Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 1 Tài liệu lưu hành nội bộ HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG KHOA KỸ THUẬT GIAO THƠNG BỘ MÔN ĐỘNG LỰC  BÀI GIẢNG KỸ THUẬT AN TỒN VÀ MƠI TRƯỜNG NGÀNH CƠ KHÍ TÀI LIỆU LƯU HÀNH NỘI BỘ BIÊN SOẠN: HỒ ĐỨC TUẤN NHA TRANG THÁNG 03 NĂM 2015 Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 2 Tài liệu lưu hành nội bộ HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Chương 1 nh÷ng kh¸i niƯm chung vỊ khoa häc kü tht b¶o hé lao ®éng 1.1 NHỮNG NHẬN THỨC VỀ AN TỒN LAO ĐỘNG Ai là người đầu tiên chịu trách nhiệm về an tồn lao động trong phân xưởng? Một vài người cho rằng đó là người sử dụng lao động, người lao động….Nhưng câu trả lời thực tế: đó là tất cả mọi người. Mỗi người phải nhận thức được mối nguy hiểm đối với mình và đối với những người khác để mà thận trọng trong mọi lúc, mọi nơi và làm giảm đến mức tối thiểu những tai nạn ở nơi làm việc. Vấn đề đầu tiên cho sự an tồn ở nơi làm việc là những nhận thức về an tồn lao động của tất cả mọi người, từ giám đốc cho đến tất cả những người học việc ít kinh nghiệm và tất cả đội ngũ cán bộ, cơng nhân phân xưởng, những người lao động những người bảo vệ. Khi các cơng việc trở nên an tồn là khi mọi người giữ gìn an tồn cho nhau. Tuy nhiên cũng cần nhận thức rằng chúng ta phải thường xun nhắc nhở sự cần thiết làm việc an tồn để phòng ngừa những nguy hiểm có thể xảy ra trong phân xưởng. Việc này thực sự giúp đỡ cho mỗi người và cho tồn bộ phân xưởng. 1.2 TẦM QUAN TRỌNG CỦA AN TỒN LAO ĐỘNG 1.2.1 Tầm quan trọng của an tồn lao động (ATLĐ) đối với các doanh nghiệp - Đem lại năng suất cao. - Tránh chi phí cho việc sửa chữa thiết bị hư hỏng do tai nạn. - Tránh chi phí về y tế do tai nạn gây ra cho người lao động (vì doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm thanh tốn về y tế cho những cơng nhân bị tai nạn). - Tránh được những thiệt hại về kinh tế khác khác do tai nạn gây ra. - Đối với những lý do luật pháp qui định. Phải tn theo luật lao động của Việt Nam. - Chi phí cho bảo hiểm ít hơn. Những nhà máy đảm bảo an tồn lao động thì tiền đóng bảo hiểm thấp hơn. - Tạo uy tín. Những nhà máy đảm bảo an tồn lao động sẽ thu hút được đơng đảo đội ngũ lao động giỏi. 1.2.2 Tầm quan trọng của an tồn lao động đối với cơng nhân - Được bảo vệ khỏi sự nguy hiểm. Những cơng nhân khi làm việc được trang bị đầy đủ phương tiện bảo vệ cá nhân là những những người làm việc tự tin và nhanh nhẹn. - Làm người lao động rất hài lòng và nâng cao nhiệt tình làm việc. Khuyến khích một lực lượng lao động ổn định và trung thành. - Cơng nhân tránh phải trả tiền thuốc men do tai nạn gây ra. 1.2.3 Tầm quan trọng của an tồn lao động đối với cộng đồng - Giảm đáng kể nhu cầu về dịch vụ cho những tình trạng khẩn cấp: bệnh viện, dịch vụ chữa cháy, cảnh sát,… - Giảm những chi phí cố định: trợ cấp bệnh tật, phúc lợi xã hội, chi phí cho sức khỏe. - Giảm những thiệt hại khác: sẽ khơng có những vụ cháy làm tổn thương đến con người và của cải. - Tạo ra lợi nhuận cho xã hội. Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 3 Tài liệu lưu hành nội bộ HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Những nhà máy khơng làm tốt cơng tác bảo hộ lao động thì năng suất lao động khơng cao, phải chi phí nhiều cho tai nạn lao động sẽ dẫn đến mất khả năng đóng thuế. 1.3. mơc ®Ých, ý nghÜa , tÝnh chÊt cđa c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng 1.3.1 Mơc ®Ých ý nghÜa cđa c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng: Như chúng ta đã biết: Con người và lòch sử phát triển của loài người như ngày nay là nhờ lao động (lao động trí óc và lao động chân tay). - Từ vượn  lao động  con người văn minh. - Xã hội cộng đồng nguyên thủy  chiếm hữu nô lệ  phong kiến  TBCN  XHCN. Bởi vậy người ta đánh giá: - Lao động là q giá, là thước đo đạo đức con người. - Lao động là bản năng của con người. - Lao động là vinh quang, sáng tạo. - Con người và xã hội loài người muốn tồn tại, phát triển phải tích cực lao động. Những tiến bộ của khoa học, của cải vật chát của thế giới ngày nay ta thấy và tận hưởng là nhờ công sức lao động của nhiều thế hệ con người. ĐĨ con người ngày càng văn minh, xã hội loài người ngày càng phát triển phải không ngừng nghiên cứu “Khoa học lao động” và chú ý công tác “Bảo hộ lao động” (có nghóa là bảo đảm an toàn cho người lao động, duy trì sức khỏe cho người lao động). VËy mơc tiªu cđa c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng lµ th«ng qua c¸c biƯn ph¸p vỊ khoa häc kü tht, tỉ chøc, kinh tÕ, x· héi ®Ĩ lo¹i trõ c¸c u tè nguy hiĨm vµ cã h¹i ph¸t sinh trong s¶n xt, t¹o nªn mét ®iỊu kiƯn lao ®éng thn lỵi vµ ngµy cµng ®-ỵc c¶i thiƯn tèt h¬n, ®Ĩ ng¨n ngõa tai n¹n lao ®éng vµ bƯnh nghỊ nghiƯp, h¹n chÕ èm ®au, gi¶m sót søc kháe còng nh- nh÷ng thiƯt h¹i kh¸c ®èi víi ng-êi lao ®éng, nh»m ®¶m b¶o an toµn, b¶o vƯ søc kháe vµ tÝnh m¹ng ng-êi lao ®éng, trùc tiÕp gãp phÇn b¶o vƯ vµ ph¸t triĨn lùc l-ỵng s¶n xt, t¨ng n¨ng st lao ®éng. B¶o hé lao ®éng tr-íc hÕt lµ mét ph¹m trï s¶n xt, nh»m b¶o vƯ u tè n¨ng ®éng nhÊt cđa lùc l-ỵng s¶n xt lµ ng-êi lao ®éng. MỈt kh¸c viƯc ch¨m lo søc kháe cho ng-êi lao ®éng, mang l¹i h¹nh phóc cho b¶n th©n vµ gia ®×nh hä cßn cã ý nghÜa nh©n ®¹o. 1.3.2 TÝnh chÊt cđa c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng: B¶o hé lao ®éng cã 3 tÝnh chÊt: 1.3.2.1. TÝnh chÊt khoa häc kü tht: mäi häat ®éng cđa nã ®Ịu xt ph¸t tõ nh÷ng c¬ së khoa häc vµ c¸c biƯn ph¸p khoa häc kü tht. Ngµy nay, ng-êi ta ®· vËn dơng nh÷ng thµnh tùu khoa häc míi nhÊt vµo s¶n xt nªn ph¶i cã tr×nh ®é khoa häc kü tht cao míi lµm tèt c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng. VÝ dơ:  C¸c n-íc tiªn tiÕn ®· dïng tia ga-ma ®Ĩ kiĨm tra mèi hµn - ph¶i cã tr×nh ®é khoa häc kü tht míi biÕt c¸ch phßng tr¸nh t¸c h¹i xÊu cđa nã.  Y häc: ®· dïng réng r¶i m¸y chiÕu quang tun X ®Ĩ kiĨm tra phỉi, c¸c c¬ quan néi t¹ng.  Kh«ng cã tr×nh ®é khoa häc kü tht, kh«ng thĨ ®¶m b¶o an toµn trong giao th«ng, s¶n xt nãi chung vµ s¶n xt vËn chun hµng hãa nãi riªng.  §Êt ®Ìn: CaC 2 + H 2 O  C 2 H 2 (Acetylen) – ch¸y nỉ. Ng-êi thđ kho ph¶i biÕt b¶o qu¶n ®Êt ®Ìn tèt.  Xe bån chë x¨ng dÇu  ch¹y sinh ra tÜnh ®iƯn  ph¶i cã d©y tiÕp ®Êt. Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 4 Tài liệu lưu hành nội bộ HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG  H 2 SO 4  ®ỉ vµo n-íc tõ tõ  ph¶n øng táa nhiƯt. (H 2 SO 4 nỈng h¬n n-íc).  H 2 O  §ỉ vµo H 2 SO 4 sÏ g©y ph¶n øng b¾n tãe acid lªn  nguy hiĨm.  N©ng h¹ vËt nỈng  ph¶i biÕt c¬, søc bỊn.  