ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KHOA SINH MƠI TRƢỜNG NGUYỄN THỊ NY XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH QUAN TRẮC CHẤT LƢỢNG NƢỚC MẶT DỰA VÀO CỘNG ĐỒNG NUÔI TRỒNG THỦY SẢN TẠI XÃ CẨM THANH, TP HỘI AN Đà Nẵng - Năm 2015 ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KHOA SINH MÔI TRƢỜNG NGUYỄN THỊ NY XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH QUAN TRẮC CHẤT LƢỢNG NƢỚC MẶT DỰA VÀO CỘNG ĐỒNG NUÔI TRỒNG THỦY SẢN TẠI XÃ CẨM THANH, TP HỘI AN Ngành: Quản lý tài ngun mơi trƣờng Ngƣời hƣớng dẫn: TS Đồn Thanh Phƣơng Đà Nẵng – Năm 2015 Đà Nẵng - Năm 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi Các số liệu, kết nêu khóa luận trung thực chưa công bố công trình khác Đà nẵng, ngày 05 tháng 05 năm 2015 Sinh viên thực Nguyễn Thị Ny LỜI CẢM ƠN Để hồn thành khóa luận này, em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến TS Đoàn Thanh Phƣơng, tận tình giúp đỡ, dìu dắt em thực đề tài suốt năm qua Em xin bày tỏ lòng biết ơn đến thầy, cô giáo khoa Sinh – Môi trƣờng, Trƣờng Đại học sƣ phạm, Đại học Đà Nẵng tận tình giúp đỡ tạo điều kiện cho em học tập, nghiên cứu hồn thành khóa học Em xin cảm ơn gia đình, bạn bè tập thể lớp 11CTM động viên, khích lệ, giúp đỡ em để hồn thành khóa luận Một lần xin chân thành cảm ơn! Đà nẵng, ngày 05 tháng 05 năm 2015 Sinh viên thực Nguyễn Thị Ny MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU DANH MỤC HÌNH MỞ ĐẦU 1 Tính cấp thiết đề tài Mục tiêu nghiên cứu 2.1 Mục tiêu tổng quát 2.2 Mục tiêu cụ thể 3.Ý nghĩa khoa học đề tài CHƢƠNG TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 TỔNG QUAN VỀ Ô NHIỄM NƢỚC MẶT 1.1.1 Các khái niệm có liên quan 1.1.2 Các nguồn gây ô nhiễm nƣớc 1.1.3 Hiện trạng ô nhiễm nƣớc mặt giới Việt nam 1.2 TỔNG QUAN VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG 1.2.1 Các khái niệm có liên quan 1.2.2 Mục tiêu phát triển cộng đồng 1.2.3 Quy tắc phát triển cộng đồng 1.2.4 Các dạng phát triển dựa vào cộng đồng 1.2.5 Tiến trình chung phát triển cộng đồng 1.2.6 Thuận lợi khó khăn phát triển cộng đồng 10 1.3 TỔNG QUAN VỀ CHƢƠNG TRÌNH QUAN TRẮC NƢỚC MẶT 10 1.3.1 Các khái niệm có liên quan 10 1.3.2 Chƣơng trình quan trắc nƣớc mặt 11 1.4.TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH QUAN TRẮC NƢỚC MẶT DỰA VÀO CỘNG ĐỒNG TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM 13 