xin trân trọng cám ơn! Hà Nội, ngày 25 tháng 4 năm 2014 Tác giả luận văn Hoàng Thị Út Xoan Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp iii MỤC LỤC Trang LỜI CAM ðOAN i LỜI CẢM ƠN ii MỤC LỤC iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT v DANH MỤC BẢNG vi DANH MỤC HÌNH vii MỞ ðẦU 1 Chương 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ðỀ NGHIÊN CỨU 3 1.1. Một số vấn ñề lý luận cơ bản về sử dụng ñất và hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp 3 1.1.1. ðất nông nghiệp và sử dụng ñất nông nghiệp 3 1.1.2. Một số vấn ñề lý luận về hiệu quả và hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp 9 1.2. Cơ sở thực tiễn về sử dụng ñất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa. 14 1.2.1. Hàng hóa và các chỉ tiêu ñánh giá hàng hóa 14 1.2.2. Các nghiên cứu về nâng cao hiệu quả sử dụng ñất theo hướng sản xuất hàng hóa trên thế giới 16 Chương 2: ðỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 28 2.1. ðối tượng nghiên cứu 28 2.2. Nội dung nghiên cứu 28 2.2.1. ðiều tra, ñánh giá về ñiều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội có liên quan ñến ñất ñai và sản xuất nông nghiệp. 28 2.2.2. Xác ñịnh các loại hình sử dụng ñất chủ yếu trên ñịa bàn huyện 28 2.2.3. ðánh giá hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp huyện Phục Hòa 28 2.2.4. ðịnh hướng và các giải pháp chủ yếu nâng cao hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp của huyện theo hướng sản xuất hàng hóa ñến năm 2020 28 2.3. Phương pháp nghiên cứu 29 2.3.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp 29 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp iv 2.3.2. Chọn ñiểm nghiên cứu 29 2.3.3. Phương pháp ñiều tra nhanh nông thôn 29 2.3.4. Phương pháp thống kê 29 Chương 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 32 3.1. Khái quát ñiều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tác ñộng ñến sử dụng ñất nông nghiệp huyện Phục Hòa 32 3.1.1. ðiều kiện tự nhiên 32 3.1.2. ðiều kiện kinh tế - xã hội 39 3.2. Xác ñịnh các loại hình sử dụng ñất chủ yếu trên ñịa bàn huyện 50 3.2.1. Thực trạng sử dụng ñất nông nghiệp huyện Phục Hòa 50 3.2.2. Các loại hình sử dụng ñất chủ yếu trên ñịa bàn 53 3.3. ðánh giá hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp 58 3.3.1. Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng ñất 58 3.3.2. Hiệu quả xã hội 63 3.3.3. Hiệu quả môi trường 65 3.3.4. ðánh giá tổng hợp hiệu quả các kiểu sử dụng ñất 70 3.4. ðịnh hướng sử dụng ñất nông nghiệp huyện Phục Hòa 73 3.4.1. Quan ñiểm phát triển nông nghiệp huyện Phục Hòa ñến năm 2020 73 3.4.2. Các loại hàng hóa và các loại hình sử dụng ñất theo hướng hàng hóa 74 3.4.3. ðịnh hướng sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng hóa 75 3.4.4. Một số giải pháp thực hiện ñịnh hướng 77 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 81 1. Kết luận 81 2. Kiến nghị 82 TÀI LIỆU THAM KHẢO 83 PHỤ LỤC 87 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT GTSX Giá trị sản xuất CPTG Chi phí trung gian TNHH Thu nhập hỗn hợp HQðV Hiệu quả ñồng vốn GTNC Giá trị ngày công UBND Ủy Ban Nhân dân DT Diện tích STT Số thứ tự USD United States dollar ( ðô la