Tr×nh ®é khoa häc kü tht ngµy cµng ph¸t triĨn nªn yªu cÇu b¶o hé lao ®éng cµng cao, cÇn cã ®éi ngò c¸n bé cã tr×nh ®é lµm c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng. Kh«ng cã tr×nh ®é khoa häc kü tht, kh«ng thĨ lµm tèt c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng ®-ỵc. Bëi vËy, tõ n¨m 1971, ta ®· thµnh lËp viƯn nghiªn cøu b¶o hé lao ®éng. 1.3.2.2. TÝnh chÊt ph¸p lý: ThĨ hiƯn trong lt lao ®éng, qui ®Þnh râ tr¸ch nhiƯm vµ qun lỵi cđa ng-êi lao ®éng. Xt ph¸t tõ quan ®iĨm con ng-êi lµ vèn q nhÊt vµ ph¶i ®¶m b¶o ®iỊu kiƯn lao ®éng, søc kháe c«ng nh©n kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng st lao ®éng. §¶ng, chÝnh phđ ra ph¸p lt, chÕ ®é b¶o hé lao ®éng.  Ban hµnh kü lt lao ®éng gåm 5 ®iỊu: 1) Thùc hiƯn ®óng ®Þnh møc lao ®éng, hoµn thµnh kÕ ho¹ch s¶n xt, ch-¬ng tr×nh c«ng t¸c víi chÊt l-ỵng tèt nhÊt. 2) Nghiªm chØnh chÊp hµnh chØ thÞ, nghÞ qut cđa cÊp trªn vµ chÕ ®é tr¸ch nhiƯm ®-ỵc qui ®Þnh trong s¶n xt vµ c«ng t¸c, t«n träng qui ph¹m, qui tr×nh c«ng nghƯ vỊ kü tht vµ an toµn lao ®éng. 3) Thùc hiƯn nghiªm chØnh néi qui xÝ nghiƯp, c¬ quan, sư dơng ®Çy ®đ vµ hỵp lý thêi gian lµm viƯc cđa nhµ n-íc ®· qui ®Þnh. 4) B¶o vƯ cđa c«ng, thùc hµnh tiÕt kiƯm, chèng l·ng phÝ nguyªn liƯu, ®Ị cao c¶nh gi¸c c¸ch m¹ng: giư g×n bÝ mËt nhµ n-íc. 5) Gi÷ g×n trËt tù, vƯ sinh n¬i lµm viƯc.  Ban hµnh c¸c chÕ dé chÝnh s¸ch:  Th× giê lµm viƯc, nghØ ng¬i, héi häp, häc tËp.  Ngµy 18-12-1964: Héi ®ång chÝnh phđ ®· ban hµnh ®iỊu lƯ t¹m thêi vỊ b¶o hé lao ®éng. “ §iỊu 6 qui ®Þnh: c¸c ngµnh, c¸c cÊp chđ qu¶n xÝ nghiƯp vµ c¸c xÝ nghiƯp khi lËp kÕ ho¹ch s¶n xt ®ång thêi ph¶i lËp kÕ häach b¶o hé lao ®éng” . “ cã an toµn m-ãi s¶n xt vµ cã s¶n xt th× ph¶i cã bƯn ph¸p vƯ sinh an toµn, ®ã lµ tr¸ch nhiƯm cđa nh÷ng nhµ qu¶n lý” . “ §iỊu 8, ®iỊu 9 qui ®Þnh: c¸c xÝ nghiƯp ®Ịu ph¶i cã qui tr×nh kü tht an toµn cho tõng ngµnh nghỊ, tõng lo¹i m¸y, ” . Khi sư dơng c«ng nh©n míi hc thay ®ỉi thiÕt bÞ, c¶i tiÕn ph-¬ng ph¸p s¶n xt, xÝ nghiƯp ph¶i hn lun cho c«ng nh©n vỊ kü tht an toµn vµ vƯ sinh c«ng nghiƯp vµ ph¶i s¸t h¹ch sau khi ®· hn lun, Ph¸p lt qui ®Þnh nh÷ng biƯn ph¸p vỊ kü tht ®Ĩ ®¶m b¶o an toµn lao ®éng vµ ®ång thêi còng qui ®Þnh chÕ ®é, qun lỵi cđa c«ng nh©n ®Ĩ duy tr× søc kháe, duy tr× kh¶ n¨ng lao ®éng. - Qui ®Þnh th× giê lµm viƯc vµ nghØ ng¬i. - ChÕ ®é ®èi víi phơ n÷ vµ thiÕu nhi. - ChÕ ®é trang bÞ phßng hé lao ®éng. - ChÕ ®é båi d-ìng b»ng hiƯn vËt. Trong thËp kü 90 nh»m ®¸p øng yªu cÇu cđa c«ng cc ®ỉi míi vµ sù nghiƯp c«ng nghiƯp hãa, hiƯn ®¹i hãa ®Êt n-íc chóng ta ®· ®Èy m¹nh c«ng t¸c x©y dùng ph¸p lt nãi Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 5 Tài liệu lưu hành nội bộ HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG chung vµ ph¸p lt BHL§ nãi riªng. §Õn nay chóng ta ®· cã mét hƯ thèng v¨n b¶n ph¸p lt chÕ ®é chÝnh s¸ch BHL§ t-¬ng ®èi ®Çy ®đ. HƯ thèng lt ph¸p chÕ ®é chÝnh s¸ch BHL§ gåm 3 phÇn: PhÇn I: Bé lt lao ®éng vµ c¸c lt kh¸c, ph¸p lƯnh cã liªn quan ®Õn ATVSL§. PhÇn II: NghÞ ®Þnh 06/CP vµ c¸c NghÞ ®Þnh kh¸c cã liªn quan ATVSL§. PhÇn III: C¸c th«ng t-, chØ thÞ, Tiªu chn qui ph¹m ATVSL§. 1.3.2.3. TÝnh chÊt qn chóng: ng-êi lao ®éng lµ mét sè ®«ng trong x· héi, ngoµi nh÷ng biƯn ph¸p khoa häc kü tht, cßn cã biƯn ph¸p hµnh chÝnh. ViƯc gi¸c ngé nhËn thøc cho ng-êi lao ®éng hiĨu rá vµ thùc hiƯn tèt c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng lµ cÇn thiÕt. C«ng nh©n lµ ng-êi trùc tiÕp tham gia lao ®éng s¶n xt, lµ ®èi t-ỵng ®-ỵc b¶o hé lao ®éng, ph¶i tuyªn trun gi¸o dơc ®Ĩ hä thÊm nhn vµ thùc hiƯn c¸c biƯn ph¸p b¶o hé lao ®éng míi ®em l¹i hiƯu qu¶. Mn ®¹t kÕt qu¶ trong c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng ph¶i kÕt hỵp 3 tÝnh chÊt trªn. - Tuyªn trun c«ng nh©n hiĨu lt ph¸p b¶o hé lao ®éng. - Cho c«ng nh©n häc tËp