1.4.1 Trên giới 13 1.4.2.Tại Việt nam 14 1.5 TỔNG QUAN VỀ KHU VỰC NGHIÊN CỨU 15 1.5.1 Vị trí địa lý 15 1.5.3 Điều kiện thủy văn 16 1.5.5 Đặc điểm kinh tế - xã hội 17 CHƢƠNG ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 18 2.1 ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU 18 2.2 NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 19 2.2.1 Giai đoạn 19 2.2.2 Giai đoạn 19 2.3 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 20 2.3.1 Phƣơng pháp điều tra khảo sát thực địa 20 2.3.2 Phƣơng pháp lấy mẫu bảo quản mẫu nƣớc 20 2.3.3 Phƣơng pháp phân tích mẫu nƣớc 22 2.3.4 Phƣơng pháp điều tra xã hội học 22 2.3.5 Phƣơng pháp tiếp cận cộng đồng 23 2.3.6 Phƣơng pháp thu thập tài liệu thứ cấp 24 2.3.7 Phƣơng pháp so sánh với QCVN 24 2.3.8 Phƣơng pháp thống kê, xử lý số liệu 24 CHƢƠNG KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN 25 3.1 CHẤT LƢỢNG NƢỚC MẶT TẠI XÃ CẨM THANH 25 3.2 HIỆN TRẠNG MÔI TRƢỜNG NƢỚC MẶT TẠI XÃ CẨM THANH 30 3.3 MỨC ĐỘ NHẬN THỨC VỀ VAI TRÒ CỦA CỘNG ĐỒNG TRONG BVMT NƢỚC 33 3.4 MỨC ĐỘ NHẬN THỨC CỦA ĐỐI TƢỢNG VỀ BIỆN PHÁP KIỂM TRA NHANH CHẤT LƢỢNG NƢỚC BẰNG THÔNG SỐ LÝ – HÓA SINH 35 3.5 CHƢƠNG TRÌNH QUAN TRẮC CHẤT LƢỢNG NƢỚC MẶT DỰA VÀO CỘNG ĐỒNG NUÔI TRỒNG THỦY SẢN TẠI XÃ CẨM THANH, TP HỘI AN 38 3.5.1 Mục tiêu chƣơng trình 39 3.5.2 Các thông số đƣợc lựa chọn 39 3.5.3 Vị trí quan trắc 40 3.5.4 Thời gian tần suất quan trắc 46 3.5.5 Phƣơng pháp lấy mẫu xác định thông số 46 3.5.6 Báo cáo kết 47 3.5.7 Giám sát thực chƣơng trình 48 3.5.8 Tổ chức thực 49 3.5.9 Dự trù rủi ro 49 3.5.10 Dự trù kinh phí 49 3.5.11 Điều kiện áp dụng chƣơng trình 50 3.6 Hoạt động tăng cƣờng khả tham gia cộng đồng 50 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 52 TÀI LIỆU THAM KHẢO 54 PHỤ LỤC PHỤ LỤC PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT As Asen BNNPTNT Bộ Nông Nghiệp Phát triển Nông Thơn BOD Nhu cầu oxy sinh hóa BTNMT Bộ Tài nguyên Môi trƣờng BVMT Bảo vệ môi trƣờng Cd Cadimi COD Nhu cầu oxy hóa học Cr Crơm Cu Đồng DO Hàm lƣợng oxy hòa tan NH4+ Hàm lƣợng nitơ dƣới dạng amoni NO2- Hàm lƣợng nitơ dƣới dạng nitrit NO3- Hàm lƣợng nitơ dƣới dạng nitrat NPK Phân lân Pb Chì PO43- Hàm lƣợng phốt photphat QCVN Quy chuẩn việt nam RNM Rừng ngập mặn TCCP Tiêu chuẩn cho phép THCS Trung học sở THPT Trung học phổ thông TNMT Tài nguyên môi trƣờng TSS Tổng chất rắn lơ lững Zn Kẽm DANH MỤC