Mỹ) GDP Gross Domestic Product (Tổng sản phẩm quốc nội) BVTV Bảo vệ thực vật SDð Sử dụng ñất LUT Kiểu sử dụng ñất IRRI The International Rice Research Institute (Viện nghiên cứu lúa quốc tế) FAO Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hiệp quốc PNAS Proceedings of the National Academy of Sciences (tạp chí của Viện khoa học quốc gia Mỹ) IUCN International Union for Conservation of Nature (Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế) Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp vi DANH MỤC BẢNG STT Tên bảng Trang 2.1 Bảng phân cấp các chỉ tiêu ñánh giá hiệu quả kinh tế 30 2.2 Phân cấp các chỉ tiêu ñánh giá hiệu quả xã hội 31 2.3 Phân cấp ñộ che phủ và ñánh giá khả năng chống xói mòn 31 3.1 Tình hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của huyện Phục Hòa trong những năm gần ñây 40 3.2 Bảng giá trị sản xuất nông nghiệp giai ñoạn 2006 - 2012 41 3.3 Số lượng và sản lượng ñàn gia súc, gia cầm huyện Phục Hòa giai ñoạn 2006 - 2012 43 3.4 Giá trị sản xuất lâm nghiệp trên ñịa bàn huyện Phục Hòa giai ñoạn 2006 - 2012 44 3.5 Tình hình dân số huyện Phục Hòa giai ñoạn 2009 - 2012 46 3.6 Tình hình sản xuất các loại cây trồng chính huyện Phục Hòa năm 2012 52 3.7 Tình hình tiêu thụ nông, lâm sản huyện Phục Hòa 53 3.8 Diện tích và cơ cấu các kiểu sử dụng ñất chính huyện Phục Hòa năm 2012 54 3.9 Tình hình sản xuất các loại nông sản huyện Phục Hòa năm 2012 55 3.10 Sản phẩm lâm nghiệp chủ yếu huyện Phục Hòa giai ñoạn 2006 - 2012 56 3.11 Hiệu quả kinh tế của một số cây trồng chính huyện Phục Hòa 58 3.12 Hiệu quả kinh tế của các kiểu sử dụng ñất huyện Phục Hòa 61 3.13 Phân cấp hiệu quả kinh tế của các kiểu sử dụng ñất trên ñịa bàn huyện Phục Hòa 63 3.14 ðánh giá hiệu quả xã hội huyện Phục Hòa 64 3.15 ðánh giá mức ñộ che phủ của các kiểu sử dụng ñất huyện Phục Hòa 66 3.16 Tình hình sử dụng phân bón cho các cây trồng chính huyện Phục Hòa 68 3.17 Hiệu quả môi trường của các kiểu sử dụng ñất nông nghiệp chính của huyện Phục Hòa 69 3.18 Phân cấp hiệu quả các kiểu sử dụng ñất huyện Phục Hòa 71 3.19 Quy hoạch sử dụng ñất nông nghiệp của huyện Phục Hòa ñến năm 2020 75 3.20 ðịnh hướng sử dụng ñất nông nghiệp huyện Phục Hòa ñến năm 2020 76 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp vii DANH MỤC HÌNH STT Tên hình Trang 3.1. Sơ ñồ vị trí ñịa lý huyện Phục Hòa 32 3.2 Nhiệt ñộ không khí trung bình tháng của huyện Phục Hòa 34 3.3 Lượng mưa trung bình tháng của huyện Phục Hòa 35 3.4 Cơ cấu kinh tế của huyện Phục Hòa năm 2012 40 3.5 Biến ñộng cơ cấu ngành nông nghiệp giai ñoạn 2006 - 2012 42 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp 1 MỞ ðẦU 1.Tính cấp thiết của ñề tài ðất ñai là tài nguyên Quốc gia vô cùng quý giá, là tư liệu sản xuất ñặc biệt của ngành nông nghiệp, là nguồn nội lực, nguồn vốn to lớn của ñất nước. ðất ñai là thành phần quan trọng hàng ñầu của môi trường sống, có vai trò vô cùng quan trọng ñối với con người và các sinh vật trên trái ñất, là ñịa bàn phân bố các khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hóa, an ninh và quốc phòng. Nông nghiệp là một trong những ngành sản xuất vật chất chủ yếu của xã hội. Hiện nay, nền sản xuất nông nghiệp nước ta còn manh mún, công nghệ lạc hậu, năng suất, chất lượng còn chưa cao, khả năng liên kết cạnh tranh trên thị trường và sự chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp còn yếu. Diện tích ñất nông nghiệp ñang ngày càng bị thu hẹp do sức ép của quá trình ñô thị hóa, công nghiệp hóa và sự gia tăng dân số thì mục tiêu nâng cao hiệu quả sử dụng ñất theo hướng sản xuất hàng hóa là hướng ñi hết sức cần thiết. Huyện Phục Hòa, nằm ở phía ðông tỉnh Cao Bằng, có ñường Quốc lộ 3 nối Thành phố Cao Bằng với cửa khẩu Tà Lùng rất thuận tiện cho việc giao lưu kinh tế với bên ngoài. Huyện Phục Hòa, tỉnh Cao Bằng có tổng diện tích tự nhiên là 25.129,40 ha, trong ñó có 99,32 % diện tích ñã ñược khai thác ñưa vào sử dụng. Việc chuyển ñổi cơ cấu sử dụng ñất có xu hướng ngày càng tích cực và hợp lý. Diện tích ñất nông nghiệp vẫn chiếm tỷ lệ cao chiếm 92, 47% tổng diện tích tự nhiên toàn huyện, diện tích ñất phi nông nghiệp chiếm tỷ lệ thấp 6,85 %. Nông nghiệp là ngành sản xuất chính của huyện, là nguồn thu nhập chính của ñại bộ phận dân cư trong huyện. Các cây trồng chính của huyện Phục Hòa là lúa, cây công nghiệp ngắn ngày, cây ăn quả và rừng trồng. Hệ thống canh tác lúa, cây công nghiệp ngắn ngày khá bền vững và không ngừng ñược củng cố thông qua những tiến bộ về giống, ña dạng hóa cây trồng, sản xuất theo hướng thâm canh và dần hình thành vùng nông sản tập trung theo hướng sản xuất hàng hóa. Cây mía và cây lâm nghiệp là hai thế mạnh của huyện Phục Hòa ñể phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng hóa. Tuy nhiên, là một huyện vùng biên, ñịa hình phức tạp, [...]... ch tiêu t su t hàng hoá ñ u kèm theo ch tiêu quy mô giá tr s n ph m hàng hoá - Ch tiêu cơ c u giá tr nông s n hàng hóa Ngoài ra ñ ñánh giá trình ñ s n xu t hàng hoá c a t ng lo i nông s n, ngư i ta còn s d ng ch tiêu cơ c u giá tr nông s n hàng hoá 1.2.2 Các nghiên c u v nâng cao hi u qu s d ng ñ t theo hư ng s n xu t hàng hóa trên th gi i Trên th gi i, m c dù s phát tri n c a s n xu t nông nghi p c... năng su t và hi u qu kinh t không cao Vì v y, vi c tìm ra gi i pháp nh m nâng cao hi u qu s d ng ñ t nông nghi p và ñ nh hư ng phát tri n m t n n nông nghi p mang tính hàng hóa trên ñ a bàn huy n là v n ñ c p thi t ð góp ph n gi i quy t v n ñ này, chúng tôi ti n hành nghiên c u ñ tài: “ðánh giá hi u qu và ñ nh hư ng s d ng ñ t nông nghi p theo hư ng hàng hóa trên ñ a bàn huy n Ph c Hòa, t nh Cao B ng”... ngh s n xu t và ch bi n, nghiên c u v chính sách, ñ nh hư ng nh m phát tri n n n nông nghi p s n xu t hàng hóa có hi u qu kinh t cao và b n v ng 1.2.3 Các nghiên c u v s d ng ñ t nông nghi p theo hư ng s n xu t hàng hóa Vi t Nam * Các nghiên c u v nâng cao hi u qu s d ng ñ t theo hư ng hàng hóa Nhi u công trình nghiên c u ñư c h i ñ ng khoa h c ñánh giá cao, ñư c B Nông nghi p và phát tri n nông thôn... ñ t và b o v cây tr ng - ðánh giá v qu n lý và b o v t nhiên - S thích h p c a môi trư ng ñ t khi thay ñ i ki u s d ng ñ t 1.2 Cơ s th c ti n v s d ng ñ t nông nghi p theo hư ng s n xu t hàng hóa 1.2.1 Hàng hóa và các ch tiêu ñánh giá hàng hóa Theo Nguy n Vi t Thông (2010) Hàng hóa là s n ph m c a lao ñ ng, nó có th th a mãn nhu c u