kü tht b¶o hé lao ®éng. - VËn ®éng c«ng nh©n chÊp hµnh kû lt b¶o hé lao ®éng. 1.4 mét sè kh¸I niƯm c¬ b¶n. 1.4.1 §iỊu kiƯn lao ®éng: §iỊu kiƯn lao ®éng lµ tỉng thĨ c¸c u tè vỊ kinh tÕ, x· héi, tỉ chøc, kü tht, tù nhiªn thĨ hiƯn qua qui tr×nh c«ng nghƯ, c«ng cơ lao ®éng, ®èi t-ỵng lao ®éng, m«i tr-êng lao ®éng, con ng-êi lao ®éng vµ sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a chóng t¹o ®iỊu kiƯn cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng cđa con ng-êi trong qu¸ tr×nh s¶n xt. C¸c c«ng cơ vµ ph-¬ng tiƯn lao ®éng cã tiƯn nghi, thn l¬Þ hay ng-ỵc l g©y khã kh¨n, nguy hiĨm cho ng-êi lao ®éng, ®èi t-ỵng lao ®éng, víi c¸c thĨ lo¹i phong phó cđa nã ¶nh h-ëng tèt hay xÊu, an toµn hay g©y nguy hiĨm cho con ng-êi (vÝ dơ: dßng ®iƯn, hãa chÊt, vËt liƯu nỉ, chÊt phãng x¹ ) ®èi víi ng-êi lao ®éng trong s¶n xt. M«i tr-êng lao ®éng ®a d¹ng, cã nhiỊu u tè tiƯn nghi, thn lỵi hay ng-ỵc l¹i rÊt kh¾c nghiƯt, ®éc h¹i, ®Ịu t¸c ®éng rÊt lín ®Õn søc kh ng-êi lao ®éng. §¸nh gi¸, ph©n tÝch ®iỊu kiƯn lao ®éng ph¶i tiÕn hµnh ®¸nh gi¸, ph©n tÝch ®ång thêi trong mèi quan hƯ t¸c ®éng qua l¹i cđa tÊt c¶ c¸c u tè trªn. 1.4.2 C¸c u tè nguy hiĨm vµ cã h¹i Trong mét ®iỊu kiƯn lao ®éng cơ thĨ, bao giê còng xt hiƯn c¸c u tè vËt chÊt cã ¶nh h-ëng xÊu, nguy hiĨm, cã nguy c¬ g©y tai n¹n hc bƯnh nghỊ nghiƯp cho ng-êi lao ®éng, ta gäi ®ã lµ c¸c u tè nguy hiĨm vµ cã h¹i. Cơ thĨ lµ: - C¸c u tè vËt lý nh- nhiƯt ®é, ®é Èm, tiÕng ån, rung ®éng, c¸c bøc x¹ cã h¹t, bơi. - C¸c u tè hãa häc nh- c¸c chÊt ®éc, c¸c lo¹i h¬i, khÝ, bơi ®éc, c¸c chÊt phãng x¹. - C¸c u tè sinh vËt, vi sinh vËt nh- c¸c lo¹i vi khn, siªu vi khn, ký sinh trïng, c«n trïng, r¾n. - C¸c u tè bÊt lỵi vỊ t- thÕ lao ®éng, kh«ng tiƯn nghi do kh«ng gian chç lµm viƯc, nhµ x-ëng chËt hĐp, mÊt vƯ sinh. - C¸c u tè vỊ t©m lý kh«ng thn lỵi ®Ịu lµ nh÷ng u tè nguy hiĨm cã h¹i. 1.4.3 Tai n¹n lao ®éng Tai n¹n lao ®éng lµ tai n¹n g©y ra tỉn th-¬ng cho bÊt kú bé phËn, chøc n¨ng nµo cđa c¬ thĨ ng-êi lao ®éng hc g©y tư vong, x¶y ra trong qu¸ tr×nh lao ®éng, g¾n liỊn víi viƯc thùc hiƯn c«ng viƯc hc nhiƯm vơ lao ®éng. NhiƠm ®éc ®ét ngét còng lµ tai n¹n lao ®éng. 1.4.4 BƯnh nghỊ nghiƯp Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 6 Tài liệu lưu hành nội bộ HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG BƯnh ph¸t sinh do t¸c ®éng cđa ®iỊu kiƯn lao ®éng cã h¹i ®èi víi ng-êi lao ®éng ®-ỵc gäi lµ bƯnh nghỊ nghiƯp. 1.5 KHOA HỌC KỸ THUẬT BẢO HỘ LAO ĐỘNG Khoa học kỹ thuật bảo hộ lao động là lĩnh vực khoa học tổng hợp và liên ngành, được hình thành và phát triển trên cơ sở kết hợp và sử dụng thành tựu của nhiều ngành khác nhau. Từ khoa học tự nhiên (tốn, lý, hóa, sinh…) khoa học kỹ thuật chun ngành (y học, kỹ thuật thơng gió điều hòa khơng khí, kỹ thuật ánh sáng, âm học, điện, cơ học, cơng nghệ chế tạo máy…) đến các ngành kinh tế xã hội (kinh tế lao động, luật học, xã hội học, tâm lý học…) Những nội dung chính của khoa học kỹ thuật bảo hộ lao động gồm: 1.5.1 Khoa học vệ sinh lao động (KHVSLĐ) Nhiệm vụ của KHVSLĐ là khảo sát, đánh giá các yếu tố nguy hiểm và có hại phát sinh trong sản xuất; nghiên cứu ảnh hưởng của chúng đến cơ thể người lao động. Từ đó đề ra tiêu chuẩn giới hạn cho phép của các yếu tố có hại, đề ra các chế độ lao động nghỉ ngơi hợp lý, đề xuất các biện pháp y học và các phương hướng cho các giải pháp để cải thiện điều kiện lao động. Sau đó đánh giá hiệu quả của các giải pháp đó đối với