BẢNG BIỂU Số hiệu trang 2.1 2.2 2.3 2.4 3.1 3.2 3.3 Tên trang Số lƣợng ngƣời trả lời theo độ tuổi Trình độ học vấn ngƣời đƣợc vấn Mơ tả vị trí lấy mẫu Các phƣơng pháp phân tích phịng thí nghiệm Chất lƣợng nƣớc mặt xã Cẩm Thanh vào 07/ 2014 Hiện trạng sử dụng cơng cụ kiểm tra thơng số lý – hóa- sinh xã Cẩm Thanh Mơ tả vị trí đối tƣơng chịu trách nhiệm quan trắc Trang 18 18 20 22 25 36 40 DANH MỤC HÌNH Số hiệu hình Tên hình vẽ 1.1 Mơi trƣờng nƣớc gần khu vực thi công cầu Cửa Đại 1.2 Cấu trúc chƣơng trình quan trắc nƣớc mặt 1.3 Bản đồ khu vực nghiên cứu xã Cẩm Thanh, TP Hội An 3.1 Biểu đồ thể hàm lƣợng DO 3.2 Biểu đồ thể hàm lƣợng COD 3.3 Biểu đồ thể hàm lƣợng NH4+ 3.4 Biểu đồ thể hàm lƣợng NO33.5 Biểu đồ thể hàm lƣợng NO23.6 Biểu đồ thể hàm lƣợng PO433.7 Biểu đồ thể hàm lƣợng As, Pb, Cr Cu mẫu LR2, LR3 3.8 Mức độ nhận thức đối tƣợng thay đổi nƣớc mặt xã Cẩm Thanh năm gần 3.9 Mức độ nhận thức đối tƣợng ảnh hƣởng môi trƣờng nƣớc mặt hạ lƣu Thu Bồn đến HST RNM năm gần 3.10 Mức độ nhận thức đối tƣợng nguồn tác động mơi trƣờng nƣớc mặt xã Cẩm Thanh 3.11 Dự đoán thành phần chất ô nhiễm môi trƣờng nƣớc mặt xã Cẩm Thanh 3.12 Mức độ nhận thức đối tƣợng quan tâm thành phần khác địa phƣơng công tác BVMT nƣớc 3.13 Mức độ nhận thức đối tƣợng vai trò cộng đồng BVMT nói chung BVMT nƣớc nói riêng 3.14 Mức độ cam kết tham gia chiến dịch kiểm tra chất lƣợng nƣớc mặt thông qua thơng số lý – hóa – sinh 3.15 Mức độ nhận thức giới hạn cho phép thông số lý – hóa- sinh (cột A2 QCVN 08: 2008/BTNMT QCVN 02 - 19: 2014/BNNPTNT) Trang 11 16 26 26 27 27 28 28 29 30 30 31 32 33 34 35 37 PHỤ LỤC Một số hình ảnh đo nhanh, điều tra tập huấn cộng đồng PHỤ LỤC Danh sách điều tra STT Họ tên Trần Văn Minh Tổ cộng đồng Bờ Thành 1 Đỗ Văn Hải Bờ Thành Đặng Bình Bờ Thành Trần Văn Trình Bờ Thành Lâm Hữu Thiện Bờ Thành Lê Công Hai Bờ Thành Đặng Khánh Bờ Thành Đặng Công Khôi Bờ Thành Đặng Hân Bờ Thành Lê Văn Khánh Bờ Thành 10 Trần Văn Dự Thôn Thanh Tam Tây Trần Rô Thôn Thanh Tam Đông 11 12 Trần Văn Trung Hóc rộ Lê Cơng Lang Hóc rộ 13 14 Lê Văn Sơn Hóc rộ Lê Cơng Hoa Hóc rộ 15 16 Nguyễn Tấn Mến Hóc rộ 17 Lâm Phƣớc Hóc rộ Lâm Tình Hóc rộ 2Nguyễn Văn Nghĩa Hóc rộ Phạm Văn Lƣơng Hóc rộ Phạm Thảnh Hóc rộ Phạm Tiềm Hóc rộ 2Nguyễn Viết Luyện Biền Lăng Nguyễn Viết Nga Biền Lăng Biền Lăng 18 19 20 21 22 23 24 25 Phan Là 26 Trƣơng Trắc Biền Lăng 27 Nguyễn Viết Tƣ Biền Lăng Nguyễn Viết Dũng Biền Lăng Huỳnh Văn Bình Biền Lăng Biền Lăng 28 29 30 Lê Xê 31 Phạm Thanh Năm Biền Lăng Biền Lăng 32 Nguyễn Sự 33 Lâm Chí Nghĩa Biền Lăng 34 Lê Đức Biền Lăng Đặng Dũng Biền Lăng 35 36 Nguyễn Viết Xúc Biền Lăng Phạm Thanh Chất Biền Lăng 3Nguyễn Văn Thông Biền Lăng 37 38 39 Lê Qua Biền Lăng 40 Nguyễn Văn Tín Sơng Đình Nguyễn Tấn Mến Sơng Đình 4Phùng Khánh Đơng Sơng Đình Lê Cơng Bé Sơng Đình Đinh Tứ Đồng Muối 41 42 43 44 45 Trần Minh Đào Đồng Muối Trần Bé Đồng Muối Đinh Tứ Đồng Muối 46 47 48 Trần Minh Đào Đồng Muối Trần Bé Đồng Muối 5Nguyễn Văn Khánh Đồng Muối Trần Văn Khánh Đồng Muối 49 50 51 52 Đinh Nghĩa Đồng Muối 53 Trần Văn Khánh 54 Đồng Muối (thọ) Lê Công Hai Đồng Muối Ngô Năm Đồng Muối 55 56 Trần Thành Tráng Đồng Muối Huỳnh Tấn Dũng Đồng Muối Đồng Muối 57 58 Trần Anh 59 Nguyễn Văn Tám Đồng Muối 60 Nguyễn Quang Trung Vạn Lăng Nguyễn Kim Hƣớng Vạn Lăng Phạm Lẹ Vạn Lăng Huỳnh Quờn Vạn Lăng Hà Văn Phúc Vạn Lăng Lê Đỡ Vạn Lăng 61 62 63 64 65 66 Nguyễn Đại Vạn Lăng Lê Kinh Vạn Lăng Huỳnh Ngọc Dũng Vạn Lăng 7Huỳnh Xuân Thanh Vạn Lăng Nguyễn Văn Hải Vạn Lăng Vạn Lăng 67 68 69 70 71 Phạm Tam 72 Phạm Minh Ký Vạn Lăng 7Nguyễn Thanh Thọ Vạn Lăng Lê Thị Chụp Vạn Lăng Lê Đỡ Vạn Lăng 73 74 75 76 Ngô Văn Hùng Vạn Lăng Vạn Lăng 77 Trần Thanh 78 Trần Văn Mảnh 79 Vạn Lăng Phiếu điều tra KHOA SINH – MÔI TRƢỜNG Số phiếu:…… ĐẠI HỌC SƢ PHẠM – ĐẠI HỌC ĐÀ Ngày khảo sát: /… /20… NẴNG PHIẾU ĐIỀU TRA VỀ HIỆN TRẠNG NƯỚC MẶT VÀ MỨC ĐỘ NHẬN THỨC CỦA NGƯỜI DÂN VỀ BIÊN PHÁP SỬ DỤNG CÁC THƠNG SỐ HĨA – LÝ – SINH TRONG KIỂM SỐT Ơ NHIỄM NƯỚC MẶT TẠI XÃ CẨM THANH, T.P HỘI AN Nhằm đảm bảo thông tin thu đƣợc hiệu nhất, mong ngƣời giúp đỡ nhiệt tình vài phút Xin chân thành cảm ơn ngƣời! I Thông tin cá nhân Họ tên: ………………………………SĐT:……………………… Sinh năm: ………………………………Giới tính:…………………… Thuộc tổ cộng đồng: …………………………………………………… Trình độ học vấn: ……………………………………………………… II Nội dung II.1 Hiện trạng môi trƣờng nƣớc mặt xã Cẩm Thanh 5.Theo ơng (bà) mơi trƣờng nƣớc mặt Cẩm Thanh năm gần (màu, mùi) có thay đổi nhƣ nào?  Tốt  Xấu  Bình thƣờng  Khác 6.Theo ông (bà) thay đổi ảnh hƣởng đến ngƣời môi trƣờng xung quanh (nguồn nƣớc nuôi tơm, diện tích dừa nƣớc, sinh vật thủy sinh) nhƣ nào?  Tích cực Vì sao?  Tiêu cực  Không ảnh hƣởng  Ý kiến khác Nguyên nhân ô nhiễm nƣớc mặt xã Cẩm Thanh gì?  