nào ñó c a con ngư i thông qua trao ñ i, mua bán S n xu t hàng hóa. .. c a ngư i lao ñ ng cao ðó là n n nông nghi p có hi u qu kinh t cao, kh i lư ng hàng hóa nhi u v i ch ng lo i phong phú, ña d ng Nh ng v n ñ trên cho th y: Xây d ng n n nông nghi p s n xu t hàng hóa là hư ng ñi ñúng, là s v n ñ ng phát tri n phù h p quy lu t Vì v y, tìm ki m th trư ng và nh ng gi i pháp s n xu t và ñ u tư h p lý ñ s n xu t nông nghi p theo hư ng hàng hóa có hi u qu cao, n ñ nh là r t... trên ñ a bàn huy n Ph c Hòa, t nh Cao B ng” 2 M c tiêu nghiên c u c a ñ tài ðánh giá hi u qu s d ng ñ t nông nghi p theo hư ng s n xu t hàng hóa nh m nâng cao hi u qu s d ng ñ t nông nghi p ñ a bàn nghiên c u và phát tri n kinh t nông h ð xu t các gi i pháp h p lý nh m nâng cao hi u qu s d ng ñ t nông nghi p n ñ nh kinh t nông h 3 Yêu c u Nghiên c u ñi u ki n t nhiên, kinh t , xã h i ph i ph n ánh ñúng... t su t giá tr s n ph m hàng hóa Bên c nh t su t s n ph m hàng hoá tính theo t l hi n v t, ngư i ta còn s d ng ch tiêu t su t giá tr s n ph m hàng hoá ðây là ch tiêu ph bi n khi nghiên H c vi n Nông nghi p Vi t Nam – Lu n văn th c s Khoa h c Nông nghi p 15 c u trình ñ s n xu t hàng hoá c a m t ñơn v kinh doanh, ho c m t vùng kinh t ð tính ch tiêu này, có th so sánh gi a t ng giá tr s n ph m hàng hoá... c ðánh giá v i các ch tiêu phù h p v i các ñi u ki n c a huy n H c vi n Nông nghi p Vi t Nam – Lu n văn th c s Khoa h c Nông nghi p 2 Chương 1: T NG QUAN CÁC V N ð NGHIÊN C U 1.1 M t s v n ñ lý lu n cơ b n v s d ng ñ t và hi u qu s d ng ñ t nông nghi p 1.1.1.ð t nông nghi p và s d ng ñ t nông nghi p 1.1.1.1.ð t nông nghi p ð t nông nghi p ñư c xác ñ nh ch y u ñ s d ng vào m c ñích s n xu t nông - lâm... kinh t nông nghi p trên cơ s áp d ng khoa h c công ngh vào s n xu t - Nâng cao hi u qu s d ng ñ t nông nghi p c a ñ a phương g n v i ñ nh hư ng phát tri n kinh t , xã h i c a vùng và c nư c 1.1.2 M t s v n ñ lý lu n v hi u qu và hi u qu s d ng ñ t nông nghi p Theo FAO, 1993: ðánh giá hi u qu s d ng ñ t là ch tiêu ñánh giá ho t ñ ng kinh t trong s d ng ñ t th hi n qua s lư ng s n ph m thu ñư c, t ng giá. .. ph m hàng hóa, ñ c bi t là hàng hóa xu t kh u Theo Nguy n Văn Toàn (2002) ñ ñánh giá ch tiêu hi u qu xã h i c a các ki u s d ng ñ t nên ch n 3 ho c 4 ch tiêu g m kh năng thu hút lao ñ ng, giá tr ngày công lao ñ ng thu hút ñư c khi th c hi n ki u s d ng ñ t ñã ch n, kh năng tiêu th s n ph m và m c ñ ch p nh n c a ngư i dân Các ch tiêu này ñư c phân c p thành 3 m c ñ cao, th p và trung bình ðánh giá t . cơ bản về sử dụng ñất và hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp 3 1.1.1. ðất nông nghiệp và sử dụng ñất nông nghiệp 3 1.1.2. Một số vấn ñề lý luận về hiệu quả và hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp 9. dụng ñất nông nghiệp theo hướng hàng hóa trên ñịa bàn huyện Phục Hòa, tỉnh Cao Bằng . 2. Mục tiêu nghiên cứu của ñề tài ðánh giá hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa nhằm. ðÁNH GIÁ HIỆU QUẢ VÀ ðỊNH HƯỚNG SỬ DỤNG ðẤT NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG HÀNG HÓA TRÊN ðỊA BÀN HUYỆN PHỤC HÒA, TỈNH CAO BẰNG CHUYÊN NGÀNH : QUẢN LÝ ðẤT ðAI Mà SỐ : 60.85.01.03 NGƯỜI HƯỚNG