người lao động. 1.5.2 Các ngành khoa học về kỹ thuật vệ sinh Thơng gió chống nóng và điều hòa khơng khí, chống bụi và hơi khí độc, chống ồn và rung động, chống các tia bức xạ có hại, kỹ thuật chiếu sáng … là những khoa học chun ngành. Chúng đi sâu nghiên cứu và ứng dụng các giải pháp khoa học kỹ thuật để loại trừ những yếu tố có hại phát sinh trong sản xuất, cải thiện mơi trường lao động. Nhờ đó người lao động làm việc dễ chịu, thoải mái và có năng suất lao động cao hơn, tai nạn lao động cũng giảm đi. 1.5.3 Kỹ thuật an tồn Kỹ thuật an tồn là hệ thống các biện pháp và phương tiện về tổ chức và kỹ thuật nhằm phòng ngừa tác động của các yếu tố nguy hiểm gây chấn thương trong sản xuất đối với người lao động. Để đạt được điều đó khoa học về kỹ thuật an tồn đi sâu nghiên cứu và đánh giá tình trạng an tồn của các thiết bị và qúa trình sản xuất; đề ra những u cầu an tồn để bảo vệ con người khi tiếp xúc với vùng nguy hiểm; tiến hành xây dựng các tiêu chuẩn, qui trình, hướng dẫn, nội dung an tồn để buộc người lao động phải tn theo trong khi làm việc. Việc áp dụng thành tựu của tự động hóa, điều khiển học để thay thế và cách ly người lao động khỏi nơi nguy hiểm và độc hại là một phương hướng hết sức quan trọng của kỹ thuật an tồn. Việc chủ động loại trừ các yếu tố nguy hiểm và có hại ngay từ đầu trong giai đoạn thiết kế, thi cơng các cơng trình, thiết bị máy móc là một phương hướng tích cực để thực hiện việc chuyển từ “kỹ thuật an tồn” sang “an tồn kỹ thuật”. 1.5.4. Khoa học về các phương tiện bảo vệ người lao động Ngành khoa học này có nhiệm vụ nghiên cứu, thiết kế, chế tạo những phương tiện bảo vệ tập thể hay cá nhân người lao động để sử dụng trong sản xuất nhằm chống lại những ảnh hưởng của các yếu tố nguy hiểm và có hại, khi các biện pháp về mặt kó thuật vệ sinh và kó thuâït an toàn không thể loại trừ được chúng. Để có được những phương tiện bảo vệ hiệu quả, có chất lượng và thẩm mỉ cao, người ta đã sử dụng thành tựu của nhiều ngành khoa học từ khoa học tự nhiên như vật lí, hóa học, khoa học về vật liệu, mó thuật công nghiệp đến các ngành sinh lí học, nhân chủng học Ngày nay các phương tiện bảo vệ cá nhân như mặt nạ phòng độc, kính màu chống bấc xạ, quần áo chống nóng, quần áo kháng áp, các loại bao tay, giày, ủng cách điện là những phương tiện thiết yếu trong quá trình lao động. 1.5.5. Ecgônômi với an toàn sức khỏe của người lao động Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 7 Tài liệu lưu hành nội bộ HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG a) Đònh nghóa: Ecgônômi (Egonomics) từ tiếng hy lạp “ergon”- lao động và “nomos”- quy luật. Ecgonomi nghiên cứu và ứng dụng những qui luật chi phối giữa con người và lao động. Tiêu chuẩn Nhà nước Việt Nam đònh nghóa: Ecgônômi là một môn khoa học liên ngành nghiên cứu tổng hợp sự thích ứng giữa các phương tiện kó thuật và môi trường lao động với khả năng của con người về giải phẩu, sinh lí, tâm lí nhằm đảm bảo cho lao động có hiệu quả nhất, đồng thời bảo vệ sức khỏe, an toàn cho con người. b) Sự tác động giữa Người – Máy – Môi trường Tại chỗ làm việc, ecgônômi coi cả hai yếu tố bảo vệ sức khỏe cho người lao động và năng suất lao động quan trọng như nhau. Ecgônômi tập trung vào sự thích ứng của máy móc, công cụ với người điều khiển nhờ vào việc thiết kế. Tập trung vào sự thích nghi giữa người lao động với máy móc nhờ sự tuyển chọn, huấn luyện. Tập trung vào việc tối ưu hóa môi