Sinh hoạt  Nơng nghiệp  Khách sạn, nhà hàng  Ý kiến khác Ơng (bà) dự đốn chất gây ô nhiễm môi trƣờng nƣớc mặt Cẩm Thanh? Vì sao? ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… 9.Theo ơng (bà) biện pháp bảo vệ môi trƣờng nƣớc mặt đƣợc áp dụng xã Cẩm Thanh gì? ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… 10 Ơng (bà) vui lịng dự báo xu hƣớng thay đổi môi trƣờng nƣớc mặt xã Cẩm Thanh vòng năm tới? ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… II.2 Mức độ nhận thức đối tƣợng biện pháp kiểm tra chất lƣợng nƣớc mặt thơng số lý – hóa – sinh 11 Ơng (bà) đƣợc biết thơng số lý – hóa – sinh nào? ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… 12 Ông (bà) kiểm tra chất lƣợng nƣớc khơng?  Có  Khơng Nếu có, ơng (bà) kiểm tra cách nào? ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… 13 Ông (bà) sử dụng giới hạn cho phép xả thải dành cho nƣớc thải thủy sản chƣa?  Đã đƣợc xem qua  Chƣa nhìn thấy  Khơng quan tâm  Ý kiến khác 14 Ơng (bà) nghe hình thức xử phạt đối tƣợng xả thải bất hợp pháp Luật BVMT năm 2014 ?  Hiểu rõ   Đã đƣợc nghe Không quan tâm   Đã đƣợc nhìn thấy Ý kiến khác II.3 Hiện trạng nhận thức vai trò cộng đồng BVMT nƣớc 15 Theo ông (bà) thành phần khác địa phƣơng nhƣ cán bộ, ngƣời dân địa phƣơng, … có quan tâm đến việc giải ô nhiễm môi trƣờng nƣớc mặt Cẩm Thanh khơng?  Có  Khơng  Ý kiến khác 16 Theo ông (bà) biết vai trị ơng (bà) BVMT nói chung BVMT nƣớc nói riêng nhƣ khơng?  Hiểu rõ Đã đƣợc nghe không quan tâm  Không quan tâm  Ý kiến khác 17 Nếu UBND TP Hội An triển khai chiến dịch kiểm tra nhanh chất lƣợng nƣớc mặt thơng số hóa – lý – sinh ơng (bà) có tham gia khơng?  Có  Khơng Vì sao? ………………………………………………………………………………… …………… Hội An, ngày… tháng…… năm 2015 Ngƣời khảo sát Ngƣời đƣợc khảo ... ? ?Xây dựng chương trình quan trắc chất lượng nước mặt dựa vào cộng đồng nuôi trồng thủy sản xã Cẩm Thanh, TP Hội An? ?? Mục tiêu nghiên cứu 2.1 Mục tiêu tổng quát Xây dựng chƣơng trình quan trắc chất. .. 3.5 CHƢƠNG TRÌNH QUAN TRẮC CHẤT LƢỢNG NƢỚC MẶT DỰA VÀO CỘNG ĐỒNG NUÔI TRỒNG THỦY SẢN TẠI XÃ CẨM THANH, TP HỘI AN Kết vấn phân tích chất lƣợng nƣớc cho thấy mơi trƣờng nƣớc mặt xã Cẩm Thanh có nguy... THỊ NY XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH QUAN TRẮC CHẤT LƢỢNG NƢỚC MẶT DỰA VÀO CỘNG ĐỒNG NUÔI TRỒNG THỦY SẢN TẠI XÃ CẨM THANH, TP HỘI AN Ngành: Quản lý tài nguyên môi trƣờng Ngƣời hƣớng dẫn: TS Đoàn Thanh Phƣơng