trường xung quanh thích hợp với con người và sự thích nghi của con người với điều kiện môi trường, Mục tiêu chính của Ecgônômi trong quan hệ Người – Máy và Người – Môi trường là tối ưu hóa các tác động tương hỗ: - Tác động tương hỗ giữa người điều khiển và trang bò. - Giữa người điều khiển và chỗ làm việc. - Giữa người điều khiển và môi trường làm việc. Khả năng sinh học của con người thường chỉ điều chỉnh được trong một phạm vi giới hạn nào đó, vì vậy thiết bò thích hợp cho một nghề thì trước tiên phải thích hợp với người sử dụng nó, và vì vậy khi thiết kế các trang thiết bò người ta phải chú ý đến tính năng sử dụng phù hợp với người điều khiển nó. Môi trường tại chỗ làm việc chòu ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác nhau, nhưng phải chú ý đến yêu cầu bảo đảm sự thuận tiện cho người lao động khi làm việc. Các yếu tố về ánh sáng, tiếng ồn, rung động, độ thông thoáng tác động đến hiệu quả công việc. Các yếu tố về tâm sinh lí, xã hội, thời gian và tổ chức lao động, ảnh hưởng trực tiếp đến tinh thần của người lao động. c) Nhân trắc học Ecgônômi với chỗ làm việc Người lao động phải làm việc trong tư thế gò bó, ngồi hoặc đứng trong thời gian dài, thường bò đau lưng, đau cổ và căng thẳng cơ bắp. Hiện tượng bò chói lóa do chiếu sáng không tốt làm giảm hiệu quả công việc, gây mệt mỏi thò giác và thần kinh, tạo nên tâm lí khó chòu. Sự khác biệt về chủng tộc và nhân chủng học cần được chú ý, khi nhập khẩu chuyển giao công nghệ của nước ngoài có sự khác biệt về cấu trúc văn hóa, xã hội, có thể dẫn đến hậu quả xấu. Chẳng hạn người Châu Á nhỏ bé phải làm việc với máy móc công cụ, phương tiện vận chuyển được thiết kế cho người Châu Ââu to lớn, thì người điều khiển luôn phải gắng sức để với tới và thao tác trên các cơ cấu điều khiển nên nhanh chóng bò mệt mỏi, các thao tác sẽ chậm và thiếu chính xác. Nhân trắc học Ecgônômi với mục đích là nghiên cứu ngưỡng tương quan giữa người lao động và các phương tiện lao động với yêu cầu đảm bảo sự thuận tiện nhất cho người lao động Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 8 Tài liệu lưu hành nội bộ HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG khi làm việc để có thể đạt được năng suất lao động cao nhất và đảm bảo tốt nhất cho sức khỏe người lao động. - Những nguyên tắc Ecgônômi trong thiết kế hệ thống lao động Chỗ làm việc là đơn vò nguyên vẹn nhỏ nhất của hệ thống lao động, trong đó có người điều khiển, các phương tiện kó thuật (cơ cấu điều khiển, thiết bò thông tin, trang bò phụ trợ) và đối tượng lao động. Các đặc tính thiết kế các phương tiện kó thuật hoạt động cần phải tương ứng với khả năng con người, dựa trên nguyên tắc: + Cơ sở nhân trắc học, cơ sinh, tâm sinh lí và những đặc tính khác của người lao động. + Cơ sở về vệ sinh lao động. + Cơ sở về an toàn lao động. + Các yêu cầu thẩm mó, kó thuật. - Thiết kế không gian làm việc và phương tiện lao động. + Thích ứng với kích thước người điều khiển. + Phù hợp với tư thế của cơ thể con người, lực cơ bắp và chuyển động. + Có các tín hiệu, cơ cấu điều khiển, thông tin phản hồi. - Thiết kế môi trường lao động. Môi trường lao động cần phải được thiết kế và bảo đảm tránh được tác động có hại của các yếu tố vật lí, hóa học, sinh học và đạt điều kiện tối ưu cho hoạt động chức năng của con người. - Thiết kế quá trình lao động Thiết kế quá trình lao động nhằm bảo vệ sức khỏe và an toàn cho người lao động, tạo cho họ cảm giác dễ chòu, thoải mái, và dễ dàng thực hiện mục tiêu lao động. Cần phải loại trừ sự quá tải, gây nên bởi tính chất của công việc vượt quá giới hạn trên hoặc dưới của chức năng hoạt động tâm sinh lí của người lao động. d) Đánh giá và chứng nhận chất lượng về an toàn lao động và Ecgônômi đối với máy, thiết bò sản xuất, chỗ làm việc và quá trình công nghệ Theo tổ chức lao động quốc tế (ILO): Tai nạn lao động liên quan đến vận hành máy móc chiếm 10% tổng con số thống kê. Có tới 39% tai nạn lao động do máy móc gây nên, làm mất một phần, mất hoàn toàn khả năng lao động hoặc gây chết người. Ở nước ta việc áp dụng các yêu cầu, tiêu chuẩn Ecgônômi trong thiết kế, chế tạo máy móc, thiết bò sản xuất chưa được quan tâm và đánh giá đúng mức. Với tình trạng hiện tại: thiết bò máy móc cũ, thiếu đồng bộ, không đảm bảo các tiêu chuẩn an toàn và Ecgônômi là tình hình phổ biến. Vì vậy nguy cơ gây tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp đang đe dọa sức khỏe người lao động. Việc nhập khẩu và chuyển giao công nghệ của nhiều nước khác nhau, gây cho người lao động gánh chòu hậu quả, bệnh nghềø nghiệp, không bảo đảm an toàn và Ecgônômi. - Phạm vi đánh giá về Ecgônômi và an toàn lao động đối với máy, thiết bò bao gồm: + An toàn vận hành: độ bền của các chi tiết quyết đònh độ an toàn, độ tin cậy, sự bảo đảm tránh được sự cố, các chấn thương cơ học, tránh điện giật, chống cháy nổ, cũng như an toàn khi vận chuyển, lắp ráp và bảo dưỡng. Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 9 Tài liệu lưu hành nội bộ HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG + Tư thế và không gian làm việc. + Các điều kiện nhìn rõ ban ngày và ban đêm. + Chòu đựng về thể lực: chòu đựng động và tónh đối với tay, chân và các bộ phận khác của cơ thể. + Đảm bảo an toàn đối với các yếu tố có hại phát sinh bởi máy móc, thiết bò công nghệ, cũng như môi trường xung quanh: bụi, khí, siêu âm, hơi nước, trường điện từ, vi khí hậu, tiếng ồn rung động, các tia bức xạ + Những yêu cầu về thẩm mó, bố cục không gian, sơ đồ chỉ bảo, tạo dáng, máu sắc. + Những yêu cầu về an toàn và vệ sinh lao động ở mỗi quốc gia thường được thành lập hệ thống chứng nhận và cấp dấu chất lượng về an toàn và Ecgônômi đối với thiết bò, máy móc. Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 10 Tài liệu lưu hành nội bộ HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG [...]... bộ KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực HỒ ĐỨC TUẤN 12 Tài liệu lưu hành nội bộ KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực HỒ ĐỨC TUẤN 13 Tài liệu lưu hành nội bộ KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực HỒ ĐỨC TUẤN 14 Tài liệu lưu hành nội bộ KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực HỒ ĐỨC TUẤN 15 Tài liệu lưu hành nội bộ KỸ THUẬT... THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực HỒ ĐỨC TUẤN 16 Tài liệu lưu hành nội bộ KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực HỒ ĐỨC TUẤN 17 Tài liệu lưu hành nội bộ KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực HỒ ĐỨC TUẤN 18 Tài liệu lưu hành nội bộ KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực HỒ ĐỨC TUẤN 19 Tài liệu lưu hành nội bộ KỸ THUẬT AN TOÀN... TUẤN 19 Tài liệu lưu hành nội bộ KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực HỒ ĐỨC TUẤN 20 Tài liệu lưu hành nội bộ KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực HỒ ĐỨC TUẤN 21 Tài liệu lưu hành nội bộ KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực HỒ ĐỨC TUẤN 22 Tài liệu lưu hành nội bộ KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 23 Tài liệu lưu... suất và an toàn lao động  phải có những biện pháp phòng chống vi khí hậu xấu Đây là một yêu cầu đặt ra cho cán bộ quản lý, cán bộ kỹ thuật và công nhân Có hai biện pháp phòng chống tác hại của vi khí hậu xấu: HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 33 Tài liệu lưu hành nội bộ - Biện pháp y tế - Biện pháp kỹ thuật a Vi khí hậu nóng:  Biện pháp kỹ thuật: Tự động hóa và. .. chủ nghóa Sự mâu thuẫn đó thể hiện trên ba mặt: Không gian, thời gian và tiền  Về không gian thì dân số tập trung lúc nhúc ở các thành thò, gây ra tiếng ồn làm cho con người khó chòu  Về thời gian thì sự chờ đợi trong giao thông, trong sinh hoạt, trong nhòp sống “có gia tốc” làm cho con người cảm thấy mệt mỏi HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 29 Tài liệu lưu hành... hồ quang (C, D, E) HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 35 Tài liệu lưu hành nội bộ - Kiểm tra sức khỏe đònh kỳ hàng năm, các bệnh không được tiếp xúc với nóng là: tim mạch, thận, hen, lao phổi, động kinh,… và các bệnh thần kinh khác b Biện pháp phòng chống tác hại của vi khí hậu lạnh: Nơi làm việc của công nhân vào mùa đông cần che chắn tốt tránh gió lạnh tràn vào... việc căng thẳng hoặc kéo dài làm cho cơ thể mệt mỏi  năng suất lao động thấp  thao tác kỹ thuật dễ sai sót  hay xãy ra tai nạn lao động Bởi vậy, việc lao động kết hợp với nghỉ ngơi đúng mức sẽ duy trì khả năng lao động lâu dài và hạn chế tai nạn lao động có thể xãy ra   HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 26 Tài liệu lưu hành nội bộ 3.1.4 Những biện pháp tăng... phẩm Kết luận: sau 4 h làm việc nên giải lao và một ngày làm việc tối đa là 8h Nếu lao động nặng nhọc, thời gian lao động một ngày còn ít hơn Thời gian lao động liên tục một buổi tối đa là 4 h  Nên giải lao lúc nào? - Làm viêïc đến lúc mệt mới nghỉ - Làm việc đến lúc cảm giác mệt  Nghỉ  Cách nào tốt hơn? Đã có thí nghiệm: HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 27 Tài... Chống mệt mỏi, năng suất thấp HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 24 Tài liệu lưu hành nội bộ  Bụi bám vào da  ngứa ngáy khó chòu, sinh bệnh ngoài da  Làm việc trong điều kiện có tiếng động mạnh: tác hại đến màng nhó, dễ sinh bệnh nghễng ngãng, “nặng tai” Tai người tiếp nhận âm thanh có tần số 16 – 20000Hz Nhạy cảm với âm thanh 1000 – 4000 Hz Tiếng ồn ảnh hưởng: ... nhòp thở nhanh  Huyết áp tăng  Kém tập trung tư tưởng  Điếc tai  Làm việc trong điều kiện môi trường bò nhiễm hóa chất, như các chất độc: hơi chì, thủy ngân, Mangan, CO, SO2, CL2, xăng dầu  sự xâm nhập với lượng nhỏ nhưng liên tục  làm hủy hoại cơ thể, sức lao động giãm sút  Làm việc trong điều kiện môi trường khí tượng không bình thường  có hại đến sức khỏe và năng suất lao động Môi trường khí . bộ HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG KHOA KỸ THUẬT GIAO THƠNG BỘ MÔN ĐỘNG LỰC  BÀI GIẢNG KỸ THUẬT AN TỒN VÀ MƠI TRƯỜNG NGÀNH CƠ KHÍ. lưu hành nội bộ HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 11 Tài liệu lưu hành nội bộ HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn. lưu hành nội bộ HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn Động Lực 13 Tài liệu lưu hành nội bộ HỒ ĐỨC TUẤN KỸ THUẬT AN TOÀN VÀ MÔI TRƯỜNG Khoa KTGT – Bộ Mơn